1 Δεκεμβρίου 1913: Ἕνωση τῆς Κρήτης μὲ τὴν Ἑλλάδα

Τὸν Σεπτέμβριο τοῦ 1908 ὁ αὐτοκράτορας τῆς Αὐστρουγγαρίας ἀνακοίνωσε τὴν προσάρτηση τῆς Βοσνίας - Ἐρζεγοβίνης καὶ ὁ ἡγεμόνας τῆς Βουλγαρίας τὴν ἀνεξαρτησία της. Οἱ Κρητικοὶ δὲν ἔχασαν τὴν εὐκαιρία. Στὶς 24 Σεπτεμβρίου 1908 ξέσπασε ἐπανάσταση στὸ νησί. Χιλιάδες πολίτες τῶν Χανίων καὶ τῶν γύρω περιοχῶν τὴν ἡμέρα αὐτὴ συγκρότησαν συλλαλητήριο, στὸ ὁποῖο ὁ Βενιζέλος κήρυξε τὴν ὁριστικὴ ἕνωση τῆς Κρήτης μὲ τὴν μητέρα Ἑλλάδα. Ἔχοντας συνεννοηθεῖ μὲ τὴν ἑλληνικὴ κυβέρνηση, ὁ Ζαΐμης ἀναχώρησε γιὰ τὴν Ἀθήνα πρὶν ἀπὸ τὸ συλλαλητήριο. 

Συγκλήθηκε ἡ συνέλευση καὶ κήρυξε τὴν ἀνεξαρτησία τῆς Κρήτης, ἡ σημαία τῆς κρητικῆς πολιτείας ὑποστάλληκε γιὰ νὰ δώσει τὴν θέση της στὴν ἑλληνική, οἱ δημόσιοι ὑπάλληλοι ὁρκίσθηκαν πίστη στὸν βασιλιὰ Γεώργιο Ἃ΄ τῆς Ἑλλάδας, ἐνῶ διορίστηκε πενταμελὴς ἐκτελεστικὴ ἐπιτροπὴ μὲ τὴν ἐντολὴ νὰ κυβερνήσει τὸ νησὶ ἐν ὀνόματι τοῦ βασιλιᾶ τῶν Ἑλλήνων καὶ σύμφωνα μὲ τοὺς νόμους τοῦ ἑλληνικοῦ κράτους. Πρόεδρος τῆς ἐπιτροπῆς ἦταν ὁ Μιχελιδάκης μὲ τὸν Βενιζέλο ὑπουργὸ Ἐξωτερικῶν καὶ Δικαιοσύνης. Τὸν Ἀπρίλιο τοῦ 1910 συγκλήθηκε νέα συνέλευση, τῆς ὁποίας ὁ Βενιζέλος ἐκλέχθηκε πρόεδρος ἐνῶ κατόπιν ἔγινε πρωθυπουργός. Ὅλα τὰ ξένα στρατεύματα ἔφυγαν ἀπὸ τὴν Κρήτη καὶ ἡ ἐξουσία περιῆλθε ἐξ ὁλοκλήρου στὴν κυβέρνηση Βενιζέλου.

Ἡ ἑλληνικὴ κυβέρνηση, γιὰ νὰ ἀποφύγει τὴν τουρκική, ἀλλὰ καὶ τὶς διεθνεῖς ἀντιδράσεις, δὲν προχώρησε στὴν....

 ἐπίσημη ἀναγνώριση τῆς Ἕνωσης. Ἀργότερα ὁ Βενιζέλος ἔφυγε ἀπὸ τὴν Κρήτη γιὰ τὴν Ἀθήνα, ὅπου ἔγινε πρωθυπουργὸς τῆς Ἑλλάδας. Τὸ 1911 ὀργανώθηκαν ἔνοπλες λαϊκὲς συγκεντρώσεις, ποὺ ἔγιναν ἐντονότερες μὲ τὴν ἄρνηση τοῦ Βενιζέλου νὰ δεχτεῖ τὴν εἴσοδο τῶν Κρητῶν βουλευτῶν στὸ Ἑλληνικὸ Κοινοβούλιο, πράγμα ποὺ δὲν ἐπέτρεπαν οἱ συνθῆκες. Μὲ τὴν ἔναρξη τῶν Βαλκανικῶν πολέμων τὸ 1912, ἡ Ἑλληνικὴ Βουλὴ ἔκανε δεκτούς τους Κρῆτες βουλευτὲς μὲ ἐνθουσιασμὸ καὶ θερμὲς ἐκδηλώσεις.

Ἡ ὁριστικὴ λύση τοῦ Κρητικοῦ ζητήματος δόθηκε στὴ διάρκεια τῶν Βαλκανικῶν πολέμων, τὸ Φλεβάρη τοῦ 1913. Μὲ τὴ Συνθήκη τοῦ Λονδίνου, τὸ Μάιο τοῦ 1913, παραχωρήθηκε ἡ Κρήτη στὴν Ἑλλάδα. Ἡ ἕνωση ἔγινε μὲ ἐπίσημη τελετὴ στὸ φρούριο Φιρκὰ στὶς 1 Δεκεμβρίου 1913. Τέλος, τὸ 1923, μὲ τὴν ἀνταλλαγὴ τῶν πληθυσμῶν, ἔφυγαν καὶ οἱ τελευταῖοι Μουσουλμάνοι κάτοικοι τοῦ νησιοῦ γιὰ τὴν Μικρὰ Ἀσία.

wikipedia