Μὲ τὴν ἑδραίωση τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας ἀρκετοὶ πληθυσμοὶ στὰ Βαλκάνια, ὅπως καὶ στὴν περιοχὴ τῆς Ἠπείρου καὶ τῆς Ἀλβανίας, ὑπέστησαν σφοδροὺς διωγμοὺς καὶ βασανιστήρια. Εἰδικὰ στὴν Ἤπειρο, ὅπως ἐκείνη εἶναι γνωστὴ στὴν παγκόσμια ἱστοριογραφία (χωρὶς νὰ λαμβάνονται ὑπόψη τὰ σημερινὰ κράτη στὰ Βαλκάνια), τὸ μένος τῶν Ὀθωμανῶν κατὰ τῶν Χριστιανῶν ἤτανε ἔντονο, μιᾶς καὶ ὁ Βυζαντινὸς Πρίγκιπας Γεώργιος Καστριώτης, ἀντιστάθηκε σθεναρὰ κατὰ τοῦ Σουλτάνου, καταφέρνοντας γιὰ ἀρκετὰ χρόνια νὰ παραμείνει ἐλεύθερος στὸ πριγκιπᾶτο του.
Εἰδικὰ γι’ αὐτὸ τὸ λόγο οἱ Τοῦρκοι Ὀθωμανοὶ ἐπιδόθηκαν μὲ μανία στὸν ἐξισλαμισμὸ καὶ στὴν πολύπλευρη καταστροφὴ τῶν Ἠπειρωτῶν. Ἔτσι πολλοὶ χριστιανικοὶ πληθυσμοὶ στὴν Ἤπειρο, ἀλλὰ καὶ πιὸ πάνω, στὴν Ἀλβανία, ἐξισλαμίζονταν μαζικὰ οὕτως ὥστε νὰ ἐξακολουθοῦν νὰ διατηροῦν τὶς γαῖες τους καὶ τὰ ὑπόλοιπα προνόμια ποὺ εἴχανε πρὶν τὴν ὀθωμανικὴ ἐπέλαση στὴν περιοχή. Κι ὅμως, μέσα σὲ αὐτὲς τὶς κοινωνικὲς ἀνακατατάξεις καὶ μεταβολές, ὑπῆρξαν καὶ πληθυσμοὶ ποὺ συνέχιζαν νὰ διατηροῦν τὴν ὀρθόδοξη πίστη τους, ἀλλὰ ἐπιφανειακὰ... εἴχανε υἱοθετήσει τὸν ἰσλαμικὸ τρόπο ζωῆς.
Μιὰ κοιτίδα κρυπτοχριστιανισμοῦ, ὑπῆρξε ἡ διοικητικὴ ἐξάρτηση τῆς Σπαθίας καὶ τῆς Σουλιάβας. Ἐκεῖ οἱ κάτοικοι ἔγιναν ἐπιφανειακὰ μουσουλμᾶνοι καὶ γιὰ ἀρκετὸ χρόνο παρέμεινα κρυπτοχριστιανοί. Σύμφωνα μὲ τὸν Pouqueville ἕνα τμῆμα τῆς Σουλιέβας τὸ 1/3 τοῦ πληθυσμοῦ της μέχρι καὶ τὶς πρῶτες δεκαετίες τοῦ 19ου αἰῶνα παρέμεινα κρυπτοχριστιανοί, πρᾶγμα ποὺ διασταυρώνεται καὶ ἀπὸ τὴν ἀλληλογραφία τους μὲ τὸν τότε Μητροπολίτη Βελεγράδων (Βερατίου) Ἄνθιμο Ἀλεξούδη.
Ἡ περιοχή τῆς Σπαθίας βρίσκεται στὴ δυτικὴ πλευρὰ τοῦ βουνοῦ Σπάτ, μεταξὺ τοῦ Γενούσου (Σκουμπίνι) ποταμοῦ, τοῦ ποταμοῦ Δεβόλι καὶ τοῦ ποταμοῦ Ἄψου (Σέμανη). Αὐτός ὁ τόπος ἐπὶ Βυζαντίου ἀνῆκε στὴν ἐπαρχία Ἐορδαύων, ἐνῷ σήμερα ὑπάγεται στὸ νομό τοῦ Ἐλμπασάν. Τὸ ὄνομα τῆς περιοχῆς πιθανὸν νὰ προέρχεται ἀπὸ τὰ μεγάλα σπαθιὰ τῶν Ἑλλήνων ποὺ εἴχανε κρατήσει οἱ κάτοικοι τῆς περιοχῆς, ἢ καὶ ἀπὸ τὴν ἀλβανικὴ λέξη "shpat" ποὺ σημαίνει ἀπότομη βουνοπλαγιά.
Ἐπίσης ὁ γνωστὸς Γάλλος ἑλληνιστὴς Berard ἀναφέρει πὼς κάτοικοι ἀπὸ τὴ Σπαθία μετανάστευσαν σὲ πολλὰ σημεῖα τῆς Ἑλλάδας, ἀπὸ τὴ Θεσσαλία μέχρι καὶ τὴν Πάτρα. Ἐνῷ ὁ Ἕλληνας πρόξενος κατὰ τὸν Ἀπρίλιο τοῦ 1911 σὲ τηλεγράφημά του πρὸς τὸ Ὑπουργεῖο Ἐξωτερικῶν ἀναφέρει πὼς σὲ μιὰ ὁμάδα συλληφθέντων ἐνόπλων Γκέγκηδων στὸ Δέλβινο, ὑπάρχουν καὶ πολλοὶ Σπαθιῶτες ὀρθόδοξοι χριστιανοὶ ἀπὸ τὴν περιφέρεια τοῦ Ἐλμπασάν, ποὺ ἐργάζονταν σὲ κατασκευὲς δρόμων στὴν Ἑλλάδα, καθὼς καὶ σὲ ἄλλες ἀγροτικὲς ἐργασίες.
Ὅσον ἀφορᾶ τὰ χωριὰ μὲ τοὺς κρυπτοχριστιανούς, φτάνουν ἕως καὶ τὰ 43. Ὁ Κοσμᾶς ὁ Θεσπρωτὸς κατὰ τὰ 1823 – 1833 κάνει λόγο γιὰ 30 χωριά, ἐνῷ ὁ σὲ ἀναφορὰ ἑνὸς ἐπιτρόπου τῆς Μητρόπολης Βελεγράδων, γίνεται λόγος γιὰ 13 μόνο χωριά. Κατὰ τὸ 1890 ὁ πρόξενος τοῦ Βερατίου Δ. Σωμάχης, σὲ ἀναφορά του πρὸς τὴν Ἑλληνικὴ Πρεσβεία, κάνει λόγῳ γιὰ 24 χωριὰ κρυπτοχριστιανῶν. Ἐνῷ ἕνα σχετικὸ ἄρθρο τῆς ἐφημερίδας «Νεολάγος» στὴν Κωνσταντινούπολη, ἀναφέρει 42 χωριά. Οἱ κάτοικοι αὐτῶν τῶν χωριῶν πήρανε τὴν ἀπόφαση νὰ ὁμολογήσουν δημόσια πὼς ἤτανε χριστιανοί, ὅπως ἀναφέρει ὁ Αὐστριακὸς ὑποπρόξενος στὸ Δυρράχιο, Winter.
Ὡστόσο ἡ τουρκικὴ διοίκηση τῆς περιοχῆς τούς ζητοῦσε νὰ στρατολογηθοῦν ὡς μουσουλμᾶνοι. Ἡ συνήθεια αὐτῶν τῶν κατοίκων, ἤθελε τοὺς ἄνδρες νὰ φέρουν μουσουλμανικὰ ὀνόματα ἢ καὶ νὰ ἐξισλαμίζονται μερικῶς, ἐνῷ οἱ γυναῖκες, οἱ ὁποῖες καὶ συνήθως ἔμεναν στὸ σπίτι, νὰ παραμένουν πιὸ συνειδητὰ προσκολλημένες στὴν ὀρθοδοξία. Τὸ θέμα τῶν κρυπτοχριστιανῶν τῆς Σπαθίας εἶναι ἀρκετὰ βαθὺ καὶ συνεχίζει νὰ ἀποτελεῖ μιὰ ἱστορικὴ ἔνδειξη ἀντίστασης κατὰ τὴν ὀθωμανικὴ κυριαρχία στὴν περιοχή.
Ὁ Χρονογράφος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου