Εἰλικρινά, ὅταν πλησιάζει ἡ γιορτὴ τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν, ἡ γιορτὴ τῆς Παιδείας καὶ τῶν Γραμμάτων, αἰσθάνομαι ἄβολα, νιώθω ἀκόμη καὶ ντροπή. Χάσμα μέγα χωρίζει τὸ πνεῦμα τῶν Πατέρων, μ’ αὐτὸ ποὺ λέγεται σήμερα νεοελληνικὴ Παιδεία.
Τοὺς ὀνομάζουμε προστάτες μας, ὅμως τοὺς τιμοῦμε τόσο, ὥστε φροντίσαμε νὰ καταργήσουμε τὴν γιορτή τους καὶ νὰ τοὺς ἐξοβελίσουμε ἀπὸ τὰ σχολικὰ βιβλία. Θυμίζω ἀποσπάσματα ἀπὸ μία ἐπετειακὴ ὁμιλία μου πρὸ 23 ἐτῶν:
Εἴμαστε μιὰ χώρα μικρή, ποτὲ δὲν εἴχαμε ὑψηλὸ κατὰ κεφαλὴν εἰσόδημα, τὸ ἐντὸς τῆς κεφαλῆς ὅμως εἰσόδημα τῶν Ἑλλήνων ἐπλεόναζε, δάνεισε ἁπλόχερα τὸν πλοῦτο του καὶ σ’ ἄλλους λαούς. "Τῆς ἑλλάδος ἀείκοτε σύντροφος πενίη" τῆς Ἑλλάδας ἡ φτώχεια ἦταν πάντοτε σύντροφος, λέει ὁ Ἡρόδοτος, ἀλλὰ "στὸ μάκρος εἴκοσι πέντε αἰώνων δὲν ὑπῆρξε οὔτε ἕνας, ἐπαναλαμβάνω, οὔτε ἕνας αἰῶνας, πὸὺ νὰ μὴν γράφτηκε ποίηση, στὴν ἑλληνικὴ γλῶσσα, πὸὺ νὰ μὴν ὑπῆρχε... πολιτισμὸς" ἀπαντᾶ ὁ Ὀδ. Ἐλύτης, ὁ τοῦ Αἰγαίου ραψωδός.
Ἀπὸ τοὺς 25 αἰῶνες ἀδιάλειπτης πνευματικῆς παραγωγῆς, δύο ἀπ’ αὐτοὺς ἡ ἱστορία τοὺς τίμησε, τοὺς ἐπροίκισε μὲ τὸ ἔνδοξο καὶ ἀθάνατο ἐπίθετο: ὁ «χρυσοῦς αἰών». Σεμνύνεται ὁ ἀρχαῖος ἑλληνικὸς κόσμος γιὰ τὸν χρυσὸ αἰῶνα τοῦ Περικλῆ. Ἔλαμψαν τότε τὰ λαμπρὰ αὐτὰ πνεύματα, "οἱ γονέοι τῆς ἀνθρωπότητος" ὅπως τοὺς ὀνομάζει ὁ Μακρυγιάννης, ὁ Σωκράτης, ὁ Πλάτων, ὁ Ἀριστοτέλης. Μετὰ ἀπὸ αἰῶνες, ὁ Ἑλληνισμὸς δημιουργεῖ καὶ τὸν δεύτερο χρυσὸ αἰῶνα του. Τὸν χρυσὸ αἰῶνα τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας, τότε ποὺ ἔλαμψαν αὐτοὶ ποὺ σήμερα τιμᾶμε, οἱ μέγιστοι φωστῆρες, οἱ μελίρρυτοι ποταμοὶ τῆς σοφίας, αὐτοὶ ποὺ ἐφώτισαν καὶ ἐπότισαν τὴν Οἰκουμένη, οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες, ὁ Βασίλειος ὁ Μέγας, ὁ Γρηγόριος ὁ θεολόγος καὶ ὁ Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος.
"Νενικήμεθα", νικηθήκαμε φωνάζει ὁ μεγάλος εἰδωλολάτρης ρήτορας Λιβάνιος, διαβάζοντας μιὰ ἐπιστολὴ τοῦ Μέγ. Βασιλείου. Δὲν νικήθηκε ὁ Ἑλληνισμός, ἀλλὰ σώθηκε, δημιουργῶντας τὴν νέα μεγάλη πολιτιστικὴ καὶ πνευματικὴ δύναμη τῆς Ἀνατολῆς, τὴν Ὀρθοδοξία. Συνηθίζεται νὰ λέγεται πὼς οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες πέτυχαν τὴν σύνθεση Χριστιανισμοῦ καὶ Ἑλληνισμοῦ. Ἡ ἀλήθεια εἶναι πὼς πέτυχαν νὰ προφυλάξουν αὐτὴν τὴν σύνθεση ἀπὸ ἀκρότητες φιλοσοφικὲς καὶ αἱρετικὲς ποὺ ἤθελαν τὴν ἀπορρόφηση τοῦ ἑνὸς ἀπὸ τὸ ἄλλο στοιχεῖο.
Ἐμποτισμένοι ἐδῶ καὶ 170 χρόνια ἀπὸ τὸ πνεῦμα τῶν Βαυαρῶν, ἀπὸ τοὺς ξενοτραφεῖς καλαμαρᾶδες καὶ λογίους, θεωροῦμε τὸ Βυζάντιο, τὴν Ρωμιοσύνη ὡς περίοδο σκοταδισμοῦ καὶ μηχανορραφιῶν. Γιὰ νὰ γίνουμε σὰν τὰ φωτισμένα ἔθνη τῆς Εὐρώπης, πρέπει νὰ ἀποκηρύξουμε "τὸ πάτριον θρήσκευμα καὶ πᾶν ἑλληνικόν", ὅπως ἔγραφε ὁ καθ. Βερναρδάκης πρὶν ἀπὸ 150 χρόνια. Οἱ ἀσκητικὲς μορφὲς τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν, ἡ ὅλο ἀγάπη γιὰ τὸ συνάνθρωπο ζωή τους, ἡ ἀπάρνηση τοῦ πλούτου καὶ τῆς καριέρας τους δὲν χωροῦν στὴν κοινωνία ποὺ ἔχει ὡς στόχο το νὰ περνᾶμε καλά, τὴν εὐδαιμονία, τὴν κοινωνικὴ ἀναρρίχηση μὲ ὁποιοδήποτε μέσο.
Ἀναμασᾶμε ἐδῶ καὶ δεκαετίες τὰ ξυλοκέρατα τῆς δῆθεν πολιτισμένης Δύσης, ποὺ βρίσκεται στὰ ὅρια τῆς νευρικῆς κρίσης καὶ δὲν σπεύδουμε νὰ ξεδιψάσουμε ἀπὸ τὴν πηγὴ τὴν ἀστείρευτη, ποὺ λέγεται λόγος τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας. "Ἐπειδὴ εἴμαστε ἄνθρωποι, δὲν μποροῦμε νὰ περιφρονοῦμε του ἀνθρώπους", νὰ λόγια ἁγιασμένα ἀπὸ τὸ στόμα τοῦ Μέγ. Βασίλειου, ποὺ ἵδρυσε ὁλόκληρη πόλη τὴν Βασιλειάδα, ὅπου διακονοῦσε τοὺς ἐλάχιστους ἀδελφοὺς τοῦ Χριστοῦ.
1700 χρόνια πρὶν ἀπὸ τὴν ἐμφάνιση τοῦ φεμινισμοῦ χτυπᾶ ὁ Γρηγόριος τὴν ἀνισότητα ἀνδρῶν καὶ γυναικῶν, τοὺς τότε νόμους ποὺ προκλητικὰ εὐνοοῦσαν τοὺς ἄνδρες. "Δὲν δέχομαι αὐτὴν τὴν νομοθεσία" ἔλεγε. "Ἄνδρες ἦταν οἱ νομοθέτες γι’ αὐτὸ ἐνομοθέτησαν κατὰ τῶν γυναικῶν. ‘Οὐκ ἔνι ἄρσεν ἢ θῆλυ’ εἶπεν ὁ Κύριος".
"Γιὰ τὰ κτήματα ποὺ ἔχουν δοθεῖ στὰ παιδιὰ φροντίζουμε, ὄχι ὅμως καὶ γιὰ τὰ παιδιά. Βλέπεις τὴν ἀνοησία γονέα. Ἄσκησε τὴν ψυχὴ τοῦ παιδιοῦ πρῶτα καὶ κατόπιν θὰ ἔλθουν ὅλα τὰ ἄλλα. Ὅταν ἡ ψυχὴ τοῦ παιδιοῦ δὲν εἶναι ἐνάρετη, καθόλου δὲ τὸ ὠφελοῦν τὰ χρήματα καὶ ὅταν εἶναι, καθόλου δὲν τὸ βλάπτει ἡ φτώχεια, θέλεις νὰ τὸ ἀφήσεις πλούσιο; Μάθε το νὰ εἶναι καλὸς ἄνθρωπος... Γιατί πλούσιος δὲν εἶναι αὐτὸς ποὺ ἔχει ἀνάγκη ἀπὸ πολλὰ χρήματα καὶ ποὺ περιβάλλεται ἀπὸ πολλὰ ἀγαθά, ἀλλὰ ἐκεῖνος ποὺ δὲν ἔχει ἀνάγκη ἀπὸ τίποτε". Λόγια τοῦ ἁγ. Ἰωάννη τοῦ Χρυσοστόμου πρὸς τοὺς γονεῖς, ποὺ ἠχοῦν παράξενα σ’ ἕναν κόσμο σὰν τὸν σημερινὸ ποὺ ἔχει ἐπιδοθεῖ στὸ μανιῶδες κυνήγι τοῦ εὔκολου πλουτισμοῦ, τῆς καλοπέρασης, τῆς ἐπίδειξης.
Τονίζουν καὶ οἱ τρεῖς Ἅγιοι τὴν σπουδαιότητα τῆς ἀληθινῆς παιδείας: "Καθένας ποὺ ἔχει μυαλὸ θ’ ἀναγνωρίσει ὅτι ἡ παιδεία εἶναι γιὰ μᾶς τοὺς χριστιανοὺς τὸ πρῶτο τῶν ἀγαθῶν. Δὲν περιφρονοῦμε τὴν παίδευση, ὅπως νομίζουν μερικοί. Ἀντίθετα, ἐκεῖνοι ποὺ ἔχουν τέτοια γνώμη εἶναι ἀνόητοι καὶ ἀμαθεῖς, θέλουν ὅλοι νὰ εἶναι σὰν κι αὐτούς, ὥστε μέσα στὴν γενικὴ ἀμάθεια νὰ μὴν φαίνεται ἡ δική τους ἄγνοια", λέει ὁ Γρηγόριος ὁ Θεολόγος.
"Ἡ παιδεία" γράφει ὁ Χρυσόστομος, "εἶναι μέγιστο ἀγαθὸ γιὰ τὸν ἄνθρωπο, εἶναι μετάληψη ἁγιότητας. Αὐτὴ ξεριζώνει ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο τὴν ραθυμία, τὶς πονηρὲς ἐπιθυμίες, τὸ πάθος γιὰ τὰ ὑλικὰ ἀγαθά, αὐτὴ ἀναμορφώνει τὴν ψυχή, αὐτὴ καθιστᾶ τὴν ψυχή, μὲ τὴν χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἁγία". "Ἡ παιδεία εἶναι πολὺ ὠφέλιμη στὸν ἄνθρωπο, ἀλλὰ ἀπαιτεῖ πολὺ ἐπίμονη προσπάθεια, ὥστε νὰ ξεριζωθοῦν ἀπὸ τὴν ψυχὴ τοῦ παιδαγωγοῦ ἀδυναμίες καὶ πάθη" λέει ὁ οὐρανοφάντωρ γέροντας τῆς Καισαρείας.
Σημειώσαμε πὼς καὶ οἱ τρεῖς Ἱεράρχες μοίρασαν τὴν περιουσία τους, δὲν κράτησαν τίποτε γιὰ τὸν ἑαυτό τους. Μιὰ πράξη ποὺ ἀντηχεῖ σίγουρα ξένη καὶ ἀστεία στὶς ἀντιλήψεις μας σήμερα, τὶς χριστιανικὲς (ἐντὸς εἰσαγωγικῶν ἡ λέξη) ἀντιλήψεις γιὰ διαφύλαξη καὶ αὔξηση τῆς περιουσίας μας. Ὅσὸν πλεονάζεις τῷ πλούτῳ, τοσούτων ἐλλείπεις τὴν ἀγάπη" καταγγέλλει ὁ Μ. Βασίλειος. Οὐκ ἐστὶ μὴ ἀδικοῦντα πλουτεῖν" δὲν μπορεῖ κάποιος νὰ γίνει πολὺ πλούσιος χωρὶς νὰ ἀδικήσει, συμπληρώνει ὁ Χρυσόστομος ποὺ καθημερινὰ 7.000 ἄνθρωποι ἔβρισκαν τροφὴ στὸ πατριαρχεῖο του. "Ντρέπομαι", ἔλεγε ὁ Χρυσόστομος "κάθε φορὰ ποὺ βλέπω πολλοὺς πλούσιους νὰ γυρίζουν ἐδῶ κι ἐκεῖ, νὰ ἱππεύουν ἄλογα μὲ χρυσᾶ χαλινάρια, κι ὅταν ἔλθει ἡ ὥρα νὰ δώσουν κάτι στὸν φτωχό, γίνονται ἀπὸ τοὺς φτωχοὺς φτωχότεροι".
Γάγγραινα τῆς κοινωνίας κατάντησε σήμερα ἡ φιλαργυρία. "Ἀπ’ ὅλες τὶς ἀρρώστιες πὸὺ παθαίνει ἡ ψὺχὴ τοῦ ἀνθρώπου, ἡ πῖὸ σιχαμερή, κατὰ τὴν κρίση μου, εἶναι ἡ φιλαργυρία, ἡ τσιγγουνιά. Ἀπὸ μὶκρὸς τὴν ἀπεχθανόμουν. Καὶ τώρα, μ’ ὅλο πὸὺ μὲ τὴν ἡλικία ἄλλαξα γνώμη γιὰ πὸλλὰ πράγματα, γιὰ τὴν τσιγγουνιὰ δὲν ἄλλαξα. Προτιμῶ νά ’χῷ νὰ κάνω καὶ μ’ ἕναν φονιᾶ, παρὰ μὲ τσιγκούνη. Γιατί ὁ φονιᾶς μπορεῖ νὰ σκότωσε ἀπάνω στὸν θυμό του καὶ νὰ μετάνιωσε ὕστερα, ἐνῷ ὁ τσιγκούνης εἶναι ψὺχρὸς ὑπολογιστής, ὡς τὸ κόκαλο χαλασμένος. Στὸν φονιᾶ μπορεῖς νὰ βρεῖς καὶ κάποια αἰσθήματα, στὸν φιλάργυρο κανένα. ὁ φιλάργυρος εἶναι ἐγωιστής, ἀγαπᾶ μόνο τὸν ἑαυτό του, ἀλλὰ μπορεῖ νὰ εἶναι καὶ τέρας χειρότερο κι ἀπὸ τὸν ἐγωιστή, γιατί μπορεῖ νὰ μὴν ἀγαπᾶ μήτε τὸν ἑαυτὸ τοῦ καὶ νὰ τὸν ἀφήσει νὰ πεθάνει ἀπὸ τὴν πείνα" λόγια τοῦ μεγάλου Φ. Κόντογλου, συμφυὴ μὲ τὰ λόγια τῶν Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας.
Ἀσυμβίβαστοι οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες δὲν δίστασαν νὰ συγκρουστοῦν μὲ τὴν τότε ἐξουσία προκειμένου νὰ ὑπερασπιστοῦν τὴν δικαιοσύνη ἢ τὴν ὀρθόδοξη πίστη. Δὲν δίστασε ὁ Μέγ. Βασίλειος νὰ ἀρνηθεῖ τὴν φιλία τοῦ αἱρετικοῦ αὐτοκράτορα Οὐάλη, λέγοντας τοῦ " Τὴν βασιλέως φιλίαν μέγα μὲν ἡγοῦμαι μετ’ εὐσέβειας, ἄνευ δὲ ταύτης, ὀλεθρίαν ἀποκαλῶ". Δὲν ἀνέχεται νὰ ἐγκαταλείψει οὔτε "ἰῶτα ἐν" τῶν θείων δογμάτων καὶ ἀσπάζεται καὶ τὸν θάνατο ἂν παραστεῖ ἀνάγκη. Παραιτήθηκε ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ἀπὸ τὸν θρόνο της Κων/πόλεως ὅταν διαπίστωσε αἱρετικὲς κακοδοξίες. Χτυπᾶ ἀλύπητα ὁ Χρυσόστομος, τὴν ἀνηθικότητα τῆς αὐτοκράτειρας Εὐδοξίας. "Ὁ Θεός" της γράφει "σοῦ ἔδωσε τὸ βασιλικὸ σκῆπτρο γιὰ νὰ ἀπονέμεις παντοῦ τὴν δικαιοσύνη. Χῶμα καὶ στάχτη, χόρτο καὶ σκόνη, σκιὰ καὶ καπνὸς καὶ ὄνειρο εἶναι ὁ ἄνθρωπος, ἀκόμα κι ἂν εἶναι ἰσχυρὸς ἄρχοντας. Δῶσε τέλος στὸν πόνο καὶ στὴ δυστυχία τῶν ἀπελπισμένων. Μήπως θὰ κατέβουν μαζί σου στὸν τάφο τὰ σταφύλια τῶν κλημάτων, τὰ χρήματα καὶ ἡ δόξα τῆς ἐξουσίας;". Ἐξορίστηκε ὁ Ἅγιος, πέθανε ἀπὸ τὶς κακουχίες μακριὰ στὰ βάθη τῆς Μ. Ἀσίας, ἔδωσε ὅμως παράδειγμα αἰώνιο στοὺς ἐκκλησιαστικοὺς ἡγέτες, κυρίως στοὺς σημερινοὺς ποὺ ὁρισμένοι κυκλοφοροῦν σὰν Πέρσες σατρᾶπες, μιὰ ἄλλη μορφὴ ἐξουσίας, ἀνίκανη νὰ συλλάβει τὸ μήνυμα τοῦ Εὐαγγελίου ποὺ τονίζει πὼς ὅποιος θέλει νὰ εἶναι πρῶτος, ἔσται ὑμῶν διάκονος, πρέπει νὰ εἶναι ὑπηρέτης ὅλων.
Ἀπηχῶντας τὰ λόγια τοῦ Χρυσοστόμου πρὸς τὴν τότε ἐξουσία, ὁ Παπαδιαμάντης πρὶν ἀπὸ 100 περίπου χρόνια γράφει: "Νὰ παύσει ἡ συστηματικὴ περιφρόνησης τῆς θρησκείας ἐκ μέρους τῶν πολιτικῶν ἀνδρῶν, ἐπιστημόνων, λογίων, δημοσιογράφων καὶ ἄλλων. Νὰ συμμορφωθεῖ ἡ ἀνωτέρα τάξις μὲ τὰ ἔθιμα τῆς χώρας. Νὰ γίνει προστάτης τῶν πατρίων καὶ ὄχι διώκτρια. Νὰ ἀσπασθεῖ καὶ νὰ ἐγκολπωθεῖ τα ἐθνικὸς παραδόσεις. Νὰ μὴν περιφρονεῖ ὅ,τι παλαιόν, ὅ,τι ἐγχώριον, ὅ,τι ἑλληνικόν. Νὰ μὴν νοθεύονται τὰ οἰκογενειακὰ καὶ θρησκευτικὰ ἔθιμα. Νὰ μὴ μιμώμεθα πότε τους παπιστὰς πότε τὸὺς προτεστάντας, νὰ μὴν χάσκωμεν πρὸς τὰ ξένα, νὰ τιμῶμεν τὰ πάτρια, ὡς πότε θὰ εἴμεθα ἀχαρακτήριστοι Γραικύλοι;"
Εἶναι πολὺ δύσκολο, ἀδύνατο νὰ περιγραφεῖ μ’ ἕναν ταπεινὸ λόγο ἡ προσφορὰ τῶν τριῶν Ἱεραρχῶν στὰ γράμματα, στὴν Παιδεία. Ἀποσιωπῶντας τὴν προσφορά τους, σ’ ἄλλους κοινωνικοὺς τομεῖς εἶναι σὰν νὰ προσπαθεῖς νὰ κρύψεις τὸν ἥλιο μὲ τὰ χέρια. Θὰ προσπαθήσω ὅμως, τελειώνοντας, νὰ συνοψίσω τὴν προσφορὰ τῶν ἀκάματων καὶ ἀκατάβλητων στύλων τῆς Ὀρθοδοξίας. Καὶ οἱ τρεῖς, εἰς πεῖσμα τοῦ καιροῦ τους ποὺ θεωροῦσαν τὰ ἀρχαιοελληνικὰ γράμματα εἰδωλολατρικὴ ἐνασχόληση, σπούδασαν στὶς καλύτερες σχολὲς τῆς ἐποχῆς τους, διότι πίστευαν ὅτι ἡ γνῶσις καὶ "πρὸς ψυχῆς γυμνασίαν καὶ πρὸς σεμνότητα ἤθους" ὁδηγεῖ. Ἀπέκτησαν πάλι τὴν λάμψη τους τὰ ἀρχαιοελληνικὰ γράμματα. Ἔγιναν ἀργότερα τὰ μοναστήρια φιλοσοφικὰ φροντιστήρια, σ’ αὐτὰ οἱ μοναχοὶ "ἀδιάσπαστον τὸν μετὰ τοῦ παρελθόντος σύνδεσμον τηροῦντες, ἐκαλλιέργουν τὰ ἑλληνικὰ γράμματα, μεταλαμπαδεύοντες ὡς συγγραφεῖς ἢ καὶ διδάσκαλοι τὸν ἑλληνικὸν πολιτισμὸν εἰς τὸὺς συγχρόνους. Ἐκ τῶν περιβόλων τῶν μονῶν, ὡς ἀπὸ κοιλίας δουρείου ἵππου, τὴν ἑλληνικὴν παιδείαν διδαχθέντες καὶ εἰς τὰ νάματα τῆς χριστιανικῆς ἀρετῆς λουσθέντες, ἐξεπήδησαν ἄνδρες οἱ ὁποῖοι στῦλοι τῆς ἐκκλησίας καὶ τοῦ ἔθνους ἐγένοντο", γράφει ὁ καθηγητὴς Φ. Κουκουλές.
Ὁ Μέγας Βασίλειος μάλιστα στὸ ἔργο τοῦ "πρὸς τὸὺς νέους ὅπως ἂν ἐξ ἑλληνικῶν ὠφελοῖντο λόγων" προτρέπει τοὺς νέους νὰ ἐγκύψουν στὰ ἔργα τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων, ἀλλὰ νὰ ἀποφεύγουν τὰ ἄσχημα ὅπως ἀποφεύγει ἡ μέλισσα τὰ ἀγκάθια ἀπὸ τὰ τριαντάφυλλα. Δὲν διστάζει ὁ Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, ὁ ποιητὴς τοῦ Χριστιανισμοῦ, νὰ μιμηθεῖ τοὺς τραγικοὺς ποιητές, δὲν διστάζει τὸ ὡραιότερο πνεῦμα τῆς νέας Ἑλλάδος, ὁ Χρυσόστομος, νὰ σπουδάσει τὸν Δημοσθένη. Ἀπὸ κείνη τὴν στιγμὴ οἱ ἐγγράμματοι Χριστιανοὶ φυλάττουν καὶ διασώζουν τὴν Ἑλληνικὴ Παιδεία ποὺ μεταφέρθηκε ἀργότερα στὴν Δύση γιὰ νὰ ὑπάρξει ἡ Ἀναγέννηση καὶ ὅλος ὁ λεγόμενος δυτικὸς πολιτισμός .
"Ὑπόβαθρον τῆς κατὰ Χρὶστὸν φιλοσοφίας" θεωροῦν τὴν ἀρχαιοελληνικὴ παιδεία καὶ φτάνουν ἀπὸ τὸν καλὸ καγαθὸ πολίτη τοῦ κόσμου, μὲ τὴν μάθηση καὶ τὴν πίστη, στὸν καλοκάγαθο πολίτη τοῦ οὐρανοῦ. "ὁ γὰρ Θὲὸς πλάττων τὸν ἄνθρωπο οὐκ ἐποίησεν αὐτὸν δοῦλον, ἀλλ’ ἐλεύθερον" λόγια τοῦ Γρηγορίου. Νὰ ἡ μεγάλη ἀλήθεια, νὰ ὁ κρυμμένος θησαυρός, νὰ ἡ βασιλικὴ ὁδὸς γιὰ μιὰ παιδεία ἀληθινή. Μὲ τὴν παιδεία κερδίζεται ἡ μεγαλύτερη ἀρετή, ἡ ἐλευθερία. "Οὐ φύσει, (ὄχι ἀπὸ τὴν φύση), ἀλλὰ μαθήσει (μὲ τὴν μάθηση) καλοὶ καγαθοὶ γίνονται". Ἐλεύθερο ἄνθρωπο δίδαξαν οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες.
Θέλουμε πολιτικοὺς διακόνους τοῦ λαοῦ, οἱ ὁποῖοι θὰ προσπαθοῦν νὰ λύουν τὰς πενίας (τὴν φτώχεια, τὶς ἀνάγκες) τῶν πλησίον, τῶν πολιτῶν, "ἐξόχως δὲ τῶν πενεστέρων καὶ κακῶς ἐχόντων", κυρίως τῶν ἀδυνάτων, λέει ὁ Ἁγ. Γρηγόριος. "Γιατί καμαρώνεις; ἐπειδὴ πολιτεύεσαι μὲ λόγια; εἶναι εὔκολη ἡ πολιτικὴ μὲ λόγια· δίδαξε μὲ τὸν τρόπο τῆς ζωῆς σου αὐτὴ εἶναι ἡ ἄριστη πολιτική... Ἐὰν δὲν ἔχεις νὰ ἐπιδείξεις ἔργο, καλύτερο εἶναι νὰ σιωπᾶς, λέει ὁ Ἅγιος Ἰωάννης. Σήμερα εἴμαστε μέλος τῆς Ἑνωμένης Εὐρώπης, ἡ ὁποία βέβαια δὲν ἀποτελεῖ ἰδέα, ἀποτελεῖ συγκυρία ἱστορικὴ στὴν ὁποία ὀφείλουμε νὰ προσαρμοσθοῦμε, διατηρῶντας ὅπως ὅλοι οἱ ἑταῖροι μας τὸ δικό μας πρόσωπο. Χωρὶς ἰδέα τὸ πρόσωπο γίνεται μάσκα καὶ πέφτει.
Στὴν Ἑνωμένη Εὐρώπη δὲν πᾶμε ὡς ἀπόγονοι τοῦ Σωκράτη μόνο. Αὐτό μας κάνει κωμικούς. Ὅταν μπήκαμε στὴν ΕΟΚ τὸ 1979 ἡ γαλλικὴ ἐφ. "ΛΕ ΜΟΝΤ" ἔγραψε "καλωσορίζουμε τὴν χώρα τῆς Φιλοκαλίας, τὴν χώρα τοῦ Βασιλείου, τοῦ Γρηγορίου, τοῦ Χρυσοστόμου". Αὐτὸν περιμένει ἡ Εὐρώπη ἀπὸ ἐμᾶς, τὸν φιλόκαλο ἄνθρωπο, τὸν φίλο του καλοῦ, τὸν ἅγιο, τὸν ἄνθρωπο ποὺ ὅπως ἔλεγε ὁ Χρυσόστομος εἶναι πλούσιος ὄχι γιατί ἔχει πολλά, ἀλλὰ γιατί δὲν ἔχει ἀνάγκη ἀπὸ τίποτε. Τὸ τί μᾶς χρειάζεται, μᾶς τὸ λέει ὁ Δάσκαλος τοῦ Γένους, ὁ Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός: "Ψὺχὴ καὶ Χριστός σας χρειάζονται. Αὐτὰ τὰ δύο ὅλος ὁ κόσμος νὰ πέσει δὲν ἠμπορεῖ νὰ σᾶς τὰ πάρει ἐκτὸς καὶ ἂν τὰ δώσετε μὲ τὸ θέλημα σας", ὅπου ψυχὴ εἶναι ἡ παράδοση μας, ἡ γλῶσσα μας, τὰ ἤθη καὶ ἔθιμα μᾶς καὶ Χριστὸς εἶναι ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία του, αὐτὴν ποὺ τίμησαν καὶ δόξασαν οἱ Τρεῖς πάνσεπτοι φωστῆρες, οἱ πυρσεύσαντες διὰ θείων δογμάτων τὴν οἰκουμένην, οἱ μελίρρυτοι ποταμοὶ τῆς σοφίας, οἱ διδάσκαλοι οὐ μόνων λόγων ἀλλὰ καὶ ἔργων, οἱ Τρεῖς Ἱεράρχες, οἱ προστάτες τῆς Παιδείας καὶ τῶν παιδιῶν μας.
Δημήτρης Νατσιός
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου