Φθάσαντες πιστοὶ τὸ σωτήριον πάθος Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ

ΛΑΜΠΡΟΥ Κ. ΣΚΟΝΤΖΟΥ Θεολόγου – Καθηγητοὺ

(Εἰσαγωγικὸ σχόλιο στὴν Ἁγία καὶ Μεγάλη Ἑβδομάδα)

Γιὰ μία ἀκόμα φορᾶ, μὲ τὴν χάρη τοῦ Θεοῦ, ὁδεύουμε στὴν Ἁγία καὶ Μεγάλη Ἑβδομάδα, στὴν ἱερότερη ἐορτολογικὴ περίοδο τοῦ ἔτους. Γιὰ μία ἀκόμη φορᾶ θὰ ἀκολουθήσουμε τὰ ἴχνη τοῦ Νυμφίου τῆς Ἐκκλησίας μας Χριστοῦ καὶ θὰ γίνουμε συνοδοιπόροι τοῦ Θείου Πάθους Του. Σύμφωνα μὲ τὸν ἱερὸ ὑμνογράφο, καλούμαστε ὅπως «συμπορευθῶμεν αὐτῶ καὶ συσταυρωθῶμεν καὶ νεκρωθῶμεν δὶ΄αὐτὸν ταῖς τοῦ βίου ἠδοναῖς· ἶνα καὶ συζήσωμεν αὐτῶ». Μὲ αὐτὴν τὴν προϋπόθεση θὰ γίνουμε...πραγματικοὶ κοινωνοὶ τῆς Ἀναστάσεώς Του. Μόνο ἔτσι θὰ νοιώσουμε πραγματικὰ τὴν χαρὰ τῆς Θείας Ἐγέρσεως.

Ἡ ἀφετηρία αὐτῆς τῆς τόσο σημαντικῆς ἐορτολογικῆς περιόδου εἶναι πανάρχαια καὶ ἀνάγεται στοὺς ἀποστολικοὺς χρόνους. Ἡ νηστεία καὶ ἡ πνευματικὴ προετοιμασία τῶν πιστῶν τῆς ἀρχαίας Ἐκκλησίας εἶναι πιθανὸν νὰ ἔχει καθιερωθεῖ ἀπὸ τοὺς ἴδιους τούς Ἀποστόλους, σύμφωνα μὲ τοὺς λόγους τοῦ Κυρίου πρὸς αὐτούς: «Ἐλεύσονται δὲ ἡμέραι, ὅταν ἀπαρθῆ ἀπ΄αὐτῶν ὁ νυμφίος καὶ τότε νηστεύσουσιν» (Ματθ. 9, 15). Ὁ ἅγιος Διονύσιος Ἀλεξανδρείας (+264) μᾶς δίνει πολύτιμες πληροφορίες γιὰ τὸν ἑορτασμὸ τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδος τὸν 3ο αἰῶνα. Ἰδιαίτερα κατατοπιστικὴ εἶναι ἡ προσκυνήτρια Αἰθερία (5ος αἰῶνας), ἡ ὁποία στὸ περίφημο Ὁδοιπορικό της στοὺς Ἁγίους Τόπους μᾶς πληροφορεῖ πώς ἡ Ἱεροσολυμίτικη Ἐκκκλησία ἑόρταζε τὴν Μεγάλη Ἑβδομάδα καὶ τὸ Πάσχα στὰ πρωτοχριστιανικὰ χρόνια.

Σύμφωνα μὲ τὸν ἱερὸ Χρυσόστομο «Μεγάλην καλοῦμεν τὴν Ἑβδομάδα, οὐκ ἐπειδὴ πλέον ἔχει τὸ μῆκος τῶν ὡρῶν· καὶ γὰρ εἰσὶ ἔτεραι πολλῶ μείζους ὥρας ἔχουσαι· οὐκ ἐπειδὴ πλείους ἡμέρας ἔχει· καὶ γὰρ ὁ αὐτὸς ἀριθμὸς καὶ ταύτης καὶ ταῖς ἄλλαις πάσαις. Τίνος οὒν ἕνεκεν μεγάλην ταύτην καλοῦμεν; Μεγάλα τινὰ καὶ ἀπόρρητα τυγχάνει τὰ ὑπάρξαντα ἠμὶν ἐν αὐτῇ ἀγαθά. Ἐν γὰρ ταύτη ὁ χρόνιος ἐλύθη πόλεμος, θάνατος ἐσβέσθη, κατάρα ἀνηρέθη, τοῦ διαβόλου ἡ τυραννὶς κατελύθη, τὰ σκεύη αὐτοῦ διερπάγη, Θεοῦ καταλλαγὴ πρὸς ἀνθρώπους γέγονεν» (Ὁμιλ. 30, P.G. 53, 273).

Ἡ Ἁγία καὶ Μεγάλη Ἑβδομάδα τῶν Παθῶν τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ μας Ἰησοῦ Χριστοῦ ἀποτελεῖ ἀναμφίβολα σπουδαιότατο σταθμὸ πλουσίου πνευματικοῦ ἀνεφοδιασμοῦ τῶν ψυχῶν μας. Ἡ μνεία τῶν ἱερῶν γεγονότων μαζὶ μὲ τὶς θεσπέσιες ἀκολουθίες τῶν ἁγίων ἡμερῶν, δημιουργοῦν ἀτμόσφαιρα κατάνυξης καὶ περισυλλογῆς. Τὰ Ἅγια καὶ Σεπτὰ Πάθη τοῦ Χριστοῦ μας ἐλάχιστες ψυχὲς ἀνθρώπων ἀφήνουν ἀσυγκίνητες. Μόνο οἱ πωρωμένοι ἀπὸ τὴν ἁμαρτία καὶ τὸ κακὸ ἐλάχιστοι ἄνθρωποι παραμένουν ἀπαθεῖς τὶς ἅγιες αὐτὲς ἡμέρες. Τὸ μεγάλο πλῆθος τῶν ἀνθρώπων, οἱ ὁποῖοι μᾶλλον θὰ μποροῦσε κάποιος νὰ τοὺς χαρακτηρίσει ἀδιάφορους, αὐτὲς τὶς ἅγιες ἡμέρες κατακλύζουν τοὺς ναοὺς μὲ τὴν «Σύνοψη» στὸ χέρι νὰ σιγοψάλλουν μαζὶ μὲ τοὺς ψάλτες τοὺς ὕμνους τῶν ἱερῶν ἀκολουθιῶν.

Πρέπει νὰ ἐπισημάνουμε σὲ αὐτοὺς ποὺ δὲν γνωρίζουν τὴν ἐκκλησιαστικὴ τάξη, πὼς ἡ Ἐκκλησία μας ἔχει καθιερώσει τὴν Μ. Ἑβδομάδα νὰ τελεῖται ὁ Ὄρθρος τῆς ἡμέρας τὸ προηγούμενο βράδυ, π.χ. ὁ Ὄρθρος τῆς Μ. Δευτέρας τελεῖται τὸ βράδυ τῆς Κυριακῆς, ὁ Ὄρθρος τῆς Μ. Τρίτης τὸ βράδυ τῆς Μ. Δευτέρας κ.ο.κ. Αὐτὸ γίνεται γιὰ νὰ μποροῦν οἱ ἐργαζόμενοι πιστοὶ νὰ συμμετέχουν στὶς ἱερὲς ἀκολουθίες.

Ἡ δομὴ τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδος εἶναι ἀκριβῶς ἡ ἀναπαράσταση τῆς τελευταίας ἑβδομάδος τῆς ἐπὶ γῆς παρουσίας τοῦ Χριστοῦ μας. Κάθε ἡμέρα «μνείαν ποιούμεθα», ὅπως ἀναφέρει τὸ ἱερὸ συναξάρι, κάποιου ἀπὸ ἐκεῖνα τὰ σωτήρια γεγονότα. Τὴν Μεγάλη Δευτέρα τιμᾶμε μία μεγάλη προσωπικότητα τῆς Π.Δ. τὸν Ἰωσὴφ τὸν Πάγκαλο, ὁ ὁποῖος εἶναι ὁ ἴδιος, μὲ τὰ ἄδικα παθήματά του, τύπος τοῦ Χριστοῦ καὶ ἐπίσης ἐνθυμούμαστε τὸ γεγονὸς τῆς «ξηρανθείσης συκῆς» ἀπὸ τὸν Κύριο, ὡς ζωντανὴ προτροπὴ στοὺς πιστοὺς γιὰ παραγωγὴ πνευματικῶν καρπῶν. Τὴν Μεγάλη Τρίτη ἐνθυμούμαστε τὶς διδακτικότατες παραβολὲς τῶν Δέκα Παρθένων καὶ τῶν Ταλάντων, οἱ ὁποῖες ἔχουν ὑψίστη σημασία γιὰ τὴν σωτηρία μας, ὑπενθυμίζοντάς μας τὴν φοβερὴ καὶ ἀδέκαστη Δευτέρα Παρουσία τοῦ Κυρίου. Τὴν Μ. Τετάρτη τιμᾶμε τὴν μετάνοια τῆς ἁμαρτωλῆς γυναικός, ἡ ὁποία ἄλειψε μὲ μύρο ἀπὸ εὐγνωμοσύνη τὰ πόδια τοῦ Κυρίου, λίγο πρὶν τὸ Πάθος Του καὶ ἀκόμα τὴ μέρα αὐτὴ θυμόμαστε τὴν προδοσία τοῦ ἄθλιου Ἰούδα. Τὴν Μ. Πέμπτη ἑορτάζουμε τὰ σωτήρια γεγονότα ποὺ συνέβηκαν κατὰ τὴ διάρκεια τοῦ Μυστικοῦ Δείπνου, τὸν ἱερὸ Νιπτῆρα, τὴν παράδοση τῆς Θείας Εὐχαριστίας, τὴν Ἀρχιερατικὴ Προσευχὴ τοῦ Κυρίου καὶ τὴν σύλληψη τοῦ Κυρίου. Τὴν Μ. Παρασκευὴ προσκυνοῦμε τὰ ἅγια καὶ σωτήρια καὶ φρικτὰ Πάθη τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ. Τὸ Μ. Σάββατο τιμᾶμε τὴν θεοσωμὸ Ταφῆ τοῦ Κυρίου μας καὶ τὴν εἰς Ἅδου Κάθοδόν Του.

«Αἱ μνήμαι καὶ τὰ γεγονότα τῶν ἡμερῶν τῆς Μ. Ἑβδομάδος, γράφει σύγχρονος λόγιος κληρικός, ἔχουν ὁρισθῆ κατὰ τὴν ἱστορικὴν των σειράν, ὥστε δι’ αὐτῶν νὰ δύνανται οἱ Χριστιανοὶ νὰ παρακολουθοῦν, ὡς νὰ εἴσαν παρόντες, πρῶτον τὴν πορείαν τοῦ Κυρίου πρὸς τὸ πάθος, ἔπειτα αὐτὸ τὸ πάθος καὶ τὴν ταφὴν καὶ τέλος τὴν ἀνάστασίν του» (Ἡ Ἁγία καὶ Μεγάλη Ἑβδομάς, ἔκδοσις Ἀποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, Ἀθῆναι 1990, σελ. 10).

Οἱ ἅγιοι Πατέρες στόλισαν τὴν Μ. Ἑβδομάδα μὲ ὑμνολογικὸ περιεχόμενο ὑψίστης ποιητικῆς καὶ μουσικῆς ἀξίας. Οἱ μεγαλύτεροι ὑμνογράφοι τῆς Ἐκκλησίας μας, ἐμπνευσμένοι ἀπὸ τὸν Θεό, μὲ πίστη καὶ εὐλάβεια, συνέθεσαν γιὰ τὴν Μεγάλη Ἑβδομάδα ὕμνους ὕψιστης θεολογικῆς καὶ αἰσθητικῆς ἀξίας. Ἡ ὑμνολογία τῆς Μ. Ἑβδομάδος ἀποτελεῖ τὸ ἀπόγειο τῆς παγκοσμίου ποιήσεως. Μεγάλοι μουσουργοὶ ἕντυσαν αὐτοὺς μὲ ἔξοχη μελῳδία. Ποιὰ ἀνθρώπινη καρδιὰ δὲν μένει ἀσυγκίνητη στὸ ἄκουσμα τοῦ κατανυκτικοῦ τροπαρίου «Ἰδοὺ ὁ Νημφίος ἔρχεται», ἢ τοῦ ἄφθαστου δοξαστικοῦ «Κύριε ἡ ἐν πολλαῖς ἁμαρτίαις περιπεσοῦσα γυνή», ἡ τοῦ συγκλονιστικοῦ καθίσματος «Σήμερον Κρεμᾶται ἐπὶ ξύλου», ἢ τοῦ περίφημου δοξαστικοῦ «Ἐξέδυσαν μὲ τὰ ἱμάτιά μου» ἢ τῶν μελωδικότατων ἐγκωμίων τοῦ Ἐπιταφίου «Ἡ Ζωὴ ἐν τάφῳ»;

Ἡ Ἁγία μας Ἐκκλησία μᾶς καλεῖ αὐτὲς τὶς ἡμέρες νὰ βιώσουμε μὲ συντριβὴ καὶ κατάνυξη τὰ ἅγια καὶ σεπτὰ Πάθη τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ. Καλούμαστε νὰ γίνουμε συνειδητοὶ κοινωνοὶ τῶν παθημάτων τοῦ Λυτρωτῆ μας, διότι ἔτσι θὰ νοιώσουμε τὸ μέγεθος τῆς θείας ἀγάπης καὶ φιλανθρωπίας. Μόνο ἔτσι θὰ καταλάβουμε πὼς «οὐ φθαρτοῖς ἀργυρίω ἢ χρυσίω ἐλυτρώθημεν ἐκ τῆς ματαίας ἀναστροφῆς πατροπαραδότου, ἀλλὰ τιμίω αἵματι ὡς ἀμνοῦ ἀμώμου καὶ ἀσπίλου Χριστοῦ» (Α΄ Πετρ. 1, 19-20). Ἡ σωτηρία μας εἶναι ἀποτέλεσμα τῶν Παθημάτων καὶ τῆς ἀδίκου Θυσίας τοῦ Κυρίου μας, κὰθ ὅτι «τὰς ἁμαρτίας ἠμῶν αὐτὸς ἀνήνεγκεν ἐν τῷ σώματι αὐτοῦ ἐπὶ τὸ ξύλον, ἶνα ταῖς ἁμαρτίαις ἀπογενόμενοι τὴ δικαιοσύνη ζήσωμεν» (Α΄ Πετρ. 2, 24). Ὁ Χριστὸς «ὑπὲρ πάντων ἀπέθανεν … ἶνα οἱ ζῶντες μηκέτι ἐαυτοῖς ζῶσιν, ἀλλὰ τῷ ὑπὲρ αὐτῶν ἀποθανόντι καὶ ἐγερθέντι» (Ρωμ. 5, 15). Αὐτὸ προϋποθέτει ἡ βίωση ἀπὸ μέρους μας τῶν σωτηρίων Παθημάτων τοῦ Λυτρωτῆ μας Χριστοῦ νὰ μὴν εἶναι τυπικὴ ἢ μόνο συναισθηματική, ἀλλὰ πρέπει νὰ εἶναι καθολικὴ ὀντολογικὴ μέθεξη τῶν σωτηριωδῶν ἐνεργειῶν, οἱ ὁποῖες ἀπορρέουν ἀπὸ «τὸν τῆς πίστεως ἀρχηγὸν καὶ τελειωτὴν Ἰησοῦν» (Ἑβρ. 12, 2).