Ἀπό καρβουνιάρης… ἐπίσκοπος!

Μή βιαστεῖτε, παρακαλῶ, νά κατακρίνετε αὐτό τό στιγμιότυπό μας γιά παράβαση εὐπρεπείας. Μήν πεῖτε ὅτι ὁ συντάκτης τοῦ ξέθαψε κάποια ἄτυχη περιθωριακή περίπτωση καί τήν προβάλλει.Τό περιστατικό μᾶς μπορεῖ νά εἶναι μοναδικό. Δέν συνέβη ὅμως σέ κάποια ἐποχή ἐκκλησιαστικῆς ἀναταραχῆς, οὔτε εἶναι προϊόν σιμωνίας. Εἶναι ἕνα περιστατικό ἀπόλυτα νόμιμο, καί μάλιστα μέ τή σφραγίδα δύο μεγάλων ἐκκλησιαστικῶν προσωπικοτήτων, πού καί τούς δύο τους τιμᾶ ἡ Ἐκκλησία μας ὡς ἁγίους. Ὁ ἕνας τό τέλεσε κι ὁ ἄλλος τό τίμησε.

Βρισκόμαστε στή Νεοκαισάρεια τοῦ Πόντου. Εἶναι ἡ πόλη πού γεννήθηκε ὁ γνωστός μας ἅγιος Γρηγόριος Νεοκαισαρείας ὁ θαυματουργός, ὁ ὁποῖος σπούδασε στήν Καισαρεία τῆς Παλαιστίνης πλάι στόν Ὠριγένη, καί ἀργότερα ἐπέστρεψε στήν πατρίδα του, τό 238, γιά νά ἀναδειχθεῖ ὁ πρῶτος ἐπίσκοπός της.

Γνωστοί εἶναι οἱ ἱεραποστολικοί ἀγῶνες τοῦ ἁγίου καί θαυματουργοῦ Γρηγορίου γιά νά ἐκχριστιανίσει τήν περιοχή. Ἀγῶνες πού στέφθηκαν μέ πλήρη ἐπιτυχία. Κάποτε αὐτοί πού ζοῦσαν στά Κώμανα, γειτονική πόλη τῆς Νεοκαισάρειας, ζήτησαν ἀπό τόν ἅγιο Γρηγόριο...

νά τούς ἐπισκεφθεῖ, γιά νά ἱδρύσει Ἐκκλησία πού νά ἔχει καί ἐπίσκοπο. Ὅταν ὁ ἅγιος ἔφτασε στήν πόλη, ἔμεινε ἀρκετές μέρες, ἀναζωπυρώνοντας μέ τά κηρύγματά του τόν ζῆλο τῶν κατοίκων της γιά μία σωστή χριστιανική ζωή. Σύντομα ἦρθε καί τό θέμα τῆς ἐκλογῆς τοῦ ἐπισκόπου!

Οἱ κάτοικοι, ἔχοντας γιά παράδειγμα τόν ἴδιο τόν ἅγιο Γρηγόριο, συμφωνοῦσαν νά ἐπιλεχθεῖ ἐπίσκοπος ἀπό τούς προκρίτους τοῦ τόπου, πού ταυτόχρονα νά ἔχει καί τό χάρισμα τοῦ λόγου. Οἱ σχετικές ψηφοφορίες δέν ἀπέδωσαν, γιατί ἡ κάθε μερίδα ἐπέμενε γιά τόν δικό της ὑποψήφιο. Τότε ὁ ἅγιος Γρηγόριος εἶπε ὅτι θά μποροῦσαν νά ἀναζητήσουν κάποιον ἀπό τούς μή ἐπισήμους καί γνωστούς προκρίτους τῆς πόλεως. Ἡ πρόταση τοῦ ἁγίου σκανδάλισε ἀρκετούς. Θεωρήθηκε ὡς «ὕβρις». Κάποιος μάλιστα διαμαρτυρήθηκε ἔντονα, προβάλλοντας τό ἐπιχείρημα ὅτι εἶναι ἀδύνατο νά ἐπιλεγεῖ ὡς ἀξιοτερος ἕνας «ἐκ τῶν βάναυσων», Ὅταν προηγουμένως ἀπορρίφθηκαν οἱ πραγματικά ἄξιοι. Στή συνέχεια ὁ ἴδιος μέ εἰρωνικό τόνο εἶπε στόν ἅγιο Γρηγόριο ὅτι, ἐφ’ ὅσον προτείνει νά ἀναλάβει τήν Ἐκκλησία ἕνας ἐκ τῶν «συρφετῶν», γιατί νά μήν ἐκλέξει γιά ἐπίσκοπο τόν “Ἀλέξανδρο τόν καρβουνιάρη”; Ξαφνικά ἦρθε στόν ἅγιο Γρηγόριο ἡ σκέψη ὅτι ἴσως ἡ πρόταση γιά τόν Ἀλέξανδρο δέν ἦταν τυχαία, ἀλλά ὅτι ἦταν θεία ὑπόδειξη. Ἀμέσως ρώτησε ποιός ἦταν αὐτός ὁ Ἀλέξανδρος. Κάποιος, ἀστειευόμενος, τόν ἔφερε μπροστά στόν ἐπίσκοπο. Ἦταν ντυμένος μέ βρώμικα κουρέλια, ἐνῶ τό πρόσωπο καί ὅλο του τό σῶμα ἦταν κατάμαυρο ἀπό τά κάρβουνα. Ὅλοι ἄρχισαν νά γελοῦν. Τό διορατικό ὅμως μάτι τοῦ ἁγίου Γρηγορίου ἔβλεπε ἄλλα πράγματα. Διέκρινε ὅτι ὁ τρόπος ζωῆς του δέν ὀφειλόταν στή φτώχειά του, ἀλλά σέ δική του ἐπιλογή, ἀπό κάποια φιλοσοφική διάθεση.

Μετά ἀπό αὐτή τήν ἐκτίμηση πού ἔκανε γιά τό πρόσωπο τοῦ καρβουνιάρη, τόν πῆρε ἰδιαιτέρως καί ἔμαθε μέ λεπτομέρεια τά σχετικά μέ τόν βίο του. Στή συνέχεια τόν παρέδωσε στούς δικούς του νά τόν πλύνουν καί νά τόν ντύσουν, ἐνῶ ὁ ἅγιος ξαναγύρισε στή σύναξη τῶν πολιτῶν. Ὅταν ὁ Ἀλέξανδρος ἐπέστρεψε στή σύναξη καθαρός καί καλοντυμένος, ὁ κόσμος ξαφνιάστηκε, βλέποντας ἕναν ἄλλον ἄνθρωπο. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος τούς τόνισε τό πόσο λανθασμένο εἶναι τό κριτήριό μας, ὅταν δίνουμε προσοχή στό ἐξωτερικό του ἀνθρώπου καί ὄχι  στό ἐσωτερικό του βάθος.

Ἡ κατάληξη τῆς σύναξης ἔγινε στήν ἐκκλησία, ὅπου ὁ ἅγιος Γρηγόριος χειροτόνησε τόν Ἀλέξανδρο τόν καρβουνιάρη σέ ἐπίσκοπο. Ὕστερα ζήτησε ἀπό τόν νέο ἐπίσκοπο νά κηρύξει τόν θεῖο λόγο. Κι ἐδῶ ὁ ἅγιος Γρηγόριος δέν διαψεύσθηκε. Ὁ λόγος δέν ἦταν περίτεχνος καί στολισμένος, ἦταν ὅμως ἕνας λόγος γεμάτος περιεχόμενο.

Κάποιος νεαρός, πού προερχόταν ἀπό τήν Ἀθήνα καί καμάρωνε γιά τόν δικό του ἀττικίζοντα καί καλλωπισμένο λόγο, χαμογέλασε μέ τό «ἀκαλλές τῆς λέξεως» τοῦ νέου ἐπισκόπου. Γρήγορα ὅμως συνῆλθε «ἐκ θειοτέρας ὄψεως». Εἶδε ἕνα σμῆνος ἀπό περιστέρια, πού ἔλαμπαν ἀπερίγραπτα, καί συγχρόνως ἄκουσε θεία φωνή νά λέει ὅτι «τοῦ Ἀλεξάνδρου εἶναι αὐτά τά περιστέρια».

Τώρα πού φτάσαμε στό τέλος εὐνόητο εἶναι νά διερωτηθεῖ κανείς ποῦ βρίσκεται στήν ἱστορία μας ἡ ἄλλη μεγάλη καί ἅγια προσωπικότητα, πού, ὅπως εἴπαμε, «ἐτίμησε» τήν πράξη τοῦ ἁγίου Γρηγορίου Νεοκαισαρείας. Ἡ ἄλλη προσωπικότητα εἶναι ὁ ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης, ὁ ὁποῖος ἔχει καταγράψει τό περιστατικό τῆς διηγήσεώς μας. Πράγματι, ὅλες τίς παραπάνω πληροφορίες τίς ἔχουμε ἀπό τόν βίο τοῦ Γρηγορίου Νεοκαισαρείας, τόν ὁποῖον ἔγραψε ὁ Γρηγόριος Νύσσης.

(Ἠλία Α. Βουλγαράκη, «Στιγμιότυπα ἀπό τήν ἐποχή τῶν Πατέρων», ἔκδ. Ἁρμός)

Θησαυρός Γνώσεων καί Εὐσεβείας

Βατοπαίδι