Ἰωάννης (Ἴων) Δραγούμης (31 Ἰουλίου 1920)

Εὐαγγελία Κ. Λάππα

17 ἐτῶν

22 Ἰουλίου 2022

Ὁ Ἰωάννης (Ἴων) Δραγούμης γεννήθηκε στίς 2 Σεπτεμβρίου (π.η.)/14 Σεπτεμβρίου 1878 στήν Ἀθήνα, μέ καταγωγή ἀπό τό Βογατσικό τῆς Καστοριάς, καί ἦταν τό πέμπτο ἀπό τά ἕντεκα παιδιά τοῦ Στέφανου Δραγούμη1 καί τῆς Ἐλισάβετ Κοντογιαννάκη.

Σπούδασε Νομικά στό Παρίσι καί πῆρε μέρος στόν Ἑλληνοτουρκικό Πόλεμο ὡς δεκανέας. Μόλις τελείωσε τή στρατιωτική θητεία του, ἐργάστηκε ὡς διπλωμάτης.

Τό 1902, κατόπιν δικῆς του ἐπιθυμίας, τοποθετήθηκε ὡς ὑποπρόξενος στήν πόλη Μοναστήρι, πού ὁ ἴδιος... ἀγάπησε πολύ. Ἐκεῖ ὀργάνωσε τήν ἄμυνα τῶν Ἑλλήνων ἐναντίον τῆς βουλγαρικῆς προπαγάνδας καί στήριζε τόν Ἑλληνισμό σέ  ὅλη  τή  Δυτική  Μακεδονία.  Παράλληλα, βλέποντας καί ἀνησυχῶντας γιά τήν κατάσταση πού βρισκόταν ὁ τόπος, ἔγραφε συνεχῶς στήν ἑλληνική κυβέρνηση νά στείλει ἐνισχύσεις, ὥστε νά γίνουν ἔνοπλες συγκρούσεις Ἑλλήνων καί Βουλγάρων. Ἡ ἐπιθυμία του τελικά ἐπιτεύχθηκε μέ τήν ἀποστολή τοῦ ἐπ' ἀδελφῇ γαμπροῦ τοῦ Παύλου Μελά ὡς ἀρχηγοῦ καί τή θυσία του στή Σιάτιστα (σημερινό Μελάς) Καστοριάς. Σ' αὐτόν ὁ Ἴων Δραγούμης ἀφιέρωσε καί τό βιβλίο του «Μαρτύρων καί Ἡρώων αἷμα», πού ἐκδόθηκε τό 1907.

Ὁ Ἴων Δραγούμης, στή συνέχεια, ὑπηρέτησε καί στά Προξενεῖα Σερρῶν (1903), τοῦ Πύργου, τῆς Φιλιππούπολης (1904) καί στήν Ἑλληνική Πρεσβεία (1908). Ὅπου καί νά πήγαινε, ὁ Ἑλληνισμός ἦταν πάντα τό πρῶτο καί κύριο μέλημά του.

Ἔγραψε βιβλία ὅπως τή «Σαμοθράκη» (1908), τό «Ὅσοι ζωντανοί» (1911), το «Ἑλληνικός Πολιτισμός» (1914) καί το «Ὁ Ἑλληνισμός μου καί οἱ Ἕλληνες», πού ἐκδόθηκε τό 1927 μέ ἐπιμέλεια τοῦ ἀδελφοῦ τοῦ Φίλιππου Δραγούμη.

Κατά τή διάρκεια τῶν Βαλκανικῶν Πολέμων, ὑπηρέτησε στό Γενικό  Ἐπιτελεῖο τοῦ Διαδόχου καί Ἀρχιστράτηγου Κωνσταντίνου. Μαζί μέ τόν Βίκτωρα Δούσμανη καί τόν Ἰωάννη Μεταξᾶ διαπραγματεύτηκε τήν παράδοση τῆς Θεσσαλονίκης στούς Ἕλληνες καί ὕψωσε τήν ἑλληνική σημαία στή Μητρόπολη τοῦ Ἁγίου Δημητρίου.

Χαιρόταν πού τό μεγαλύτερο μέρος τῆς ἑλληνικότατης Μακεδονίας τοὐλάχιστον εἶχε ἐλευθερωθεῖ. Ἀλλά τόν τσάκισε ἡ εἴδηση ὅτι θά ἔμενε ἐκτός συνόρων τό ἀγαπημένο του Μοναστήρι. Τόσο πολύ λυπήθηκε, πού σ' ὅλη τήν ὑπόλοιπη ζωή του τόν συντρόφευαν οἱ ἀναμνήσεις πού πέρασε ἐκεῖ καί ἡ νοσταλγία νά ἐπιστρέψει σ' αὐτή τήν πόλη.

Στόν Ἐθνικό Διχασμό, παραιτήθηκε ἀπό διπλωμάτης καί στράφηκε στήν πολιτική. Ἐκλέχθηκε στή Φλώρινα ἀνεξάρτητος Βουλευτής, καυτηριάζοντας τήν πολιτική καί ἐθνική στάση τοῦ Βενιζέλου. Αὐτός ἦταν ὁ λόγος πού τό 1918 ἐξορίστηκε στήν Κορσική μαζί μέ ἄλλους πολιτικούς ἀντιπάλους τοῦ τελευταίου. Ἐκεῖ ἔγραψε τό τελευταῖο βιβλίο του, τό «Σταμάτημα». Ἔπειτα, μεταφέρθηκε στή Σκόπελο κι ὕστερα ἀφέθηκε ἐλεύθερος, συνεχίζοντας τή δράση τοῦ κατά τοῦ Βενιζέλου.

Ὅταν ἔγινε ἡ ἀπόπειρα δολοφονίας κατά τοῦ Βενιζέλου στό Παρίσι, ὁ Ἴων Δραγούμης συνελήφθη ἀπό στρατιωτικό ἀπόσπασμα Κρητῶν του -ἐπίσης Μακεδονομάχου καί, δυστυχῶς, φίλου τοῦ Ἴωνος- Παύλου Γύπαρη. Μέ ἐντολή τοῦ λοχία Σαρτζέτη (ἡ ἐντολή εἶχε ἔρθει ἀπό πιό πάνω ἱεραρχικά), πού ἦταν ἐκείνη τήν ὥρα ἐπικεφαλῆς τοῦ ἀποσπάσματος, ὁ Ἴων Δραγούμης ἐκτελέστηκε μέ πυροβολισμό δίπλα στό ξενοδοχεῖο Χίλτον (σημερινή λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας) στούς Ἀμπελόκηπους Ἀττικῆς στίς 31 Ἰουλίου 1920.

Ἴων Δραγούμης

Τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγῶνα ἡ ψυχή,

στήν πόλη τοῦ Μοναστηρίου πάνω ᾽κεί,

ἀγωνίστηκες γιά ἀλήθεια καί λευτεριά,

κι ἄς σ' ἐμπόδιζαν χίλια θεριά.

***

Τό φρόνημα τῶν Ἑλλήνων στήριξες γερά,

μέ βιβλία καί λόγια φλογερά,

τούς Βουλγάρους  ἔτρεπες  σέ  φυγή,

μέ τούς Τούρκους ἔδωσες μάχη σκληρή.

***

Στή Θεσσαλονίκη ὕψωσες σημαία ἑλληνική,

ὅταν εἶχε φτάσει τοῦ ποθούμενου ἡ στιγμή!

Σ' εὐχαριστεῖ μέ μιά γλυκιά καρδιά,

ἡ Μακεδονία γιά σε, δυό στιχάκια τραγουδᾶ!

***

Χτύπησες μέ ἄρθρα τή δωσίλογη πολιτική,

τῆς Ἑλλάδος τήν ἀνίατη πληγή,

δέν δείλιασες νά τῆς ἀντισταθεῖς,

μέχρι τελευταίας σου πνοῆς!

***

Μά βόλι σοῦ ᾽ριξαν οἱ ἐχθροί2,

-«Ἕλληνες» αὐτοί, Ἕλληνας κι ἐσύ-

καί ἔφυγες  ψηλά  στόν  οὐρανό,

ὅπου στεφάνι σέ πρόσμενε λαμπρό!

***

Ἴων Δραγούμη, ἄς εἶσαι παράδειγμά μας,

ὁ λόγος σοῦ ἄς εἶναι σύνθημα μάς3,

τώρα στούς δίσεκτους καιρούς πού ζοῦμε,

ἐσέ ποτέ - ποτέ νά μήν ξεχνοῦμε!

(Τὸ μοιρολόϊ τοῦ Μοναστηρίου,

Εὐαγγελία Κ. Λάππα,

Ἐκδόσεις Πελασγός 2021)

Μετά ἀπό αὐτή τήν πράξη του, ὁ λοχίας Σαρτζέτης ἔφυγε στήν Κρήτη, τήν ὁποία δήλωσε ὡς πατρίδα του.

Στό σημεῖο τῆς ἐκτελέσεως τοῦ Δραγούμη ἔχει ἀνεγερθεῖ ἀναμνηστική στήλη, ἐνῶ στή Θεσσαλονίκη ἔχει στηθεῖ ἀνδριάντας του. Ὁ Κωστῆς Παλαμᾶς, μάλιστα, τόν ἀμέσως ἑπόμενο μῆνα τοῦ 1920, εἶχε γράψει ἕνα ποίημα γιά τόν Ἴωνα Δραγούμη, πού οἱ στίχοι του εἶχαν γραφεῖ πάνω στήν ἀναμνηστική στήλη, ἀλλά τώρα ἔχουν σβηστεῖ. Οἱ στίχοι ἔχουν ὡς ἑξῆς:

Λευκή, ἄς βαλθῆ ὅπου ἔπεσες, κολώνα,

(Πῶς ἔπεσες, γραφή νά μήν τό λέει)

λευκή, μέ τῆς Πατρίδας τήν εἰκόνα.

Μόνο ἐκείνη ταιριάζει νά σέ κλαίει,

βουβή, μαρμαρωμένη νά σέ κλαίει.

Στό σημεῖο ὅπου δολοφονήθηκε ὁ Ἴων Δραγούμης, στό πεζοδρόμιο τῆς Βασιλίσσης Σοφίας ἀπέναντι ἀπό τό Χίλτον, ὑπάρχει ἕνα ἀπέριττο μνημεῖο, μέ μιά μαρμάρινη στήλη. Ὡστόσο, πολύ λίγοι ἀπό τίς χιλιάδες διερχομένων ἀντιλαμβάνεται τήν ὕπαρξή του. (Πηγή: Ἐπισκόπηση)

Πηγές:

1. Κωνσταντῖνος Βακαλόπουλος Ἴων Δραγούμης, Μαρτύρων καί Ἡρώων αἷμα - Ἀνατομία τῆς ἑλλαδικῆς πραγματικότητας. Ἀθήνα: ἐκδόσεις Σταμούλης (2008).

2. Μαστέλλου - Γιαννάκενα Ἐλίνας, Ὁ Παῦλος Μελάς καί ὁ Μακεδονικός Ἀγῶνας (1904 - 1908), Ὁ σκοπός του καί οἱ ἥρωες τοῦ, Ἐκδόσεις Πελασγός Ἰωάννου Χρ. Γιαννάκενα, Ἀθήνα 2018.

3. Σμυρνιοῦ - Παπαθανασίου Βιολέττας, Μοναστήρι, Ἱστορική περιπλάνηση στήν πάτρια γῆ, Ἐκδόσεις Μαίανδρος, Θεσσαλονίκη 1996.

(Ἀπό τό βιβλίο: Εὐαγγελία Κ. Λάππα, Ἡ ΠΡΟΣΦΟΡΑ τῆς Πολύτεκνης Οἰκογένειας στόν ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΑΓΩΝΑ - Βιογραφίες Πολυτέκνων Μακεδονομάχων, Ἐκδόσεις «Νάμα», Ἀθήνα 2022)

                                

1. Ὁ πολιτικός, δικαστικός καί πρωθυπουργός τό 1909 Στέφανος Δραγούμης γεννήθηκε στήν Ἀθήνα τό 1848, μέ καταγωγή ἀπό τό Βογατσικό  τῆς  Καστοριάς,  καί  ἦταν  ἕνα  ἀπό τά τέσσερα παιδιά τοῦ Νικολάου Δραγούμη καί τῆς Εὐφροσύνης Γεωργαντά. Νυμφεύτηκε τήν Ἐλισάβετ Κοντογιαννάκη καί ἀπέκτησε ἕντεκα παιδιά. Κατά τή διάρκεια τοῦ Μακεδονικοῦ Ἀγῶνα, ἦταν μέλος τοῦ Ἑλληνικοῦ Μακεδονικοῦ Κομιτάτου Ἀθηνῶν. Ἐξέδωσε τό 1903 τό βιβλίο «Μακεδονική Κρίσις» μέ τό ψευδώνυμο «Γνάσιος Μακεδνός». Ἀπεβίωσε στήν Ἀθήνα στίς 17 Σεπτεμβρίου 1923. (Πηγή: Εὐαγγελία Κ. Λάππα, Ἡ ΠΡΟΣΦΟΡΑ τῆς Πολύτεκνης Οἰκογένειας στόν ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΑΓΩΝΑ - Βιογραφίες Πολυτέκνων Μακεδονομάχων, Ἐκδόσεις «Νάμα», Ἀθήνα 2022)

2. Πολιτικοί ἐχθροί.

3. «ἡ πανώρια τούτη χώρα αἷμα διψᾶ καί ἀποζητάει ἀμέτρητα παλληκάρια.  Ἀπό  τόν Βορριᾶ πάντα γεννεές βαρβάρων θά πλακώνουν γιά νά πνίξουν τήν ἑλληνική τή φύτρα. Ἕλληνες, ἡ φύτρα σᾶς σέ γῆς ἑλληνική γεννιέται, ξεφυτρώνει, θεριεύει καί φυτρώνει. Γενεές κλεφτῶν ἄς στέκωνται παντοτεινά, σκοποί ἀκούραστοι, στά σύνορα τά βορεινά, γιά νά φυλάγουν τά ἑλληνικά, τά ἅγια χώματα. Εἶναι ἀνοιγμένος τώρα μπροστά στά θολωμένα μάτια σᾶς καί στά μυαλά σᾶς τά σκοτισμένα, ἕνας δρόμος ἀληθινός, δρόμος ζωῆς καί πολέμου. Ἄν θέλετε πάρετέ  τον.  Ἄν  δέν  σᾶς  ἀρέσει  πάλι  τοῦτος βρίσκονται καί ἄλλοι, ἀληθινοί κί᾽ αὐτοί, δρόμοι ζωῆς καί πολέμου· διαλέξετε καί πάρετε. Εἰδεμή, σαπίστε ἐκεῖ ποῦ εἶσθε!». (Ἴων Δραγούμης «Μαρτύρων κάί ἡρώων Αἷμα».)