25 Μαρ 2015

Οἱ ἀφανεῖς ἥρωες τοῦ Εἰκοσιένα

Αποτέλεσμα εικόνας για 1821 χαρτης επαναστατημενων περιοχων
Τοῦ Ἄντρου Παυλίδη*
Κύπριοι ἐθελοντὲς ποὺ ἀγωνίστηκαν γιὰ τὴν ἀπελευθέρωση τῆς Ἑλλάδας.Ὁ πρόξενος τῆς Ἑλλάδος στὴν Κύπρο Γ. Σ. Μενάρδος κατήρτισε, τὸ 1866, μητρῷο Ἑλλήνων ὑπηκόων τῆς Κύπρου, ἀπὸ τοὺς ὁποίους μερικοὶ ἤσαν παλαιοὶ ἐθελοντὲς ἀγωνιστὲς στὴν Ἑλληνικὴ Ἐπανάσταση. 
ΣΤΟ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ Βρέθηκαν καὶ πολέμησαν ἐθελοντὲς Κύπριοι ἀγωνιστὲς.
ΠΕΝΗΤΕΣ ρακένδυτοι, δυστυχοῦντες, ἔχοντας ἀρκετοὶ ἀπὸ αὐτοὺς καὶ πολυμελεῖς οἰκογένειες γιὰ νὰ συντηρήσουν, περιφερόμενοι σὲ διάφορα μέρη τοῦ νεοϊδρυθέντος μικροῦ ἑλληνικοῦ κράτους, μὲ τὶς πληγὲς τοὺς παράσημα ποὺ εἶχαν προστεθεῖ σὲ ἀριστεῖα ἀνδρείας τὰ ὁποία κερδήθηκαν μὲ αἷμα, ἔζησαν τὸ ὑπόλοιπό της ζωῆς τοὺς ἀθόρυβα καὶ ἥσυχα πολλοὶ Κύπριοι ἐθελοντὲς πού, μετὰ τὸ τέλος τῆς ἐπανάστασης, παρέμειναν στὴν Ἑλλάδα γιὰ τὴν ἀπελευθέρωση τῆς ὁποίας εἶχαν ἀγωνιστεῖ καὶ οἱ ἴδιοι. Ὅταν πέρασαν ἀρκετὰ χρόνια, πολλοὶ ἀπὸ αὐτούς, γέροντες πλέον, ἔσπευσαν νὰ ὑποβάλουν στὶς ἁρμόδιες ὑπηρεσίες τοῦ κράτους τὰ πιστοποιητικὰ τῶν ἀγώνων τους, ὑπογραμμένα ἀπὸ διάφορους γνωστοὺς ὁπλαρχηγούς, ὑπὸ τὶς διαταγὲς τῶν ὁποίων εἶχαν πολεμήσει, προκειμένου νὰ τοὺς δοθεῖ κάποια πενιχρὴ σύνταξη. Χάρη σ' αὐτὰ τὰ πιστοποιητικά, ποὺ διασώθηκαν στὰ ἑλληνικὰ κρατικὰ ἀρχεῖα, γνωρίζουμε σήμερα τὰ...
ὀνόματα καὶ τὴ δράση ἀρκετῶν Κυπρίων ἐθελοντῶν ἀγωνιστῶν στὴν Ἑλληνικὴ Ἐπανάσταση. 

Μερικοὺς ἄλλους τοὺς γνωρίζουμε ἀπὸ διάφορες ἄλλες πηγὲς καὶ μαρτυρίες. Σ' αὐτοὺς περιλαμβάνονται καὶ ἀγωνιστὲς πού, μετὰ τὸ τέλος τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπανάστασης, ἐπέστρεψαν στὴν Κύπρο καὶ πέρασαν τὰ ὑπόλοιπα χρόνια της ζωῆς τους στὰ χωριά τους, ἔχοντας ὅμως ἀποκτήσει πλέον τὴν ἑλληνικὴ ὑπηκοότητα. Ὁ πρόξενος τῆς Ἑλλάδος στὴν Κύπρο Γ. Σ. Μενάρδος κατήρτισε, τὸ 1866, μητρῷο Ἑλλήνων ὑπηκόων τῆς Κύπρου, ἀπὸ τοὺς ὁποίους μερικοὶ ἤσαν παλαιοὶ ἐθελοντὲς ἀγωνιστὲς στὴν Ἑλληνικὴ Ἐπανάσταση. Ἔτσι, γνωρίζουμε τὰ ὀνόματα λίγων ἀκόμη Κυπρίων ἀγωνιστῶν. Ὡστόσο πολλοὶ ἄλλοι Κύπριοι ἐθελοντὲς στὸν τιτάνιο ἀγῶνα γιὰ τὴν ἐλευθερία τῆς Ἑλλάδος παραμένουν ἀφανεῖς καὶ ἄγνωστοι ἥρωες. Εἴτε παρέμειναν στὴν ἀπελευθερωμένη Ἑλλάδα καὶ τὰ ὀνόματά τους δὲν διασώθηκαν εἴτε ἔζησαν μέχρι τέλους τοῦ βίου τους σὲ ἄλλες χῶρες εἴτε ἐπέστρεψαν ἀργότερα στὴν Κύπρο χωρὶς νὰ διαλαλήσουν τὴ συμμετοχή τους στὴν ἐπανάσταση, φοβούμενοι τὶς συνέπειες. Αὐτοὶ παραμένουν ἄγνωστοι, μαζὶ μὲ τὶς χιλιάδες ἀνώνυμων ἡρῴων του ἑλληνικοῦ λαοῦ, στὸν ὁποῖο πρώτιστα ἀνήκουν οἱ δάφνες τοῦ '21. 

Εἶναι, λοιπόν, ἀδύνατο νὰ ὑπολογισθεῖ μὲ ἀκρίβεια ὁ ἀριθμὸς τῶν Κυπρίων ἐθελοντῶν στὴν Ἑλληνικὴ Ἐπανάσταση. Οἱ ἐπώνυμοι ἢ γνωστοὶ ἀπὸ τὶς διάφορες πηγὲς ἀγωνιστὲς ἀπὸ τὴν Κύπρο ξεπερνοῦν τοὺς 90. Ἐὰν λάβουμε ὑπόψη ὅτι οἱ περισσότεροι ἀπὸ ὅσους ἐπέστρεψαν στὴ μὴ ἐλεύθερη πατρίδα τοὺς φρόντισαν νὰ κρύψουν τὴν ἀγωνιστική τους δράση στὴν Ἑλλάδα, πολλῶν δὲ ἄλλων τὰ ὀνόματα δὲν σώθηκαν ἐπειδὴ παρέμειναν φτωχοὶ καὶ ἄσημοι, θὰ πρέπει νὰ θεωρήσουμε ὅτι οἱ Κύπριοι ποὺ πῆραν μέρος στὴν Ἑλληνικὴ Ἐπανάσταση ἀριθμοῦσαν ἀρκετὲς ἑκατοντάδες. 

Δὲν πῆγαν ὅλοι μαζὶ ἀπὸ τὴν Κύπρο στὴν ἐπαναστατημένη Ἑλλάδα, οὔτε καὶ εἶχαν καταταγεῖ ὅλοι τὴν ἴδια ἐποχή. Μερικοὶ ζοῦσαν ἤδη ἀπὸ πρὶν στὴν Ἑλλάδα (ἄλλοι ἤσαν μεταξὺ ἐκείνων ποὺ κατόρθωσαν νὰ διαφύγουν ἀπὸ τὴν Κύπρο καὶ νὰ σωθοῦν ἀπὸ τὶς ἐκτεταμένες σφαγὲς τοῦ Ἰουλίου 1821, ὅποτε πῆγαν στὴν Ἑλλάδα καὶ κατετάγησαν), ἄλλοι πῆγαν στὴν Ἑλλάδα μετὰ τὸ 1821, στὰ χρόνια κατὰ τὰ ὁποία ἡ ἐπανάσταση συνεχιζόταν. Οἱ Κύπριοι ἀγωνιστὲς πολέμησαν στὴ στεριὰ καὶ στὴ θάλασσα καὶ ἤσαν παρόντες στὶς κυριότερες καὶ μεγαλύτερες συγκρούσεις, ὑπηρετώντας ὑπὸ τὶς διαταγὲς γνωστῶν ὁπλαρχηγῶν ὅπως ὁ Κολοκοτρώνης, ὁ Μακρυγιάννης, ὁ Νικηταρᾶς, ὁ Ὑψηλάντης, ὁ Κανάρης, ὁ Καραϊσκάκης, ὁ Τζαβέλας καὶ ἄλλοι. Ἀκόμη, βρέθηκαν καὶ σὲ συγκρούσεις ὅπου ἐγράφησαν, μὲ αἷμα, ὁλόκληρα ἔπη, ὅπως ἡ μακρὰ ἀντίσταση τοῦ Μεσολογγίου. Κάποιοι ἀπὸ τοὺς Κυπρίους ἐθελοντὲς ὑπῆρξαν ἀξιωματικοὶ καὶ ὑπαξιωματικοὶ καὶ πολλοὶ τιμήθηκαν μὲ μετάλλια καὶ πιστοποιητικὰ ἀνδρείας. 

Φαίνεται, ἀκόμη, ὅτι κατὰ τὴ διάρκεια τῆς ἐπανάστασης εἶχε δημιουργηθεῖ γιὰ κάποιο διάστημα καὶ ξεχωριστὸς λόχος Κυπρίων ἀγωνιστῶν, ὅπως προκύπτει ἀπὸ τὸ γεγονὸς ὅτι ὑπῆρχε ξεχωριστὴ πολεμικὴ σημαία Κυπρίων. Τὸ λάβαρο αὐτὸ σώθηκε καὶ φυλάσσεται σήμερα στὸ Ἐθνικὸ Ἱστορικὸ Μουσεῖο στὴν Ἀθῆνα. Εἶναι λευκοῦ χρώματος, μὲ μεγάλο γαλάζιο σταυρὸ στὴ μέση (στὸ ἐπάνω ἐσωτερικὸ λευκὸ τετράγωνο (ἕνα ἀπὸ τὰ 4 ποὺ δημιουργεῖ ὁ σταυρὸς) ἀναγράφεται μὲ κεφαλαία γράμματα ἡ φράση: ΣΗΜΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΙ ΠΑΤΡΗΣ ΚΗΠΡΟΥ. Τὸ λάβαρο τῶν Κυπρίων ἦταν στερεωμένο σὲ ἐλαφρὺ ξύλινο ἱστὸ ποὺ στὸ ἐπάνω μέρος τοῦ ἔφερε σιδερένιο σταυρό, ὁ ὁποῖος κατέληγε σὲ λόγχη (ἔτσι, ὁ σημαιοφόρος μποροῦσε νὰ τὸν χρησιμοποιήσει καὶ ὡς ὅπλο). 

Ἔξι Κύπριοι σὲ καταλόγους Ὑδραίων ἀγωνιστῶν 
ΣΤΟ ΑΡΧΕΙΟΝ Κοινότητος Ὕδρας ἀπαντῶνται στοὺς καταλόγους ἀγωνιστῶν τοῦ νησιοῦ αὐτοῦ καὶ 6 Κύπριοι, μεταξὺ τῶν Ὑδραίων ποὺ πολέμησαν ὑπὸ τὸν Μακρυγιάνη, τὸν Δημήτριον Καλλέργη καὶ τοὺς Ἀθανάσιον καὶ Νικόλαον Ἔμ. Παπάν. Ἤσαν οἱ ἀκόλουθοι: Κυριάκος Κυπραῖος, τζαούσης (=ὑπαξιωματικός), Σάββας Κυπραῖος, Νικόλαος Βελᾶς Κυπραῖος, Σίμων Κυπριώτης, Ἰωάννης Κυπριώτης καὶ Ἰωάννης Κυπραῖος τζαούσης. 

Φαίνεται ὅτι μᾶλλον οἱ ἄνθρωποι αὐτοὶ ἤσαν μέλῃ κυπριακῶν οἰκογενειῶν (κυρίως ἐμπόρων καὶ ναυτικῶν) μόνιμα ἐγκατεστημένων στὴν 'Ὕδρα, ποὺ συμμετεῖχαν σὲ σώματα Ὑδραίων. Παρόμοια, καὶ ἄλλοι Κύπριοι ἐγκατεστημένοι σὲ διάφορα ἄλλα μέρη τῆς Ἑλλάδος εἶχαν καταταγεῖ σὲ μονάδες ποὺ συγκροτήθηκαν στὰ μέρη στὰ ὁποῖα κατοικοῦσαν. Ὅπως γιὰ παράδειγμα ὁ ἀγωνιστὴς Κωνσταντῖνος Κυπριώτης ποὺ μαρτυρεῖται ἀπὸ τὰ σχετικὰ πιστοποιητικά του ὅτι κατοικοῦσε, πρὶν ἀπὸ τὴν ἐπανάσταση, στὰ Ψαρά, πατρίδα τοῦ θρυλικοῦ πυρπολητῆ Κωνσταντίνου Κανάρη. Ὁ ἀγωνιστὴς αὐτὸς ὑπηρέτησε σὲ καράβια Ψαριανῶν ποὺ πῆραν μέρος σὲ διάφορες συγκρούσεις, περιλαμβανομένου καὶ τοῦ πυρπολικοῦ τοῦ ἰδίου τοῦ Κωνσταντίνου Κανάρη, πνίγηκε δὲ στὴ θάλασσα κατὰ τὴ διάρκεια μίας ναυτικῆς ἐπιχείρησης. Στὸ πυρπολικὸ τοῦ Κανάρη ὑπηρέτησε καὶ ὁ γιὸς τοῦ Κυπρίου αὐτοῦ ἀγωνιστῆ, ὁ Γεώργιος Κωνσταντίνου Κυπριώτης, ὁ ὁποῖος πνίγηκε ἐπίσης κατὰ τὴ διάρκεια ἄλλης ναυτικῆς ἐπιχείρησης. Σῴζονται, καὶ γιὰ τοὺς δύο, σχετικὰ πιστοποιητικὰ ὑπογραμμένα ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸν Κωνσταντῖνο Κανάρη, ἐκδομένα τὸ 1865 πρὸς τὴν οἰκογένειά τους. 

ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΤΙΚΑ ΟΠΛΑΡΧΗΓΩΝ 
Ἀγγελὴς ὁ Κύπριος: Παντοῦ καὶ πάντοτε ἔδειξεν ἀνδρείαν 

Τὰ διάφορα πιστοποιητικὰ ποὺ ἐξεδόθησαν γιὰ Κυπρίους ἀγωνιστὲς καὶ ἐδόθησαν στοὺς ἰδίους ἢ στοὺς κληρονόμους τους ἀπὸ διάφορους ἀρχηγοὺς τῆς ἐπανάστασης, εἶναι τὰ περισσότερα γραμμένα μετὰ τὸ 1844 καὶ κυρίως μετὰ τὸ 1864. Διότι μὲ ψήφισμα τῆς ἑλληνικῆς Ἐθνοσυνελεύσεως τὸ 1844 καὶ ἰδίως μὲ δεύτερο τὸ 1864, εἶχαν συσταθεῖ ἐπιτροπὲς γιὰ μελέτη σχετικῶν ἀποδεικτικῶν ὥστε νὰ παραχωρεῖται σύνταξη σὲ ἀγωνιστὲς ἢ στὶς οἰκογένειές τους. Τότε ἦταν ποὺ ἔσπευσαν καὶ πολλοὶ Κύπριοι ἢ μέλῃ τῶν οἰκογενειῶν τους νὰ ἐξασφαλίσουν καὶ ὑποβάλουν πιστοποιητικὰ περὶ τῆς συμμετοχῆς τους στὸν ἀγῶνα. Ἀλλὰ ὡς τότε ἀσφαλῶς ἀρκετοὶ ἀγωνιστὲς θὰ εἶχαν ἤδη πεθάνει ἢ φύγει ἀπὸ τὴν Ἑλλάδα ἢ ἄλλοι δὲν ἐνδιαφέρθηκαν ἢ καὶ δὲν μπόρεσαν νὰ βροῦν τοὺς παλαιοὺς ὁπλαρχηγούς τους γιὰ νὰ ἐξασφαλίσουν τὴν ὑπογραφή τους. Συνεπῶς, αὐτὸς εἶναι ἕνας ἀκόμη λόγος γιὰ νὰ ὑποστηρίξουμε ὅτι οἱ Κύπριοι ἐθελοντὲς στὴν Ἑλληνικὴ Ἐπανάσταση ἤσαν πολὺ περισσότεροι ἀπὸ ὅσους μαρτυροῦνται στὶς πηγές. 

Ἕνας ἀπὸ τοὺς Κύπριους ἀγωνιστὲς ποὺ ἐξασφάλισαν πιστοποιητικὸ γιὰ τὴν προσφορά τους στὴν Ἑλληνικὴ Ἐπανάσταση ἦταν ὁ Ἀγγελὴς ὁ Κύπριος. Στὸ σχετικὸ πιστοποιητικὸ ἀναφέρονται τὰ ἀκόλουθα: 

Πιστοποιητικὸν 574 
Οἱ ὑποφαινόμενοι, τιμίως καὶ εὐσυνειδήτως, διὰ τοῦ παρόντος πιστοποιητικοῦ πιστοποιοῦμεν ὅτι ὁ φέρων αὐτὸ Ἀγγελὴς Κύπριος ὀνομαζόμενος ἀπ' ἀρχῆς τοῦ ὑπὲρ ἀνεξαρτησίας ἱεροῦ ἠμῶν ἀγῶνος εἰς χεῖρας λαβῶν τὰ ὄπλα καὶ στρατιώτης τοῦ ἱεροῦ λόχου καταταχθεῖς διέμεινεν ἐν αὐτῷ καὶ ὑπὸ τὸν Ὑψηλάντην μέχρι τῆς καταστροφῆς του καὶ ὑπ' ἄλλου ἀπὸ τὸ ἔτος 1821 μέχρι τοῦ 1823. Ἀπὸ δὲ τὸ ἔτος 1823 μέχρι τοῦ 1825 ὑπηρέτησεν εἰς τὰ τότε πεζικὰ τάγματα καὶ ἔκτοτε διαρκῶς εἰς αὐτὰ ἐξηκολούθει νὰ ὑπηρετεῖ μέχρι τοῦ ἔτους 1833, κατὰ τὸ ὁποῖον καταχθεῖς εἰς τὸ πυροβολικὸν ὑπηρέτησεν εἰς τὸ Σῶμα τοῦτο ὡς ἐπιλοχίας μέχρι τοῦ ἔτους 1858, κατὰ τὸ ὁποῖον μὲ βαθμὸν ἀνθυπασπιστοὺ ἐτέθη ὑπὸ σύνταξιν εἰς ἢν καὶ μένει ὡς τοιοῦτος. Ὅτι εἰς διαφόρους καὶ σχεδὸν τὰς πλείστας ἐπιστημοτέρας καὶ κινδυνεστέρας κατὰ τῶν ἐχθρῶν παρευρέθη μάχας, ὡς ἐκτός της τοῦ ἱεροῦ λόχου ὡς τὴν ἐκστρατείαν τοῦ Πέτα, εἰς τὸ Ναύπλιον, Νεοκάστρον καὶ Ναυαρίνον, Ἀθηνῶν, Χαϊδάρι, εἰς τὴν Κρήτην, εἰς τὴν Χῖον μὲ τὸν Φαβιὲ εἰς Κάρυστον καὶ ἀλλαχοῦ. Παντοῦ καὶ πάντοτε ἔδειξεν ἀνδρείαν, καρτερίαν καὶ ὑπακοὴν εἰς τοὺς ἀνωτέρους του καὶ ὅτι καὶ πληγὴν ἐν τῷ σώματί του φέρει, ἡ οὐλὴ τῆς ὁποίας ἀναφαίνεται. 'Ὅθεν καὶ ταῦτα γνωστὰ διὰ τῶν Μητρῴων ἀπεδεικνύοντο καὶ παρ' ἠμὶν ἐπιβεβαιούμενα καὶ κατ' αἴτησίν του ἀφιέμεθα αὐτῶ τὸ παρὸν διὰ νὰ τοῦ χρησιμεύση ὅθεν δεῖ καὶ διὰ τὰ περαιτέρω καὶ εἰς ἔνδειξιν ὑπογράφωμεν. 
'Ἐν Ἀθήναις τὴν 11ην Αὐγούστου 1861. 

Οἱ πιστοποιοῦντες Σ. Γ. Σονιέρος ὑποστράτηγος/Τ. Λαζαρέττου/Δ. Κουτσογιαννόπουλος/Ζ. Χαρμόλαος. 

Γενάρχης οἰκογένειας ἀγωνιστῶν 
Ὁ Ἀντώνιος Ἰακώβου Λοΐζου πῆγε στὴν Ἑλλάδα ἀπὸ τὴν Κύπρο σὲ ἡλικία 20 χρόνων καὶ ὑπηρέτησε ὑπὸ τὸν Φαβιέρο (πληγώθηκε κατὰ τὴ διάρκεια τῆς πολιορκίας τῆς Ἀκροπόλεως - Ἀθῆνα), ἦταν πατέρας τοῦ Σῴζου Ἀντωνίου, ποὺ πολέμησε ὡς ἐθελοντὴς στὴν Κρήτη κατὰ τὴν κρητικὴ ἐξέγερση τοῦ 1866 καὶ παπποὺς τοῦ δημάρχου Λεμεσοῦ Χριστοδούλου Σῴζου ποὺ ἀγωνίστηκε στοὺς Βαλκανικοὺς Πολέμους καὶ σκοτώθηκε στὸ Μπιζάνι στὶς 6 Ὀκτωβρίου 1912. Ὁ Χρίστος Παπανικολάου Λειβαδίτης πῆγε στὴν Ἑλλάδα ἀπὸ τὸ 1819, ἀπὸ δὲ τὴν ἀρχὴ τῆς ἐπανάστασης, τὸ 1821, καὶ γιὰ 10 χρόνια ὑπηρέτησε στὸν ἀγῶνα στὴ θάλασσα, ὡς ναυτικός. Ὁ Θεοχάρης Τρίψιμος ὑπηρέτησε σὲ ὁμάδα εὐζώνων. Ὁ Κυριάκος Χρήστου πῆγε ἀπὸ τὴν Κύπρο στὴν Ἑλλάδα τὸ 1825 καὶ ὑπηρέτησε γιὰ 11 χρόνια στὸν τακτικὸ στρατό. Ὁ Μᾶρκος Ἱερώνυμος πῆγε στὴν Ἑλλάδα τὸ 1824 καὶ πῆρε μέρος στὸν ἀγῶνα στὴ θάλασσα, ὡς ναυτικός, ὑπηρετώντας μέχρι τέλους τοῦ ἀγῶνα. 

Ὁ μαρτυρικὸς θάνατος τοῦ ἐπισκόπου Φιλοθέου 
Μαρτυρικὸ θάνατο βρῆκε ὁ Κύπριος ἱεράρχης, ὁ ἐπίσκοπος (στὴν Ἀρκαδία τῆς Πελοποννήσου) Φιλόθεος. Ὁ Φιλόθεος Χατζής, ὅπως ὀνομαζόταν, γεννήθηκε στὴν Κύπρο σὲ ἄγνωστο χρόνο καὶ σπούδασε στὴν Κωνσταντινούπολη. Στὸ θρόνο Δημητσάνης ἀνῆλθε τὸ 1795. Ἔδωσε ἰδιαίτερη ἔμφαση στὴν ἐκπαίδευση, ἱδρύοντας ἢ ἐνισχύοντας σχολεῖα στὴν ἐπισκοπικὴ περιφέρειά του. Ἀπὸ τὴ στιγμὴ ποὺ μυήθηκε ὁ ἴδιος στὴ Φιλικὴ Ἑταιρεία, δόθηκε ὁλοκληρωτικὰ στὸν ἀγῶνα. Ὁ ἴδιος μύησε στὴ συνέχεια στὴ Φιλικὴ Ἑταιρεία ὁμαδικὰ ὁλόκληρο τὸν πληθυσμὸ τῆς Δημητσάνης, πρᾶγμα ποὺ ἀποτελεῖ μοναδικὸ φαινόμενο τοῦ ἀγῶνα τῶν Ἑλλήνων. Ἀλλὰ καὶ πρᾶγμα ποὺ ἐξυπηρέτησε ἰδιαίτερα τὸν ἑτοιμαζόμενο ἀγῶνα, γιατί στὴ Δημητσάνα ἔγινε κατορθωτὸ νὰ λειτουργήσουν οἱ περίφημοι "μπαρουτόμυλοι" τῶν ἀδελφῶν Νικολάου καὶ Σπυρίδωνος Σπηλιωτοπούλου. 

Παράγονταν, δηλαδή, μεγάλες ποσότητες πυρίτιδας, ἡ ὁποία ἀποθηκευόταν σὲ διάφορα μέρη γιὰ νὰ χρησιμοποιηθεῖ μὲ τὴν ἔναρξη τοῦ ἀγῶνα. Ἡ ὅλη ἐπιχείρηση κατασκευῆς καὶ ἀποθήκευσης πυρίτιδας ἦταν ἐπικίνδυνη καὶ γινόταν, βέβαια, μὲ κάθε μυστικότητα καὶ ὑπὸ τὴν ἐπίβλεψη τοῦ ἐπισκόπου Φιλοθέου. Ὡστόσο, κατὰ τὶς ἀρχὲς τοῦ 1821 ὁ Φιλόθεος προσεκλήθη ἀπὸ τοὺς Τούρκους στὴν Τρίπολη (διοικητικὴ πρωτεύουσα τῆς Πελοποννήσου τότε, κοντὰ στὴ Δημητσάνα), μαζὶ μὲ ἄλλους ἱεράρχες τῆς Πελοποννήσου, τοὺς ἐπισκόπους Μονεμβασίας, Χριστιανουπόλεως, Ὠλένης, Ναυπλίου καὶ Ἄργους καὶ Ἀνδρούσης. Ὅλοι αὐτοί, καθὼς καὶ ἄλλοι ἀκόμη πρόκριτοι, συνολικὰ 18 ἄτομα, συνελήφθησαν στὴν Τρίπολη καὶ φυλακίστηκαν, μὲ ὀγκώδεις ἁλυσίδες στὸ λαιμό. Ὁ Κύπριος ἱεράρχης, μὴ ἀντέχοντας τὴ σκληρότατη διαβίωση στὴ φυλακή, πέθανε μέσα ἐκεῖ ἀπὸ τὶς κακουχίες, στὶς 10 Σεπτεμβρίου 1821. Λίγο ἀκόμη ἂν ἄντεχε, θὰ προλάβαινε τὴν ἀπελευθέρωση τῆς Τρίπολης (Τριπολιτσᾶς) ἀπὸ τοὺς Ἕλληνες (23 Σεπτεμβρίου 1821). 

Ἀπὸ τὴν Τριέστη στὴν ἐπαναστατημένη Ἑλλάδα 
Ὁ Κωνσταντῖνος Ν. Κυπριώτης ἦταν δάσκαλος στὴν Τριέστη, ἀπ' ὅπου πῆγε στὴν ἐπαναστατημένη Ἑλλάδα τὸ 1826 καὶ πολέμησε ὑπὸ διάφορους ὁπλαρχηγούς. Ὁ Χριστόδουλος Βασιλειάδης πῆρε μέρος στὸν ἀγῶνα ἀπὸ τὴν ἔναρξή του ὑπὸ τὸν Πετρομπέη Μαυρομιχάλη καὶ ἄλλους ὁπλαρχηγοὺς (ἀργότερα ἀκολούθησε τὸ ἐπάγγελμα τοῦ δασκάλου στὴν ἀπελευθερωμένη Ἑλλάδα). Ὡς μπουλουκσὴς (= ὁμαδάρχης) ὑπηρέτησε ἀπὸ τὴν ἀρχὴ τοῦ ἀγῶνα ὁ Νικόλαος Παπαϊωάννου. Ὁ Ἀντώνιος Παυλὴ Κύπριος ὑπηρέτησε, ἀπὸ τὸ 1825, στὸν τακτικὸ στρατὸ ὡς λοχίας. Ἀξιωματικὸς ἔγινε ὁ Μιχαὴλ Μάρκου, ποὺ πῆγε στὴν Ἑλλάδα ἀπὸ τὴν Κύπρο εὐθὺς μετὰ τὴν ἔναρξη τοῦ ἀγῶνα καὶ ὑπηρέτησε καθ' ὅλην τὴ διάρκειά του ὑπὸ τὸν Νικηταρὰ καὶ ἄλλους ὁπλαρχηγούς, ἐνῷ πῆρε μέρος σὲ πολλὲς ὅσο καὶ σημαντικὲς μάχες. Ὑπὸ τὸν Μακρυγιάννη καὶ ἄλλους ὁπλαρχηγοὺς ὑπηρέτησε καὶ ὁ Πέτρος Γεωργίου Μαλλιαρὸς (πολέμησε στοὺς Μύλους καὶ σὲ ἄλλες μάχες στὴν Πελοπόννησο, ἐπίσης στὴν Κρήτη καὶ ἀλλοῦ). 

Πολεμώντας μὲ τοὺς Μεσολογγίτες 
ΑΞΙΟΛΟΓΗ πολεμικὴ δράση εἶχε καὶ ἄλλος Κύπριος ἀξιωματικὸς στὴν Ἑλληνικὴ Ἐπανάσταση, ὁ καπετὰν Ἰωάννης Κύπριος (ἢ καὶ καπετὰν Γιάννης Κυπριώτης), ποὺ εἶχε προβιβαστεῖ σὲ λοχαγό. Πρὶν ἀπὸ τὴν ἔναρξη τῆς ἐπανάστασης ἐργαζόταν σὲ τοῦρκο-αἰγυπτιακὸ καράβι (στὴν Τῆνο, ὅπου βρέθηκε, μυήθηκε στὴ Φιλικὴ Ἑταιρεία στὶς παραμονὲς τῆς κήρυξης τοῦ ἀγῶνα), κατέλαβε τὸ καράβι στὸ ὁποῖο ἐργαζόταν καὶ τὸ ὁδήγησε στὴν Ὕδρα. Ἀφοῦ τὸ ἐξόπλισε, τὸ ἔθεσε στὴν ὑπηρεσία τῆς ἐπανάστασης καὶ μ' αὐτὸ πῆρε μέρος σὲ πολλὲς ναυτικὲς ἐπιχειρήσεις. Βρισκόταν, ἐπίσης, στὸ Μεσολόγγι ὅπου πολέμησε καὶ κατὰ τὴν πρώτη καὶ κατὰ τὴ δεύτερη πολιορκία του, ὅπως καὶ στὴν Πελοπόννησο, στὶς κρίσιμες μάχες κατὰ τοῦ Δράμαλη ὑπὸ τὴν ἀρχιστρατηγία τοῦ Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. Κυβέρνησε ἐπίσης διάφορα ἄλλα πολεμικὰ καράβια, ὅπως τὸ καράβι "Ποσειδῶν" καὶ τὸ δίκροτο "Ἀθηνᾶ". Στὴ μάχη τοῦ Ἄργους πληγώθηκε σοβαρὰ στὸ κεφάλι. Μετὰ τὸ τέλος τοῦ ἀγῶνα παρέμεινε στὴν Ἑλλάδα, τιμήθηκε μὲ τὸ βαθμὸ τοῦ λοχαγοῦ τῆς Φάλαγγος καὶ ὀνομάστηκε "ἀξιωματικὸς εἰς τὴν ξηρὰν καὶ τὴν θάλασσαν". 

Στὴν ἐπικὴ ἀντίσταση τοῦ Μεσολογγίου, κατὰ τὴ διάρκεια τῆς μεγάλης πολιορκίας του, βρέθηκαν καὶ πολέμησαν καὶ ἄλλοι ἐθελοντὲς Κύπριοι ἀγωνιστές: Ὁ Παντελὴς Γεωργίου Ὀρφανός, ἀξιωματικός, ποὺ πολέμησε ἐπίσης στὰ Δερβενάκια, στὴν Κρήτη καὶ ἀλλοῦ, ὁ Γιάννης Πασαπόρτης, ποὺ πῆρε μέρος καὶ στὴ θρυλικὴ Ἔξοδο τοῦ Μεσολογγίου καὶ ἐπέζησε, ὅπως ἐξάλλου καὶ ὁ Χατζὴ-Χριστόδουλος Κοκκινόφτας καὶ ἄλλοι. 

Ἰωάννης Σταυριανὸς καὶ Γιώργης ὁ Κύπριος 
ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ συνεισφορὰ στὸν ὑπὲρ ἐλευθερίας ἀγῶνα τῶν Ἑλλήνων εἶχαν Κύπριοι ποὺ ὑπηρέτησαν ὡς ἀξιωματικοί, ὅπως ὁ Ἰωάννης Σταυρινὸς (ἢ Σταυριανὸς) καὶ ὁ καπετὰν Γιώργης ὁ Κύπριος. Ὁ τελευταῖος πῆγε ὡς ἐθελοντὴς στὴν Ἑλλάδα, ἀπὸ τὴν ἀρχὴ τῆς ἐπανάστασης καὶ πολέμησε καθ' ὅλην τὴ διάρκεια τοῦ ἀγῶνα (διακρίθηκε ὡς ἀγωνιστὴς καὶ ὡς ἀξιωματικὸς καὶ προήχθη μέχρι τὸ βαθμὸ τοῦ χιλιάρχου, πῆρε μέρος στὶς πιὸ σημαντικὲς μάχες καὶ ἐκστρατεῖες καὶ μετὰ τὸ τέλος τοῦ ἀγῶνα παρέμεινε στὴν ἀπελευθερωμένη Ἑλλάδα). Ὁ Ἰωάννης Σταυρινὸς εἶχε γεννηθεῖ τὸ 1804 στὸ χωριὸ Λόφου τῆς ἐπαρχίας Λεμεσοῦ καὶ πέθανε στὴν Ἑλλάδα τὸ 1887. Ὁ πατέρας τοῦ ἦταν ἐμπορευόμενος καὶ ὁ Ἰωάννης συχνὰ τὸν συνόδευε στὰ ταξίδια του (σὲ ἕνα ταξίδι στὴν Ἀλεξάνδρεια, τὸ 1820, πατέρας καὶ γιὸς μυήθηκαν στὴ Φιλικὴ Ἑταιρεία). Τὸ 1822 ὁ πατέρας πέθανε, ὁ δὲ νεαρὸς Ἰωάννης ἔφυγε ξανὰ γιὰ τὴν Ἀλεξάνδρεια· ἐκεῖ, μὲ τὰ χρήματα τῆς πατρικῆς κληρονομιᾶς, συγκέντρωσε καὶ ἐξόπλισε ὁμάδα ἀπὸ 7 ἄνδρες (4 Κυπρίους καὶ 3 Κρητικούς), μὲ τὴν ὁποία πῆγε στὴν Ἑλλάδα. Τὸ 1823 ἐντάχθηκε στὸ σῶμα τοῦ συμπατριώτη τοῦ καπετὰν Γιώργη Κυπρίου ὡς μπουλουκσῆς (= ὁμαδάρχης) ἐνῷ τὸ 1825 μετεπήδησε στὸν τακτικὸ στρατὸ ποὺ στὸ μεταξὺ εἶχε δημιουργηθεῖ. Πῆρε μέρος σὲ πολλὲς μάχες, περιλαμβανομένης τῆς ὑπὸ τὸν Καραϊσκάκη ἐπιχειρήσεως στὴν περιοχὴ Ἀθήνας - Φαλήρου, ὅπου συνελήφθη αἰχμάλωτος. Ἰδιαίτερα σημαντικὴ εἶναι ἡ μαρτυρία τοῦ Σταυριανοῦ ὅτι ὁ Καραϊσκάκης εἶχε σκοτωθεῖ ἀπὸ ἑλληνικὸ βόλι, πρᾶγμα ποὺ ξεκαθαρίζει τὸ ὅλο ζήτημα τῆς δολοφονίας τοῦ μεγάλου ἐκείνου ἥρωα. Ἀργότερα ὁ Σταυριανὸς κατόρθωσε νὰ ἀπελευθερωθεῖ καὶ νὰ ἐπιστρέψει στὴ στρατιωτική του ὑπηρεσία. Μετὰ τὴν ἀπελευθέρωση τῆς Ἑλλάδας παρέμεινε ἐκεῖ καὶ δημιούργησε οἰκογένεια. Ἀνῆκε στὴ φιλελεύθερη παράταξη τῶν ἀγωνιστῶν, ποὺ ἐτάχθησαν ἐναντίον τοῦ ξενόφερτου βασιλιᾶ τῆς Ἑλλάδος Ὄθωνος, γι' αὐτὸ καὶ ὑπέστη διώξεις. 

Πῆρε, μάλιστα, μέρος στὴ ναυπλιακὴ ἐπανάσταση τοῦ 1862. Τὸ 1863 ἀποστρατεύθηκε μὲ τὸ βαθμὸ τοῦ ταγματάρχη. Ἔγραψε ἀπομνημονεύματα (ποὺ σώθηκαν) μὲ τὸν τίτλο "Πραγματεία τῶν περιπετειῶν τοῦ βίου μου καὶ συλλογὴ διαφόρων ἀντικειμένων ἀγνώστων ἔτι ἐν τὴ ἑλληνικὴ ἱστορία". 

To λάβαρο τῶν Κυπρίων 
ΕΙΝΑΙ πιθανὸν ἡ πολεμικὴ σημαία τῶν Κυπρίων νὰ ἀνῆκε στοὺς ἐθελοντὲς ἀγωνιστὲς πού, τὸν Ἰούνιο 1826, συμμετεῖχαν ὁμαδικὰ στὴ σύσταση εἰδικοῦ στρατιωτικοῦ σώματος τῆς Ἰωνίου Φάλαγγος, ἡ ὁποία πῆρε στὴ συνέχεια μέρος σὲ πολλὲς καὶ σημαντικὲς πολεμικὲς ἐπιχειρήσεις στὴν Πελοπόννησο καὶ στὴ Στερεά, μέχρι τὴ διάλυσή της τὸ 1827. Ἡ Ἰώνιος Φάλαγξ συνεστήθη κατόπιν "γενικῆς τῶν Ἰώνων συνελεύσεως" καὶ ὀνομάστηκε ἔτσι ἐπειδὴ ἀπετελεῖτο κυρίως ἀπὸ Ἕλληνες ἀγωνιστὲς τῆς Ἰωνίας - δυτικὴ Μικρὰ Ἀσία (συμμετεῖχαν ἐπίσης σ' αὐτὴν καὶ Ἕλληνες ἀπὸ νησιὰ τοῦ ἀνατολικοῦ Αἰγαίου καὶ ἀπὸ τὴν Κύπρο, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ ἄλλα ἑλληνικὰ μέρη - Μακεδονία, 'Ἤπειρος, Θρᾴκη κ.τ.λ.). Ἀπὸ τὸ σωζόμενο κατάλογο τῶν 359 ἀγωνιστῶν τῆς Ἰωνίου Φάλαγγος, προκύπτει ὅτι οἱ 19 τουλάχιστον ἤσαν Κύπριοι, διότι σαφῶς μνημνονεύονται, ἀντὶ ἐπιθέτου, μὲ τὸ ἐθνικό: Κυπραῖος. Τὰ 19 μέλη τῆς Ἰωνίου Φάλαγγος ἤσαν τὰ ἀκόλουθα (σὲ παρένθεση ὁ ἀριθμός τους στὸν κατάλογο τῶν μελῶν τῆς Φάλαγγος): Μιχάλης Κυπραῖος (ἄρ. 142), Κωνσταντὴς Κυπραῖος (ἄρ. 143), Γεώργιος Κυπραῖος (ἄρ. 144), Κυριάκος Κυπραῖος (ἄρ. 154), Σταῦρος Κυπραῖος (ἄρ. 155), Γαβριὴλ Κυπραῖος (ἄρ. 156), Ἐλευθέριος Κυπραῖος (ἄρ. 160), Ἀβράμης Κυπραῖος (ἄρ. 197), Κυριάκος Κυπραῖος (ἄρ. 216), Σάββας Κυπραῖος (ἄρ. 223), Χατζὴ-Αὐγουστὴς Κυπραῖος (ἄρ. 224), Δημήτριος Κυπραῖος (ἄρ. 229), Φίλιππας Κυπραῖος (ἄρ. 289), Κυριάκος Κυπραῖος (ἄρ. 306), Χατζὴ-Πέτρος Κυπραῖος (ἄρ. 331), Βασίλειος Κυπραῖος (ἄρ. 343), Γιακουμὴς Κυπραῖος (ἄρ. 344), Παρασκευᾶς Κυπραῖος (ἄρ. 354) καὶ Χριστοφὴς Κυπραῖος (ἄρ. 355). 

* Τὸ κείμενο αὐτὸ εἶναι ἕνα μικρὸ ἀπόσπασμα ἀπὸ τὸ βιβλίο «Ἱστορία τῆς νήσου Κύπρου». ΣΗΜΕΡΙΝΗ

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

ΚΑΝΤΕ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟΥ ΜΑΣ.