Σὲ δημογραφικὴ κατάρρευση ἡ Ἑλλάδα

Ἀναστάσιος Λαυρέντζος
 Μὲ τὴν εἴσοδο τοῦ 21ου αἰώνα ὁ ἑλληνικὸς πληθυσμὸς εἰσῆλθε σὲ μία πορεία συνεχοῦς ἀριθμητικῆς συρρίκνωσης καὶ παράλληλης γήρανσης. Ὅπως θὰ δείξουμε στὴ συνέχεια, πρόκειται γιὰ τερματικὴ καὶ ὄχι προσωρινὴ φάση δημογραφικῆς ἐξέλιξης, ἡ ὁποία, ἂν δὲν ἀλλάξουν οἱ τρέχουσες τάσεις, ὁδηγεῖ τὴ νεοελληνικὴ κοινωνία σὲ δημογραφικὴ κατάρρευση. Ἐνδεικτικὰ ἀναφέρεται ὅτι σύμφωνα μὲ στοιχεῖα τοῦ ΟΗΕ, ὁ ἑλληνικὸς πληθυσμὸς τὸ 2015 ἦταν ἤδη ὁ 6ος πιὸ γηρασμένος στὸν κόσμο, ἐνῶ τὸ 2030 ἀναμένεται νὰ εἶναι ὁ 5ος μὲ μέση ἡλικία τὰ 49 ἔτη!
Ἡ βασικὴ αἰτία αὐτῆς τῆς ἐν ἐξελίξει δημογραφικῆς κατάρρευσης τοῦ ἑλληνικοῦ πληθυσμοῦ εἶναι ὁ χαμηλὸς ρυθμὸς γεννήσεων, ὁ ὁποῖος γιὰ τρεῖς καὶ πλέον δεκαετίες ἔχει πέσει κάτω ἀπὸ τὴν κρίσιμη τιμὴ τῶν δύο περίπου παιδιῶν ἀνὰ γυναίκα (ὅριο γιὰ τὴ διατήρηση ἑνὸς πληθυσμοῦ). Σήμερα, μὲ τὴν ἐπιβάρυνση ποὺ ἔχει δημιουργήσει καὶ ἡ οἰκονομικὴ κρίση, ὁ ρυθμὸς γεννήσεων εἶναι περίπου στὰ 1,3 παιδιὰ ἀνὰ γυναίκα, συνυπολογιζομένων καὶ...

τῶν γεννήσεων ἀλλοδαπῶν (οἱ ὁποῖες φτάνουν περίπου στὸ 17% τοῦ ἐτήσιου συνόλου).

Αὐτὸ πρακτικὰ σημαίνει ὅτι σήμερα στὴν Ἑλλάδα 100 γυναῖκες γεννοῦν 130 παιδιὰ καὶ ἄρα κατὰ μέσον ὄρο γεννοῦν 65 κόρες. Δηλαδὴ φέρνουν στὴ ζωὴ μία μικρότερη γενιὰ γυναικών. Αὐτὴ ἡ γενιὰ μὲ τὴ σειρὰ τῆς (ἂν ὁ ρυθμὸς γεννήσεων δὲν αὐξηθεῖ) θὰ γεννήσει μία ἀκόμη μικρότερη γενιά, κ.ο.κ. Πρόκειται γιὰ μία αὐτοτροφοδοτούμενη διαδικασία ἀριθμητικῆς συρρίκνωσης, τῆς ὁποίας τὰ πρῶτα στάδια ἔχουμε ἤδη διανύσει.

Τρεις επισημάνσεις ζωτικής σημασίας

Πρώτον, η οικονομική κρίση των τελευταίων ετών δεν είναι το αίτιο του ελληνικού δημογραφικού προβλήματος. Είναι όμως ένας παράγοντας που το επιτείνει σημαντικά και μάλιστα με δύο τρόπους: μέσω της περαιτέρω μείωσης των γεννήσεων και μέσω της δημιουργίας ενός ρεύματος μεταναστευτικής εξόδου των Ελλήνων. Ήδη εκτιμάται ότι έχουν μεταναστεύσει σχεδόν μισό εκατομμύριο νέοι Έλληνες, οι οποίοι παίρνουν μαζί τους και τις γεννήσεις που θα παρήγαν.

Δεύτερον, ο παραπάνω συνδυασμός αρνητικού ισοζυγίου γεννήσεων-θανάτων και αρνητικού μεταναστευτικού ισοζυγίου γηγενών είναι η επανάληψη αυτού που συνέβη στη Βουλγαρία από το 1990 έως σήμερα: Στο διάστημα αυτό ο πληθυσμός της Βουλγαρίας μειώθηκε από τα εννέα (9) στα επτά (7) εκατομμύρια και συνεχίζει να μειώνεται σε μια πορεία ασταμάτητης συρρίκνωσης. Από αυτή την άποψη η Βουλγαρία αποτελεί για την Ελλάδα ένα δημογραφικό προπομπό, ο οποίος μας δείχνει δραματικά τι θα συμβεί από εδώ και εμπρός στη χώρα μας.

Τρίτον, η Ελλάδα δεν είναι η μόνη ανεπτυγμένη χώρα που έχει δημογραφικό πρόβλημα. Παρόμοια είναι η κατάσταση και σε άλλες χώρες της Ευρώπης (π.χ. Γερμανία, Ιταλία). Υπάρχουν όμως και εξαιρέσεις, όπως π.χ. η Γαλλία ή οι Σκανδιναβικές χώρες, οι οποίες προσεγγίζουν τον επιθυμητό ρυθμό γεννήσεων των δύο παιδιών ανά γυναίκα, εφαρμόζοντας ένα ευρύ φάσμα πολιτικών. Τα παραπάνω είναι πιθανόν να αποτελούν μια βάση για αναζήτηση λύσης σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Σε αυτό το θέμα η Ελλάδα οφείλει να πρωτοστατήσει λαμβάνοντας συγκεκριμένες πρωτοβουλίες.

Η Eurostat προβλέπει δημογραφική κατάρρευση

Με βάση τα παραπάνω στοιχεία, οι προβλέψεις που κάνει η Eurostat στο λεγόμενο κύριο δημογραφικό της σενάριο για το 2050, δίνουν την εξής εικόνα για τον ελληνικό πληθυσμό: Στο μέσον του 21ου αιώνα δεν θα ξεπερνά τα εννέα εκατομμύρια και βέβαια θα συνεχίσει να μειώνεται. Το χειρότερο ωστόσο είναι ότι από τα εννέα εκατομμύρια, περίπου τα τρία θα είναι άνω των 65 ετών! Δηλαδή στο μέσον του τρέχοντος αιώνα, ο ελληνικός πληθυσμός θα βρίσκεται στα πρόθυρα της δημογραφικής κατάρρευσης με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται για την κοινωνική ασφάλιση, το δημόσιο σύστημα υγείας, την οικονομική ανάπτυξη, την άμυνα κ.λπ.

Εν όψει των παραπάνω εξελίξεων, ορισμένοι διατείνονται ότι τη λύση στο ελληνικό δημογραφικό πρόβλημα θα δώσουν οι καταφθάνουσες μεταναστευτικές ροές από χώρες της Ασίας και της Αφρικής. Όσοι το ισχυρίζονται αυτό, παραβλέπουν ότι το δημογραφικό έλλειμμα της Ελλάδας σύντομα θα είναι τόσο μεγάλο, ώστε αν επιδιωχθεί αυτό να καλυφθεί αποκλειστικά με μεταναστευτικές ροές, τότε σε λίγες δεκαετίες η Ελλάδα θα είναι μια άλλη χώρα. Δεν θα μιλάμε βέβαια τότε για επίλυση του δημογραφικού, αλλά για μια μαζική και απότομη αντικατάσταση πληθυσμού, η οποία θα εγκυμονεί άλλης τάξεως προβλήματα.

Από τις παραπάνω αναφορές είναι σαφές ότι η πρώτη προτεραιότητα σήμερα για την Ελλάδα είναι η αντιμετώπιση του δημογραφικού της προβλήματος. Αυτό δεν αναιρεί την ανάγκη για την οικονομική της ανασύνταξη, η οποία αποτελεί προϋπόθεση και για τη δημογραφική της ανάκαμψη. Για να επιτευχθεί όμως αυτό, απαιτείται η εκπόνηση μιας πολυδιάστατης και μακροχρόνιας πληθυσμιακής στρατηγικής, την οποία πρέπει να εφαρμόσουν με πλήρη επίγνωση των ευθυνών τους όλες οι πολιτικές δυνάμεις.

Στοιχεία για τις επερχόμενες πληθυσμιακές μεταβολές, αλλά και προτάσεις για μια Εθνική Πληθυσμιακή Στρατηγική έχω καταθέσει στο βιβλίο μου "Σιωπηρή Άλωση – Το δημογραφικό και το μεταναστευτικό πρόβλημα της Ελλάδας".

slpress