Ἡ ἀληθινὴ Παιδεία

Ἀπόσπασμα ἀπὸ τὸ βιβλίο «Ῥωμαίικο Ὁδοιπορικό» Α΄, τοῦ Μοναχοῦ Ἀβραὰμ Ἁγιορείτου

Καμία φίλοι μου ὠφέλεια δὲν μπορεῖ νὰ προξενήση στὸν ἄνθρωπο ἡ παιδεία χωρὶς τὴ φρόνηση καὶ τὴ χρηστότητα τῶν ἠθῶν· ὅσο εἶναι κανεὶς πολυμαθέστερος, τόσο περισσότερο κινδυνεύει νὰ καταποντισθῆ στὸ πέλαγος τῆς πολυμάθειάς του, ὅταν αὐτὴ στειρεῖται τὸ πηδάλιο τῆς ἀρετῆς. Ὁ μόνος καρπὸς τῆς παιδείας πρέπει νὰ εἶναι ἡ ἡμερότητα τῶν ἠθῶν καὶ ἡ ἀληθινὴ φιλανθρωπία, ποὺ χωρὶς αὐτά, ὅποιος καυχιέται πὼς εἶναι λόγιος καὶ μορφωμένος λέει ψέμματα, αὐταπατᾶται καὶ γίνεται ἀξιοκατάκριτος.

Ὁ ἀληθινὸς λόγιος καὶ ἐκπαιδευμένος γνωρίζεται ἀπὸ τὴ φρονιμάδα ποὺ ἔχει νὰ διοικῆ καὶ οἰκονομεῖ τὴ ζωή του, καὶ ἀπὸ τὴ δυνατὴ προσοχή του στὸ νὰ μὴν ἀπατηθῆ ἀλλὰ στὸ νὰ...

μὴν ἀπατήση τοὺς ἄλλους ποτέ του. Ὁ ἀληθινὰ ἐκπαιδευμένος καταπατεῖ ὅλες τὶς ἄτιμες ἡδονές, δὲν νικιέται οὔτε ἀπὸ τὶς εὐτυχίες οὔτε ἀπὸ τὶς δυστυχίες, ἀλλὰ τὶς πρῶτες οἰκονομεῖ τὶς δεύτερες τὶς ὑπομένει γενναία καὶ σὲ ὅλη του τὴ ζωὴ ἀγωνίζεται νὰ διορθώνη ὅσο μπορεῖ τὰ ἐλαττώματά του. Ὁ ἀληθινὰ ἐκπαιδευμένος σέβεται τὰ τοῦ Θεοῦ, σέβεται τοὺς γονεῖς, τὴν οἰκογένειά του, τοὺς φίλους καὶ τὴν πατρίδα του. Νὰ αἰσθάνεται σὰν ἱερὸ χρέος ὅτι πρέπει νὰ ὠφελήση τοὺς πατριῶτες του· νὰ ἀγαπᾶ τὴν ἀλήθεια καὶ νὰ μισῆ τὸ ψέμμα· νὰ εἶναι δίκαιος πρὸς τοὺς ἄλλους· νὰ εἶναι φιλάνθρωπος καὶ εὐεργετικὸς πρὸς ὅλους· νὰ εἶναι δηλαδή, ὀποδὸς ἀχώριστος τῆς ἀρετῆς.

Τέτοιους ἀνθρώπους πρέπει νὰ δημιοργήση ἡ ἀληθινὴ παιδεία. Τέτοιοι πρέπει νὰ γίνετε γιὰ νὰ προκαλέσετε στὸ γένος μας ἀγάπη στὴν παιδεία καὶ νὰ βεβαιωθοῦν ἀπὸ τὰ ἔργα σας ὅσοι νομίζουν βλαβερὴ τὴ σοφία, ὅτι αὐτὴ εἶναι πηγὴ τῆς ἀνθρώπινης εὐτυχίας. Δυστυχεῖς εἶναι καὶ ἀξιοδάκρυτοι ὅσοι νέοι, ποὺ δὲν πρέπει νὰ λογίζονται Ἕλληνες, ἀλλὰ γεννήματα τῆς ἀπώλειας καὶ τέρατα τῆς κακῆς συναναστροφῆς· διότι μαθαίνουν γράμματα, ἀλλὰ τὸν καρπόν τους, τὴν φρόνηση ἀτιμάζουν, καὶ συνθλίβουν μὲ τὴν κακὴ διαγωγὴ τους τὶς καρδιὲς τῶν ἁπλουστέρων συμπατριωτῶν τους, κάνοντάς τους νὰ λιγοστεύουν τὸ σεβασμό τους πρὸς τὴν ἀληθινὴ σοφία, καὶ νὰ κάνουν τοὺς μικρόψυχους νὰ ἀπέχουν ἀπ΄ αὐτὴν ἐπειδὴ δὲν ξέρουν νὰ τὴν διακρίνουν ἀπὸ τὴν ψευδοσοφία.

Ἀλλ΄ ἀπεναντίας νὰ εἶναι συνεχὴς ἡ δόξα τῶν γήινων παιδιῶν τῆς Πατρίδας μας, οἱ ὁποῖοι μὲ τὴ φρόνηση καὶ τὴν ἀρετή τους, παροτρύνουν τοὺς συμπατριῶτες τους νὰ ἀποκτήσουν τὴν ἀθάνατη παιδεία, προσέχοντας μὲ ἐπιμέλεια νὰ μὴ σκανδαλίσουν τὶς ἀκέραιες ψυχές, τῶν ἀφελεστέρων ἀδελφῶν, ἔχοντας φρόνηση στὰ λόγια τους καὶ τὶς πράξεις τους, κόσμιοι στὴ δίαιτά τους καὶ πρὸ παντὸς ὑγειεῖς καὶ μετριόφρονες· διότι ἐγνώρισαν ὅτι πολὺ μεγαλύτερη εἶναι στὸν ἄνθρωπο ἡ ζημιὰ παρὰ τὸ κέρδος, ἂν ἀνάλογα μὲ τὴν αὔξηση τῶν γνώσεών του λιγοστεύει ἡ μετριοφροσύνη του. Αὐτοὶ οἱ χαριτωμένοι νέοι τιμοῦνται καὶ ζοῦν εὐτυχισμένοι αὐτὴ τὴ ζωή, δοξάνται καὶ μακαρίζονται ἀφοῦ πεθάνουν καὶ μένουν στὴ μνήμη τῶν ἀνθρώπων συνεχῶς. Ἂν εἶστε καὶ ἐσεῖς φίλοι αὐτῶν τῶν χαριτωμένων ἀνθρώπων, ζῆτε καὶ πολιτεύεστε σύμφωνα μὲ αὐτούς, γιὰ νὰ ἀνακουφίσετε τὸ γένος ἀπὸ τὸ βάρος τῶν κακῶν, μὲ τὰ ὁποία τὸ ἐφόρτωσε ἀλύπητα ἡ ἀμάθεια· πόσο μεγάλα, ὦ Θεέ μου καὶ πάνδεινα βαρυά.