Τὸ μεγαλεῖο καὶ ἡ δύναμη τῆς μετάνοιας

(Ἀναφορὰ στὴν Ἁγία Μαρία τὴν Αἰγυπτία)

ΛΑΜΠΡΟΥ ΣΚΟΝΤΖΟΥ Θεολόγου - Καθηγητοῦ

       Ἡ περίοδος τοῦ Τριωδίου καὶ ἰδιαίτερά της Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, εἶναι γιὰ τὴν Ἁγία μας Ἐκκλησία ἡ ἱερότερη χρονικὴ διάρκεια τοῦ ἐνιαυτοῦ. Εἶναι τὸ νοητὸ στάδιο ὅπου ὁ κάθε πιστὸς καλεῖται νὰ δώσει τὸν προσωπικό του ἀγώνα γιὰ τὴν ψυχοσωματική του κάθαρση ἀπὸ τοὺς ρίπους τῆς ἁμαρτίας. Νὰ βιώσει τὴν ὀρθόδοξη πνευματικότητα, ἡ ὁποία ταυτίζεται μὲ τὴν ἀνάκτηση τῆς αὐθεντικῆς του φύσεως, ἀπὸ τὴ φθορὰ καὶ τὴν ἁμαρτία, «εἰς μέτρον ἡλικίας τοῦ πληρώματος τοῦ Χριστοῦ» (Eφ. 4,13). Ἡ προπαρασκευή μας γιὰ τὸν ἑορτασμὸ τοῦ Πάσχα εἶναι ταυτόσημη μὲ τὴν πνευματική μας προαγωγὴ καὶ ὡρίμανση, ὥστε νὰ καταστοῦμε «συμμορφοι τῆς εἰκόνος τοῦ Υἱοῦ (τοῦ Θεοῦ)» (Ρωμ. 8,29).   Ὁλόκληρο τὸ πνευματικὸ κλίμα, οἱ ἱερὲς ἀκολουθίες, τὰ τιμώμενα πρόσωπα καὶ οἱ....

μνῆμες γεγονότων εἶναι ἕνα συνεχὲς καὶ κραυγαλέο κάλεσμα νὰ ἔρθουμε «εἰς ἑαυτὸν» (Λούκ. 15,17).

     Τὴν ἱερὴ αὐτὴ περίοδο προβάλλονται ἰδιαιτέρως ὁρισμένα ἱερὰ πρόσωπα τῆς Ἐκκλησίας μας, τὰ ὁποία διέπρεψαν στὴν ἀρετή, ὡς ζωντανὰ παραδείγματα γιὰ τοὺς πιστούς. Ἕνα τέτοιο ἀπὸ αὐτὰ τὰ ἱερὰ πρόσωπα εἶναι καὶ ἡ ἁγία Μαρία τὴν Αἰγυπτία, ἡ ὁποία κατέστη συνώνυμη μὲ τὴ συντριβὴ καὶ τὴ μετάνοια καὶ ποὺ τιμᾶται τὴν Ἐ΄ Κυριακὴ τῶν Νηστειῶν. Προβάλλεται ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία μας ὡς λαμπρὸ παράδειγμα μεταστροφῆς ἁμαρτωλοῦ ἀνθρώπου, ἀφοῦ μὲ τὴν ἀποφασιστική της μετάνοια καὶ τὸν πνευματικό της ἀγώνα ἔφτασε σὲ μεγάλα ὕψη ἁγιότητας. Προβάλλεται ὡς πρότυπο στοὺς πιστοὺς γιὰ νὰ καταλάβουν ὅτι τὸ μεγάλο πρόβλημα δὲν εἶναι τόσο ἡ ἁμαρτία, ὅσο μεγάλη καὶ ἂν εἶναι, ἀλλὰ ἡ ἐμμονὴ στὴν ἁμαρτία, ἡ ἀμετανοησία, τὴν ὁποία ἡ Ἐκκλησία μᾶς χαρακτηρίζει ὡς βλασφημία κατὰ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος (Μάρκ.3,29)!        

      Τὸ ἱερὸ συναξάρι τῆς ἀναφέρει πὼς ἔζησε τὸν 6ο μ.Χ αἰώνα. Καταγόταν ἀπὸ τὴν Ἀλεξάνδρεια  τῆς Αἰγύπτου καὶ ἀσκοῦσε τὸ ἐπαίσχυντο ἐπάγγελμα τῆς πορνείας ἀπὸ τὰ δώδεκα κιόλας χρόνια της. Ἦταν δὲ τόσο πωρωμένη στὴν ἁμαρτία ὥστε ὁ ἐπαγγελματισμὸς εἶχε δευτερεύουσα σημασία. Ἀσκοῦσε τὴν πορνεία κυρίως γιὰ ἡδονιστικὴ ἀπόλαυση, σὲ τέτοια ἠθικὴ κατάπτωση εἶχε περιέλθει!

      Ἀναζητοῦσε συνεχῶς πορνικοὺς πελάτες στὰ μεγάλα λιμάνια καὶ τὶς πολυπληθεῖς πόλεις. Κάποτε πληροφορήθηκε πὼς στὴν Ἱερουσαλὴμ συγκεντρωνόταν πολὺς κόσμος. Σκέφτηκε πὼς ἂν μετέβαινε ἐκεῖ θὰ ἔβρισκε πελάτες. Ἔτσι ἀποφάσισε νὰ ταξιδέψει στὴν Παλαιστίνη. Βρῆκε κάποιο πλοῖο, πλήρωσε τὸ ναῦλο μὲ τὸ κορμί της καὶ ἔφτασε στὴν Ἱερουσαλὴμ καὶ ὁδηγήθηκε στὸν πανίερο ναὸ τῆς Ἀναστάσεως. Ἐπιχείρησε νὰ εἰσέλθει στὸν ἱερὸ αὐτὸ χῶρο, μήπως καὶ ἔβρισκε ἐκεῖ ἐραστές. Μέχρι ἐκεῖ εἶχε φτάσει ὁ πορνικός της παραλογισμός.

       Ὅμως μία ἀόρατη δύναμη τὴν ἐμπόδιζε νὰ εἰσέλθει στὸ ναό. Ὅσο καὶ ἂν προσπαθοῦσε δὲ μποροῦσε νὰ μπεῖ. Τέσσερις φορὲς ἀπωθήθηκε μυστηριωδῶς. Ἀπόρησε καὶ ἄρχισε γιὰ πρώτη φορὰ στὴ ζωή της νὰ προβληματίζεται. Μία μυστικὴ φωνὴ ἀκούστηκε στὴν ψυχή της, ἡ ὁποία ξύπνησε τὴ ναρκωμένη ἀπὸ τὴν ἁμαρτία συνείδησή της. Κατάλαβε πὼς αὐτὸ ποὺ ἐπιχειροῦσε ἦταν φρικτὴ ἱεροσυλία καὶ ἀνείπωτη ἀσέβεια. Προσπαθοῦσε νὰ βεβηλώσει τὸν ἅγιο τόπο, ποὺ σταυρώθηκε, τάφηκε καὶ ἀνέστη ὁ Κύριος Ἰησοῦς Χριστός. Καυτὰ δάκρυα μετάνοιας ἄρχισαν νὰ κυλοῦν ἀπὸ τὰ λάγνα μάτια της.  Εἶναι ὁλοφάνερο πὼς ἐκεῖ τὴν ὁδήγησε ἡ θεία πρόνοια νὰ σωθεῖ, διότι ἡ ψυχή της, παρ’ ὅλη τὴν πώρωσή της, ἦταν δεκτικὴ στὴ μετάνοια καὶ τὴ σωτηρία. Ἐν ριπὴ ὀφθαλμοῦ ἄλλαξε γνώμη. Ἤθελε νὰ εἰσέλθει στὸ ναό, ὄχι πιὰ νὰ συναντήσει πορνικοὺς ἐραστές, ἀλλὰ γιὰ νὰ συναντήσει τὸ Νυμφίο τῆς ταλαίπωρης καὶ βασανισμένης ψυχῆς της, τὸ Σωτήρα Χριστό. Παρακαλοῦσε νὰ παραμερισθεῖ τὸ ἀόρατο ἐμπόδιο καὶ νὰ μπεῖ, νὰ προσκυνήσει τὸν Πανάγιο Τάφο τοῦ Κυρίου. Ἔτσι καὶ ἔγινε. Ὁ Θεὸς τῆς ἐπέτρεψε νὰ μπεῖ καὶ νὰ προσκυνήσει.

      Αὐτὴ ἦταν μία νέα ἀφετηρία γιὰ τὴ ζωή της. Ἔφυγε εὐθεῖς γιὰ τὴν ἔρημό της Ἰουδαίας. Πέταξε τὰ προκλητικὰ πολυτελῆ ἐνδύματα καὶ ντύθηκε τραχὺ ἀσκητικὸ σάκο. Ἀπαρνήθηκε τὶς ἀπολαύσεις τῆς ζωῆς καὶ ἀκολούθησε τὸ βίο τῆς ἄσκησης. Κατόρθωσε νὰ ἀνέλθει σὲ ὕψη ἁγιότητας. Τὸ πρώην ἁμαρτωλὸ σαρκίο τῆς ἔγινε πλέον θεοφόρο σκήνωμα, κατοικητήριο τοῦ Θεοῦ.

         Ὁ διάβολος μεταχειρίζεται μύριους τρόπους νὰ παρασύρει καὶ νὰ κρατήσει τοὺς ἁμαρτωλοὺς στὴν ἁμαρτία. Ὁ πιὸ ὕπουλος τρόπος καὶ ἡ πιὸ δόλια παγίδα εἶναι ἡ μὴ συνειδητοποίηση τῆς ἁμαρτωλότητας ἀπὸ τοὺς «πεποιθότας ἐφ’ ἐαυτοῖς ὅτι εἰσὶ δίκαιοι» (Λούκ.18, 9).  Ὁ πονηρὸς προκαλεῖ πνευματικὴ ἀφασία στὸν ἁμαρτωλό, ὥστε νὰ μὴν ἔχει τὴ συναίσθηση τῆς ἁμαρτίας καὶ κατὰ συνέπεια νὰ μὴν αἰσθάνεται τὴν ἀνάγκη τῆς μετάνοιας. Ἐκτὸς ἀπὸ τὰ φτηνὰ δέλεαρ τοῦ κόσμου γιὰ νὰ μᾶς παρασύρει στὴν ἁμαρτία, μεταχειρίζεται καὶ τὸν δοκιμασμένο τρόπο τῆς ἀπογοήτευσης, ὑποβάλλοντας στὸν ἁμαρτωλὸ ὅτι ἡ ἁμαρτία τοῦ εἶναι τόσο μεγάλη ποὺ δὲν παίρνει μετάνοια. Ἡ Ἐκκλησία μας ὅμως διατρανώνει τὸ κάλεσμά Της σὲ κάθε ἄνθρωπο, μὲ τὸ στόμα τοῦ ἱεροῦ Χρυσοστόμου, πὼς «Ὅσον σπινθὴρ πρὸς πέλαγος, τοσούτον κακία πρὸς τὴν τοῦ Θεοῦ φιλανθρωπίαν» (Ε.Π. Migne49, 336-337).

        Ἡ μετάνοια ἀποτελεῖ κορυφαῖο κεφάλαιο τῆς χριστιανικῆς μας πίστεως, διότι μέσα στὴν Ἐκκλησία ἔχει  τὴ δυνατότητα ὁ πιστὸς νὰ μετανοήσει καὶ νὰ ἐπανέρθει στὴν «κατὰ φύσιν» ζωή του. Ἀποτελεῖ κατὰ τοὺς Πατέρες τὴ διαρκῆ ἀνανέωση τοῦ χαρίσματος, ποὺ λαμβάνει ὁ νεοφώτιστος κατὰ τὸ ἅγιο Βάπτισμα, νὰ ἀνήκει ψυχοσωματικὰ στὸ μυστικὸ σῶμα τοῦ Χριστοῦ καὶ νὰ ἔχει τὴ δυνατότητα τῆς σωτηρίας διὰ τοῦ Χριστοῦ. Εἶναι ἡ θεία διαδικασία ἡ ὁποία μεταμορφώνει ὀντολογικὰ τὸν ἄνθρωπο σὲ νέα ὕπαρξη.

        Ἀναφέρονται ἄπειρα παραδείγματα ἀπὸ τὴν ἱστορία τῆς Ἐκκλησίας μας ὅπου ἄνθρωποι ἀπόλυτα ἁμαρτωλοί, μεταφέροντας στὸ εἶναι τοὺς φρικτὰ ἐγκλήματα καὶ βορβόρους ἠθικῶν παρεκτροπῶν, μεταβλήθηκαν σὲ  χαρισματικὲς καὶ ἁγίες προσωπικότητες, προκαλώντας συχνὰ τὰ εἰρωνικὰ σχόλια τῶν ἐκτός της Ἐκκλησίας ἐπικροτῶν Της. Ὅμως αὐτὴ εἶναι ἡ ἀποστολὴ τῆς Ἐκκλησίας στὸν κόσμο, νὰ ἀνασέρνει ἀπὸ τοὺς δυσώδεις βόθρους τῆς ἁμαρτίας πεσόντα ἀνθρώπινα πρόσωπα, νὰ τὰ καθαρίζει ἀπὸ τοὺς ψυχοσωματικοὺς τῶν ρίπους καὶ νὰ τὰ καθιστὰ φωτεινὲς προσωπικότητες, ἀντάξιές της ἀξίας τους ὡς εἰκόνες τοῦ Θεοῦ!  Αὐτὸ εἶναι τὸ ἄφθαστο μεγαλεῖο της εἰλικρινοῦς μετάνοιας. Αὐτὴ εἶναι ἡ ἀήττητη δύναμη, ἡ ὁποία ἀπορρέει ἀπὸ τὴν προσωπικὴ συντριβὴ καὶ τὴ μεταστροφὴ καὶ ἡ ὁποία ἐξυψώνει τὸν ἄνθρωπο στὴ σφαίρα τῆς θεώσεως. 

     Πρέπει νὰ συνειδητοποιήσουμε πὼς οἱ κρουνοὶ τοῦ θείου ἐλέους καὶ τῆς φιλανθρωπίας εἶναι ἀκένωτοι. Φτάνει νὰ πάρουμε τὴ μεγάλη καὶ συνάμα σωτήρια ἀπόφαση νὰ ἀνορθωθοῦμε ἀπὸ τὸ βρώμικο δεσμωτήριο τῆς ἁμαρτίας, ὅπου βρισκόμαστε δεμένοι, ἐπειδὴ τὸ θέλουμε ἐμεῖς! Τὸ κλειδὶ τῶν χειροπεδῶν μας τὸ κρατᾶμε ἐμεῖς, ὅπως κρατᾶμε καὶ τὸ κλειδὶ τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ, ποὺ εἶναι ἡ μετάνοιά μας! Ὁ μετανοῶν ληστής, ὁ πρῶτος ἔνοικος τοῦ Παραδείσου, μπῆκε σ’ αὐτόν, «βαλῶν κλείδα τὸ μνήσθητί μου»!  Ἡ ἅγια Μαρία ἡ Αἰγυπτία εἶναι ζωντανὸ παράδειγμα εἰλικρινοῦς μετάνοιας, ἡ ὁποία δείχνει τὸ δρόμο τῆς μεταμέλειας σὲ κάθε πιστό. Ἀποδεικνύει περίτρανα πὼς ὁ κάθε ἄνθρωπος, ὅσο ἁμαρτωλὸς καὶ ἂν εἶναι, εἶναι καλεσμένος γιὰ σωτηρία, φτάνει νὰ μετανοήσει εἰλικρινά. Αὐτὸ εἶναι τὸ μεγαλεῖο καὶ ἡ εἰδοποιὸς διαφορὰ τοῦ Χριστιανισμοῦ ἀπὸ τὰ ἄλλα θρησκεύματα. Γι’ αὐτὸ καὶ ἡ σεπτὴ καὶ ἁγία μορφὴ τῆς ἁγίας Μαρίας προβάλλεται καὶ τιμᾶται αὐτὴ τὴν κατ’ ἐξοχὴν  περίοδο τῆς μετάνοιας ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία μας.