Μνήμη τοῦ ἁγίου Μάμαντος (02/09 †)

Στή Βασιλεία τοῦ Χριστοῦ κάθε ἡλικία ἔχει νά ἐπιδείξει τούς ἀντιπροσώπους της.

Γιατί κάθε ἡλικία ἔχει προσφέρει σ' Αὐτόν ὅ,τι διαλεχτό κι ὑπέροχο ἔχει νά παρουσιάσει. Κι ἡ ἐφηβική ἡλικία, πού εἶναι ἡ πιό δύσκολη στή ζωή τοῦ ἀνθρώπου, ἔχει νά προβάλει τούς δικούς της.

Ὁ ἅγιος Μάμας εἶναι ἕνας ἀπ' αὐτούς. Διαλεχτός στούς... διαλεχτούς κι ὡραῖος στούς ὡραίους ἀποτελεῖ μιά ἀπ' τίς πιό ἀγαπητές κι ἡρωικές μορφές τῆς Ἐκκλησίας μας τῶν τριῶν πρώτων αἰώνων.

Οἱ γονεῖς του Θεόδοτος καί Ρουφίνα ζοῦσαν στή Γάγγρα τῆς Παφλαγονίας καί ἦσαν χριστιανοί μέ μεγάλη κοινωνική θέση.

Τήν ἐποχή αὐτή ὁ αὐτοκράτορας Αὐρηλιανός κίνησε σκληρό διωγμό ἐνάντια στούς χριστιανούς (270-275 μ.Χ.).

Μεταξύ τῶν πρώτων συνελήφθη ὁ Θεόδοτος κι ἀφοῦ ἀνακρίθηκε κι ὁμολόγησε τόν Χριστό, ρίχτηκε στίς φυλακές τῆς Καισαρείας.

Ἡ σύζυγος του, ἡ ἐνάρετη Ρουφίνα, σάν ἔμαθε τή φυλάκιση τοῦ συντρόφου της, ἂν καί ἦταν ετοιμόγεννη, ἔτρεξε νά τόν συναντήσει. Ἐκεῖ μέ παρρησία ὁμολόγησε καί αὐτή τήν πίστη τοῦ Χριστοῦ, πού φλόγιζε τήν καρδία της, μέ ἀποτέλεσμα νά κλεισθεῖ στή φυλακή.

Δύο ἀδελφές ψυχές, εὐγενικές κι ἀγαπημένες, ἑνωμένες στή χαρά καί στόν πόνο. Μιά νύχτα ἡ Ρουφίνα ἐκεῖ στή σκοτεινή κι ὑγρή φυλακή, ἔφερε στόν κόσμο τό παιδάκι της. Ἡ καρδιά της σκίρτησε ἀπό χαρά. Ἀλλά μόνο γιά μιά στιγμή. Ὅταν πῆρε τό παιδάκι της νά τό δείξει στόν σύζυγο της, τόν καλό Θεόδοτο, τόν βρῆκε νεκρό. Τά μαρτύρια τά πολλά πού δοκίμασε γιά τήν πίστη καί τήν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ, τόν ὁδήγησαν πρόωρα στόν θάνατο. Ἡ πονεμένη μάνα μέ συντριβή ψυχῆς ἔβαλε τό παιδί στήν ἀγκαλιά του, γονάτισε δίπλα του κι ἔκαμε μέ δάκρυα τήν προσευχή της. Ὕστερα ἔγειρε δίπλα του γιά νά μή σηκωθεῖ ποτές. Τήν ἴδια νύχτα παρέδωσε κι αὐτή τό πνεῦμα. Ἡ ψυχή της πέταξε κοντά στόν Χριστό, πού ἀγάπησε μέ τήν καρδιά της. Τά βάσανα καί οἱ ταλαιπωρίες τῆς φυλακῆς τήν ὁδήγησαν τόσο γρήγορα στόν οὐρανό, κοντά στόν μάρτυρα σύζυγο της.

Καί τό παιδί της; Ὀρφανό, πεντάρφανο μένει τώρα! Τί ἄραγε θά γίνει; Τήν ἀπάντηση δίνει τό πνεῦμα τοῦ θεοῦ! "Ὀρφανόν καί χήραν ἀναλήψεται". Τό ὀρφανό καί τή χήρα τά παίρνει ὑπό τήν προστασία του ὁ Θεός. Καί νά!......

Μιά εὐσεβής γυναῖκα, ἡ Ἀμμία Ματρώνα ὁδηγημένη ἀπό ἕνα ἄγγελο πηγαίνει στή φυλακή. Παίρνει τά λείψανα τῶν μαρτύρων γονιῶν καί τά ἐνταφιάζει μέ σεβασμό. Ὕστερα παίρνει στό σπίτι καί τό παιδί κι ἀναλαμβάνει μέ προθυμία καί στοργή τήν ἀνατροφή του. Ἀπό τά πρῶτα ψελλίσματά του "μάμα-μάμα" τοῦ ἔδωκε τό ὄνομα Μάμας. Κοντά στήν καινούργια μανούλα του τό παιδί μεγάλωσε μέ τῆς πίστης τ' ἅγιο "κι ἄφθαρτο μάννα". Καί τό τίμησε. Ὄχι μόνο ὁ ἴδιος ἀπό παιδί ἀγωνιζόταν νά ζεῖ τή χριστιανική ζωή, ἀλλά καί φρόντιζε τά ὅσα μάνθανε, νά τά διδάσκει καί στά παιδιά τῆς ἡλικίας του. Ὑπεράξιο παιδί ἀξίων γονιῶν, μά κι ὑπέροχης θετῆς μητέρας του.

Ἡ διαγωγή αὐτή καί ὁ ζῆλος τοῦ μικροῦ ἱεραποστόλου δέν ἄργησαν νά γίνουν γνωστά. Κάποια μέρα μερικοί ἐχθροί τῆς πίστεως τόν ἔπιασαν καί τόν ὁδήγησαν μπροστά στόν σκληρό ἡγεμόνα Δημόκριτο. Ἐκεῖνος, σάν εἶδε τό παιδί, προσπάθησε μέ κολακεῖες στήν ἀρχή κι ἀπειλές ἀργότερα νά τόν μεταπείσει ἀπό τίς ἀρχές καί τήν πίστη του. Μά δέν μπόρεσε. Ὅλες του οἱ προσπάθειες πῆγαν χαμένες. Τότες ἄρχισαν τά βασανιστήρια. Τό ξύλο, τό πλήγωμα τοῦ κορμιοῦ μέ σιδερένια νύχια, τό κάψιμο τῶν πληγῶν μέ ἀναμμένες λαμπάδες καί τέλος τό ρίξιμο στή θάλασσα μέ μιά σιδερένια σφαῖρα δεμένη στόν λαιμό.

Τό ἀποτέλεσμα;

Μηδέν!

Οἱ βάρβαρες πράξεις τοῦ χριστομάχου πῆγαν ἄδικα. Ἡ σφαῖρα κόπηκε καί τό παιδί μέ τή βοήθεια ἑνός Ἀγγέλου βγῆκε στή στεριά κι ἀνέβηκε σ' ἕνα βουνά τῆς Καισαρείας. "Ἄλλαι μέν βουλαί ἀνθρώπων, ἄλλα δέ Θεός κελεύει". Στό μέρος αὐτό ὁ πιστός κι ἡρωικός Μάμας ἔζησε μέχρι τά δεκαπέντε του χρόνια μέ συντροφιά τά λιοντάρια καί τ' ἄλλα ἄγρια ζῶα. Τά ἐξημέρωσε καί τά ἐβοσκοῦσε καί τ' άρμεγε γιά νά τρέφεται, μά καί νά φιλοξενεῖ κι ἐκείνους πού τόν ἐπισκέπτονταν, γιά ν' ἀκούσουν τά λόγια τοῦ καί νά διδαχθοῦν.

Δέν πέρασε ὅμως πολύς καιρός κι ἡ παρουσία τοῦ φλογεροῦ κι ἀληθινά πιστοῦ ἐφήβου ἔγινε καί πάλι γνωστή. Γιά δεύτερη φορά οἱ ἐχθροί τοῦ Χριστοῦ πῆγαν καί τόν ἔπιασαν. Γιά ἄλλη μιά φορά τά μαρτύρια ἐπαναλήφθηκαν σκληρότερα κι ἀγριότερα. Μά καί αὐτὴ τή φορά τίποτα δέν ἔκαμαν. Ὁ μάρτυρας ἔμεινε καί τώρα ἄκαμπτος. Καμιά δύναμη δέν στάθηκε ἱκανή νά τόν λυγίσει καί νά τόν ἀλλάξει. Οὔτε οἱ δελεαστικές ὑποσχέσεις, οὔτε κι οἱ ἀπειλές, μά οὔτε καί τό ξέσχισμα τοῦ κορμιοῦ, οὔτε καί τό ἀναμμένο καμίνι. Ὁ νεαρός μάρτυρας μέ τό χαμόγελο στά χείλη τά ἀντιμετώπισε ὅλα ψάλλοντας μαζί μέ τόν ἀπόστολο Παῦλο τά λόγια τῆς παρρησίας καί τῆς βαθιᾶς πίστεως: "Τίς ἡμᾶς χωρίσει ἀπό τῆς ἀγάπης τοῦ Χριστοῦ; Θλῖψις ἤ στενοχώρια ἤ διωγμός ἤ λιμός ἤ γυμνότης ἤ κίνδυνος ἤ μάχαιρα"; Καί τήν ἀπάντηση τήν ἔδινε πάλιν ὁ ἴδιος ἐπαναλαμβάνοντας μ' ἀπόλυτη πεποίθηση τοῦ Ἀποστόλου τά λόγια: "Πέπεισμαι ὅτι οὔτε θάνατος οὔτε ζωή οὔτε ἄγγελοι οὔτε ἀρχαί οὔτε δυνάμεις οὔτε ενεστώτα οὔτε μέλλοντα οὔτε ὕψωμα οὔτε βάθος οὔτε τίς κτίσις ἑτέρα δυνήσεται ἡμᾶς χωρίσαι ἀπό τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ της ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν" (Ρωμ. η' 35-39). Καμιά δύναμη οὔτε κι ὁ θάνατος δέν μπορεῖ νά μέ ἀποσπάσει ἀπό σένα, Χριστέ μου. Ναί! Οὔτε κι ὁ θάνατος. Καί τό ἀπέδειξε.

Τά βασανιστήρια συνεχίστηκαν. Μά ὁ δεκαπεντάχρονος ἔφηβος ἔμεινε ἀλύγιστος. Ταπεινωμένος καί ντροπιασμένος ὁ ἀσεβής ἡγεμόνας ἀπό τό θάρρος καί τήν ἀντοχή του ἔδωσε διαταγή νά, τόν θανατώσουν. Κι ὁ δήμιος μέ μιά σιδερένια τρίαινα (τρικάνι) τόν κτύπησε στήν κοιλιά. Ὁ γενναῖος ἀθλητής ἔπεσε κάτω κι ἀφῆκε τήν ἁγνή ψυχή του νά πετάξει κοντά σ' Ἐκεῖνον, πού ἀγάπησε καί πόθησε καί λάτρεψε, μά καί κοντά στούς μάρτυρες γονεῖς. Σύντομη ὑπῆρξε ἡ ζωή του. Σύντομη ἀλλά μεγαλειώδης καί παραδειγματική. Νέος ἦταν κι αὐτός. Ναί! Νέος, στήν ἄνοιξη τῆς ζωῆς, μέ δυσκολίες καί προβλήματα καί πειρασμούς. Ὅμως δέν παρασύρθηκε. Δέν πλανήθηκε. Δέν λύγισε. Ἔμεινε πιστός κι ἀκλόνητος στίς ἀρχές του μέχρι θανάτου. Γιά νά διδάσκει. Καί νά δείχνει τόν δρόμο σέ ὅσους νοσταλγοῦν καί ποθοῦν καί θέλουν νά ζήσουν μιά ζωή ἀνώτερη. Μιά ἀληθινή ζωή.

Στήν Κύπρο ὁ ἅγιος Μαμᾶς εἶναι ἕνας πολύ σεβαστός καί δημοφιλής ἅγιος, Πολλοί ναοί καί παρεκκλήσια, μά καί χωριά φέρουν τό ὄνομα του (Σ ὅλη τήν Κύπρο 66 ναοί περίπου εἶναι ἀφιερωμένοι στόν Ἅγιο Μάμα).. Ἀλλά καί πολλές κυπριακές παραδόσεις κυκλοφοροῦν μεταξύ τοῦ λαοῦ γύρω ἀπό τήν ἅγια μορφή του. Μιά τέτοια παράδοση πού δημιουργήθηκε, ὅπως φαίνεται, κατά τήν περίοδο τῆς Τουρκοκρατίας, δίνει μιά πολύ ὄμορφη ἑρμηνεία τῆς εἰκονογράφησης τοῦ ἁγίου, καβάλα σ' ἕνα λιοντάρι καί μ' ἕνα ἀρνί στά χέρια. Σύμφωνα μέ τή σχετική παράδοση ὁ ἅγιος Μάμας ἦταν ἕνας φτωχός ἐρημίτης, πού ζοῦσε σέ μιά σπηλιά κοντά στήν κωμόπολη Μόρφου. Μιά χρονιά οἱ φοροθέτες τόν ἔβαλαν νά πληρώσει βαρύ κεφαλικό φόρο. Ἐπειδή ὁ Ἅγιος αρνιόταν, κλήθηκε ἀπό τόν διοικητή σέ ἀπολογία. Στόν δρόμο πού ἐρχόταν μαζί μέ τή συνοδεία τῶν στρατιωτῶν πού τόν βρῆκαν καί τόν ἀκολουθοῦσαν, ἕνα λιοντάρι πετάχτηκε μπροστά τους κι ἅρπαξε ἕνα ἀρνί, πού κυνηγοῦσε. Ὁ Ἅγιος ἔκαμε νόημα στό θηρίο νά σταματήσει, καί ν' ἀφήσει τό θῦμα του. Τό λιοντάρι ὑπάκουσε. Σταμάτησε μέ μιᾶς, κι ἄρχισε νά κουνάει τήν οὐρά του, γιά νά δείξει τήν ὑποταγή του. Ὁ ἀθλητής, κουρασμένος ὅπως ἦταν ἀπό τήν ὁδοιπορία, πῆρε τό ἀρνί στά χέρια κι ἀφοῦ καβαλίκεψε τό θηρίο συνέχισε τόν δρόμο του πρός τό Διοικητήριο... Ὅταν ὁ Διοικητής ἀντίκρυσε τό ἀπίθανο αὐτό θέαμα, ἔδωκε διαταγή ν' ἀφήσουν ἐλεύθερο τόν ἀθλητή καί νά τόν ἀπαλλάξουν ἀπ' τή φορολογία σ' ὅλη του τή ζωή. Ὁ Ἅγιος ἀφῆκε τό ἀρνί σάν δῶρο στόν Διοικητή κι ἔφυγε.

Μιά ἄλλη παράδοση ἀναφέρει, πῶς τό ἅγιο λείψανο τοῦ μάρτυρα μεταφέρθηκε στήν Κύπρο ἀπό τή Μ. ‘Ασία καί τάφηκε στή Μόρφου. Ἕνας μεγαλοπρεπής ναός κτίστηκε δίπλα στή λάρνακα πού φιλοξένησε τό ἅγιο λείψανο τοῦ καί πολλά θαύματα γίνονται κάθε φορά σέ ὅσους μέ πίστη καταφεύγουν στή χάρη του.

Ἡ φήμη τοῦ ἁγίου ὡς θαυματουργοῦ εἶναι πολύ πλατιά διαδεδομένη στό νησί μας. Ὁ Λεόντιος Μαχαιράς (Κύπριος χρονογράφος τοῦ ΙΕ' αἰῶνος). στό χρονικό του λέει γι' αὐτόν χαρακτηριστικά: "Άν ἤτουν νά γράψω ταίς γιάσεις του ὡς τοῦ νάζουν δέν ἔφταναν". Κάθε χρόνο στίς 2 τοῦ Σεπτέμβρη πλήθη χριστιανῶν τρέχουν νά τιμήσουν τόν μάρτυρα μέ πανηγυρικές λειτουργίες κι ἀγρυπνίες. Ἡ μεγαλύτερη ὅμως τιμή, πού μποροῦμε ὅλοι νά τοῦ προσφέρουμε εἶναι νά μιμηθοῦμε τό παράδειγμα του. Μᾶς φαίνεται δύσκολο; Ναί! Μπορεῖ νά ‘ναι. Ἐδῶ ὅμως βρίσκεται τό ἀληθινό μεγαλεῖο.

Ἀπολυτίκιο Ἦχος δ'

Ό μάρτυς σου Κύριε, ἐν τῇ ἀθλήσει αὐτοῦ τό στέφος ἐκομίσατο τῆς ἀφθαρσίας, ἐκ σου τοῦ Θεοῦ ἡμῶν ἔχων γάρ τήν ἰσχύν σου, τούς τυράννους καθεῖλεν ἔθραυσε καί δαιμόνων, τά ἀνίσχυρο θράση. αὐτοῦ ταίς ἱκεσίαις, Χριστέ ὁ Θεός, σῶσον τάς ψυχάς ἡμῶν.

Ἐξήγηση: Ὁ ἅγιος Μαμᾶς, Κύριε, μέ τήν ἄθληση του ἔλαβε ἀπό Σένα τόν Παντοδύναμο Θεό μας τό ἄφθαρτο κι ἀμάραντο στεφάνι τῆς αἰώνιας ζωῆς· γιατί μέ τή βοήθεια σοῦ κατανίκησε τούς ἐχθρούς του καί διέλυσε τίς ἀνίσχυρες πλεκτάνες τῶν δαιμόνων. Μέ τίς δεήσεις του, Σέ παρακαλοῦμε, Χριστέ καί Θεέ μας, σῶσε τίς ψυχές μας.

Ἕτερον Ἀπολυτίκιο Ἦχος α'

Τῆς Παφλαγόνου τό κλέος, καί Γαγγραίων τό στήριγμα, φύλαξ καί φρουρός τῶν Κυπρίων, ἀνεδείχθης, Μαμά ἔνδοξε. Τήν Θάλασσαν διῆλθες ὥσπερ ζῶν, καί ταύτης τρικυμίας χαλινῶν, θαυμασίως λάρνακα σου, Μόρφου τή πάλει, Μάρτυς κατεστήριξας- διό ἐν τῇ μνήμῃ σου, σοφέ, εὐῶδες μύρον βρύει ἐξ αὐτῆς. Δόξα Θεῶ τῷ ἐνεργοῦντι, δια σου πᾶσιν ἰάματα.

Ἐξήγηση: Δοξασμένε Ἅγιε Μάμα, καύχημα τῆς Παφλαγονίας καί στήριγμα τῶν κατοίκων τῆς Γάγγρας ἀναδείχθηκες καί τῶν Κυπρίων προστάτης καί φύλακας. ἀφοῦ πέρασες τή θάλασσα σάν νάσουνα ζωντανός, κι ἀφοῦ χαλίνωσες τίς τρικυμίες της, ἔφθασες στήν πόλη της Μόρφου κατά ἕνα τρόπο θαυμαστό κι αφήκες ἐκεῖ τή θήκη μέ τ' ἅγια σοῦ λείψανα. Γιά τοῦτο καί την ἥμερα τῆς μνήμης σου πηγάζει καί τρέχει ἀπ' αὐτή μύρο εὐωδιαστό. Δοξασμένος νά ‘ναι ὁ Θεός, πού προσφέρει μέ τή χάρη σου σέ ὅλους θεραπεῖες.