Μία νέα ἐξέλιξη ὑπῆρξε πρὶν ἀπὸ λίγες ἡμέρες σὲ σχέση μὲ τὶς προσφυγὲς τῆς «Ἕνωσης Ἀθέων» στὸ Εὐρωπαϊκὸ Δικαστήριο Δικαιωμάτων τοῦ Ἀνθρώπου (ΕΔΔΑ) στὸ Στρασβοῦργο κατὰ τὶς ὁποῖες προκύπτει παραβίαση δικαιωμάτων ἀπὸ τὴ δημόσια ἀνάρτηση θρησκευτικῶν εἰκόνων στὶς αἴθουσες τῶν ἑλληνικῶν δικαστηρίων. Οἱ δύο προσφυγὲς κατατέθηκαν στὸ ΕΔΔΑ ἀφοῦ τὸ Συμβούλιο τῆς Ἐπικρατείας εἶχε ἀπορρίψει τὰ σχετικὰ αἰτήματα (βλ. τὶς ἀποφάσεις τῆς Ὁλομέλειας 130/2018 καὶ 71/2019) γιὰ τὴν ἀφαίρεση τῆς θρησκευτικῆς εἰκόνας ποὺ βρίσκεται μέσα στὴν αἴθουσα τῆς Ὁλομέλειας... τοῦ Ἀνωτάτου Δικαστηρίου
Ὑπενθυμίζουμε ὅτι στὶς 28 Ἰουλίου 2025 τὸ ΕΔΔΑ δημοσιοποίησε ὅτι κοινοποίησε τὶς δύο προσφυγὲς τῆς «Ἕνωσης Ἀθέων» (μὲ ἀριθμοὺς 19150/20 καὶ 11122/25) πρὸς τὴν ἑλληνικὴ κυβέρνηση καλῶντας την νὰ ἀπαντήσει σὲ τρία ἐρωτήματα (βλ. περισσότερα σὲ προηγούμενο σχετικὸ ἄρθρο). Ἀξίζει νὰ ἐπισημανθεῖ ἡ ἑξῆς οὐσιώδης λεπτομέρεια: ὅτι στὸ ἔγγραφο κοινοποίησης τοῦ ΕΔΔΑ δὲν μνημονεύεται παραδόξως ἡ ἀπόφαση Lautsi κ.α. κατὰ Ἰταλίας (2011), στὴν ὁποία κρίθηκε ὅτι ὁ Ἐσταυρωμένος στὶς σχολικὲς αἴθουσες δὲν παραβίαζε τὰ ἀνθρώπινα δικαιώματα τῶν προσφευγόντων.
Ἡ νέα ἐξέλιξη ἀφορᾶ τὴν ὑποβολὴ γραπτῶν παρατηρήσεων στὸ ΕΔΔΑ ἀπὸ τὸ «Εὐρωπαϊκὸ Κέντρο γιὰ τὸ Νόμο καὶ τὴ Δικαιοσύνη» ("European Centre for Law and Justice"), μιᾶς συλλογικότητας Γάλλων νομικῶν ποὺ ἑδρεύει στὸ Στρασβοῦργο. Στὸ παρὸν ἄρθρο θὰ σταχυολογήσουμε ὁρισμένα καίρια σημεῖα ἀπὸ αὐτὴ τὴν παρέμβαση ὑπὲρ τῆς Ἑλλάδας ποὺ ἀξίζουν τῆς προσοχῆς μας.
Οἱ Γάλλοι νομικοὶ συνδέουν τὸ προοίμιο τοῦ ἑλληνικοῦ Συντάγματος («Εἰς τὸ ὄνομα τῆς Ἁγίας καὶ Ὁμοουσίου καὶ Ἀδιαιρέτου Τριάδος») μὲ τὸ προοίμιο τοῦ καταστατικοῦ τοῦ Συμβουλίου τῆς Εὐρώπης σύμφωνα μὲ τὸ ὁποῖο τὰ κράτη-μέλη ἐπιβεβαιώνουν «τὴν ἀφοσίωσή τους στὶς πνευματικὲς καὶ ἠθικὲς ἀξίες ποὺ ἀποτελοῦν τὴν κοινὴ κληρονομιὰ τῶν λαῶν τους καὶ τὴν πραγματικὴ πηγὴ τῆς ἀτομικῆς ἐλευθερίας, τῆς πολιτικῆς ἐλευθερίας καὶ τοῦ κράτους δικαίου, ἀρχὲς ποὺ ἀποτελοῦν τὴ βάση κάθε γνήσιας δημοκρατίας».
Ἐπισημαίνουν ὅτι ἡ ἀνάρτηση θρησκευτικῶν εἰκόνων στὰ δικαστήρια συνιστᾶ ἔθιμο ποὺ ἀπορρέει ἀπὸ τὸ ἑλληνικὸ Σύνταγμα ἐνῷ σύμφωνα μὲ τὸ ἄρθρο 1 τοῦ ἑλληνικοῦ Ἀστικοῦ Κώδικα τὸ ἔθιμο ἀποτελεῖ πηγὴ δικαίου. Ἡ παρουσία θρησκευτικῶν συμβόλων στὰ δικαστήρια, λοιπόν, θεωρεῖται ἱστορικὴ πρακτική, ἔθιμο καὶ ἔκφραση τῆς συνταγματικῆς ταυτότητας τῆς Ἑλλάδας.
Ἐπιπλέον, σημειώνουν ὅτι δὲν προκύπτει ἀπὸ τὴ νομολογία τοῦ ΕΔΔΑ ὅτι ἀπαγορεύεται ἡ ὕπαρξη ἐπίσημης θρησκείας σὲ ἕνα κράτος-μέλος ἐνῷ καὶ ἡ Ἐπιτροπὴ Ἀνθρωπίνων Δικαιωμάτων τοῦ ΟΗΕ δὲν καταδικάζει τὸ γεγονὸς ὅτι μία θρησκεία ἀναγνωρίζεται ὡς ἐπίσημη ἢ ἐπικρατοῦσα ἀπὸ ἕνα κράτος.
Σημαντικὸ τμῆμα τῶν γραπτῶν παρατηρήσεων ἀφιερώνεται στὴν ὑπόθεση Lautsi κ.α. κατὰ Ἰταλίας στὴν ὁποία ἡ μείζων σύνθεση τοῦ ΕΔΔΑ ἔκρινε ὅτι ὁ σταυρὸς εἶναι ἕνα «παθητικὸ» θρησκευτικὸ σύμβολο (δηλ. ἀπὸ μόνη της ἡ δημόσια ἀνάρτησή του δὲν ἀπαιτεῖ ἢ ἐπιβάλλει κάποια ἐνέργεια, προσευχὴ ἢ ὑπόκλιση ἀπὸ ὅσους τὸ ἀντικρίζουν) τοῦ ὁποίου ἡ παρουσία στὶς σχολικὲς αἴθουσες δὲν συνεπάγεται κάποια ἐξαναγκαστικὴ ἐπίδραση καὶ ὡς ἐκ τούτου δὲν παραβίαζε τὴν (ἀρνητικὴ) θρησκευτικὴ ἐλευθερία τῶν προσφευγόντων. Πέραν τούτου, τὸ ΕΔΔΑ ἔκρινε στὴν ἐν λόγῳ ὑπόθεση ὅτι ἡ Ἰταλία μποροῦσε νομίμως νὰ δώσει στὴν πλειοψηφοῦσα θρησκεία τῆς χώρας κυρίαρχη προβολὴ στὸ σχολικὸ περιβάλλον.
Κατὰ τὸ «Εὐρωπαϊκὸ Κέντρο γιὰ τὸ Νόμο καὶ τὴ Δικαιοσύνη» ἡ εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ στὰ ἑλληνικὰ δικαστήρια ἔχει ἀντίστοιχο «παθητικὸ» χαρακτῆρα, δὲν ἀπαιτεῖ καμία πράξη λατρείας, δὲν ἐπηρεάζει τὶς ἀποφάσεις τῶν δικαστῶν καὶ συμβολίζει τὴν πνευματικὴ κληρονομιὰ τῆς Ἑλλάδας.
Νὰ σημειωθεῖ ὅτι ἡ Ἑλλάδα εἶχε παρέμβει στὴν ὑπόθεση Lautsi κ.α. κατὰ Ἰταλίας ὑποστηρίζοντας ὅτι μιὰ ἀντίληψη οὐδετερότητας ποὺ θὰ ἐπέβαλε τὴν ἐξάλειψη ἑνὸς παραδοσιακὰ ὑπάρχοντος θρησκευτικοῦ συμβόλου, ἀντὶ νὰ ἀνοίξει διάλογο γιὰ τὴν κατανόηση καὶ τὴν ἀνοχὴ ποὺ χαρακτηρίζουν τὸν πλουραλισμό, θὰ κατέληγε σὲ ἄρνηση αὐτῆς ἀκριβῶς τῆς ἐλευθερίας καὶ τελικὰ θὰ ἀπέκλειε τὴ θρησκευτικὴ διάσταση ἀπὸ τὴν κοινωνία. Οἱ Γάλλοι νομικοὶ συμφωνοῦν μὲ τὴν τότε θέση τῆς Ἑλλάδας ὅτι ἡ ἀφαίρεση τῶν θρησκευτικῶν συμβόλων θὰ ἀποτελοῦσε ἀρνητικὴ προκατάληψη ἀπέναντι στὴ θρησκευτικὴ παράδοση τῆς χώρας καὶ ὄχι οὐδέτερη στάση.
Ἀλλὰ καὶ πολλὰ ἄλλα κράτη τοῦ Συμβουλίου τῆς Εὐρώπης ποὺ παρενέβησαν στὴν ὑπόθεση Lautsi κ.α. κατὰ Ἰταλίας ἀπαίτησαν νὰ γίνονται σεβαστὲς οἱ ἐθνικὲς καὶ θρησκευτικὲς ταυτότητες καὶ παραδόσεις τους καθὼς αὐτὲς ἀποτελοῦν τὴ ρίζα τῶν εὐρωπαϊκῶν ἀξιῶν καὶ τῆς ἑνότητας.
Βασικὸ ἐπιχείρημα τῆς «Ἕνωσης Ἀθέων» εἶναι ὅτι ἐντὸς τοῦ δικαστηρίου ἡ θρησκευτικὴ οὐδετερότητα πρέπει νὰ εἶναι ἀπόλυτη προκειμένου νὰ διασφαλιστεῖ ἡ ἀμεροληψία τῶν δικαστῶν. Σύμφωνα ὅμως μὲ τὶς γραπτὲς παρατηρήσεις τοῦ «Εὐρωπαϊκοῦ Κέντρου γιὰ τὸ Νόμο καὶ τὴ Δικαιοσύνη» δὲν ὑπάρχει καμία ἔνδειξη ὅτι ἡ παρουσία τῆς εἰκόνας τοῦ Χριστοῦ στὴν αἴθουσα τῆς Ὁλομέλειας τοῦ Συμβουλίου τῆς Ἐπικρατείας στὴν Ἑλλάδα ἔχει ἐπηρεάσει τὶς δικαστικὲς ἀποφάσεις.
Ὑπογραμμίζεται ἐπιπροσθέτως ὅτι ἡ οὐδετερότητα τοῦ κράτους ἀφορᾶ τὴν ἄσκηση ἐξουσίας καὶ ὄχι τὴν ταυτότητά του. Τὸ κριτήριο εἶναι τὸ ἑξῆς: Ἐπηρεάζει ἡ ἐνέργεια τοῦ κράτους τὴ θρησκευτικὴ ἐλευθερία; Στὴν περίπτωση τῶν ἑλληνικῶν δικαστηρίων δὲν ἀποδεικνύεται ὅτι ἔχει ὑπάρξει προσηλυτισμός, ἄνιση μεταχείριση ἢ περιορισμοὶ στὴν ἐλευθερία τῆς συνείδησης λόγῳ τῆς παρουσίας τῶν θρησκευτικῶν εἰκόνων.
Τὸ «Εὐρωπαϊκὸ Κέντρο γιὰ τὸ Νόμο καὶ τὴ Δικαιοσύνη» καταλογίζει ἀκόμη στὴν «Ἕνωση Ἀθέων» ὅτι συγχέει τὴν ἀμεροληψία τῶν δικαστῶν μὲ τὴ γενικὴ οὐδετερότητα τοῦ κράτους. Σύμφωνα ὅμως μὲ παλαιότερη ἀπόφαση τοῦ ΕΔΔΑ (Pitkevich κατὰ Ρωσίας) παραβίαση μπορεῖ νὰ ὑπάρχει μόνο ὅταν ἕνας δικαστὴς ἐκδηλώνει ἐνεργὰ τὴ θρησκευτική του ταυτότητα ἐντὸς τοῦ πλαισίου τῶν καθηκόντων του (π.χ. κάνοντας προσηλυτισμὸ) κι ὄχι ἁπλῶς ἐπειδὴ ὑπάρχει κάποιο θρησκευτικὸ σύμβολο μέσα στὴ δικαστικὴ αἴθουσα.
Συνοψίζοντας, οἱ Γάλλοι νομικοὶ ὑποστηρίζουν στὶς γραπτὲς παρατηρήσεις τους ὅτι:
1. Η παρουσία ὀρθόδοξων εἰκόνων στὰ ἑλληνικὰ δικαστήρια ἀνήκει στὴ συνταγματικὴ καὶ πολιτισμικὴ ταυτότητα τῆς χώρας.
2. Τα θρησκευτικὰ αὐτὰ σύμβολα εἶναι «παθητικὰ» καὶ δὲν ἀσκοῦν καμία ἐπιρροὴ στὴν ἀμεροληψία τῶν δικαστῶν.
3. Δεν ὑπάρχει πραγματικὸς περιορισμὸς τοῦ δικαιώματος στὴ θρησκευτικὴ ἐλευθερία τῶν ἄθεων.
4. Η Ἑλλάδα διαθέτει εὐρὺ περιθώριο ἐκτίμησης.
5. Μια καταδικαστικὴ ἀπόφαση θὰ μποροῦσε νὰ ὁδηγήσει σὲ σοβαρὴ πολιτικὴ σύγκρουση, ὅπως στὴν ὑπόθεση Lautsi κ.α. κατὰ Ἰταλίας (22 κράτη-μέλη τοῦ Συμβουλίου τῆς Εὐρώπης εἶχαν τοποθετηθεῖ κατὰ τῆς «ὑπερβολικῆς ἐκκοσμίκευσης»).
Τὸ ΕΔΔΑ καλεῖται νὰ λάβει ἀπόφαση γιὰ τὸ ἀνωτέρω εὐαίσθητο θέμα καὶ μιὰ τυχὸν ἀποδοχὴ τῶν προσφυγῶν τῆς «Ἕνωσης Ἀθέων» εἶναι βέβαιο ὅτι θὰ διαταράξει τὴν ἱστορική, ἐθιμική, πολιτισμική, θρησκευτικὴ καὶ συνταγματικὴ παράδοση στὴν Ἑλλάδα ἀλλὰ καὶ εὐρύτερα στὴν Εὐρώπη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου