Ἅγιος Ἀμφιλόχιος Ἰκονίου: Ὁ Μεγάλος Καππαδόκης Πατέρας (23 Νοεμβρίου †)

ΛΑΜΠΡΟΥ Κ. ΣΚΟΝΤΖΟΥ Θεολόγου - Καθηγητοῦ

Ὁ  4ος μ. Χ. αἰῶνας θεωρεῖται ὡς  ὁ χρυσός αἰῶνας τῆς Θεολογίας τῆς Ἐκκλησίας μας. Πρωταγωνιστές οἱ Καππαδόκες Πατέρες, οἱ ὁποῖοι ὄχι μόνο σφράγισαν μέ τίς προσωπικότητές του καί τό ἔργο τους τήν ταραγμένη ἐποχή τους, ἀλλά σημάδεψαν μέ τό ἔργο τους τήν κατοπινή πορεία τῆς ἀνθρωπότητας. Σέ μιά ἐποχή ἔντονων θεολογικῶν ζυμώσεων, ἀπέτρεψαν τή νόθευση τῆς γνήσιας ἐκκλησιαστικῆς παράδοσης καί ἀποκρυστάλλωσαν τή σώζουσα ἀλήθεια τῆς Ἐκκλησίας μας.

Ἕνας ἀπό αὐτούς ὑπῆρξε καί ὁ ἅγιος Ἀμφιλόχιος... ἐπίσκοπος Ἰκονίου, ἐφάμιλλος τοῦ Μ. Βασιλείου, τοῦ ἁγίου Γρηγορίου Νύσσης καί τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου. Γεννήθηκε στήν Καισάρεια τό 344. Οἱ γονεῖς του ὀνομαζόταν Ἀμφιλόχιος καί Λιβύη. Ἦταν ἐπίσης ἀδελφός τῆς Θεοδοσίας, μητέρας τῆς περίφημης διακόνισσας ἁγίας Ὀλυμπιάδας καί ἐξάδελφος τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Ναζιανζηνοῦ. Σπούδασε στίς ὀνομαστές σχολές τῆς Καισάρειας καί ἄσκησε τό ἐπάγγελμα τοῦ δικηγόρου στήν Κωνσταντινούπολη ἀπό τό 364 ἕως τό 370.

Ἀλλά ἡ βαθιά πίστη του στό Χριστό τόν ὁδήγησε νωρίς στήν ἀπόφαση νά ἀφιερωθεῖ στήν ὑπηρεσία τῆς Ἐκκλησίας. Ἄφησε τό ἐπικερδές του ἐπάγγελμα, ντύθηκε τό μοναχικό ἔνδυμα καί ἀποσύρθηκε στήν ἔρημο Ὀζίζαλα τῆς Καππαδοκίας γιά νά ἀσκηθεῖ καί νά καθαρθεῖ μέ νηστεία, προσευχή ἀγρυπνία καί δάκρυα. Ἐκεῖ ἔζησε τρία χρόνια, ἀπό τό 370 ἕως τό 373.

Τό 373 κοιμήθηκε ὁ ἐπίσκοπος Ἰκονίου Ἰωάννης. Ὁ Ἀμφιλόχιος εἶδε ἕνα ὅραμα, μέ τό ὁποῖο καλοῦνταν ἀπό τό Θεό νά ποιμάνει τήν χηρεύουσα ἐπισκοπή. Ὁ ταπεινός ἀσκητής ὅμως δέν ἀποδέχτηκε ἀρχικά τήν θεϊκή πρόσκληση, φοβούμενος ὅτι ἦταν δαιμονική παγίδα. Ἀκολούθησε καί δεύτερη ὀπτασία, ὅπου ἕνας ἄγγελος τοῦ διαμήνυσε τή θεία βουλή καί γιά νά τόν πείσει, τόν ὁδήγησε στό ναό νά συμπροσευχηθοῦν. Ἐκεῖ συνάντησε ἑπτά ἐπισκόπους, των γύρῳ ἐπισκοπῶν, οἱ ὁποῖοι εἶχαν δεῖ καί αὐτοί τό ἴδιο ὅραμα. Μέ τήν ψῆφο ὅλων ἐκλέχτηκε καί χειροτονήθηκε ἐπίσκοπος Ἰκονίου τό 373.

Ἡ ἐπισκοπική του διακονία ὑπῆρξε θαυμαστῆ.,θαυμαστή. Ποίμανε τήν τοπική Ἐκκλησία θεάρεστα. Μέ τήν ρητορική του δεινότητα κήρυττε συνεχῶς καί ἔτρεφε πνευματικά τά λογικά του πρόβατα πού τοῦ ἐμπιστεύτηκε ὁ Θεός. Ἀπέκτησε κῦρος καί φήμη ὥστε τοῦ ἐπέτρεπε νά διευθετεῖ προβλήματα πού ἀνέκυπταν καί σέ ὅμορες ἐπισκοπές. Παρενέβαινε μέ πνεῦμα διάκρισης καί σοφίας διασφαλίζοντας τήν εἰρήνη καί ὀρθοτομώντας το λόγο τῆς ἀληθείας. Ὁ φίλος τοῦ Μ. Βασίλειος σέ ἐπιστολή του φανερώνει τή λαμπρή ἠθική καί πνευματική φυσιογνωμία τοῦ Ἀμφιλοχίου. Τόν παρακαλεῖ νά παραστεῖ στήν τιμητική γιορτή ὑπέρ τῶν μαρτύρων τῆς Καισαρείας, γιά νά ἀποβεῖ αὐτή σεμνότερη, διότι ὁ λαός τῆς Καισαρείας τόν ἀγαπᾶ, ὅσο κανένα ἄλλο ἐπίσκοπο.

Συντάσσει σπουδαῖα θεολογικά ἔργα, μέσῳ τῶν ὁποίων ἐκφράζει τήν πίστη τῆς Ἐκκλησίας καί στηλιτεύει τίς κακόδοξες διδασκαλίες, οἱ ὁποῖες ἦταν σέ φοβερή ἔξαρση τήν ἐποχή ἐκείνη καί ταλάνιζαν τήν Ἐκκλησία. Ἰδιαιτέρως σέ ἔξαρση ἦταν ἡ αἵρεση τοῦ Ἀρείου, της ὁποία οἱ ψευδεπίσκοποι εἶχαν καταλάβει τίς περισσότερες ἐπισκοπές τῆς Ἀνατολῆς, μέ τήν ἀνοχή καί τή βοήθεια τῶν ἀρειανόφρονων αὐτοκρατόρων. Ὁ ἴδιος ὁ Ἀμφιλόχιος ὑπέφερε τά πάνδεινα ἀπό τούς διωγμούς τῶν ἀρειανῶν τῆς περιοχῆς του.

Τήν ἴδια ἐποχή δύο ἐξίσου ἐπικίνδυνοι αἰρεσιάρχες ὁ Μακεδόνιος καί ὁ Εὐνόμιος ἔκαναν τήν ἐμφάνισή τους καί ἀπειλοῦσαν τήν ἀλήθεια τῆς Ἐκκλησίας, μέ τίς κατά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος κακοδοξίες τους. Μετέβη ὁ Ἀμφιλόχιος στήν Κωνσταντινούπολη, ὅπου ἔπεισε τόν Μ. Θεοδόσιο νά στηρίξει τήν Ἐκκλησία. Γιά το

λόγο αὐτό συγκλήθηκε ἀπό τόν αὐτοκράτορα ἡ Β΄ Οἰκουμενική Σύνοδος στήν Κωνσταντινούπολη τό 381, στήν ὁποία ἔλαβε μέρος καί ὁ ἅγιος Ἀμφιλόχιος, μαζί μέ ἄλλους 149 θεοφόρους Πατέρες, στήν ὁποία ἀποκρυσταλλώθηκε τό ὀρθόδοξο δόγμα καί συμπληρώθηκε τό Σύμβολο τῆς Πίστεως. Ἡ συμβολή τοῦ ἁγίου Ἀμφιλοχίου ὑπῆρξε καθοριστική στίς ἐργασίες τῆς Συνόδου, ὅπου ὁ θεοφόρος καί μορφωμένος ἐπίσκοπος κατόρθωσε νά ἀποδείξει τίς πλάνες τῶν αἰρεσιαρχῶν. Ὡς εὐγνωμοσύνη πρός αὐτόν ὁ Θεοδόσιος ἀποφάσισε νά κτίσει δύο περίλαμπρους ναούς στό Ἰκόνιο, το ναό τῆς Ἁγίας Σοφίας καί τοῦ Βαπτιστοῦ Ἰωάννου.

Ὁ Ἀμφιλόχιος ἐπέστρεψε στήν ἐπισκοπή τοῦ ὅπου ἐργάστηκε δραστήρια, ξεριζώνοντας τίς κακοδοξίες. Ἔζησε μιά ἁγία ζωή καί κοιμήθηκε εἰρηνικά τό 394. Ἡ κηδεία του ὑπῆρξε πάνδημη καί ἡ ἁγιότητά του δέν ἄργησε νά φανεῖ μέ θαύματα πού γινόταν στόν χαριτόβρυτο τάφο του. Ἡ μνήμη του ἑορτάζεται στίς 23 Νοεμβρίου.

Ὁ ἅγιος Ἀμφιλόχιος ἔχει τή δική του συμβολή στήν ἀνάπτυξη τῆς Θεολογίας τῆς Ἐκκλησίας μας, σέ μιά ἐποχή πού ἐνδογενεῖς καί ἐξωγενεῖς παράγοντες πάσχιζαν νά  νοθεύσουν τή γνήσια ἐκκλησιαστική παράδοση. Μαζί μέ τούς φίλους τοῦ Μ. Βασίλειο καί Γρηγόριο Νύσσης, καθώς καί τόν ἐξάδελφό του ἅγιο Γρηγόριο Θεολόγο, ἀποτελοῦν τίς τέσσερις μεγάλες καί μοναδικές χαρισματικές προσωπικότητες, οἱ ὁποῖοι κλήθηκαν ἀπό τό Θεό νά θεμελιώσουν τό ὀρθόδοξο δόγμα σέ μιά δύσκολη ἱστορική περίοδο, διότι ἡ ἀλήθεια τῆς Ἐκκλησίας μας εἶναι συνώνυμη μέ τή σωτηρία. Ἐξέφρασαν μέ ἀκρίβεια  τήν αὐτοσυνειδησία τῆς Ἐκκλησίας, γι' αὐτό χαρακτηρίζονται ὡς θεοφόροι καί χαρακτηρίζονται ὡς οἱ αὐθεντίες τῆς Θεολογίας μας.

Ἐκτός αὐτοῦ ἡ συμβολή, τόσο τοῦ ἁγίου Ἀμφιλοχίου, ὅσο καί τῶν ἄλλων τριῶν Καππαδοκῶν Πατέρων, ὑπῆρξε καθοριστική γιά τήν ὁμαλή μετάβαση τῆς ἀνθρωπότητας ἀπό τόν καταρρέοντα καί ἡμιθανῆ ἀρχαῖο κόσμο στή νέα εὔρωστη χριστιανική ἐποχή. Μόνο αὐτοί μπόρεσαν νά διακρίνουν τίς ὅποιες ἀξίες τοῦ παρελθόντος, τίς ἐναρμόνισαν, τίς ἐνέταξαν καί τίς διέσωσαν στό νέο πνευματικό μέγεθος, τόν Χριστιανισμό καί θεμελίωσαν ἔτσι τόν ἀπαράμιλλο ἑλληνοχριστιανικό πολιτισμό, τη βάση τοῦ συγχρόνου παγκόσμιου πολιτισμοῦ. Ἀντίθετα μ' αὐτούς, ἄλλοι σύγχρονοί τους, ὅπως ὁ ἀνεδαφικός παγανιστής Ἰουλιανός, προσκολλημένοι δουλικά στό νεκρό προχριστιανικό παρελθόν, δέ μπόρεσαν νά δοῦν τή ροή τῆς ἱστορίας,  προβάλλοντας στεῖρα ἀντίσταση, μέ ἀποτέλεσμα τήν οἰκτρή ἀποτυχία τους καί τόν διαχρονικό στιγματισμό τῆς οὐτοπικῆς τους προσπάθειας!