Καὶ δοῦναι τὴν ψυχὴν αὐτοῦ λύτρον ὑπὲρ τῆς Ἑλλάδος

Γράφει ὁ Παναγιώτης Ι. Νικολόπουλος

27 Σεπτεμβρίου τοῦ 1831, ὄρθρου βαθέως, ὁ πρῶτος κυβερνήτης τῆς ἐλεύθερης Ἑλλάδος, Ἰωάννης Καποδίστριας, πέφτει νεκρὸς ἀπὸ χέρια ἀδερφικά, μπροστὰ στὰ σκαλιὰ τῆς ἐκκλησίας τοῦ Ἁγίου Σπυρίδωνος, στὸ Ναύπλιο, ὅπου εἶχε πάει γιὰ νὰ ἐκκλησιαστεῖ. Τὸ πλῆγμα γιὰ τὴν Ἑλλάδα ἦταν βαρὺ καὶ ἡ ἀπώλεια τοῦ ἀνδρὸς θὰ γινόταν ἀμέσως αἰσθητῆ.

Αὐτὸ ποὺ θὰ ἐντυπωσιάσει κάποιον, ὁ ὁποῖος θὰ πιάσει νὰ μελετήσει τὴν ζωὴ τοῦ Καποδίστρια, δὲν εἶναι τόσο οἱ ἱκανότητές του ὡς διπλωμάτης καὶ πολιτικὸς (ἄλλωστε πολλοὶ ἄνδρες στὴν Ἱστορία εἶχαν παρόμοια χαρίσματα), ἀλλὰ τὸ ἦθος του ὡς ἄνθρωπος. Καὶ τὸ ἦθος του αὐτὸ φαίνεται ἀπὸ τὶς προφορικὲς καὶ γραπτὲς μαρτυρίες ποὺ ἔφθασαν ὡς ἐμᾶς καὶ πολλὲς ἀπὸ τὶς ὁποῖες μᾶς διέσωσε ὁ Γιάννης Βλαχογιάννης στὸ πόνημά του Ἱστορικὴ Ἀνθολογία.

«Ἂς γράψουν, ἂς εἴπουν ὅ,τι θέλουν. Τίποτε δὲν θέλει μὲ παρακινήσει νὰ ἀπομακρυνθῶ ἀπὸ τὸν δρόμο μου. Μὲ αὐτᾶς τὰς ἀρχὰς ἔζησα εἰς τὸν κόσμο μέχρι τῆς παρακμῆς τῆς ζωῆς μου. Μὲ εἶναι ἀδύνατον νὰ ἀλλάξω τώρα.» (ἀπόσπασμα ἀπὸ ἐπιστολή του). Τίποτα δὲν θὰ...

ἐμπόδιζε τὸν Κυβερνήτη νὰ ἀλλάξει τὶς ἀρχὲς του προκειμένου νὰ κολακέψει τὶς ἰσχυρὲς οἰκογένειες τῆς Ἑλλάδος, ἀκόμα καὶ ἂν ἔτσι διακινδύνευε τὴν ζωή του. Ἄλλωστε, φαίνεται ὅτι ὁ ἴδιος ἤξερε ἀπὸ τὴν πρώτη στιγμὴ ποὺ ἀνέλαβε τὴν διακυβέρνηση ὅτι τὸ τέλος του δὲν θὰ ἦταν εἰρηνικό: «Δὲν θέλω νὰ μὲ συγχαίρεται κανείς. Στὴν ἀπόφασή μου μέσα δὲν ὑπάρχει οὔτε χαρὰ οὔτε λύπη… Τὰ χαντάκια στὰ δύο πλευρὰ τοῦ δρόμου εἶναι τόσο βαθιὰ καὶ ἤμαστε ὑποχρεωμένοι νὰ προχωροῦμε πάντα μπροστά… Τὰ παιδιά μου περιμένουνε τὴν βοήθειά μου. Αὐτὸς εἶναι ὁ μόνος μου λογισμός. Γιὰ τ΄ ἄλλα δὲν γελῶ τὸν ἑαυτό μου. Δυσκολίες μὲ περιμένουνε, πίκρες καὶ στὸ τέλος τὸ μαχαίρι.» (ἐφημερίδα Αἰών, 21/08/1841). Δὲν ἦρθε, λοιπόν, ὁ Καποδίστριας στὴν Ἑλλάδα γιὰ νὰ διακονηθεῖ ἀλλὰ γιὰ νὰ διακονήσει καὶ νὰ δώσει τὴν ψυχὴ του λύτρο ὑπὲρ τῆς Ἑλλάδος.

Ἐντύπωση προκαλεῖ καὶ ἡ παντελὴς ἔλλειψη μίσους καὶ κακίας πρὸς τοὺς ἐχθρούς του, κάτι ποὺ ἔρχεται σὲ πλήρη ἀντίθεση μὲ ὅ,τι ἔχουμε συνηθίσει νὰ ζοῦμε μὲ τοὺς σύγχρονους πολιτικούς, ποὺ τὸ μόνο ποὺ γνωρίζουν νὰ κάνουν καλὰ εἶναι αὐτὸ ποὺ συνήθως ἀποκαλοῦμε ἐπίθεση στὸ ἦθος τοῦ ἀντιπάλου: «Βαθειὰ μοναξιὰ αἰσθάνομαι νὰ μὲ κυκλώνει ὅσο περνοῦν οἱ μῆνες τοῦ ἔτους αὐτοῦ. Τὰ ἀπογεύματα κάθομαι ὁλομόναχος εἰς τὴν καρέκλα μου καὶ συλλογίζομαι. Ξέρω ὅτι ὁ λαὸς μὲ ἀγαπᾶ. Οἱ βοσκοὶ λέν· ὁ Μπαρμπαγιάννης θὰ φροντίσει τὰ πρόβατά μας. Οἱ ἀγρότες λέν· οἱ Μπαρμπαγιάννης θὰ φροντίσει τὰ χωράφια μας. Οἱ ἄλλοι, ὅμως. Οἱ ἄλλοι ποῦ θέλουν τὸ αἷμα μου, πῶς θὰ ξεδιψάσουν; Ἀπὸ τὸ Παρίσι ὁ Κοραὴς φωνάζει νὰ μὲ θερίσουν μὲ δρεπάνι. Τὸ ἴδιο καὶ ὁ Σοῦτσος, ὁ ποιητής. Τὸ ἴδιο καὶ ὁ Θεόφιλος Καΐρης. Θὰ εὕρουν, λέει, δύο παλικάρια διὰ νὰ μὲ δολοφονήσουν. Πιθανῶς, ἀπὸ τὴν οἰκογένεια Κουντουριώτη. Ἢ ἀπὸ τὴν οἰκογένεια Μαυρομιχάλη. Ἂς τὸ κάνουν, λοιπόν. Ὅπως ἦρθαν τὰ πράγματα, μία σφαίρα εἶναι ἡ μόνη ὑπολειπομένη δι’ ἐμὲ λύσις». Τὸ μόνο ποὺ φαίνεται νὰ ὑπάρχει σὲ αὐτὰ τὰ λόγια εἶναι ἕνας καημὸς καὶ μία πίκρα. Μία πίκρα ἑνὸς πραγματικοῦ Ρωμιοῦ γιὰ τὴν ἀχαριστία καὶ τὴν ἀγνωμοσύνη τῶν ἴδιων του τῶν συμπατριωτῶν.

Ἡ ἔλλειψη κακίας καὶ ἡ γνώση τῶν δυσκολιῶν καὶ τῆς τελικῆς θυσίας ποὺ ἐπρόκειτο μὲ προθυμία νὰ προσφέρει γιὰ τὴν Ἑλλάδα, κάνουν πιὸ μεγάλη τὴν δόξα τοῦ ὀνόματός του. Κατὰ τὶς 6 τὸ πρωὶ τῆς 27 Σεπτεμβρίου τοῦ σωτηρίου ἔτους 1831 ὁ Ἰωάννης Καποδίστριας, πρῶτος Κυβερνήτης τῆς Ἑλλάδος καὶ πραγματικὸς Ρωμιός, πέφτει νεκρὸς ἀπὸ σφαῖρες ὁμοφύλων, μιμηθεῖς τὸν ποιμένα τὸν καλόν, τὸν τιθέντα τὴν ζωὴν αὐτοῦ ὑπὲρ τῶν προβάτων.