Ἡ ἀπαντητικὴ ἐπιστολὴ τοῦ Πατριάρχου Ἀθηναγόρα ποὺ ἐγείρει πολλὰ ἐρωτηματικά… (α΄ μέρος)

Γράφει ὁ π. Ἀναστάσιος Κ. Γκοτσόπουλος, Πρωτοπρεσβύτερος Ἐφηµέριος
Ἱ. Ν. Ἁγ. Νικολάου Πατρῶν
Πάτρα, 25 Σεπτεμβρίου 2015
Α΄ Πατριάρχης Ἀθηναγόρας:

«μελετοῦμεν αὐτὸ ἐν μυστικῆ μεθ ὑμῶν ψυχικὴ ἐπικοινωνία καὶ ἀγαλλιάσει, ὅτι πλουτιζόμεθα ἐκ τῶν ὑψηλῶν σκέψεων τῆς ἡμετέρας Ἐντιμότητας. Ταῦτα δὲ πάντα... ἔχουσι τοποθετήσει τὴν ὑμετέραν Ἐντιμότητα εἰς τὴν γενναία καὶ τετιμημένην παρεμβολὴν τῶν συμμετόχων καὶ συνεργατῶν τῆς Μητρὸς Ἐκκλησίας ἐν τῆ προσπάθεια αὐτῆς εἰς προώθησιν τῆς ἑνότητος τῶν Χριστιανῶν». (Α΄)
Ὡς γνωστόν, στὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο ἀποστέλλονται πολλὲς νέες ἐκδόσεις θεολογικοῦ καὶ εὐρύτερου ἐνδιαφέροντος.
Λόγοι εὐγενείας καὶ ἐκκλησιαστικῆς ἐθιμοτυπίας ἀπαιτοῦν ἀπαντητικὴ ἐπιστολὴ μὲ τυπικὸ εὐχαριστήριο περιεχόμενο ἐκ μέρους τοῦ Πατριαρχείου, ἡ ὁποία συνήθως ὑπογράφεται ἀπὸ τὴν Ἀρχιγραμματεία. Σὲ ἐξαιρετικὲς περιπτώσεις, ὅταν ὁ συγγραφέας εἶναι γνωστὸς στὰ Πατριαρχεῖα καὶ ἡ ἔκδοση εἶναι πολὺ σημαντικὴ γιὰ τὴν Ἐκκλησία ἢ συμβάλλει ἰδιαίτερα στὴν ἀνάπτυξη καὶ προώθηση τῆς ἀνθρώπινης γνώσης ἡ ἀπαντητικὴ ἐπιστολὴ δὲν περιορίζεται στὰ τυπικὰ καὶ ὑπογράφεται ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸν Οἰκουμενικὸ Πατριάρχη.
Στὸν Οἰκουμενικὸ Πατριάρχη Ἀθηναγόρα ἐστάλη νέα ἔκδοση ποὺ περιλάμβανε μία ἁπλὴ συλλογὴ-καταγραφὴ πολὺ σύντομων βιογραφικῶν τῶν φιλοσόφων ἀπὸ τὴν ἀρχαιότητα μέχρι τὴν Ἀναγέννηση. Δὲν ἐπρόκειτο περὶ κάποιας σοβαρῆς καὶ ἀξιόλογης...

μελέτης-εἰσαγωγῆς στὴ φιλοσοφία, διότι δὲν περιεῖχε περαιτέρω ἀνάλυση καὶ ἐμβάθυνση στὶς φιλοσοφικὲς θεωρίες ποὺ ἔχουν διατυπωθεῖ.  άλλωστε μὲ τὶς 140 σελίδες τὸ πόνημα δὲν ἦταν δυνατὸν νὰ πρόκειται περὶ σοβαρῆς εἰσαγωγῆς στὴ φιλοσοφία.

Τὸ Πατριαρχεῖο ὅμως δὲν ἀπάντησε μὲ τὴν καθιερωμένη τυπικὴ εὐχαριστήρια ἐπιστολὴ ὑπογεγραμμένη ἀπὸ τὸν ἁρμόδιο γραμματέα, ἀλλὰ ὁ ἴδιος ὁ Πατριάρχης Ἀθηναγόρας ἀπέστειλε στὸν συγγραφέα μία ἰδιαίτερα θερμὴ προσωπικὴ ἐπιστολή, τῆς ὁποίας τὸ περιεχόμενο καὶ ὁ ἰδιαίτερα θερμὸς τόνος δὲν δικαιολογεῖται ἀπὸ τὸ ἐπίπεδο, τὴ σοβαρότητα καὶ σπουδαιότητα τοῦ πονήματος. Διαβάζοντας τὴν ἐπιστολὴ  (τὴν ὁποία παραθέτουμε ὁλόκληρη στὸ τέλος, χωρὶς τὰ στοιχεῖα ποὺ φανερώνουν τὸν παραλήπτη) ἰδιαίτερη ἐντύπωση προκαλεῖ:

α) Ὁ θερμὸς προσωπικὸς τρόπος γραφῆς τοῦ πατριάρχου Ἀθηναγόρα ποὺ προϋποθέτει στενὴ προσωπικὴ σχέση καὶ γνωριμία μὲ τὸν συγγραφέα «πολλὴν ἐδοκιμάσαμεν ψυχικὴν χαρὰν κομισάμενοι τὸ... σύγγραμμα τῆς ἡμετέρας λίαν ἠμὶν ἀγαπητῆς Ἐντιμότητας. Ὁ Πατριάρχης τὸν γνωρίζει προσωπικὰ καὶ εἶναι καλὰ ἐνημερωμένος γιὰ ὅλο τὸ συγγραφικό του ἔργο. Ἀπὸ τὴν ἐπιστολὴ προκύπτει ὅτι τὰ θερμὰ αἰσθήματα εἶναι ἀμοιβαῖα, διότι καὶ ὁ συγγραφέας ἀπὸ τὴν πλευρά του στὸ ἀποσταλλὲν ἀντίτυπο ἀνέγραψε «ἰδιόχειρον εὐλαβῆ ἀφιέρωσιν» πρὸς τὸν πατριάρχη Ἀθηναγόρα.

β) Ἀπὸ τὴν ἐπιστολὴ τοῦ Ἀθηναγόρα προκύπτει πλήρης ταύτιση ἀπόψεων πατριάρχου καὶ συγγραφέως στὰ σοβαρὰ πνευματικὰ ζητήματα. Ἐπὶ πλέον δέ, προκύπτει καὶ ταύτιση στόχων πατριάρχου καὶ συγγραφέως ὡς πρὸς τὸν πόθον «τῆς ἐξυπηρετήσεως τῆς κοινωνίας καὶ μερικώτερον τοῦ ἀνθρώπου». Τὰ πιὸ κάτω λόγια τοῦ πατριάρχου Ἀθηναγόρα εἶναι ἐνδεικτικὰ καὶ δὲν ἀφήνουν περιθώριο παρερμηνείας: «ἠρχισαμεν νὰ μελετωμεν αὐτὸ [τὸ ἀποσταλὲν σύγγραμμα] ἐν μυστικὴ μεθ’ ὑμῶν ψυχικὴ ἐπικοινωνία καὶ ἀγαλλιάσει, ὅτι πλουτιζόμεθα ἐκ τῶν ὑψηλῶν σκέψεων τῆς ἡμετέρας Ἐντιμότητας, τῶν εὐγενικῶν αἰσθημάτων καὶ τοῦ πόθου τῆς ἐξυπηρετήσεως τῆς κοινωνίας καὶ μερικώτερον τοῦ ἀνθρώπου»  καὶ στὴ συνέχεια «Ταῦτα δὲ πάντα συγκροτούσι καὶ τὴν προσωπικὴν Βιβλιοθήκην τὴν ὁποίαν καταρτίζομεν ἐν τὴ ψυχὴ ἠμῶν καὶ διατηροῦμεν ἀνεξάντλητον», γράφει ὁ Ἀθηναγόρας!

γ) Τὸ ἐξαιρετικὰ ἐνδιαφέρον ποὺ προκύπτει ἀπὸ τὴν ἐπιστολὴ τοῦ πατριάρχου Ἀθηναγόρα εἶναι ὁ μεγάλος του ἐνθουσιασμὸς γιὰ τὴν προσωπικότητα, τὶς ἀπόψεις, τὶς πνευματικὲς ἀνησυχίες καὶ τὸ εὐρύτερο κοινωνικὸ ἔργο καὶ τὴν προσφορὰ τοῦ συγγραφέως στὴν κοινωνία καὶ τὸν ἄνθρωπο! Τοῦ γράφει μὲ ἐξαιρετικὸ ἐνθουσιασμὸ ὅτι οἱ θεολογικὲς ἀπόψεις καὶ ἀναζητήσεις τοῦ συγγραφέως «ἔχουσι τοποθετήσει τὴν ὑμετέραν Ἐντιμότητα εἰς τὴν γενναία καὶ τετιμημένην παρεμβολὴν τῶν συμμετόχων καὶ συνεργατῶν τῆς Μητρὸς Ἐκκλησίας ἐν τῆ προσπαθεία αὐτῆς εἰς προώθησιν τῆς ἑνότητος τῶν Χριστιανῶν». Μάλιστα, ἀπὸ τὴν ἐπιστολὴ προκύπτει ὅτι ὁ Ἀθηναγόρας ἔστειλε στὸν συγγραφέα καὶ συνημμένο «ἐσώκλειστον φύλλον» μὲ τὸν ὁποῖο τὸν ἐνημερώνει γιὰ τὶς ἐνέργειες τοῦ Πατριαρχείου «εἰς πορείαν σταθερὰν καὶ ἀκλινῆ» γιὰ τὴν «προώθησιν τῆς ἑνότητος τῶν Χριστιανῶν»!

δ) Διαβάζοντας τὶς τόσο θερμὲς καὶ οὐσιώδεις προσρήσεις τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου Ἀθηναγόρα πρὸς τὸν συγγραφέα καὶ ἰδιαιτέρως τὴν ἀναφορά του ὅτι ὁ συγγραφέας ἀνήκει «εἰς τὴν γενναία καὶ τετιμημένην παρεμβολὴν τῶν συμμετόχων καὶ συνεργατῶν τῆς Μητρὸς Ἐκκλησίας ἐν τῆ προσπαθεία αὐτῆς εἰς προώθησιν τῆς ἑνότητος τῶν Χριστιανῶν» ἐν συνδοιασμῶ μὲ τὰ ὅσα γράφει γιὰ τὴν «ἐν μυστικὴ μεθ’ ὑμῶν ψυχικὴ ἐπικοινωνία καὶ ἀγαλλιάσει, ὅτι πλουτιζόμεθα ἐκ τῶν ὑψηλῶν σκέψεων τῆς ἡμετέρας Ἐντιμότητας, τῶν εὐγενικῶν αἰσθημάτων καὶ τοῦ πόθου τῆς ἐξυπηρετήσεως τῆς κοινωνίας καὶ μερικώτερον τοῦ ἀνθρώπου» καὶ «Ταῦτα δὲ πάντα συγκροτούσι καὶ τὴν προσωπικὴν Βιβλιοθήκην τὴν ὁποίαν καταρτίζομεν ἐν τῆ ψυχῆ ἠμῶν καὶ διατηροῦμεν ἀνεξάντλητον» συνάγουμε ἀναμφίβολα τὸ συμπέρασμα ὅτι ὁ συγγραφέας ἐκτὸς ἀπὸ πολὺ γνωστός τοῦ πατριάρχου Ἀθηναγόρα, ἦταν, προφανῶς, ἰδιαίτερα σημαντικὴ πνευματικὴ προσωπικότητα ποὺ μὲ τὴν πνευματική της ἀκτινοβολία καὶ παρουσία ἔδινε μαρτυρία Ἰησοῦ Χριστοῦ καὶ Ὀρθοδόξου Θεολογίας. Ἐπίσης, ἀπὸ τὰ λόγια τοῦ πατριάρχου Ἀθηναγόρα προκύπτει ὅτι οἱ μελέτες τοῦ συγγραφέα ἦταν σπουδαῖες καὶ προσέφεραν πολλὰ στὰ θεολογικὰ γράμματα καὶ στὴ θεολογικὴ ἐπιστήμη.

ε) Μάλιστα, ἡ ἐπίσημη ἀναφορὰ τοῦ πατριάρχου Ἀθηναγόρα ὅτι ὁ συγγραφέας ἀνήκει «εἰς τὴν γενναία καὶ τετιμημένην παρεμβολὴν τῶν συμμετόχων καὶ συνεργατῶν τῆς Μητρὸς Ἐκκλησίας ἐν τῆ προσπαθεία αὐτῆς εἰς προώθησιν τῆς ἑνότητος τῶν Χριστιανῶν» καθιστὰ σαφὲς ὅτι ὁ συγγραφέας εἶναι ἐκκλησιαστικὴ προσωπικότητα ποὺ ἐκτός τῆς πολὺ καλῆς θεολογικῆς της καταρτήσεως στὰ θέματα τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως καὶ Θεολογίας ἐμφορεῖται ἀπὸ τὰ ἴδια μὲ τὸν πατριάρχη Ἀθηναγόρα ἰδεώδη καὶ τὴν ἀγωνία γιὰ τὴν ἑνότητα τῶν Χριστιανῶν. Ἡ σπουδαιότητα τῆς προσωπικότητας τοῦ συγγραφέα εἶναι προφανής, ἂν ἀναλογιστοῦμε ὅτι τέτοια τιμητικὴ πρόσρηση καὶ κατάταξη στὴν «γενναία καὶ τετιμημένην παρεμβολὴν τῶν συμμετόχων καὶ συνεργατῶν τῆς Μητρὸς Ἐκκλησίας ἐν τῆ προσπαθεία αὐτῆς εἰς προώθησιν τῆς ἑνότητος τῶν Χριστιανῶν» δὲ γνωρίζουμε νὰ ἔχει ἀπευθύνει ὁ πατριάρχης σὲ ἄλλη ἐκκλησιαστικὴ προσωπικότητα.

Ποιὸς ἦταν λοιπὸν ὁ σπουδαῖος καὶ μοναδικὸς αὐτὸς συγγραφέας γιὰ τὸν ὁποῖο ἔχει ἀπευθύνει ἐπιστολὴ μὲ τόσο θερμὰ λόγια ὁ πατριάρχης Ἀθηναγόρας; 

(συνεχίζεται)

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ  Α΄

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΑΘΗΝΑΓΟΡΑ[1]

             «Τοῦ βίου τὴν θάλασσαν διαπλέοντες μετὰ τῆς περὶ ἠμᾶς Ἱεραρχίας καὶ τοῦ Ἱ. Κλήρου καὶ τοῦ Χριστεπώνυμου Πληρώματος τοῦ ἐγγὺς καὶ τοῦ ἐγγὺς ὑπὸ συνθῆκες κατὰ τὸ θέλημα τοῦ Ὑψίστου, πολλὴν ἐδοκιμάσαμεν ψυχικὴν χαρὰν κομισάμενοι τὸ ὑπὸ τὸν τίτλο [...] σύγγραμμα τῆς ἡμετέρας λίαν ἠμὶν ἀγαπητῆς Ἐντιμότητας.

             Καὶ ἠρχίσαμεν νὰ μελετώμεν αὐτὸ ἐν μυστικῆ μεθ’ ὑμῶν ψυχικὴ ἐπικοινωνία καὶ ἀγαλλιάσει, ὅτι πλουτιζόμεθα ἐκ τῶν ὑψηλῶν σκέψεων τῆς ἡμετέρας Ἐντιμότητας, τῶν εὐγενικῶν αἰσθημάτων καὶ τοῦ πόθου τῆς ἐξυπηρετήσεως τῆς κοινωνίας καὶ μερικώτερον τοῦ ἀνθρώπου.

             Ταῦτα δὲ πάντα συγκροτούσι καὶ τὴν προσωπικὴν Βιβλιοθήκην τὴν ὁποίαν καταρτίζομεν ἐν τῆ ψυχῆ ἠμῶν καὶ διατηροῦμεν ἀνεξάντλητον.

             Καὶ ἐπὶ πλέον ἔχουσι τοποθετήσει τὴν ὑμετέραν Ἐντιμότητα εἰς τὴν γενναία καὶ τετιμημένην παρεμβολὴν τῶν συμμετόχων καὶ συνεργατῶν τῆς Μητρὸς Ἐκκλησίας ἐν τῆ προσπαθεία αὐτῆς εἰς προώθησιν τῆς ἑνότητος τῶν Χριστιανῶν.

             Πρὸς τὴν κατεύθυνσιν ταύτην ἡ ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ, ἐπιπεσοῦσα ἐπὶ τῶν ὀπαδῶν Αὐτοῦ, φωτίζει τὰς διανοίας καὶ θερμαίνει τὰς καρδίας τῶν Χριστιανῶν, εἰς πορείαν σταθερὰν καὶ ἀκλινῆ κατὰ τὸ ἐσώκλειστον φύλλον.

             Εὐχαριστοῦμεν ὅθεν θερμῶς τὴν ὑμετέραν ἀγαπητὴν Ἐντιμότητα διὰ τὴν ἀποστολὴν τῆς συγγραφῆς ὑμῶν ταύτης ὡς καὶ τῆς ἰδιοχείρου εὐλαβοῦς ἀφιερώσεως.

             Καὶ ἐπὶ τούτοις ἀπονέμοντας τῆ ὑμετέρα ἀγαπητῆ Ἐντιμότητα τὰς Πατρικᾶς εὐχᾶς ἐπικαλούμεθα ἐπ’ αὐτὴν καὶ τοὺς ἀγαπητοὺς οἰκείους αὐτῆς τὴν χάριν καὶ τὸ ἄπειρον ἔλεος τοῦ Ἀνασταντος Κυρίου.

Μετὰ πολλῆς ἀγάπης

διάπυρος πρὸς Κύριον εὐχέτης

+  Ο ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ ΑΘΗΝΑΓΟΡΑΣ» 

Ἀναδημοσίευση ἀπὸ τὸν ΟΡΘΟΔΟΞΟ ΤΥΠΟ,  φ. 2086/2.10.2015,  σ.  1, 7.

[1] Ἀπὸ τὸ μοναδικὸ ἀρχεῖο ντοκουμέντων τοῦ Μοναχοῦ Ἀβερκίου, τὸν ὁποῖο καὶ εὐχαριστῶ θερμῶς γιὰ τὴν ἄδεια δημοσιεύσεως.