31 Μαρ 2020

Ὁ κορωνοϊός μᾶς φέρνει καὶ τὸν Μεγάλο Ἀδερφὸ

Γράφει ὁ Καλλιντέρης Νικόδημος, Ὑπ. Διδάκτωρ Δημοσίου Δικαίου
Ζωηρὴ συζήτηση ἔχει προκύψει τὶς τελευταῖες ἡμέρες σὲ διεθνὲς ἐπίπεδο γιὰ τὶς συνέπειες τοῦ κορωνοϊού στὴ χάραξη κρατικῶν πολιτικῶν σὲ διαφορετικὰ πεδία, ἀνάμεσα στὰ ὁποῖα καὶ στὴ διείσδυση μὲ σύγχρονες ψηφιακὲς τεχνολογίες στὸν ἰδιωτικὸ βίο τῶν πολιτῶν ὡς μέτρο ἐντοπισμοῦ τῆς πορείας μετάδοσης τοῦ ἰοῦ καὶ χαρτογράφησης τῆς διασπορᾶς του. Κράτη τῆς Ἀσίας ἤδη ἰσχυρίζονται ὅτι ἡ ψηφιακὴ κατόπτευση τῶν κοινωνιῶν, κυρίως δια τῆς καταγραφῆς τοῦ γεωγραφικοῦ στίγματος κάθε πολίτη μέσῳ τῶν «ἔξυπνων» κινητῶν τηλεφώνων τους, ἐπέδρασε καταλυτικὰ στὴν ἀποτελεσματικὴ καὶ ἄμεση ἀντιμετώπιση τοῦ κορωνοϊού.

Στὴ Νότια Κορέα, ἐπὶ παραδείγματι, χρησιμοποιήθηκαν ἀπὸ τὶς κρατικὲς ἀρχὲς δεδομένα γεωεντοπισμού σὲ συνδυασμὸ μὲ...
ὑλικὸ καταγραφῆς ἀπὸ κάμερες καὶ δεδομένα ἀπὸ ἠλεκτρονικὲς συναλλαγὲς προκειμένου νὰ ἰχνηλατηθοῦν οἱ κινήσεις τῶν πασχόντων ἀπὸ τὸν ἰὸ καὶ νὰ ἀποτυπωθεῖ ἡ ἁλυσίδα ἐπέκτασής του. Πέραν αὐτοῦ, ἡ κυβέρνηση τῆς χώρας ἀνήρτησε διαδικτυακὰ ἕναν χάρτη μὲ τοὺς ἀσθενοῦντες, προκειμένου οἱ πολῖτες νὰ ἐλέγξουν τυχὸν πρόσφατη ἐπαφὴ μαζί τους. Ἀντίστοιχες μεθόδους ἐφαρμόζει καὶ ἡ Ταϊβάν, ὅπου οἱ ἀρχὲς ἀποστέλλουν προειδοποιητικὰ μηνύματα σὲ ὅποιον πολίτη παραβιάζει τὰ ὅρια τῆς καραντίνας. Εἶχε προηγηθεῖ ἡ προμήθεια τηλεφώνων μὲ σύστημα γεωεντοπισμού (GPS) σὲ ὅποιον πολίτη δὲν διέθετε. Ἐνδεικτικὴ εἶναι ἡ περίπτωση ἑνὸς δημοσιογράφου ὁ ὁποῖος εἶδε ξαφνικὰ τὴν ἀστυνομία νὰ καταφθάνει στὴν κατοικία, ἐπειδὴ διαπιστώθηκε ὅτι εἶχε ἀπενεργοποιηθεῖ τὸ κινητό του τηλέφωνο λόγῳ αποφόρτισης!

Ἀλλὰ ἂς ἀφήσουμε τὴν Ἀσία καὶ ἂς ἔρθουμε στὰ καθ' ἡμᾶς, στὸν εὐρωπαϊκὸ χῶρο, ὅπου -λόγῳ τοῦ προστατευτικότερου γιὰ τὸν πολίτη ρυθμιστικοῦ πλαισίου (GDPR) γιὰ τὴν προστασία τῶν προσωπικῶν του δεδομένων- τὸ ζήτημα ἀποκτᾶ ἀκόμα μεγαλύτερο ἐνδιαφέρον. Ἤδη οἱ τηλεπικοινωνιακοὶ πάροχοι σὲ Αὐστρία, Γερμανία καὶ Ἰταλία δήλωσαν πρόθυμοι νὰ παρέχουν ανωνυμοποιημένα τὰ δεδομένα τῶν πελατῶν τους σὲ κρατικὲς ἀρχές, προκειμένου νὰ ἀναλυθεῖ ἡ κίνηση τῶν πληθυσμῶν.

Κατ' οἶκον καραντίνα καὶ βραχιολάκι

Στὴν Πολωνία ἡ κυβέρνηση δημιούργησε ἐφαρμογὴ γιὰ «ἔξυπνα» τηλέφωνα, ὀνόματι «Home Quarantine», μὲ τὴν ὁποία ὑποχρεώνονται πολῖτες ποὺ ἔχουν ταξιδέψει στὸ ἐξωτερικὸ νὰ ἀνεβάζουν κάθε 20 λεπτὰ μιὰ αυτοφωτογραφία τοὺς (selfie), ἡ ὁποία ἀναλύεται ἀπὸ τεχνολογίες ψηφιακῆς ἀναγνώρισης προσώπου σὲ συνδυασμὸ μὲ τὴν λήψη τοῦ γεωγραφικοῦ στίγματος τους, ὥστε νὰ ἐλέγχεται ἡ τήρηση τῶν ὅρων τῆς καραντίνας. Ἡ πολωνικὴ Ἀρχὴ Προστασίας Δεδομένων, πάντως, ἔχει δηλώσει ὅτι δὲν ἐνημερώθηκε, οὔτε συμμετεῖχε σὲ ὁποιαδήποτε συμβουλευτικὴ διαδικασία γιὰ τὴν ἔγκριση της ἐν λόγῳ ἐφαρμογῆς. Στὴ Ρουμανία, ἀπὸ τὴν ἄλλη, ὅσοι ὑποβλήθηκαν σὲ κατ' οἶκον καραντίνα θὰ τεθοῦν ὑπὸ ἠλεκτρονικὴ παρακολούθηση μέσῳ τῆς χρήσης εἰδικοῦ βραχιολιοῦ, ποὺ ἐκτὸς ἀπὸ τὴν τοποθεσία, θὰ ἐκπέμπει καὶ ἰατρικὰ δεδομένα, ὅπως ἀνακοίνωσε ἡ Ὑπουργὸς Ὑγείας.

Δεδομένου του δικαιολογημένου προβληματισμοῦ καὶ τῶν πολλῶν διαφορετικῶν προσεγγίσεων στὰ κράτη-μέλη, τὸ Εὐρωπαϊκὸ Συμβούλιο Προστασίας Δεδομένων (EDPB) ἐξέδωσε προσφάτως ἐπίκαιρες ὁδηγίες στὶς ὁποῖες ἐπισημαίνει ὅτι ἡ ἐπεξεργασία ἀπὸ τὶς δημόσιες ἀρχὲς προσωπικῶν δεδομένων γιὰ τὴν ἐξυπηρέτηση οὐσιώδους δημόσιου συμφέροντος, ὅπως ἐν προκειμένῳ ἡ προστασία τῆς δημόσιας ὑγείας, εἶναι νόμιμη χωρὶς νὰ ἀπαιτεῖται προηγούμενη συγκατάθεση τοῦ πολίτη (ὑποκείμενο τῶν δεδομένων). Εἶναι γνωστὸ ὅτι τὸ Συμβούλιο εἶναι ἐπιφορτισμένο, μεταξὺ ἄλλων, καὶ μὲ τὸν ρόλο τῆς συνεκτικῆς ἐφαρμογῆς τοῦ δικαίου τῶν προσωπικῶν δεδομένων. Ἐπιπλέον, ὡς πρὸς τὰ δεδομένα τοποθεσίας ἀπὸ τὰ κινητὰ τηλέφωνα προκρίνει τὴν ἐπεξεργασία τους μόνον, ἐφόσον εἶναι ανωνυμοποιημένα, ἢ ἂν ἔχει ἐξασφαλιστεῖ συγκατάθεση τῶν πολιτῶν. Ὡστόσο προσθέτει ὅτι τὰ κράτη μέλη ἔχουν τὴν δυνατότητα νὰ κάνουν χρήση διάταξης τῆς Ὁδηγίας γιὰ τὴν προστασία τῆς ἰδιωτικῆς ζωῆς στὶς ἠλεκτρονικὲς ἐπικοινωνίες (ἄρθρο 15), λαμβάνοντας ἔκτακτα νομοθετικὰ μέτρα περιορισμοῦ τῆς ἰδιωτικότητας μὲ ἐπίκληση τῆς δημόσιας ἀσφάλειας (public security).

Ὅπως τὴν 11η Σεπτεμβρίου

Ἐπαφίεται, λοιπόν, στὶς κυβερνήσεις τῶν κρατῶν-μελῶν νὰ προβοῦν, ἂν δὲν τὸ ἔχουν κάνει ἤδη, σὲ νομοθεσίες ποὺ θὰ ἐπιτρέπουν τὴν χρήση τῶν δεδομένων των κινητῶν μᾶς τηλεφώνων (κυρίως δεδομένα θέσης), ἐπικαλούμενα κίνδυνο δημόσιας ἀσφάλειας, λαμβάνοντας μέτρα ποὺ ἴσως προσεγγίζουν σὲ μεγάλο βαθμὸ τὰ ἀντίστοιχα στὶς ἀσιατικὲς χῶρες.
Εἰδικοὶ ἐπὶ τῶν θεμάτων τῆς προστασίας τῆς ἰδιωτικότητας, πάντως, ἔχουν ἤδη χαρακτηρίσει τὴν ἀνωτέρω θέση τοῦ Συμβουλίου ὡς μιὰ μετριοπαθῆ καὶ προσεκτικὴ μέν, ἀλλὰ ἐπίσημη ἀναγνώριση ἑνὸς ὑπέρμετρου περιορισμοῦ τοῦ δικαιώματος τῆς προστασίας ἔναντι τῆς ἐπεξεργασίας τῶν δεδομένων προσωπικοῦ χαρακτῆρα μὲ τὴν ἐπίκληση λόγων δημόσιας/ἐθνικῆς ἀσφάλειας.
Εἶναι βέβαια ἀναμφισβήτητο ὅτι λόγῳ τοῦ ἐκτάκτου τῶν περιστάσεων, μὲ τὴν ταυτόχρονη ἐπικράτηση πανικοῦ στὶς κοινωνίες, μέτρα τὰ ὁποῖα ὑπὸ ἄλλες συνθῆκες θὰ ἀπαιτοῦσαν πολύμηνες διαβουλεύσεις καὶ θὰ προκαλοῦσαν σκεπτικισμὸ καὶ ἀντιδράσεις, τώρα λαμβάνονται ταχύτατα καὶ ἀδιαμαρτύρητα πρὸς χάριν τοῦ δημοσίου σκοποῦ τῆς προστασίας τῆς δημόσιας ὑγείας.
Κάλλιστα θὰ μποροῦσε κανεὶς νὰ παραλληλίσει τὴ σύγχρονη περίοδο μὲ τὴν ἀντίστοιχη τῶν τρομοκρατικῶν χτυπήματων τῆς 11ης Σεπτεμβρίου 2001. Καὶ τότε τὰ γεγονότα ὤθησαν τὶς κυβερνήσεις, τόσο τῶν ΗΠΑ ὅσο καὶ εὐρωπαϊκῶν κρατῶν, νὰ λάβουν πρωτόγνωρα μέτρα ψηφιακῆς ἐπιτήρησης μὲ τὸ σκεπτικὸ τῆς πάταξης τῆς διεθνοῦς τρομοκρατίας καὶ τῆς ἐξάρθρωσης τῶν δικτύων της. Οἱ κοινωνίες, ἐν πολλοῖς, τὰ ὑποδέχτηκαν ἀβίαστα καὶ σταδιακὰ διαμορφώθηκε μιὰ νέα κανονικότητα.

Θὰ ἀντιδράσουν οἱ κοινωνίες;

Ἴσως καὶ τώρα βρίσκεται ἡ ἀφορμὴ γιὰ τὴν λήψη ἀκόμα πιὸ διεισδυτικῶν μέτρων ἠλεκτρονικῆς κατόπτευσης, καθότι οἱ τεχνολογίες τῆς τεχνητῆς νοημοσύνης, τῶν μεγάλων δεδομένων (Big Data) καὶ τοῦ διαδικτύου τῶν πραγμάτων (Internet of Things) παρέχουν ἀνεξάντλητες δυνατότητες. Τὸ πόσο εὔκολο ἢ δύσκολο θὰ εἶναι νὰ πεισθοῦν οἱ κοινωνίες γιὰ τὴ λήψη μέτρων ψηφιακῆς καταγραφῆς ἀκόμη καὶ λειτουργιῶν ἐντὸς τοῦ ἀνθρωπίνου σώματος (π.χ. θερμοκρασία, καρδιακὸς παλμός, κυκλοφορία αἵματος, κ.λπ.) μὲ στόχο τὴν παρακολούθηση τῆς ὑγείας, θὰ φανεῖ στὸ προσεχὲς διάστημα.
Ἡ μαζικὴ συλλογὴ δεδομένων, καὶ μάλιστα κατὰ τρόπο ὑποχρεωτικὸ καὶ δίχως ἐναλλακτικὲς ἐπιλογές, ὁδηγεῖ μαθηματικὰ στὴν μεταβίβαση οἰκονομικῆς καὶ πολιτικῆς ἰσχύος στοὺς φορεῖς τῶν δεδομένων. Πρόκειται γιὰ ζήτημα, ποὺ ἐν ὄψει τοῦ ραγδαίου ψηφιακοῦ ἀνασχηματισμοῦ τῶν κοινωνιῶν, θὰ προκαλέσει - ἂν δὲν ἔχει ἤδη - ἀπρόβλεπτες ἀνακατατάξεις, μὲ ἐπιπτώσεις κυρίως στὴν ἐλευθερία τοῦ προσώπου! Ἄραγε, πρόκειται γιὰ μονόδρομο ποὺ ἐπιβάλλει ἀνελεύθερες ἐπιλογές; Δὲν ὀφείλουμε, ὅσο ἀκόμα εἶναι νωρίς, νὰ ἐγκύψουμε μὲ τὴν δέουσα σοβαρότητα στὸν προβληματισμὸ προκειμένου νὰ μὴν βρεθοῦμε ὡς ἀνθρωπότητα πρὸ τετελεσμένων ψηφιακῶν δεσμῶν κατασκευασμένων ἀπὸ τὴν ἀπερίσκεπτη θυσία τῶν δεδομένων μας;

Τὸ ἐρώτημα εἶναι ἂν ἡ κοινωνία τῶν πολιτῶν θὰ τὰ ἀποδεχτεῖ καὶ πάλι ὡς μιὰ νέα ζοφερὴ πραγματικότητα χωρὶς νὰ σταθμίσει τὶς καταστροφικὲς συνέπειες γιὰ τὰ ἀνθρώπινα δικαιώματα καὶ τὶς πολιτικὲς ἐλευθερίες καὶ εἰδικὰ γιὰ τὴν ἐλεύθερη ἀνάπτυξη τῆς προσωπικότητας ὡς θεμελιώδους προϋπόθεσης μιᾶς δημοκρατικῆς πολιτείας. Ἄς προσέξουμε, λοιπόν, μήπως σὲ αὐτὸν τὸν «πόλεμο» τὸ θῦμα αὐτὴ τὴν φορὰ δὲν εἶναι μόνον ἡ ἀλήθεια, ὅπως ἐπεσήμαινε ὁ Αἰσχύλος, ἀλλὰ ὁ ἱερὸς χῶρος τῆς ἰδιωτικότητας καὶ συνακόλουθα τῆς προσωπικῆς ἐλευθερίας καὶ αὐτονομίας!

1 σχόλιο:

  1. Αιτια για τον "μεγαλο αδερφο" ειναι οι αμαρτιες μας,
    αφορμη ο ιος κ
    διακομιστης του η αντιχριστη κυβερνηση.

    Ο Θεος μαζι μας κ εμεις μαζι Του.

    ΑπάντησηΔιαγραφή

ΚΑΝΤΕ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟΥ ΜΑΣ.