Γράφει ὁ Νίκος Χειλαδάκης,
Δημοσιογράφος-Συγγραφέας-Τουρκολόγος
Μοναστήρι Παναγίας Σουμελά, σήμερα «Σουμελά Μαναστιρί». Τόπος ἱερός, τόπος μαγευτικός, τόπος μυστηρίου, ἑλληνισμοῦ καὶ ὀρθοδοξίας, τόπος πόνου καὶ μαρτυρίου καὶ αὐτόπτης μάρτυρας τῆς μεγάλης ποντιακῆς γενοκτονίας. Τόπος προαιώνιου προσκυνήματος. Ἀκόμα καὶ σήμερα χιλιάδες ἐπισκέπτες, (σύμφωνα μὲ τὰ στοιχεῖα τοῦ τουρκικοῦ ὑπουργείου Τουρισμοῦ, ἡ Παναγία Σουμελά, Ἁγία Σοφία τῆς Κωνσταντινούπολης καὶ οἱ λαξευτὲς ἐκκλησίες τῆς Καππαδοκίας εἶναι τὰ πρῶτα σὲ ἀριθμὸ ἐπισκεπτῶν τουριστικὰ μέρη τῆς Τουρκίας) ἔρχονται νὰ δοῦνε τὸ θαυμαστὸ αὐτὸ μνημεῖο. Χιλιάδες προσκυνητές, κυρίως Ἕλληνες, Ὀρθόδοξοι ἄλλων χωρῶν κυρίως Ρῶσοι, ἀλλὰ καί… Τοῦρκοι, ἔρχονται νὰ προσκυνήσουν. Γυναῖκες μὲ τὴν κλασικὴ ἰσλαμικὴ μαντίλα ἀνεβαίνουν ὑπομονετικά τα σκαλοπάτια ποὺ ὁδηγοῦν στὸ μοναστήρι καὶ μὲ εὐλάβεια προσκυνοῦν τὴν Μεριὲμ Ἀννά, τὴν Παναγία Σουμελά. Ἑλληνόφωνοι πόντιοί τῆς Τουρκίας ἀκόμα καὶ σήμερα τραγουδᾶνε τὴν Παναγία Σουμελά, ἄλλο ἕνα....
στοιχεῖο της γιὰ πολλοὺς μπερδεμένης ταυτότητας τους ἕνα κολοσσιαῖο πρόβλημα γιὰ ὅλη τὴν σημερνὴ Τουρκία.
Ἡ Παναγία Σουμελὰ εἶναι ἕνας σπάνιος τόπος ποῦ σὲ γοητεύει μὲ τὴν ἐπιβλητικότητα του καθὼς πλησιάζεις ἀπὸ κάτω ἀγναντεύοντας τὴν βουνοπλαγιὰ ὅπου εἶναι σκαρφαλωμένη, γραφεῖ στὶς 9 Ἰουνίου τοῦ 2001, ὁ γνωστὸς ἀρθογράφος τῆς τουρκικῆς ἐφημερίδας Μιλιέτ, (πρώτη σὲ κυκλοφορία ἐφημερίδα στὴν Τουρκία), Γκιουνγκιὸρ Ἀράς, σὲ μιά… προσκυνηματικὴ (;;;), ἐπίσκεψη ποὺ ἔκανε στὸ ἱστορικὸ μοναστήρι. Ὁ Τοῦρκος ἀρθογράφος ποὺ ἀφήνει τὴν πένα του νὰ περιγράψει τὴν γοητεία τοῦ μοναστηριοῦ, μιὰ γοητεία ποὺ ἀσκεῖ ἀκόμα καὶ στοὺς Τούρκους ἐπισκέπτες, ἀναφέρει πὼς τὸ 1461 ὁ ἴδιος ὁ σουλτάνος, Μωάμεθ ὁ Πορθητής, ἐπισκέφτηκε τὸ μοναστήρι καὶ ἀφοῦ συνομίλησε μὲ τοὺς μοναχοὺς γοητεύτηκε ἀπὸ τὶς γνώσεις τους καὶ τὴν εὐφράδειά τους. Γιὰ τὸν λόγω αὐτὸ ἐξέδωσε ἕνα φιρμάνι μὲ τὸ ὁποῖο τοὺς παραχωροῦσε ὅλα τα προνόμια ποὺ τοὺς ἐξασφάλιζαν τὴν ἐπιβίωση τοὺς μέσα στὸ ἐχθρικὸ περιβάλλον, ὅπως αὐτὸ εἶχε διαμορφωθεῖ καὶ μετὰ τὴν πτώση τῆς αὐτοκρατορίας τῆς Τραπεζούντας στοὺς Ὀθωμανούς. Σύμφωνα μὲ τὸν Ἀρᾶς, ἡ Παναγία Σουμελὰ τὸν ἑπόμενο αἰώνα ἔκανε ἕνα μεγάλο θαῦμα ποὺ ἔμεινε στὴν ὀθωμανικὴ ἱστορία. Τὸ 1512, ὁ τότε σουλτάνος Σελὶμ ὁ «Γιαβούζ», δηλαδὴ Σελὶμ ὁ «Σκληρός», ὅταν βρίσκονταν στὴν Τραπεζούντα προσβλήθηκε ἀπὸ μιὰ ἄγνωστη ἀσθένεια καὶ ὑπέφερε πολύ. Κάποιοι σύμβουλοί του τότε τοῦ ἀνέφεραν γιὰ τὸ μοναστήρι τῆς Παναγιᾶς Σουμελᾶ καὶ τὰ πολλὰ καὶ μεγάλα θαύματα ποὺ γίνονταν ἐκεῖ. Ἐπηρεασμένος ὁ σουλτάνος ἀπὸ αὐτὲς τὶς ἀναφορὲς ἔστειλε ἐκπρόσωπός του στὸ μοναστήρι καὶ ζήτησε ἀπὸ τοὺς μοναχοὺς νὰ προσευχηθοῦν γιὰ νὰ γίνει καλά. Πραγματικὰ καὶ ἔτσι ἔγινε μὲ ἀποτέλεσμα τὴν ἑπόμενη μέρα κατὰ θαυμαστὸ τρόπο ἡ ὑγεία τοῦ σουλτάνου ἀρχίζει νὰ βελτιώνετε ἐντυπωσιακά. Ὁ σουλτάνος εὐχαριστημένος ἀλλὰ καὶ ἐντυπωσιασμένος ἀπὸ τὴν Παναγία, μόλις ἔγινε τελείως καλὰ γέμισε πολλὰ γαϊδούρια μὲ διάφορα δῶρα καὶ τὰ ἔστειλε στὸ μοναστήρι μὲ τὶς θερμές του εὐχαριστίες γιὰ τὴν ἴαση ποὺ τοῦ πρόσφερε ἡ Παναγία Σουμελά.
Ἀπὸ τὸ 1923 καὶ μετὰ τὴν ἀναχώρηση τῶν μοναχῶν ἀπὸ τὴν Παναγία Σουμελά, ὅπως ἀναφέρει ὁ Γκιουνγκιὸρ Οὐρᾶς στὴν Μιλιέτ, ἔπεσε νεκρικὴ σιγὴ στὸ ἱστορικὸ μοναστήρι. Μονάχα τὰ πουλιὰ καὶ κάποιοι Ἄγγλοι περιηγητὲς ἔδιναν σημεῖα ζωῆς στὸ ἀπότομο καὶ μαρτυρικὸ τοπίο ποὺ κάποτε οἱ χιλιάδες πιστοὶ συνέρρεαν γιὰ νὰ πανηγυρίσουν τὴν δόξα τῆς Παναγιᾶς. Τὸ 1931 ἡ θαυματουργὴ εἰκόνα τῆς Παναγίας ποὺ εἶχε κρυφτεῖ σὲ κάποιο μυστικὸ μέρος, μεταφέρθηκε στὴν Ἑλλάδα. Ἀπὸ τότε, μέχρι τὴν δεκαετία τοῦ πενήντα, τὸ ἱστορικὸ μοναστήρι εἶχε ἀφεθεῖ στὴν τύχη του. Πού καὶ ποὺ ὅμως, ὅπως λένε καὶ οἱ μαρτυρίες, κάποια μοναχικὴ φιγούρα συνήθως μὲ τὴν χαρακτηριστικὴ μαντίλα, ἀνέβαινε τὸ ἐγκαταλειμμένο πιὰ μονοπάτι πρὸς τὴν Μονὴ καὶ κάποια φλόγα ἀπὸ κάποιο κερὶ μέσα στὰ ἐρείπια τοῦ μοναστηριοῦ, προδιδε ὅτι ἡ ἑλληνορθόδοξη πίστη δὲν εἶχε χαθεῖ ἐντελῶς ἀπὸ τὸν ἱστορικὸ Πόντο. Τὸ 1953 μετὰ τὴν εἴσοδο τῆς Τουρκίας στὸ ΝΑΤΟ κάποιοι Ἀμερικανοὶ ἀξιωματικοὶ ἔδειξαν μεγάλο ἐνδιαφέρων καὶ θέλησαν νὰ ἐπισκεφτοῦν τὸ μοναστήρι. Τελικά, παρὰ τοῦ ὅτι ἡ περιοχὴ ἦταν σχεδὸν ἀπαγορευμένη τοὺς δόθηκε ἡ ἄδεια καὶ οἱ Ἀμερικανοὶ ἔφτασαν στὸ μοναστήρι μέσα ἀπὸ τὸ γνωστὸ μονοπάτι ποὺ τώρα τὸ σκέπαζαν χόρτα καὶ σκόρπιοι θάμνοι. Τὸ κλειδὶ ὅμως τῆς εἰσόδου στὸ μοναστήρι τὸ εἶχε ὁ σταθμὸς τῆς τοπικῆς δασοφυλακῆς καὶ γιὰ νὰ τὸ πάρουν οἱ Ἀμερικανοὶ χρειάστηκε ἐπέμβαση ἀπὸ τὴν Ἄγκυρα. Οἱ ξένοι αὐτοὶ ἐπισκέπτες μόλις εἰσῆλθαν στὸ μοναστήρι ἔμειναν ἄφωνοι ἀπὸ τὴν μεγαλόπρεπά τῶν τοιχογραφιῶν καὶ τὴν ἱερότητα ποὺ ἀνέδυε ὁ χῶρος, ἀρκετὲς δεκαετίες μετὰ τὴν πλήρη ἐγκατάλειψή του. Ἀφοῦ κάθισαν ἐπὶ ὧρες νὰ κοιτάζουν ἐκστασιασμένοι τὶς εἰκόνες, τὰ κτίσματα καὶ τὸ μαγευτικὸ τοπίο τῆς πανέμορφης χαράδρας, συνέταξαν μιὰ ἀναφορὰ πρὸς τὸ τουρκικὸ ὑπουργεῖο Πολιτισμοῦ τονίζοντας τὸν μεγάλο αὐτὸ θησαυρὸ ποὺ βρίσκεται στὰ τουρκικὰ χέρια καὶ ὅτι θὰ πρέπει νὰ γίνουν τὰ ἀπαραίτητα ἔργα γιὰ τὴν διάσωσή του. Πέρασαν πολλὰ χρόνια ἀπὸ τότε καὶ μόνο το 1972 τὸ τουρκικὸ ὑπουργεῖο Πολιτισμοῦ ἀποφάσισε νὰ ἐνδιαφερθεῖ γιὰ πρώτη φορὰ ἐπίσημα γιὰ τὴν Παναγία Σουμελά, ἡ ὁποία ἤδη εἶχε ἀρχίσει νὰ γίνετε πόλος ἕλξης πολλῶν ἐπισκεπτῶν καὶ προσκυνητῶν κυρίως ἀπὸ τὴν Εὐρώπη καὶ τὴν Ἀμερική. Τὸ 1986 γιὰ πρώτη φορὰ καθιερώθηκε εἰσιτήριο γιὰ τὴν εἴσοδο στὴν ἱστορικὴ μονή. Ἀπὸ τότε κάθε χρόνο τὸ τουριστικὸ συνάλλαγμα ρέει ὅλο καὶ περισσότερο στὰ τουρκικὰ ταμεῖα. Ἡ Παναγία Σουμελὰ ἄρχισε νὰ τραβάει ἐπισκέπτες ἀπὸ τὰ τέσσερα σημεῖα τοῦ ὁρίζοντα καὶ ἡ φήμη της ἄρχισε νὰ φτάνει στὰ πέρατα τῆς γῆς. Ὁ Τοῦρκος ἀρθογράφος, τελειώνοντας τὴν πολὺ ἐνδιαφέρουσα ἀναφορὰ-ὁμολογία του γιὰ τὴν Παναγία Σουμελά, ἀποκάλυψε ὅτι πολλὰ ἱερὰ βιβλία ἀλλὰ καὶ ἄλλα ἱερὰ ἀντικείμενα ποὺ βρεθῆκαν στὸ μοναστήρι, φυλάγονται σήμερα στὴν Ἄγκυρα. Ἡ προσωπική του μαρτυρία δείχνει πὼς τὸ «Σουμελὰ Μαναστιρί», εἶναι ἱερὸς τόπος καὶ γιὰ τοὺς σημερινοὺς μουσουλμάνους κατοίκους τῆς Μικρᾶς Ἀσίας. Ἄλλωστε, ἡ Μεριὲμ Ἀννὰ εἶναι ἱερὸ πρόσωπο καὶ γιὰ τὸ Κοράνι
Στὶς 16 Ἰουνίου τοῦ 2000, ἔκπληκτοι οἱ κάτοικοι τῆς περιοχῆς τῆς Μάτσκας τοῦ Πόντου, (Ματσούκα στὰ ἑλληνικὰ ), ὅπου βρίσκεται καὶ ἡ Παναγία Σουμελά, ἀντίκριζαν τὸ πρωὶ ὅταν σηκώθηκαν ἀπὸ τὰ κρεβάτια τοὺς μιὰ ἀσυνήθιστη καὶ ἔντονη στρατιωτικὴ κινητοποίηση. Στρατιωτικὰ ὀχήματα ἀνέβαιναν πρὸς τὴν περιοχὴ τοῦ μοναστηριοῦ, ἐνῶ ἀκόμα καὶ πολεμικὰ ἑλικόπτερα πετοῦσαν στὴν γύρω ὀρεινὴ ζώνη. Τί συνέβη ποὺ εἶχε ἔτσι ξαφνικὰ ἀναστατώσει τὴν ἠρεμία στὴν γύρω περιοχὴ καὶ τὴν καθημερινότητα τῶν κατοίκων; Δὲν ἄργησε νὰ γίνει γνωστὴ ἡ αἰτία ὅλης αὐτῆς τῆς ἀναστάτωσης. Πρὸς μεγάλη ἔκπληξη ὅλων τῶν κατοίκων τῆς περιοχῆς ἔγινε γνωστὸ πὼς οἱ ἀρχηγοὶ τῶν τουρκικῶν ἐνόπλων δυνάμεων μὲ τὸν ἀρχηγὸ τοῦ τουρκικοῦ Γενικοῦ Ἐπιτελείου καὶ μὲ τὶς συζύγους τους,… ἐπισκέπτονταν τὴν ἱστορική, ἑλληνορθόδοξη, σταυροπηγιακή, μόνη της Παναγιᾶς Σουμελᾶ. Συγκεκριμένα μὲ τρία στρατιωτικὰ ἑλικόπτερα ὁ τότε ἀρχηγὸς τοῦ Γενικοῦ Ἐπιτελείου, Χουσεΐν Κιβρίκογλου, ὁ τότε ἀρχηγὸς τοῦ Ἐπιτελείου Στρατοῦ, Ἀττίλα Ἀτές, ὁ τότε ἀρχηγὸς τοῦ Ἐπιτελείου Ἀεροπορίας, Ἐργκὶν Τζελασίν, ὁ τότε ἀρχηγὸς τοῦ Ἐπιτελείου Ναυτικοῦ, Ἰλχαμὶ Ἐρντιλ καὶ τότε ὁ ἀρχηγὸς τῆς Στρατοχωροφυλακης, Ρασὶμ Μπετίρ, ἔφτασαν στὴν Μάτσκα ὅπου τους ὑποδέχθηκε ὁ νομάρχης Τραπεζούντας, Ἀντὶ Γιαζάρ. Ὑπῆρξε γενικὴ κινητοποίηση στὴν περιοχὴ καὶ μὲ τὴν συνοδεία τοῦ ταξίαρχου τῆς Στρατοχωροφυλακῆς, Αἰντεμὶρ Τζουλτζούολγου καὶ μὲ τὰ στρατιωτικὰ ἑλικόπτερα οἱ Τοῦρκοι στρατηγοὶ συνέχεια πέταξαν πρὸς τὴν ἱστορικὴ μονή. Μόλις ἔφτασαν ἐκεῖ κοντὰ ἀποβιβάστηκαν σὲ μιὰ εἰδικὴ διαμορφωμένη ἐξέδρα καὶ στὴν συνέχεια ὅλοι μαζί, δηλαδὴ οἱ στρατηγοὶ καὶ οἱ γυναῖκες τοὺς ἀνέβηκαν μὲ τὰ πόδια στὸ ἱστορικὸ μοναστήρι. Τὸ τί ἔγινε ἐκεῖ δὲν ὑπάρχει καμιὰ μαρτυρία νὰ μᾶς τὸ ἀναφέρει, ἀλλὰ ἤδη ἡ ἀναταραχὴ καὶ τὸ νέο εἶχε κάνει τὸ γύρο τῆς Τουρκίας δημιουργώντας πολὺ μεγάλη αἴσθηση. Ὅλα τα σχόλια τοῦ τουρκικοῦ τύπου γιὰ τὴν ἐπίσκεψη αὐτή, ἦταν ὅτι ἦταν μιὰ καθαρὰ τουριστικὴ ἐπίσκεψη, πολλοὶ ὅμως δὲν παρέλειπαν νὰ ἐπισημάνουν τὸ γεγονὸς πὼς ἡ στρατιωτικὴ ἱεραρχία τῆς Τουρκίας διάλεξε τὴν χριστιανικὴ αὐτὴ μονὴ γιὰ νὰ κάνει μιὰ προσκηνυματικὴ ἐκδρομὴ. Ἡ Παναγία Σουμελὰ γιὰ ἄλλη μιὰ φορὰ ἔδειχνε τὴν δύναμη της καθὼς οἱ ἴδιοι οἱ πανίσχυροι Τοῦρκοι στρατηγοί, ἦρθαν ἐκεῖ καὶ ἀνέβαιναν μὲ τὰ πόδια γιὰ νὰ τὴν τιμήσουν καὶ νὰ προσκυνήσουν ἔστω καὶ μὲ τὸν τρόπο τοὺς τὸ ἱστορικὸ μοναστήρι.
Σχεδὸν τρία χρόνια μετά, ὅσο καὶ ἂν αὐτὸ ἀκούγεται ἀπίστευτο, τὸ ἐκπληκτικὸ αὐτὸ γεγονὸς ἐπαναλήφθηκε γιὰ ἄλλη μιὰ φορά. Στὶς 28 Ἰουλίου τοῦ 2003, ἀκριβῶς λίγες μέρες πρὶν ἀπὸ τὶς τότε σημαντικὲς ἐτήσιες κρίσεις τῆς τουρκικῆς στρατιωτικῆς ἱεραρχίας καὶ ἐνῶ τότε στὴν Τουρκία τὸ πολιτικὸ κλίμα ἦταν βαρὺ ἐξ αἰτίας τῆς ἀντιπαράθεσης τῶν κεμαλικῶν καὶ τῶν «εὐρωπαϊστῶν», γιὰ τὶς μεταρρυθμίσεις ποὺ προωθοῦνταν στὰ πλαίσια ἐναρμόνισης μὲ τὰ εὐρωπαϊκὰ δεδομένα, σύσσωμό το τουρκικὸ Γενικὸ Ἐπιτελεῖο ἔρχονταν γιὰ ἕνα ταξίδι μὲ «πολλαπλὴ σημασία», στὴν Παναγία Σουμελὰ τοῦ Πόντου. Συγκεκριμένα ὁ τότε ἀρχηγὸς τοῦ τουρκικοῦ Γενικοῦ Ἐπιτελείου, στρατηγὸς Χιλμὶ Ὀζκιόκ, ὁ τότε γραμματέας τοῦ Ἐθνικοῦ Συμβουλίου, στρατηγὸς Τουντζὲρ Κιλίτς, ὁ τότε ἀρχηγὸς τοῦ Στρατοῦ, στρατηγὸς Ἀϊτὰτς Γιαλμᾶν, ὁ τότε ἀρχηγὸς τῆς Ἀεροπορίας, πτέραρχος Τζουμχοὺρ Ἀσπαρούχ, ὁ τότε ἀρχηγὸς τοῦ Ναυτικοῦ, ναύαρχος Μπουλὲντ Ἀλπκαγιὰ καὶ ὁ τότε ἀρχηγὸς τῆς Στρατοχωροφυλακῆς, στρατηγὸς Σενὲρ Ἐρουγιούρτ, ἀπὸ τὶς 14 ἕως στὶς 19 Ἰουλίου βρέθηκαν στὸν τουρκικὸ Πόντο καὶ στὶς 18 ἀνεβῆκαν πεζὴ ἀπὸ τὸ στενὸ δρόμο ποὺ ὁδηγεῖ στὸ ἀπόκρημνο μοναστήρι γιὰ νὰ ἐπισκεφτοῦν ὅλοι μαζί το ἱστορικὸ κτίσμα ποὺ δεσπόζει στὴν ὀρεινὴ αὐτὴ περιοχὴ τῆς Μάτσκας, (Ματσούκας). Φαίνεται πὼς οἱ Τοῦρκοι στρατηγοί, ὅσο καὶ ἂν αὐτὸ ἀκούγεται παράδοξο, ἤθελαν γιὰ ἄλλη μιὰ φορὰ νὰ προσκυνήσουν τὴν πασίγνωστη διεθνῶς πιὰ Παναγία Σουμελὰ τοῦ Πόντου καὶ νὰ νοιώσουν τὶς εὐεργετικές της ἐπιδράσεις, ἀφοῦ κάθε φορᾶ ποὺ ἐπρόκειτο νὰ γίνουν μεγάλες ἀλλαγὲς στὴν τουρκικὴ στρατιωτικὴ ἱεραρχία, δὲν παρέλειπαν νὰ τὴν ἐπισκεφτοῦν καὶ νὰ μείνουν γιὰ λίγο μέσα στὸ κτίσμα, τῆς πάλαι ποτὲ ἔνδοξης ἱστορικῆς ἑλληνορθόδοξη μονῆς. Ἔτσι γιὰ δεύτερη φορὰ μέσα σὲ τρία χρόνια οἱ Τοῦρκοι στρατηγοὶ βρίσκονταν ξανὰ στὴν ἱστορικὴ μονὴ τῆς Παναγιᾶς Σουμελᾶ καὶ περιηγήθηκαν στὸ ἱστορικὸ μοναστήρι, ποὺ ἐπὶ τόσα χρόνια ἦταν ἡ ψυχὴ τῆς Ὀρθοδοξίας στὴν περιοχὴ τοῦ Πόντου. Ἡ ἐπίσκεψη αὐτὴ ἀποκτοῦσε καὶ ἰδιαίτερη σημασία, καθὼς οἱ τρεῖς ἀπὸ τοὺς στρατηγοὺς ποὺ βρέθηκαν στὸ «περίεργο» γιὰ τὰ τουρκικὰ ΜΜΕ αὐτὸ προσκύνημα στὴν Παναγιὰ Σουμελά, θὰ ἀποστρατεύονταν στὶς ἐρχόμενες κρίσεις. Συγκεκριμένα ὁ ἀρχηγὸς τῆς Ἀεροπορίας, πτέραρχος Τζουμχοὺρ Ἀσπαροὺχ, ὁ ἀρχηγὸς τοῦ Ναυτικοῦ Ναύαρχος Μπουλὲντ Ἀλπκαγιὰ καὶ ὁ γενικὸς γραμματέας τοῦ Ἐθνικοῦ Συμβουλίου, στρατηγὸς Τουντζὲρ Κιλίτς, ἐπρόκειτο νὰ ἀποχωρήσουν συνταξιοδοτούμενοι στὶς κρίσεις τοῦ Αὐγούστου τοῦ 2003. Ὅπως ἦταν ἑπόμενο γιὰ ἄλλη μιὰ φορὰ οἱ τουρκικὲς ἐφημερίδες προσπάθησαν νὰ δικαιολογήσουν τὴν ἐπίσκεψη αὐτὴ ἀποδίδοντας τῆς καθαρὰ τουριστικὸ χαρακτήρα, ἂν καὶ ἀρκετοὶ σχολίασαν μὲ ἔμφαση αὐτὴ τὴν «περίεργη» προτίμηση τῶν στρατηγῶν νὰ ἐπισκέπτονται τὸ ἱστορικὸ αὐτὸ μνημεῖο, μάρτυρα τῆς προαιώνιας παρουσίας τῆς ἑλληνικῆς ὀρθοδοξίας στὴν περιοχή. Ἡ Παναγία ἄσκουσε τὴν γοητεία τῆς ἀκόμα καὶ στὴν τουρκικὴ στρατιωτικὴ ἡγεσία. Φαίνεται πὼς θεωροῦσαν εὐλογία νὰ βρεθοῦν κάτω ἀπὸ τὸ ἀόρατο σκῆπτρο της στὴν ἱστορικὴ μονὴ τῆς Παναγίας Σουμελά.
Ἐκτὸς ὅμως ἀπὸ τοὺς στρατηγοὺς ὑπάρχουν καὶ ἄλλες μαρτυρίες γιὰ προσκύνημα στὴν Παναγία Σουμελὰ ἐπώνυμων Τούρκων πολιτικῶν καὶ στρατιωτικῶν ὅπως ὁ Τουργκοὺτ Ὀζάλ, πρώην πρόεδρος τῆς Τουρκίας, ὁ Ντενὶζ Μπαϊκάλ, πρώην ἀρχηγὸς τοῦ Λαϊκοῦ Κόμματος καὶ ὁ Μεσοὺτ Γιλμάζ, πρώην πρωθυπουργὸς τῆς Τουρκίας ποντιακῆς καταγωγῆς καὶ ποντιόφωνος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου