Τό ἀρχαῖο ἦθος καί τό νεωτερίστικο πνεῦμα

Ξεκίνησα νά γράψω κάποιες συμπληρωματικές σκέψεις γιά τό τρέχον θέμα τῆς χρήσης μή λειτουργικῆς γλώσσας στήν λατρεία, ὅμως οἱ λογισμοί μέ πῆγαν ἀλλοῦ, μέ πῆγαν βαθύτερα.
Ὅταν ἔχουμε νά ἀντιμετωπίσουμε ἕνα πρόβλημα, νά ἑρμηνεύσουμε ἕνα φαινόμενο, συνήθως ἀναφερόμαστε στά γεγονότα καί τίς συνθῆκες πού τά δημιούργησαν,γιά νά ἐπιστρατεύσουμε ἀντίθετα ἐπιχειρήματα μέ τούς κανόνες τῆς διαλεκτικῆς, ὅμως σπάνια ἀσχολούμεθα καί ἀναφερόμαστε στή βαθιά ρίζα, στό πνεῦμα τῆς καινοτομίας.
Στήν περίπτωση τῆς γλωσσικῆς καινοτομίας καί αὐθαιρεσίας ἔχουμε νά κάνουμε μέ ἕνα ἀλλόκοτο, ἀλλά ὄχι ἄγνωστό μας πνεῦμα.Εἶναι τό ἴδιο τό σύγχρονο πνεῦμα πού ἀναπνέουμε,τό κλίμα πού ζοῦμε,ἕνα καθεστώς πού δύσκολα θά ξεριζώσουμε καί θά ἀπαρνηθοῦμε: ἡ νέα ἐκκλησιαστική ἀτμόσφαιρα, τό διαμορφωμένο στίς μέρες μᾶς ἐκκλησιαστικό ἦθος, τό παγιωμένο ὡς σύνηθες ἱερατικό ὕφος καί οἱ νοοτροπίες τους.
Συνήθως ρίχνουμε τόν "λίθο τοῦ ἀναθέματος" στούς διεφθαρμένους ἱερεῖς, στούς "πουριτανούς ἱεροκήρυκες",στίς "προτεσταντικοῦ τύπου ὀργανώσεις","στόν ἀμαθῆ κλῆρο καί τόν ἀποστάτη λαό", "στίς δυτικόφερτες θεολογίες", στήν "ἐκκλησιαστική διαφθορά" κτλ προκειμένου νά ἐντοπίσουμε τόν φταίχτη γιά τήν ἀλλοίωση καί ἀπεμπόληση τῆς ὀρθόδοξης παράδοσης καί τοῦ γνησίου χριστιανικοῦ ἀνατολικοῦ ἤθους. Κι ὅμως οἱ καινοτομίες δέν ἔχουν μία καί δύο μῆτρες, μπορεῖ νά φταῖνε κάποια ἤ ὅλα παραπάνω,δέν εἶναι ὅμως ἕνας ὁ "δολοφόνος", συγκεκριμμένος ὁ φταίχτης, σεσημασμένος ὁ ἔνοχος μέ τήν εὐκολία τῆς δεδομένης προκατάληψης. Καί ἐξηγοῦμαι...
Οἱ ἱερεῖς παλιότερα "μυρίζανε λιβάνι καί κερί". Μπαίνανε ἐλεύθερα στά σπίτια ἐνοριτῶν καί παραστεκότανε στά προβλήματα τούς , ἀπρόσκλητοι. Διαβάζανε ἀκολουθίες καί κάνανε τόν κανόνα τους, αὐτονόητα καί καθηκόντως.Προβλήματα τούς ἦταν τά ἐνοριακά προβλήματα καί σπουδή τους ἡ διακονία τοῦ δίπλα,μεγαλώνοντας καί ἀνατρέφοντας παράλληλα πολυμελεῖς οἰκογένειες καί μάλιστα χριστιανικές καί δακτυλοδεικτούμενες. Σπίτι τούς εἶχαν τήν ἐκκλησία καί γιά "πατερημά" τούς τούς ἱερούς κανόνες καί τά σοφιολογικά βιβλία. Χωρίς νά ξέρουνε πολλά θεολογικά γράμματα, εἶχαν ἐγκολπωθεῖ ὅλο τό εὐαγγέλιο καί τά ὑψηλότατα δόγματα καί τήν ὀρθοδοξία τήν ἔκαναν ὀρθοπραξία σέ κάθε ἐκδήλωση τῆς ζωῆς τους. Ἀπό τό στόμα τους δέν ἔλειπε ὁ ψαλμός καί ἡ συμβουλή, ὄχι μέ ψυχαναλυτικά κόλπα καί συμβουλευτικά στερεότυπα, ἀλλά μέ λόγο ἁπλό, εὐαγγελικό καί "ἅλατι ἠρτυμένω". Ἀπό δίπλα τους ὁ ἄνθρωπος ἔφευγε ξαλαφρωμένος καί κατανυγμένος καί ὄχι προβληματισμένος,σκανδαλισμένος,κολακευμένος ἤ κατατρυχόμενος ἀπό τύψεις. Δέν χρησιμοποιοῦσαν ἐκφράσεις πού ἀποπνέουν ὑποκειμενική αὐτοδικαίωση καί ἀντικειμενική μιζέρια ὅπως "φιλανθρωπική διακονία,φιλόπτωχον" κλπ ἀλλά τό νά θρέφουν φτωχούς τό θεωροῦσαν αὐτονόητο καί μάλιστα εἶχαν ἀρρωγό τόν ἁπλό λαό, πού τούς προλάβαινε στήν ἐλεημοσύνη, γιατί ὁ δίπλα δέν ἦταν ὁ "πτωχός καί ἄτυχος" ἀλλά ὁ ἀδελφός καί ὁ Χριστός. Δέν ξέρανε πολλά πολλά "κηρύγματα καί μελέτες τῆς ἁγίας γραφῆς", καίτοι τήν ἁγία γραφή τήν γνώριζαν ἀπ'ἔξω, ὄχι μόνο στά λόγια καί καμιά φορᾶ οὔτε στά λόγια, ἀλλά στίς πράξεις,στίς σκέψεις, στήν νοοτροπία,στήν ἀναπνοή, τήν καθημερινότητα. Ὅμοια καί ὁ λαός δέν πολυσκοτίζοταν γιά τόν "Λόγο" καί τούς "κύκλους", οὔτε εἶχαν "γέροντες" καί "ἱεροκήρυκες" γιά βιοτικούς "ἰνστρούχτορες" καί pop idols. Ἔψαχναν καί εὕρισκαν πνευματικό , ὅπου "ξαγορεύονταν τά κρίματά" τους καί ἐτρέφονταν πνευματικά μέ τόν "Ἀόρατο πόλεμο", τόν ¨Θησαυρό Δαμασκηνοῦ" τήν "Ἁμαρτωλῶν σωτηρία". Ὅλοι οἱ παπάδες ἦταν ἅγιοι , ἀκόμα καί οἱ πιό γραφικοί καί ἁμαρτωλοί γιατί "κρατοῦσαν στά χέρια τούς τήν θεία κοινωνία".Στήν λειτουργία οἱ ἱερεῖς, ψέλιζαν λέξεις πανάρχαιες καί τίς "καταλάβαιναν" ἤ τίς καταλάβαιναν ὅλοι! Τήν γλώσσα τήν λειτουργική τήν μεταχειρίζοταν μέ ἱερότητα καί δέν τούς ἐνοίαζε τό κάλυμμα καί τό περίβλημα, ὅπως κανείς μαζί μέ τόν γλυκό καρπό γεύεται καί τό φλούδι καί στό σκληρό ὄστρακο κρύβεται τό μαργαριτάρι. Τούς ἐνοίαζε ἡ γεύση καί ἡ λάμψη, γι'αὐτό καί σέβονταν ἀκόμα καί τό φλούδι καί τό ὄστρακο , ἄν καί καμιά φορᾶ ἦταν σκληρό.
ΚΑΙ ΠΑΝΩ ΑΠ'ΟΛΑ ΤΗΝ ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΝ ΕΙΧΑΝΕ ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΕΚΦΡΑΣΗΣ ΚΑΙ ΖΩΗΣ. Ἀπό τήν στιγμή πού ἡ εὐχαριστία ἔγινε δευτερεῦον ἤ κοινό θέμα σέ μία λίστα πολλῶν ποιμαντικῶν "προτεραιοτήτων", ἀφ'ἤς στιγμῆς ἡ θεία λειτουργία μετατοπίστηκε ἀπό τό κέντρο τῆς ἐκκλησιαστικῆς ζωῆς γιά νά ἀντικατασταθεῖ μέ ἠθικιστικά κηρύγματα,λέσχες μελέτης καί κοινωνικές κοσμικές ἐκδηλώσεις ἔγινε κάτι τό κοινό καί "φτηνό". Ἕνα μέσα σ'ὅλα, ἕνα δευτερεῦον θέμα. Καί ἕνα δευτερεῦον θέμα μπορεῖ βέβαια κάποιος "εὐσεβής καί φωτισμένος" κληρικός νά τό μεταχειριστεῖ "ὅπως θέλει" γιά τό "καλό της κοινότητας". Ἐξ'οὐ καί ἡ χρήση λειτουργικῶν μεταφράσεων ἀλλά καί βιασμοῦ τοῦ κειμένου καί τοῦ τυπικοῦ μέ αὐθαιρεσίες καί ὑποκειμενισμούς ἀνθρώπων. Καί μετά τρέχουν πανικόβλητοι καί προβληματισμένοι οἱ ἀνώτατοι τῶν ποιμένων νά ἐπιβάλουν λειτουργική ἀναγέννηση γιά νά ἐπανέλθουμε στό ἀρχαῖο ὕφος. Βάλτε στό κέντρο τήν λειτουργία,τήν εὐχαριστία καί ὅλα θά ἀποκατασταθοῦν,ἀγαπητοί πατέρες καί θεολόγοι.
Μέ λίγα λόγια, εἶχαν δύο πράγματα οἱ παλιοί ποιμένες,οἱ λειτουργοί ποιμένες : τήν ταπείνωση καί τήν ἀγάπη πού γεννοῦσε τήν ἁπλότητα, τήν ἀνεπιτήδευση, τό ἡσυχαστικό καί ἁγιοτικό κλίμα καί πνεῦμα. Δέν ἐποίμαιναν τόν Χριστό, οὔτε πήγαιναν τήν Ἐκκλησία ὅπου τους ἔλεγε ἡ καρδιά τους. Μέσα στήν ἄγνοιά τους γιά τά πολλά-πολλά(ἄν καί παλιότερα οἱ θεολογικά μορφωμένοι ἱερεῖς,ὅσοι μορφωμένοι, ἦταν ὄντως θεολογικά μορφωμένοι καί ὄχι "ἐπιχρισμένοι μέ γνώσεις"), καθοδηγοῦνταν ἀπό ἕνα Καθῆκον. Ὄχι καθῆκον προτεσταντικό,εὐσεβιστικό,καθωσπρεπίστικο, ἀλλά φιλότιμο μυστικό,συναίσθηση εὐθύνης,συναίσθηση ἱερωσύνης. Εἶχαν τό βίωμα καί τό ἦθος. Εἶχαν ἦθος ταπεινό καί βίωμα φιλοκαλικό.
Σήμερα ἔχουμε ἦθος νεωτεριστικό καί βίωμα "ἐκκλησιαστικό" . Πονηρέψαμε καί προοδέψαμε. Ζοῦμε μέ τά "σύμβολα", τό θέλημα,τήν πιθανότητα,τόν πειραματισμό,τήν αὐτονόμηση,τήν αὐτοδικαίωση,τήν φατρία,τήν σχολαστική θεολογία,τόν μεγαλειώδη καθωσπρεπισμό, τήν πρωτοβουλία καί τήν ἀβουλία,τήν ὑπόκριση,τόν συντηρητισμό καί τόν μοντερνισμό. Εἴμαστε αὐθαίρετα "ἅγιοι" καί ἐπιλεκτικά "ἁμαρτωλοί", προσχηματικά "ἄξιοι" καί ... περιστασιακά "ἀνάξιοι". Τό ἕνα "πνεῦμα" καί ἡ μία πλάνη γεννᾶ ἁλυσιδωτά τήν ἄλλη. Θέτουμε αὐτόβουλα τόν ἑαυτό μας σέ βάθρο ἤ "εἰς κοπρίαν" ζητώντας ἀπό τόν ἄλλο νά μᾶς θαυμάσει ἤ νά μᾶς λυπηθεῖ.Μπαίνουμε σέ μία διαδικασία, σέ ἕναν κρημνισμό πού δέν βλέπουμε καί μάλιστα νομίζουμε πῶς ὀρθοδοξοῦμε.Εἴμαστε εὐσεβεῖς καί μορφωμένοι, τιμητές καί ἐκτιμητές, φιλολογοῦντες καί ἀγαπιστές καί χιλιάδες ἄλλα καί μόνο ἀγάπη καί ταπείνωση , τά δύο μεγάλα καί αὐθεντικά συστατικά δέν ἔχουμε, δέν ἔχουμε τήν γνησιότητα γιατί ἄλλωστε ὅπως εἴπαμε παραπάνω: δέν ποιμαινόμαστε ἀπό τόν Χριστό, δέν ἀφηνόμαστε στόν Χριστό, δέν "εἴμαστε" Ἐκκλησία, ἀλλά ποιμαίνουμε καί πηγαινοφέρνουμε τόν Χριστό καί τήν Ἐκκλησία ὅπου ἐμεῖς θέλουμε!
ΦΩΝΗ ΒΟΩΝΤΟΣ ΑΜΑΡΤΩΛΟΥ ΙΕΡΕΩΣ