Παρεξηγημένη Ἁγία Τίποτε δέν ὑπῆρξε περισσότερο μεταξύ Κασσιανής καί Θεόφιλου οὔτε πρίν, οὔτε μετά τή στιγμή πού τό χρυσό μῆλο δόθηκε στή συνυποψήφιά της νύφη Θεοδώρα. Ἔτσι ἡ σπουδαία αὐτή μορφή τῆς Ὁσίας Κασσιανῆς γιά πολύ κόσμο εἶναι παρεξηγημένη καί ἀδικημένη, ὅπως καί ἡ ἄλλη μεγάλη Ἁγία Μαρία Μαγδαληνή, πού ἐνῶ δέν ὑπῆρξε τίποτε τό ἁμαρτωλό στή ζωή καί τῆς μίας καί τῆς ἄλλης ἀπό πολλούς (εἴτε ἀπό ἄγνοια, εἴτε ἀπό κακή προαίρεση), παρουσιάζονται σάν ἁμαρτωλές - πόρνες γυναῖκες μέ φανταστικές καί βλάσφημες ἱστορίες.
Γιά τό λόγο αὐτό εἶναι ἀναγκαῖο νά γίνει μία σύντομη ἀναφορά στή ζωή καί τό ἔργο τῆς μεγάλης ὑμνογράφου Κασσιανῆς.
Βιογραφία Ὅσιας Κασσιανῆς
Ἀπό τά λίγα βιογραφικά στοιχεῖα πού ἀναφέρουν διάφοροι Βυζαντινοί χρονογράφοι, γνωρίζομε ὅτι ἡ Κασσιανή εἶχε εὐγενική καταγωγή, μέ πολύ μόρφωση καί ἀρετή.Τήν εἰκόνα τῆς ζωῆς καί τῆς προσωπικότητάς της τήν συμπληρώνει τό λαμπρό συγγραφικό της ἔργο. Ἡ ποίησή της μαρτυρεῖ μία γυναίκα σοφή, μέ ἀναπτυγμένο καλλιτεχνικό συναίσθημα, μέ μεγάλη πνευματική δύναμη, μέ βαθιά θρησκευτικότητα καί θεολογική γνώση τῆς Ἁγίας Γραφῆς. Ὁ Κρουμβάχερ, ὁ πατέρας τῆς Βυζαντινῆς λογοτεχνίας γράφει: «Ἡ Κασσιανή ὑπῆρξε ἡ μόνη ἀξιομνημόνευτη βυζαντινή ποιήτρια, προσωπικότητα ἐνδιαφέρουσα γιά τό ἄτομο καί τή λογοτεχνική της θέση καί συνδύασε τή λαμπρή συναισθηματικότητα, μέ τή βαθιά θρησκευτικότητα καί τή δραστήρια εἰλικρίνεια».
Ὅταν τό 830 μ.Χ. στό Τρίκλινο τῶν ἀνακτόρων κάλεσε ὁ Θεόφιλος τίς ὡραιότερες κόρες τοῦ Βυζαντίου γιά νά διαλέξει τή πιό καλή γιά γυναίκα του, δέν ἄρχιζε γιά τήν Κασσιανή μία ζωή ἀκολασίας ὅπως παρουσιάζουν μερικοί ἀλλά μία ζωή ἁγιότητας πού τῆς χάρισε τό στεφάνι τῆς αἰωνιότητας.
Ἡ ὀμορφιά καί ἡ χάρη τῆς Κασσιανῆς ξεχώριζε μέσα στίς τόσες ὄμορφές της Πόλης καί ὁ Θεόφιλος τήν πρόσεξε. Καί στήν ἀπόφασή του νά τήν κάνει βασίλισσα, ἴσως γιά νά δοκιμάσει τή σοφία της, εἶπε τό θρυλικό ἐκεῖνο «ἐκ γυναικός ἐρρύη τά φαῦλα», δήλ. ἀπό τή γυναίκα πηγάζουν τά κακά (ἐννοώντας τήν Εὕα πού ἔφερε τό προπατορικό ἁμάρτημα). Ἡ ἐνάρετη καί σοφή Κασσιανή ἔχοντας κατά νοῦ τό μεγαλεῖο καί Ἁγιότητα τῆς Παναγίας Θεοτόκου ἀπάντησε: «Ἀλλά καί διά τῆς γυναικός πηγάζει τά κρείττονα ὤ Βασιλεῦ». Τή σοφή αὐτή ἀπάντηση τῆς Κασσιανῆς ὁ ἀλαζονικός αὐτοκράτορας τή θεώρησε προσβολή καί μέ θυμό, ἴσως καί μέ ἀόριστο φόβο τῆς εἶπε «ὤ γύναι! Εἴθε νά ἐσίγας» δηλαδή καλύτερα νά σιωποῦσες καί ἔδωσε τό μῆλο καί τήν ἐκλογή στή Θεοδώρα.
Θά πρέπει νά πιστέψομε, ὅτι ἡ θεία πρόνοια ἐπενέβη γιά νά γίνει αὐτοκράτειρα ἡ Θεοδώρα πού μέ τήν ὀρθόδοξη πίστη της καί τό δυναμικό χαρακτήρα τῆς ἔμελλε νά βοηθήσει στό θρίαμβο τῆς Ὀρθοδοξίας καί τήν τακτοποίηση τοῦ θέματος τῶν εἰκόνων (εἰκονομαχίες) τό 843 μ.Χ. Καί ἡ Κασσιανή νά φορέσει τό μοναχικό σχῆμα καί μακριά ἀπό τούς περισπασμούς καί τύρβη τοῦ κόσμου νά ἀναδειχθεῖ ἡ μεγάλη ὑμνωδός καί Ἁγία της Ἐκκλησίας μας.
Ἡ Κασσιανή ἀρνήθηκε τήν ὕλη γιά τό πνεῦμα, τά πρόσκαιρα γιά τά αἰώνια, τά φθαρτά γιά τά ἄφθαρτα ἐγκατέλειψε τό ἀρχοντικό της, τόν κόσμο καί τούς δικούς της καί ἔγινε μοναχή, καί ἵδρυσε τή Μονή τῆς Κασσίας ἤ Εἰκασίας ἤ Κασσιανῆς. Δέν τήν ὁδήγησε στό Μοναστήρι ἡ ἁμαρτωλή της ζωή, γιατί ποτέ τῆς δέν ὑπῆρξε ἁμαρτωλή.
Ἡ Ἐκκλησία μᾶς ἔχει τή δύναμη νά παρουσιάσει στό φῶς τῆς δημοσιότητας ἁμαρτωλές ψυχές καί νά τίς προβάλλει ἀκόμη σάν παράδειγμα μετανοίας, ὅπως συμβαίνει μέ τή Ὁσία Μαρία τήν Αἰγυπτία καί τήν Πόρνη τοῦ Εὐαγγελίου. Δέν θά τῆς ἦταν δύσκολο νά διακηρύξει ὅτι καί ἡ Κασσιανή ὑπῆρξε μετανοημένη ἁμαρτωλή, ἄν πραγματικά ἦταν τέτοια
Ἡ Κασσιανή δέν νικήθηκε ἀπό τό ἀνθρώπινο πάθος καί τήν ἀδυναμία, διότι ἡ ψυχή τῆς φλεγόταν ἀπό θεῖο ἔρωτα, πού τήν ὁδήγησε τελικά στήν ὑπηρεσία τοῦ θείου θελήματος καί τή μοναδική ἀφιέρωσή της.
Συγγραφικό ἔργο τῆς Ὅσιας Κασσιανῆς
Ἡ Ὁσία Κασσιανή μέσα στήν ἡσυχία τοῦ Μοναστηριοῦ προσεύχεται, μελετᾶ τή Γραφή καί τά Πατερικά κείμενα καί συγγράφει. Ἔγραψε ὕμνους Ἐκκλησιαστικούς, τροπάρια, γνωμικά, ἐπιγράμματα σέ ἰάμβους καί «γνῶμες» πού τά βρίσκομε μέ τό ὄνομα Κασσίας, Ἰκασίας, Εἰκασίας καί Κασσιανής μοναχῆς.Ἀπό τά τροπάριά της σώζονται τό δοξαστικό του Ἑσπερινοῦ τῶν Χριστουγέννων «Αὐγούστου μοναρχήσαντος» οἱ εἱρμοί. Οἱ εἱρμοί τοῦ κανόνος τοῦ Μ. Σαββάτου «Κύματι θαλάσσης» καί τό γνωστό «Κύριε ἡ ἐν πολλαῖς ἁμαρτίαις περιπεσοῦσα γυνή» πού εἶναι ὁ πιό δημοφιλής ὕμνος της.
Τά ἅ στιχηρά πού ψάλλονται τό βράδυ τῆς Μ. Τρίτης καί ἀναφέρονται στήν ἁμαρτωλή του Εὐαγγελίου εἶναι ἐπίσης ἔργο τῆς Κασσιανῆς:
«Ὄτε ἡ ἁμαρτωλός προσέφερε τό μύρον, τότε ὁ μαθητής συνεφώνει τοῖς παρανόμοις, ἡ μέν ἔχαιρε καινοῦσα τό πολύτιμον, ὁδέ ἔσπευδε πωλῆσαι τόν ἀτίμητον, αὐτή τόν Δεσπότην ἐπεγίνωσκεν, οὗτος τοῦ Δεσπότου ἐχωρίζετο, αὔτη ἠλευθεροῦτο καί ὁ Ἰούδας δοῦλος ἐγεγόνει τοῦ ἐχθροῦ».
Ὅταν ἡ ἁμαρτωλή πρόσφερε τό μύρο, τότε ὁ μαθητής συμφωνοῦσε μέ τούς παράνομους. Ἀπό τή μία μεριά αὐτή χαιρόταν πού ἀδείαζε τό πολύτιμο μύρο καί ὁ ἄλλος ἔσπευδε νά πουλήσει τόν Ἀνεκτίμητο. Ἡ ἴδια ἀναγνώριζε τόν Κύριο, αὐτός ἀπομακρυνόταν ἀπό τόν Κύριο. Ἡ ἴδια ἐλευθερωνόταν καί ὁ Ἰούδας εἶχε γίνει δοῦλος τοῦ ἐχθροῦ...
Μέ ἄφθαστη πραγματικά τέχνη καί ζωηρές ἀντιθέσεις περιγράφει λυρικά τους δύο τύπους τῶν ἀνθρώπων. «Ὤ τῆς Ἰούδα ἀθλιότητος! Ἐθεώρει τήν πόρνην φιλοῦσαν τά ἴχνη καί ἐσκέπτετο δόλω προδοσίας τό φίλημα, ἐκείνη ταῖς ποκάμοις διέλυσεκαι οὗτος τῷ θυμῶ ἐδεσμεῖτο φέρων ἀντί μύρου τήν κακίαν, φθόνος γάρ εἶδε προτιμᾶν τό συμφέρον».
«Ἀλίμονο στήν ἀθλιότητα τοῦ Ἰούδα! Κοίταζε τήν πόρνη νά φιλᾶ τά πόδια καί σκεπτόταν μέ δόλο τό φίλημα τῆς προδοσίας. Ἐκείνη ἔλυσε τά μαλλιά της καί αὐτός κατεχόταν ἀπό θυμό, φέροντας ἀντί γιά τό μύρο τήν βρωμερή κακία. Γιατί ὁ φθόνος γνωρίζει νά προτιμᾶ τό συμφέρον».
Καί σέ ἄλλο στιχηρό διαβάζομε: «Ἤπλωσεν ἡ πόρνη τάς τρίχας σοί τῷ Δεσπότη, ἤπλωσεν Ἰούδας τάς χείρας τοῖς παρανόμοις ἡ μέν, λαβεῖν τήν ἄφεσιν ὅδε λαβεῖν ἀργύρια».
«Ἅπλωσε ἡ πόρνη τά μαλλιά της σέ Σένα, τό Δεσπότη, ἅπλωσε τά χέρια ὁ Ἰούδας στούς παρανόμους. Αὐτή γιά νά πάρει τήν ἄφεση, αὐτός γιά πάρει χρήματα...»
Σέ ὅλα τά ἰδιόμελα καί στιχηρά, πού ὑπερβαίνουν τά 40 διακρίνει κανείς τήν ἔξαρση, τό βάθος αἰσθήματος, τή μεγάλη ἀνεξαρτησία καί εὐσέβεια χαρακτηριστικά της μεγάλης ποιητικῆς της πνοῆς. Ἀναφέρονται σέ Δεσποτικές καί Θεομητορικές ἑορτές, καθώς καί σέ πρόσωπα Ἁγίων καί Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας.
Ἡ Κασσιανή δέν εἶναι μόνο ὑμνογράφος (δήλ. δέν ἔγραψε μόνο τούς ὕμνους, πού ἀναφέρονται στό ὄνομά της, ἀλλά καί τούς μελοποίησε, μελωδός).
Ἐκτός ἀπό τήν καθαρά θρησκευτική ποίηση ἡ Κασσιανή ἀσχολήθηκε καί μέ ποιήματα ποικίλου περιεχομένου. Συνέγραψε ἀκόμη πολλά γνωμικά καί ἐπιγράμματα.
Σέ 32 μόνον στίχους διαπραγματεύεται θαυμάσια τό μεγάλο καί σοβαρό θέμα τῆς φιλίας. Ἀξίζει νά ἀναφέρουμε μερικούς:
«Εἰ θέλεις πάντως καί φιλεῖν καί φιλεῖσθαι, τῶν ψιθυριστῶν καί φθονερῶν ἀπέχου.» Στούς δύο αὐτούς στίχους ὁ λεπτός νοῦς τῆς Κασσιανῆς περιέκλεισε ὁλόκληρη φιλοσοφία. Καί παρακάτω σημειώνει:
«Φρόνιμον φίλον, ὡς χρυσόν, κόλπω βάλλε τόν δί' αὖγε μωρόν φεῦγε καθάπερ ὄφιν».
Δηλαδή, τόν φρόνιμο φίλον νά βάζεις στό πλευρό σου, ὅπως θά ἤθελες νά ἔχεις καί τόν χρυσό.
Τόν ἀνόητον ὅμως νά τόν ἀποφεύγεις ὅπως καί τό φίδι.
Καί ἀλλοῦ: «Φραγμόν πέφυκεν ἡ τῶν φίλων ἀγάπη» πού σημαίνει, ὅτι ἡ ἀγάπη τῶν φίλων δημιουργεῖ φραγμό προστατευτικό γιά τόν καθένα ἀπ' αὐτούς.
Ἡ ἀρετή τῆς ἀγάπης, τό πραγματικό γνώρισμα τῶν ὀπαδῶν τοῦ Ναζωραίου, πού πρέπει νά θερμαίνει τίς καρδιές τῶν ἀνθρώπων, δέν πρέπει νά τούς ἀπομακρύνει ἀπό τήν σύνεση, μᾶς συμβουλεύει ἡ μεγάλη ὑμνωδός.
«Πάντας δί' ἀγάπα, μή θάρρει δέ τοῖς πάσιν».
Δηλαδή, ὁ ὁλοκληρωμένος ἄνθρωπος, ὁ τέλειος χριστιανός ἔχει καθῆκον νά ἀγαπᾶ ὅλους, ὄχι ὅμως καί νά ἐμπιστεύεται σέ ὅλους. Μόνον ὅσοι νοσταλγοῦν καί στή ζωή τούς ἐπιδιώκουν τήν ἕνωση μέ τόν Χριστόν καί μέσα στά στήθη τούς κοχλάζει ὁ πόθος τῆς ἀρετῆς, ἀξίζουν τήν ἐμπιστοσύνη σου καί μπορεῖ νά ἐγγίζει ἡ δική σου ψυχή τήν δική τους, χωρίς τόν φόβο τῆς καταστροφῆς.
Ἡ Κασσιανή, ἐκτός ἀπό τό σοφό, ἐπίγραμμα «περί φιλίας» ἔγραψε καί ἄλλα βαθυστόχαστα ἐπιγράμματα καί ἀναφέρονται στόν χαρακτήρα τοῦ ἀνθρώπου, στή γυναίκα, στήν εὐτυχία, τήν χάρη, τό κάλος, τό ἦθος, στούς τρόπους τῆς ἀληθινῆς Ζωῆς, πού ὁδηγεῖ μέ τόν κόσμο τῆς ἁρμονίας στήν ἀληθινή μακαριότητα, γιατί πλημμυρίζει τήν ζωή αὐτή τό φῶς τοῦ οὐρανοῦ καί τῆς ἀλήθειας.
Ἐπίλογος
Ἡ Κασσιανή δέν τιμήθηκε ἀπό τούς Βυζαντινούς σάν βασίλισσά τους οὔτε στόν αὐτοκρατορικό Οἶκο τοῦ Θεοφίλου ἀναφέρεται τό ὄνομά της. Ἄν ὅμως δέν κάθισε σέ ἐπίγειο θρόνο καί δέν τιμήθηκε, ὅσο ἔπρεπε ἀπό τούς συγχρόνους της, οἱ γενεές τῶν εὐσεβῶν Χριστιανῶν διά μέσου τῶν αἰώνων ὑποκλίνονται εὐλαβικά μπρός στήν ἅγια ζωή της καί κάθε βράδυ τῆς Μ. Τρίτης μέ μυστηριακή κατάνυξη καί ἱερή συγκίνηση παρακολουθοῦν τό μελοποιημένο τροπάριό της καί διδάσκονται πώς οἱ χρυσοί θρόνοι εἶναι μηδαμινοί καί οἱ δόξες τοῦ κόσμου αὐτοῦ παρέρχονται καί δέν πρέπει νά τίς ἐπιθυμοῦμε.Κατά πληροφορίες ἀπό τήν Κάσσο ἤ Κασσιανή ἐπειδή τήν ἐνοχλοῦσε στό Μοναστήρι τῆς ὁ Θεόφιλος, ἀναχώρησε στήν Ἰταλία καί στή συνέχεια μέ μία ἄλλη Μοναχή τήν Εὐδοκία, πῆγε στήν Κρήτη καί κατέληξε στήν Κάσο, ὅπου καί ἐκοιμήθη στήν 7η Σεπτεμβρίου. Μετά τό θάνατό της ἐτοποθέτησαν τό σῶμα της σέ μαρμάρινη λάρνακα καί τήν ἔβαλαν σέ παρεκκλήσιο, πού ἦταν ἀφιερωμένο στό ὄνομά της. Σώζεται σήμερα ἡ λάρνακα καί τό βυζαντινό ψηφιδωτό του 90υ αἰώνα.
Ἐπίσης στό ἐκκλησάκι ὑπάρχει ἐντοιχισμένη πλάκα μέ σημεῖο τοῦ σταυροῦ καί χρό νολογία 890 μ.Χ. Κατά πληροφορίες, πάλι ἀπότ ἤν Κάσσο, τά ὀστᾶ τῆς Ὁσίας ἔχουν μεταφερθεῖ στήν Ἰκαρία.
Τό πέρασμα τῆς Ὁσίας Κασσιανῆς ἀπό τήν Κρήτη, ἴσως συνδέεται μέ τήν δική μας Ἁγία Κασσιανή, τήν ἀδελφή τῶν Ὁσίων Εὐτυχιανῶν, πού ἀσκήτεψε στό Κεφάλι, κοντά στό Μάρτσαλο. Τό θέμα αὐτό ὅμως χρειάζεται ἔρευνα ἀπό εἰδικούς.
Ἡ μνήμη τῆς Ὁσίας Κασσιανῆς τιμᾶται σέ πολλά μέρη τῆς Ἑλλάδος καί ἰδιαίτερα στή Κάσσο, τήν ἰδιαίτερη πατρίδα της, γιορτάζεται κάθε χρόνο στίς 7 Σεπτεμβρίου, μέ εἰδική ἀσματική ἀκολουθία, ἀπό τήν ὁποία παραθέτομε ἕνα χαρακτηριστικό τροπάριο (κάθισμα).
«Τόν βίον εὐσεβῶς, διανύσασα Μῆτερ, δοχεῖον καθαρόν, Σύ τοῦ Πνεύματος ὤφθης, φωτίζουσα τούς πίστει σοί, προσιόντας θεόπνευστε, ὅθεν αἴτησαι τόν Σόν δεσπότην φωτίσαι, τάς ψυχᾶς ἠμῶν, τῶν ἀνυμνούντων σέ πόθω Κασσιανῆ πανθαύμαστε»।
ΠΗΓΗ:ΘΑΝΟΣ-ΕΥΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου