Πνευματικὸς καὶ διανοητικὸς ζῆλος

Τοῦ πρωτοπρεσβυτέρου π. Διονυσίου Τάτση

Οἱ συνειδητοὶ χριστιανοὶ πολλὲς φορὲς προβληματίζονται ἂν μποροῦν νὰ συνυπάρχουν στὸν ἄνθρωπο ὁ πνευματικὸς ζῆλος, ποὺ προϋποθέτει ἀφοσίωση στὸν Θεὸ καὶ συνέπεια στὴν τήρηση τῶν ἐντολῶν καὶ ὁ διανοητικὸς ποὺ κινεῖται πρὸς ἄλλες κατευθύνσεις, ὅπως εἶναι οἱ τέχνες, οἱ ἐπιστῆμες, οἱ κοσμικὲς δραστηριότητες γιὰ ἐφήμερα πράγματα κ.λπ.

Ἡ συνύπαρξη ἐν πρώτοις εἶναι δυνατή, πάντα ὑπὸ τὴν προϋπόθεση ὅτι ὁ διανοητικὸς ζῆλος δὲν μειώνει τὸν πνευματικὸ ζῆλο, οὔτε ἔρχεται σὲ ἀντίθεση. Πρέπει πάντα νὰ χαλιναγωγεῖται καὶ νὰ μὴ καταλήγει στὴν ἱκανοποίηση τῶν ἁμαρτωλῶν παθῶν. Ὅταν βοηθάει στὴν ἐπιτυχία διαφόρων τομέων...

τῆς καθημερινῆς ζωῆς, ἡ συνύπαρξη εἶναι εὐλογία. Ἀντίθετα, ὅταν ἐμποδίζει τὴν κατὰ Θεὸν ζωή τοῦ ἀνθρώπου, εἶναι ἐμπόδιο καὶ δημιουργεῖ δυσεπίλυτα προβλήματα.

Ὁ διανοητικὸς ζῆλος μπορεῖ τὸν καλλιτέχνη, τὸν ποιητή, τὸν πεζογράφο, τὸν ἐπιστήμονα, τὸ δάσκαλο κ.λπ. νὰ τοὺς ὁδηγήσει σὲ ἐπιτυχίες, ποὺ θὰ εἶναι ἐπωφελεῖς ὄχι μόνο γιὰ τὸν ἴδιο, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴν κοινωνία γενικότερα. Αὐτὸ ὅμως συμβαίνει σὲ ἐλάχιστες περιπτώσεις. Οἱ περισσότεροι ἀφοσιώνονται στὸν διανοητικὸ ζῆλο, ἱκανοποιοῦνται ἀπὸ τὶς ἐπιτυχίες τους, τροφοδοτοῦν τὴν ὑπερηφάνειά τους, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ μειώνεται ὁ πνευματικὸς ζῆλος καὶ ὄχι σπάνια νὰ παύει νὰ ὑπάρχει.

Ὁ ὅσιος Θεοφάνης ὁ Ἔγκλειστος, ἀναφερόμενος στὸ θέμα αὐτό, τονίζει τὰ ἑξῆς ἀξιοπρόσεκτα: «Ὁ πνευματικὸς ζῆλος δὲν ἐκτοπίζει – δὲν χρειάζεται καὶ δὲν πρέπει, ἄλλωστε – τὸν διανοητικὸ ζῆλο γιὰ τὴν ἐπιστήμη, τὴν τέχνη, τὶς ἐπιχειρήσεις, τὴν πολιτική, τὴν οἰκογένεια. Ἁπλῶς τὸν συγκρατεῖ καὶ τὸν μετριάζει, δίνοντάς του μιὰ πνευματικὴ προοπτική, ἀποτρέποντας τὴν ἐκτροπή του πρὸς ἐνάντιες καταστάσεις. Ἐκτοπίζει μόνο τὸ ἐνδιαφέρον γιὰ τὰ μάταια καὶ ἐμπαθῆ, ἐμποδίζοντας τὴν εἴσοδό τους στὴ ζωή τοῦ ἀνθρώπου. Ὑπάρχει, πάντως, καὶ μιὰ περίπτωση ἐκτοπισμοῦ τοῦ διανοητικοῦ ζήλου ἀπὸ τὸν πνευματικὸ – ὅταν ὁ δεύτερος διαπιστώνει ὅτι ὁ πρῶτος μὲ τὶς ἐπιδιώξεις καὶ τὶς ἐνέργειές του, τὸν περιορίζει, τὸν καταστέλλει καὶ τελικά, τὸν σβήνει».

Τὰ ἀποτελέσματα τοῦ πνευματικοῦ ζήλου δὲν ἱκανοποιοῦν ἐφήμερες ἀνάγκες, ἀλλὰ βοηθοῦν τὸν ἄνθρωπο νὰ πετύχει στὸν ἀγώνα κατὰ τῆς ἁμαρτίας καὶ νὰ βιώνει γλυκύτατες ἐμπειρίες, ποὺ θὰ ὁλοκληρωθοῦν στὴν αἰώνια ζωή. Ἀντίθετα, τὰ ἔργα τοῦ διανοητικοῦ ζήλου καλύπτουν ἀνάγκες τῆς καθημερινότητας καὶ στοχεύουν στὴν καλυτέρευση τῶν συνθηκῶν τῆς παρούσης ζωῆς καὶ γι’ αὐτὸ ἔχουν σχετικὴ ἀξία.

Ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἔχει πνευματικὸ ζῆλο, ὅλες του οἱ δραστηριότητες ἀποκτοῦν καινούριο νόημα καὶ περιεχόμενο καὶ στέφονται σχεδὸν πάντα μὲ ἐπιτυχία, παρὰ τοὺς περὶ τοῦ ἀντιθέτου ἰσχυρισμοὺς ἐκείνων ποὺ ἔχουν μόνο διανοητικὸ ζῆλο.

Ὀρθόδοξος τύπος