Μία λησμονημένη ἐπέτειος: Ἡ ἀρχή τῆς γενοκτονίας τῶν Ἑλλήνων τῆς Μικρᾶς Ἀσίας

Τοῦ Γιώργου Παπαθανασόπουλου

Στὸ 2014 πολλὲς ἦταν οἱ ἐπέτειοι μνήμης. Μεταξὺ αὐτῶν καὶ τὰ ἑκατὸ ἀπὸ τὴν ἔναρξη τοῦ Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Ὅμως ἦταν ξεχασμένη μιὰ ἐπέτειος πολὺ σημαντικὴ γιὰ τὸν Ἑλληνισμό, ἰδιαίτερα τὸ Μικρασιατικό. Πρόκειται γιὰ τὰ ἑκατὸ ἀπὸ τὴν ἔναρξη τῆς Γενοκτονίας τῶν Ἑλλήνων τῆς Μ. Ἀσίας. Σημειώνεται ὅτι γιὰ τὴν ἀνάλογη ἐπέτειο τους τὸν ἑπόμενο χρόνο οἱ Ἀρμένιοι ἑτοίμασαν ἐκδηλώσεις σὲ ὅλες τὶς χῶρες καὶ στοὺς διεθνεῖς Ὀργανισμούς...

Οἱ διωγμοὶ σὲ βάρος τῶν Ἑλλήνων εἶναι Γενοκτονία, ἀφοῦ ὑπῆρξαν «ὁμαδικοὶ φόνοι καὶ συστηματικὴ ἐξάλειψη τῶν ἰδίων καὶ τῶν χαρακτηριστικῶν τοὺς ἀπὸ τὶς πατρογονικές τους ἑστίες». Τὴ Γενοκτονία πρὶν ἀπὸ εἴκοσι τέσσερα ἀναγνώρισε ὁμόφωνα ἡ Βουλὴ τῶν Ἑλλήνων, στὶς 24 Φεβρουαρίου 1994. Ἐπίσης τὸν Δεκέμβριο του 2007 ἡ Διεθνὴς Ἕνωση Μελετητῶν Γενοκτονιῶν ἀναγνώρισε τὴ Γενοκτονία. Στὸ σχετικὸ Ψήφισμά της ἀναφέρεται: «Ἀποφασίζεται ὅτι εἶναι πεποίθηση τῆς Διεθνοῦς Ἕνωσης Μελετητῶν Γενοκτονιῶν, ὅτι ἡ Ὀθωμανικὴ ἐκστρατεία ἐναντίον τῶν χριστιανικῶν μειονοτήτων τῆς αὐτοκρατορίας, μεταξὺ τῶν ἐτῶν 1914 καὶ 1923, συνιστοῦν Γενοκτονία ἐναντίον τῶν Ἀρμενίων, τῶν Ασσυρίων, τῶν Ποντίων καὶ τῶν Ἑλλήνων τῆς Ἀνατολίας».

Ἡ ἐπέτειος μνήμης τῆς ἔναρξης τῶν διωγμῶν σὲ βάρος τῶν Ἑλλήνων τῆς Μικρᾶς Ἀσίας εἶναι σημαντικὴ γιατί...
τὰ μαρτύρια καὶ οἱ διωγμοὶ ποὺ ὑπέστησαν ἀπὸ τοὺς Ὀθωμανοὺς δυνάστες τους δικαιολογοῦν ἀπολύτως τὸ ὅραμα τοῦ Ελ. Βενιζέλου καὶ τὴν ἀπελευθέρωση τῶν ἐδαφῶν τῆς Ἰωνίας ἀπὸ τὸν ἑλληνικὸ στρατό, τὸ 1919, ὅπως προηγουμένως εἶχε τὸ ἴδιο συμβεῖ μὲ τοὺς ὑπόδουλους Ἕλληνες τῆς Ἠπείρου, τῆς Μακεδονίας, τῶν νησιῶν τοῦ Ἀνατολικοῦ Αἰγαίου καὶ τῆς Θράκης.

Οἱ Νεότουρκοι κατὰ τὴν περίοδο 1914-1922 διέπραξαν προμελετημένο στυγερὸ ἔγκλημα σὲ βάρος τῶν Ἑλλήνων τῆς Μικρᾶς Ἀσίας. Χρησιμοποίησαν ὅλες τὶς βάρβαρες καὶ ἐξοντωτικὲς μεθόδους ποὺ ἀργότερα χρησιμοποίησαν οἱ Χίτλερ καὶ Στάλιν. Τὰ χαρακτηριστικὰ τῆς Γενοκτονίας τῶν Ἑλλήνων καὶ τῶν Ἀρμενίων ἦσαν ὁ ξεριζωμός, οἱ λεηλασίες περιουσιῶν, οἱ βιασμοί, οἱ βίαιοι ἐξισλαμισμοί, ἡ ἐξάντληση σὲ ἀδιάκοπες πορεῖες καὶ τὰ βασανιστήρια στὰ στρατόπεδα «ἐργασίας», προδρόμων τῶν στρατοπέδων συγκέντρωσης καὶ τῶν γκουλάγκ.

Τὴν ἀρχὴ τῶν διωγμῶν τῶν Ἑλλήνων περιγράφει μὲ ἀκρίβεια ὁ Εθνοϊερομάρτυρας Ἅγιος Χρυσόστομος Σμύρνης στὶς μέσα στὸ 1914 42 Ἐπιστολές - Ἐκθέσεις του πρὸς τὸν Πατριάρχη τῆς Κωνσταντινούπολης*. Στὴν πρώτη ἀπὸ αὐτές, τὴ 12η Ἰανουαρίου 1914 γράφει, μεταξὺ τῶν ἄλλων: «Θεωρῶ καθῆκον νὰ γνωρίσω Ὑμῖν ὅτι συστηματικὸς διωγμὸς ἤρχισεν ἀσκούμενος κατὰ τῶν κατοικούντων τὰ παράλια τῆς Μικρᾶς Ἀσίας πληθυσμῶν, αἱ ἐκδηλώσεις τοῦ ὁποίου ρίπτουσιν εἰς τὴν ἀπόγνωσιν τοὺς περιφόβους Χριστιανούς».

Λόγῳ τῶν ἀσκουμένων διωγμῶν τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο, τὸν Μάϊο του 1914, κήρυξε τὴν Ἐκκλησία ἐν διωγμῷ καὶ διέταξε τὸ κλείσιμο τῶν ἐκκλησιῶν καὶ τῶν σχολείων. Στὶς 27 Μαϊου 1914 ὁ Αγιος Χρυσόστομος γράφει, μεταξὺ τῶν ἄλλων, στὴν ἐπιστολή - ἔκθεσή του:

«Χθὲς ἐκοινοποιήθη μοι τηλεγράφημα τῆς Ὑμετέρας Θειοτάτης Παναγιότητος αγγέλον ὅτι ἡ Ἐκκλησία ἐκηρύχθη ἐν διωγμῷ καὶ νὰ προβῶμεν εἰς τὸ κλείσιμον τῶν ἐκκλησιῶν καὶ τῶν σχολῶν, τουθ' ὅπερ καὶ αυθωρεί διέταξα... Ἐν γένει ὅμως ἡ κατάστασις είνε εἰς ἄκρον ἀπελπιστικὴ εἰς τὸ ἐσωτερικὸν καὶ εἰς ὅλα τὰ παράλια τῆς Μ. Ἀσίας. Ἡ ἐπαρχία ἰδία τῆς Αὐτοῦ Σεβασμιότητος τοῦ ἁγίου Ἐφέσου ἐδοκιμάσθη ἐσχάτως καθ' ὑπερβολήν, καθὼς ἀνεκοίνωσέ μοι ὁ Ἴδιος, ἐπανελθὼν ἐκ τῆς ἀνὰ τὰ περίχωρα τοῦ Αδραμυττηνού Κόλπου (περιοδείας του)...».

Στὶς 6 Ἰουνίου 1914 o Ἅγιος Μάρτυρας Μητροπολίτης Σμύρνης γράφει στὸν Πατριάρχη: «Οἱ Χριστιανοὶ τῆς Μ. Ἀσίας, ὡς ἐκ τῶν ἄχρι τοῦδε γενομένων, ἀσφαλῶς πᾶς τὶς συμπεραίνει θὰ ὁδηγηθῶσιν ὡς πρόβατα εἰς σφαγήν, θὰ γυμνωθῶσι καὶ θὰ ἐκδιωχθῶσιν, ἂν μὴ καὶ σφαγῶσιν, ἐν δεδομένῃ στιγμῇ, ὅταν θὰ σημάνη τὸ πρόσταγμα καὶ θὰ σημάνη πολλῷ ταχύτερον ἢ ὅσον πᾶς τὶς φαντάζεται».

Σχεδὸν κάθε ἡμέρα τοῦ 1914 ὁ Ἅγιος Χρυσόστομος περιέγραφε στὸν Πατριάρχη γεγονότα ἀπὸ τὴ Γενοκτονία τῶν Ἑλλήνων τῆς Μικρᾶς Ἀσίας ἕως τὴν 15η Αὐγούστου τοῦ ἰδίου ἔτους, λίγες ἡμέρες πρὶν βιαίως ἀπομακρυνθεῖ τοῦ ποιμνίου του καὶ τεθεῖ ὑπὸ περιορισμὸ στὴν Κωνσταντινούπολη. Γράφει ἀνήμερα της Παναγίας: «Ἡ κακοδαιμονία καὶ ἡ ἀθλιότης τοῦ Χριστιανικοῦ λαοῦ ἐνταῦθα ἔφθασε εἰς τὸ μὴ περαιτέρω. Ἡ λεγομένη στρατολογία, πράγματι δὲ εξεπίτηδες ἐπινενοημένῃ ἀφόρητος τυραννία καὶ δουλεία, ὑπερηκόντισε καὶ αὐτὴν τὴν ἐπαίσχυντον δουλείαν καὶ τὰ καταναγκαστικὰ ἔργα εἰς τὰ ὁποῖα ἐν Αἰγύπτῳ ἐδούλευεν ὁ παλαιὸς Ἰσραήλ. Ἐκάλεσαν δῆθεν τοὺς Χριστιανοὺς 31-45 ἐτῶν ὑπὸ τὰ ὅπλα ἀλλὰ ....τοὺς εμάνδρισαν ἐντὸς σκοτεινῶν εἱρκτῶν καὶ ἐκεῖθεν τοὺς ἐξήγαγον καὶ ὡς εὐτελῆ ἀγέλην τους ὡδήγησαν εἰς τὰ λατομεῖα τα ἔξωθεν τῆς Σμύρνης...και ἐκεῖ τοὺς κατεδίκασαν εἰς καταναγκαστικὰ ἔργα, ὡς τοὺς ἐσχάτους τῶν καταδίκων καὶ κακούργων καὶ τοῖς αγγαρεύουσι νὰ θραύωσι πέτρας».

Ἡ πνευματικὴ καὶ ἀνθρωπιστικὴ ὑποστήριξη τοῦ Ἁγίου πρὸς τὸ ποίμνιό του διακόπτεται βίαια ἀπὸ τὴν ἡγεσία τῶν Νεοτούρκων. Μὲ δάκρυα στὰ μάτια χιλιάδες Ἕλληνες καὶ ἄλλοι Χριστιανοί, συγκεντρωμένοι στὸ προαύλιο τοῦ Ναοῦ τῆς Ἁγίας Φωτεινῆς παρακολουθοῦν τὴ βάρβαρη ἀπομάκρυνσή του ἀπὸ τὴ Σμύρνη, στὶς 21 Αὐγούστου τοῦ 1914. Στὴν ἐξορία ὁ Ἅγιος ἔμεινε ἕως τὸν Δεκέμβριο του 1918, ὅταν ἐπανῆλθε στὴ Σμύρνη μέσα σὲ κλίμα ἐλευθερίας καὶ ἀπέραντης χαρᾶς τοῦ ποιμνίου του, χαρᾶς ποὺ κράτησε μόνο ἕως τὸ 1922...-

* Οἱ ἐπιστολὲς τοῦ Ἁγίου Χρυσοστόμου Σμύρνης περιέχονται στὸ τρίτομο ἔργο ποὺ ἐξέδωσε τὸ Μορφωτικὸ Ἵδρυμα τῆς Ἐθνικῆς Τραπέζης καὶ ἔχει τίτλο » ΤΟ ΑΡΧΕΙΟΝ ΤΟΥ ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΡΟΣ ΣΜΥΡΝΗΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ, ὅπως διεσώθη ἀπὸ τὸν Μητροπολίτη Αὐστρίας Χρυσόστομο Τσίλερ». Ὁ Β' Τόμος περιέχει τὶς ἐπιστολὲς τοῦ Ἁγίου τῶν ἐτῶν 1910-1914.

enromiosini