Ἀριθ. Πρωτ.: 433
ΠΟΙΜΑΝΤΟΡΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ΤΕΣΣΑΡΑΚΟΣΤΗΣ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ
(ὑπ’ ἀριθ. 250/2025)
Πρός
Τόν Ἱερόν Κλῆρον καί
τόν Χριστώνυμον Λαόν
τῆς καθ' ἡμᾶς Ἱερᾶς Μητροπόλεως
Κυθήρων καί Ἀντικυθήρων
«… Ἀλλ’ ἡμεῖς εἰδότες, ὅτι ἀκάθαρτος καί ἀπρόσδεκτος παρά Κυρίῳ πᾶς ὑψηλοκάρδιος… νηστεύωμεν καί προσευχώμεθα μετά συντετριμμένης καρδίας καί αὐτομεμψίας καί ταπεινώσεως, ἵνα ᾖ καθαρά καί θεάρεστος ἡμῶν ἡ νηστεία, καί ἡ ἐν τῷ Ναῷ τοῦ Θεοῦ προσεδρία τε καί παράστασις» (Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, Ὁμιλία 7η, Περί νηστείας, P.G.151, 89).
Τόν Ἱερόν Κλῆρον καί
τόν Χριστώνυμον Λαόν
τῆς καθ' ἡμᾶς Ἱερᾶς Μητροπόλεως
Κυθήρων καί Ἀντικυθήρων
«… Ἀλλ’ ἡμεῖς εἰδότες, ὅτι ἀκάθαρτος καί ἀπρόσδεκτος παρά Κυρίῳ πᾶς ὑψηλοκάρδιος… νηστεύωμεν καί προσευχώμεθα μετά συντετριμμένης καρδίας καί αὐτομεμψίας καί ταπεινώσεως, ἵνα ᾖ καθαρά καί θεάρεστος ἡμῶν ἡ νηστεία, καί ἡ ἐν τῷ Ναῷ τοῦ Θεοῦ προσεδρία τε καί παράστασις» (Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, Ὁμιλία 7η, Περί νηστείας, P.G.151, 89).
Ἀγαπητοί μου Ἀδελφοί καί Συλλειτουργοί,
Ἀδελφοί μου Χριστιανοί, Τέκνα μου ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά·
Ἀδελφοί μου Χριστιανοί, Τέκνα μου ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά·
Εὐλογημένη, εἰρηνική καί καλλίκαρπη πνευματικά ἡ ἀρξάμενη
Ἁγία Τεσσαρακοστή τῶν Χριστουγέννων.
Ἁγία Τεσσαρακοστή τῶν Χριστουγέννων.
Τήν ἁγία αὐτή περίοδο τῆς νηστείας τῶν Χριστουγέννων ἄνοιξε μέ τήν ἑορτή τῆς ἱερᾶς μνήμης του (14 Νοεμβρίου) ὁ νηπτικός Ἱεράρχης τῆς Ὀρθοδόξου Καθολικῆς Ἐκκλησίας μας Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, Ἀρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης (14ος αἰών).
Καί τό πνευματικό θέμα, μέ τό ὁποῖο θά μᾶς ἀπασχολήσῃ καί θά μᾶς ζωογονήσῃ εἶναι ἡ «καθαρά καί θεάρεστος ἡμῶν νηστεία», ὅπως τήν ὀνομάζει...
Εἰς τό μικρό ἀπόσπασμα τοῦ λόγου του περί νηστείας, τό ὁποῖο προτάξαμε, τονίζει ὁ θεοφόρος αὐτός Ἀρχιεπίσκοπος τῶν Θεσσαλονικέων ὅτι ἐμεῖς οἱ Χριστιανοί, ἐν ἀντιθέσει πρός τόν Φαρισαῖο τῆς παραβολῆς τοῦ Κυρίου μας, ἀφοῦ γνωρίζομεν ὅτι εἶναι ἀκάθαρτος καί ὄχι δεκτός ἀπό τόν Κύριο καί Θεό μας κάθε ὑπερήφανος καί ὑψηλοκάρδιος… ἄς νηστεύωμεν καί ἄς προσευχώμεθα μέ συντετριμμένη καρδία καί μέ αὐτομεμψία (αὐτοκατηγορία) καί μέ ταπείνωσι, διά νά εἶναι καθαρή καί θεάρεστη ἡ νηστεία μας καί ἡ εἴσοδος καί παράστασίς μας εἰς τόν Ναόν τοῦ Θεοῦ.
Ἐν ὄψει, λοιπόν, τῆς εἰσόδου μας εἰς τήν ἱεράν περίοδον τῆς Ἁγίας Τεσσαρακοστῆς τῶν Χριστουγέννων ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς μᾶς ὁμιλεῖ διά τήν καθαράν καί θεάρεστον νηστείαν, δίδοντάς μας τάς ἀληθινάς διαστάσεις καί ὀρθάς παραμέτρους τῆς θεοφιλοῦς νηστείας. Διότι εἶναι γεγονός ὅτι εἰς πολλούς χριστιανούς ὑπάρχει μία ὄχι καλή ἐκτίμησις τῶν πολλαπλῶν ἀγαθῶν καί δωρεῶν τῆς διπλῆς νηστείας, τῆς σωματικῆς καί πνευματικῆς νηστείας καί κάποια δυσμενής προκατάληψις καί προδιάθεσις διά τήν νηστείαν.
Ἄς ἀκούσωμεν, ὅμως, σέ ἁπλουστευμένη ἔκφρασι τόν θεοφώτιστο λόγο περί τῆς θεοδιδάκτου νηστείας τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, διά νά διευρυνθῇ μέ τήν Χάριν τοῦ Θεοῦ ὁ πνευματικός μας ὁρίζων καί ἐπιτευχθῇ ἡ ἀληθής κατανόησις τοῦ θείου δώρου τῆς νηστείας.
«Ἡ νηστεία εἶναι ἐντολή ζωῆς. Δόθηκε ἀπό τόν Θεό στόν Ἀδάμ γιά τή διαφύλαξη τῆς Θείας Χάριτος πού εἶχε προσφερθεῖ σέ αὐτόν ἀπό τόν Θεό. Ἡ ἀκρασία συμβάλλει στόν θάνατο σώματος καί ψυχῆς. Ποιός ἄνθρωπος, λοιπόν, δέν θέλει νά βρεῖ ζωή καί χάρη ἀπό τόν Θεό; Ὁ Κύριος μᾶς ὑποδεικνύει τόν τρόπο τῆς νίκης κατά τῆς φθορᾶς. Νηστεύοντας σέ ὅλα νίκησε τόν πειρασμό. Θά προσπαθήσω, λοιπόν, νά σᾶς δείξω ποιά εἶναι ἡ θεάρεστη καί ἀληθινή νηστεία.
Πρέπει νά γνωρίζετε ὅτι δέν ἐπαινεῖται αὐτή καθ’ ἑαυτήν ἡ σωματική νηστεία, ἀλλά ἡ ἐνέργειά της γιά τήν ψυχική ὠφέλεια. Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος τονίζει ὅτι ἡ σωματική ἄσκηση λίγο ὠφελεῖ. Οἱ Θεοφόροι Πατέρες πού ὁμιλοῦν ἀπό πεῖρα δέν δέχονται τίς πολυήμερες νηστεῖες. Κρίνουν ὅτι εἶναι πιό ὠφέλιμο, ὅταν νηστεύουμε, νά τρῶμε καθημερινά μία φορά καί νά μή χορταίνουμε. Τό νά ἀφήνει κανείς τό φαγητό, ἐνῶ ἔχει ἀκόμη ὄρεξη, εἶναι πολύ ὠφέλιμο. Βέβαια, ἡ διάθεση καί ἡ δυνατότητα τοῦ καθενός εἶναι διαφορετική. Γι’ αὐτό ἡ ποιότητα καί ἡ ποσότητα τῆς τροφῆς πρέπει νά εἶναι ἡ κατάλληλη γιά τόν καθένα. Πραγματικά, τό νά τρώει ὁ ἀσθενής κατάλληλα πρός τήν ἀσθένειά του καί μέ μέτρο, εἶναι ἐπιτρεπτό. Πρέπει νά προσέχει βέβαια, ὥστε νά μήν προσθέτει στά ἀναγκαῖα καί περιττά. Τό νά ἀναζητεῖ κανείς τήν τροφή καί ὄχι τήν τρυφή, τήν πόση καί ὄχι τή μέθη, τή χρήση ἀλλά ὄχι τήν ἀμετρία καί τήν κατάχρηση, δέν ἀφαιρεῖ τήν ἁγιότητά του. Αὐτή εἶναι ἡ ἀρχή τῆς ἀληθινῆς καί θεάρεστης νηστείας. Ὁ σκοπός γιά τόν ὁποῖο θεσμοθετήθηκε καί τιμήθηκε ἀπό τούς χριστιανούς εἶναι ἡ κάθαρση τῆς ψυχῆς.
Κατά τή διάρκεια τῆς νηστείας πρέπει νά δίδεται ἰδιαίτερη προσοχή στήν ἄσκηση τῆς φιλανθρωπίας. Ἄν εἶσαι εὔπορος, νά προσφέρεις τό περίσσευμά σου γιά τήν παρηγοριά αὐτῶν πού πεινοῦν. Ἔτσι νηστεύοντας θά συμπάσχεις μέ τόν Χριστό, γιά νά ἀναστηθεῖς μαζί του. Ἀφοῦ τρέφεσαι μέ ἐγκράτεια νηστεύοντας μήν ἀποθηκεύεις τά περισσεύματά σου. Ἐσύ πεινᾶς μέ τή θέλησή σου, χόρτασε, λοιπόν, αὐτόν πού εἶναι πεινασμένος χωρίς τή θέλησή του. Τότε ἡ νηστεία σου θά εἶναι σάν τό περιστέρι πού ἔχει στό ράμφος του κλάδο ἐλιᾶς καί εὐαγγελίζεται τό ἀγαθό.
Ἄν δέν θέλεις νά δώσεις ἀπό τά δικά σου, τουλάχιστο νά ἀπέχεις ἀπό αὐτά πού εἶναι ξένα. Μήν ἁρπάζεις καί θησαυρίζεις ἐσύ σέ βάρος τῶν φτωχότερων καί μερικές φορές τόσο ἄδικα. Οἱ ἅρπαγες καί οἱ ἄδικοι δέν θά ἔχουν πρόσωπο νά παρουσιαστοῦν μπροστά στόν Χριστό. Ὁ πλούσιος καταδικάζεται ὄχι γιατί ἀδίκησε κάποιον, ἀλλά γιατί δέν ἔδωσε ἀπό ὅσα δίκαια ἀπόκτησε. Γιατί ὁ πλοῦτος εἶναι κοινός, ἀπό τά κοινά ταμεῖα τῶν κτισμάτων τοῦ Θεοῦ. Πῶς, λοιπόν, δέν εἶναι πλεονέκτης αὐτός πού οἰκειοποιεῖται τά κοινά, ἔστω καί ἄν δέν ἁρπάζει φανερά αὐτά πού ἀνήκουν στούς ἄλλους;
Ὅσοι ἔχουν ἀγαπήσει τήν πτωχεία τοῦ Χριστοῦ ἤ ἄν ὄχι, τουλάχιστον τούς πτωχούς, ἐνῶ προτίμησαν τήν ἐγκράτεια γιά τόν ἑαυτό τους καί τήν ὀλιγάρκεια, αὐτοί εἶναι ποιηταί τῶν εὐαγγελικῶν ἐντολῶν. Γιατί ὁ Χριστός ζήτησε ἀπό τόν Πατέρα του νά μᾶς δώσει τή Χάρη νά εἴμαστε ἕνα: «Δῶσε νά εἶναι ὅλοι αὐτοί ἕνα, ὅπως ἐμεῖς εἴμαστε ἕνα», εἶπε. Ὅσοι δέν ἔκαναν τά ὑπάρχοντά τους κοινά μέ αὐτούς πού τά ἔχουν ἀνάγκη καί δέν ἔκαναν πλησίον τους αὐτούς πού εἶναι μακρινοί, δέν εἶναι ἀληθινά παιδιά τοῦ Θεοῦ.
Ὅλα αὐτά ἄς μᾶς κάνουν νά φοβηθοῦμε, γιατί εἶναι φρικτά, καί ἄς ρυθμίσουμε τή διαγωγή μας ὅπως ἀρέσει στόν Θεό. Ὁ ἴδιος ὁ Κύριος γιά χάρη μας ἔγινε φτωχός. Εἶναι ἀνάγκη, λοιπόν, κανείς νά ζήσει τήν πτωχεία τοῦ Χριστοῦ. Ἄς ἀποκτήσουμε εὐσπλαχνία. Καταλληλότερο καιρό δέν θά βροῦμε ἀπό τίς μέρες αὐτές. Ἄς ἑνώσουμε τή νηστεία μέ τή συμπάθεια. Ἄς προσκυνήσουμε ἔτσι τήν Θείαν Γέννησιν τοῦ Θείου Βρέφους, τοῦ δι’ ἄκραν φιλανθρωπίαν καί ἀγαθότητα ἐνανθρωπήσαντος Κυρίου καί Θεοῦ ἡμῶν διά νά ἐπιτύχουμε τήν αἰώνια ἀπολύτρωση», τήν ὁποία ἐδωροφόρησε ὁ Θεάνθρωπος Κύριος καί Θεός μας μέ τήν ἀπολυτρωτικήν Του Θυσίαν καί τήν Ἁγίαν Του Ἀνάστασιν».
Ἀγαπητοί μου Ἀδελφοί,
Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος Ἀρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης, ὁ Παλαμᾶς, εἴδαμε σέ ποιές διαστάσεις, ὑλικές καί πνευματικές, τοποθετεῖ τήν καθαρή καί θεάρεστη νηστεία. Συνιστᾶ κατά τήν διάρκεια τῆς νηστείας νά δίδεται ἰδιαίτερη προσοχή εἰς τήν ἄσκησιν τῆς φιλανθρωπίας. Ὁ εὔπορος νά προσφέρῃ τό περίσσευμά του διά τήν ἀνακούφισιν τῶν πτωχῶν καί τῶν πενήτων. Αὐτός, πού νηστεύει καί πεινᾶ μέ τήν θέλησίν του, ἄς τροφοδοτῇ ἐκεῖνον, πού εἶναι πεινασμένος χωρίς τήν θέλησίν του. Ὄχι ἁρπαγές καί ἀδικίες. Οἱ ἅρπαγες καί οἱ ἄδικοι δέν θά ἔχουν πρόσωπον νά παρουσιασθοῦν ἐνώπιον τοῦ Χριστοῦ.
Ποιηταί τῶν Εὐαγγελικῶν ἐντολῶν εἶναι ὅσοι ἔχουν ἀγαπήσει τήν πτωχεία τοῦ Χριστοῦ ἤ τοὐλάχιστον τούς πτωχούς. Ὁ Χριστός ἐζήτησε ἀπό τόν Πατέρα Του νά μᾶς χαρίσῃ τήν Ἁγιοτριαδικήν ἑνότητα. Ἄς ἀποκτήσωμεν εὐσπλαγχνίαν, ἄς ἑνώσωμεν τήν νηστείαν μέ τήν συμπάθειαν, συμβουλεύει ὁ θεῖος Γρηγόριος.
Πόσο ὠφέλιμη καί ἀπαραίτητη διά τήν ζωήν μας θά ἦτο ἡ νηστεία, ἐάν εἶχε τά ὡς ἄνω χαρακτηριστικά γνωρίσματα!
Ὅμως, θλιβερό γεγονός εἶναι ὅτι εἰς τήν ταραγμένη καί συγκεχυμένη ἐποχή μας, πού πνέει ὁ «λίβας» τῆς «νέας ἐποχῆς» καί τῆς «νέας τάξης πραγμάτων» ἡ ἀγάπη τῶν πολλῶν ἐψύγη, ἡ νηστεία δέχεται εἰρωνεῖες καί καταφρόνησι, ἡ προσευχή καί ἡ ἄσκησις θεωροῦνται ὡς ξένα καί παράδοξα φαινόμενα, ὁ σεβασμός τῶν ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων καί τῆς ἐλευθερίας τῆς βουλήσεως τοῦ ἀνθρώπου, ὅταν πρόκειται περί προσωπικῶν ἐπιλογῶν καί δεδομένων, παραγκωνίζεται, καθώς ἐνίοτε ἐπιβάλλονται ὑποχρεωτικῶς ἀνεπιθύμητα πράγματα (ὅπως π.χ. εἶναι ὁ προσωπικός ἀριθμός διά μίαν μεγάλην μερίδα λαοῦ, διά τόν ὁποῖον γίνεται πολύς λόγος).
Πόλεμοι καί ἀκοαί πολέμων εἰς τόν βορρᾶ, ἀνάμεσα στή Ρωσία καί τήν Οὐκρανία, τήν Συρία καί τήν Γάζα καί τήν Μέση Ἀνατολή, σκορποῦν τόν θάνατο καί τήν καταστροφή. Χριστιανοί διώκονται ἀπηνῶς στίς προαναφερθεῖσες ἐμπόλεμες περιοχές. Ἄμαχος πληθυσμός καί νήπια θανατώνονται καθημερινῶς. Συγκρούονται τά συμφέροντα μεταξύ λαῶν καί δυστυχῶς δέν ἐξέλειψε ὁ φόβος καί ἡ ἀπειλή παγκοσμίου συρράξεως.
Σκάνδαλα εἰς τόν πολιτικό, ἀλλά καί εἰς τόν ἐκκλησιαστικό χῶρο, ἐνίοτε, ξεσποῦν. Μέ βαθύ πόνο σημειώνουμε ὅτι παρατηροῦνται παραβάσεις καί παραβιάσεις μακραίωνων ἐκκλησιαστικῶν παραδόσεων, Ἱερῶν Κανόνων καί δογματικῶν ὅρων, πού ὁδηγοῦν σέ συμπροσευχές μέ αἱρετικούς, ἀκοινωνήτους καί ἀλλοθρήσκους καί σκανδαλίζουν τό Χριστεπώνυμο Πλήρωμα τῆς Ἁγίας μας Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Καί ἀκούονται ἀπό χείλη ὑψηλά ἱσταμένων Κληρικῶν τά ἀνήκουστα: ὅλοι οἱ ἄνθρωποι πιστεύουν εἰς τόν ἴδιο Θεό (εἰδωλολάτρες, ἄθεοι, αἱρετικοί, κακόδοξοι, ἀλλόθρησκοι κ.λπ.), ἐνῷ εἰς τό Ἱερόν Σύμβολον τῆς Πίστεώς μας, (τό ὁποῖον δέν ἐπιτρέπεται καί δέν δικαιοῦνται νά ἐκφωνοῦν ἑτερόδοξοι καί κακόδοξοι «ἐν Ἐκκλησίᾳ Ὀρθοδόξου λαοῦ», ὅταν δέν ἔχουν ἀποπτύσει τάς αἱρετικάς καί κακοδόξους διδασκαλίας των), ὁμολογοῦμεν τήν Ὀρθόδοξη Πίστι μας εἰς τόν ἀληθινόν Τριαδικόν Θεόν μας καί εἰς τήν Μίαν καί Μόνην Ἁγίαν, Καθολικήν καί Ἀποστολικήν Ἐκκλησίαν, τήν ἀπό περάτων ἕως περάτων τῆς Οἰκουμένης. Καί ἐνῶ βλασφήμως διακηρύσσεται ὅτι ὅλες οἱ θρησκεῖες ἀποτελοῦν «ὁδούς σωτηρίας», οἱ Ἅγιοι καί Θεοφόροι Ἀπόστολοι Πέτρος καί Ἰωάννης, ἐκφράζοντες τήν ἁγίαν καί ἀμώμητον Πίστιν τῶν εὐσεβῶν Χριστιανῶν, ὡμολόγησαν ὅτι «οὐκ ἔστιν ἐν ἄλλῳ οὐδενί ἡ σωτηρία (εἰμή ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ)· οὐδέ γάρ ὄνομά ἐστιν ἕτερον ὑπό τόν οὐρανόν τό δεδομένον ἐν ἀνθρώποις ἐν ᾧ δεῖ σωθῆναι ἡμᾶς» (Πραξ. 4, 12).
Δέν ἔχομεν, δυστυχῶς, εὐσπλαχνίαν καί συμπάθειαν, πού συνιστᾷ ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς ὡς προέκτασιν τοῦ ἀγῶνος «τῆς καθαρᾶς καί θεαρέστου νηστείας», ὅταν τά ἐντεταλμένα ὄργανα ἀπονομῆς τῆς Θείας Δικαιοσύνης τηροῦν ἐνίοτε τήν τακτικήν τοῦ Ποντίου Πιλάτου, ὁ ὁποῖος, ἄν καί ἐπείσθη διά τήν ἀθωότητα τοῦ Θεανθρώπου Κυρίου μας, «παρέδωκε τόν Χριστόν ἵνα σταυρωθῇ», διά λόγους σκοπιμότητος, καί τοιουτοτρόπως ἐσφαγίασε τό δίκαιον καί τόν μοναδικόν καί ἀνεπανάληπτον Δίκαιον ὁλοκλήρου τῆς ἀνθρωπότητος.
Ἀδελφοί μου,
Εἴθε ὅλοι οἱ Πιστοί καί ὅλος ὁ κόσμος νά δεχθοῦμε τό λυτρωτικό μήνυμα τῆς «καθαρᾶς καί θεαρέστου νηστείας», ὅπως τό ἐβίωσε ὀντολογικά καί μᾶς τό ἐδίδαξε ἐμπειρικά ὁ θεοπρόβλητος Ποιμήν καί Διδάσκαλος τῆς τῶν Θεσσαλονικέων Ἐκκλησίας (Ἅγιος Γρηγόριος), κατά τόν 14ον αἰῶνα. «Νηστεύοντες, ἀδελφοί, σωματικῶς, νηστεύσωμεν καί πνευματικῶς». «Ἀληθής νηστεία, ἡ τῶν κακῶν ἀλλοτρίωσις …».
Ἡ πολύεδρη, κατά τά ὡς ἄνω νηστεία εἶναι εὐεργετική καί σωτήρια. Προετοιμάζει τόν Χριστιανό διά τούς πνευματικούς ἀγῶνας του, τήν πάλην πρός τά πονηρά πνεύματα καί τόν ἀόρατον πόλεμον κατά τοῦ διαβόλου. Καί ἐνισχύει καί ἐνδυναμώνει τόν πιστόν δοῦλον τοῦ Θεοῦ, ὥστε νά ἔχῃ εὐσπλαγχνίαν καί συμπάθειαν πρός τούς συνανθρώπους του, ὥστε νά ἐφαρμόζῃ προθύμως τό τοῦ Ἀποστόλου Παύλου : «χαίρειν μετά χαιρόντων καί κλαίειν μετά κλαιόντων» (Ρωμ. 12, 15).
Καί ἐπί τούτοις διατελῶ μετ’ εὐχῶν καί ἀγάπης
Καί τό πνευματικό θέμα, μέ τό ὁποῖο θά μᾶς ἀπασχολήσῃ καί θά μᾶς ζωογονήσῃ εἶναι ἡ «καθαρά καί θεάρεστος ἡμῶν νηστεία», ὅπως τήν ὀνομάζει...
Εἰς τό μικρό ἀπόσπασμα τοῦ λόγου του περί νηστείας, τό ὁποῖο προτάξαμε, τονίζει ὁ θεοφόρος αὐτός Ἀρχιεπίσκοπος τῶν Θεσσαλονικέων ὅτι ἐμεῖς οἱ Χριστιανοί, ἐν ἀντιθέσει πρός τόν Φαρισαῖο τῆς παραβολῆς τοῦ Κυρίου μας, ἀφοῦ γνωρίζομεν ὅτι εἶναι ἀκάθαρτος καί ὄχι δεκτός ἀπό τόν Κύριο καί Θεό μας κάθε ὑπερήφανος καί ὑψηλοκάρδιος… ἄς νηστεύωμεν καί ἄς προσευχώμεθα μέ συντετριμμένη καρδία καί μέ αὐτομεμψία (αὐτοκατηγορία) καί μέ ταπείνωσι, διά νά εἶναι καθαρή καί θεάρεστη ἡ νηστεία μας καί ἡ εἴσοδος καί παράστασίς μας εἰς τόν Ναόν τοῦ Θεοῦ.
Ἐν ὄψει, λοιπόν, τῆς εἰσόδου μας εἰς τήν ἱεράν περίοδον τῆς Ἁγίας Τεσσαρακοστῆς τῶν Χριστουγέννων ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς μᾶς ὁμιλεῖ διά τήν καθαράν καί θεάρεστον νηστείαν, δίδοντάς μας τάς ἀληθινάς διαστάσεις καί ὀρθάς παραμέτρους τῆς θεοφιλοῦς νηστείας. Διότι εἶναι γεγονός ὅτι εἰς πολλούς χριστιανούς ὑπάρχει μία ὄχι καλή ἐκτίμησις τῶν πολλαπλῶν ἀγαθῶν καί δωρεῶν τῆς διπλῆς νηστείας, τῆς σωματικῆς καί πνευματικῆς νηστείας καί κάποια δυσμενής προκατάληψις καί προδιάθεσις διά τήν νηστείαν.
Ἄς ἀκούσωμεν, ὅμως, σέ ἁπλουστευμένη ἔκφρασι τόν θεοφώτιστο λόγο περί τῆς θεοδιδάκτου νηστείας τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, διά νά διευρυνθῇ μέ τήν Χάριν τοῦ Θεοῦ ὁ πνευματικός μας ὁρίζων καί ἐπιτευχθῇ ἡ ἀληθής κατανόησις τοῦ θείου δώρου τῆς νηστείας.
«Ἡ νηστεία εἶναι ἐντολή ζωῆς. Δόθηκε ἀπό τόν Θεό στόν Ἀδάμ γιά τή διαφύλαξη τῆς Θείας Χάριτος πού εἶχε προσφερθεῖ σέ αὐτόν ἀπό τόν Θεό. Ἡ ἀκρασία συμβάλλει στόν θάνατο σώματος καί ψυχῆς. Ποιός ἄνθρωπος, λοιπόν, δέν θέλει νά βρεῖ ζωή καί χάρη ἀπό τόν Θεό; Ὁ Κύριος μᾶς ὑποδεικνύει τόν τρόπο τῆς νίκης κατά τῆς φθορᾶς. Νηστεύοντας σέ ὅλα νίκησε τόν πειρασμό. Θά προσπαθήσω, λοιπόν, νά σᾶς δείξω ποιά εἶναι ἡ θεάρεστη καί ἀληθινή νηστεία.
Πρέπει νά γνωρίζετε ὅτι δέν ἐπαινεῖται αὐτή καθ’ ἑαυτήν ἡ σωματική νηστεία, ἀλλά ἡ ἐνέργειά της γιά τήν ψυχική ὠφέλεια. Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος τονίζει ὅτι ἡ σωματική ἄσκηση λίγο ὠφελεῖ. Οἱ Θεοφόροι Πατέρες πού ὁμιλοῦν ἀπό πεῖρα δέν δέχονται τίς πολυήμερες νηστεῖες. Κρίνουν ὅτι εἶναι πιό ὠφέλιμο, ὅταν νηστεύουμε, νά τρῶμε καθημερινά μία φορά καί νά μή χορταίνουμε. Τό νά ἀφήνει κανείς τό φαγητό, ἐνῶ ἔχει ἀκόμη ὄρεξη, εἶναι πολύ ὠφέλιμο. Βέβαια, ἡ διάθεση καί ἡ δυνατότητα τοῦ καθενός εἶναι διαφορετική. Γι’ αὐτό ἡ ποιότητα καί ἡ ποσότητα τῆς τροφῆς πρέπει νά εἶναι ἡ κατάλληλη γιά τόν καθένα. Πραγματικά, τό νά τρώει ὁ ἀσθενής κατάλληλα πρός τήν ἀσθένειά του καί μέ μέτρο, εἶναι ἐπιτρεπτό. Πρέπει νά προσέχει βέβαια, ὥστε νά μήν προσθέτει στά ἀναγκαῖα καί περιττά. Τό νά ἀναζητεῖ κανείς τήν τροφή καί ὄχι τήν τρυφή, τήν πόση καί ὄχι τή μέθη, τή χρήση ἀλλά ὄχι τήν ἀμετρία καί τήν κατάχρηση, δέν ἀφαιρεῖ τήν ἁγιότητά του. Αὐτή εἶναι ἡ ἀρχή τῆς ἀληθινῆς καί θεάρεστης νηστείας. Ὁ σκοπός γιά τόν ὁποῖο θεσμοθετήθηκε καί τιμήθηκε ἀπό τούς χριστιανούς εἶναι ἡ κάθαρση τῆς ψυχῆς.
Κατά τή διάρκεια τῆς νηστείας πρέπει νά δίδεται ἰδιαίτερη προσοχή στήν ἄσκηση τῆς φιλανθρωπίας. Ἄν εἶσαι εὔπορος, νά προσφέρεις τό περίσσευμά σου γιά τήν παρηγοριά αὐτῶν πού πεινοῦν. Ἔτσι νηστεύοντας θά συμπάσχεις μέ τόν Χριστό, γιά νά ἀναστηθεῖς μαζί του. Ἀφοῦ τρέφεσαι μέ ἐγκράτεια νηστεύοντας μήν ἀποθηκεύεις τά περισσεύματά σου. Ἐσύ πεινᾶς μέ τή θέλησή σου, χόρτασε, λοιπόν, αὐτόν πού εἶναι πεινασμένος χωρίς τή θέλησή του. Τότε ἡ νηστεία σου θά εἶναι σάν τό περιστέρι πού ἔχει στό ράμφος του κλάδο ἐλιᾶς καί εὐαγγελίζεται τό ἀγαθό.
Ἄν δέν θέλεις νά δώσεις ἀπό τά δικά σου, τουλάχιστο νά ἀπέχεις ἀπό αὐτά πού εἶναι ξένα. Μήν ἁρπάζεις καί θησαυρίζεις ἐσύ σέ βάρος τῶν φτωχότερων καί μερικές φορές τόσο ἄδικα. Οἱ ἅρπαγες καί οἱ ἄδικοι δέν θά ἔχουν πρόσωπο νά παρουσιαστοῦν μπροστά στόν Χριστό. Ὁ πλούσιος καταδικάζεται ὄχι γιατί ἀδίκησε κάποιον, ἀλλά γιατί δέν ἔδωσε ἀπό ὅσα δίκαια ἀπόκτησε. Γιατί ὁ πλοῦτος εἶναι κοινός, ἀπό τά κοινά ταμεῖα τῶν κτισμάτων τοῦ Θεοῦ. Πῶς, λοιπόν, δέν εἶναι πλεονέκτης αὐτός πού οἰκειοποιεῖται τά κοινά, ἔστω καί ἄν δέν ἁρπάζει φανερά αὐτά πού ἀνήκουν στούς ἄλλους;
Ὅσοι ἔχουν ἀγαπήσει τήν πτωχεία τοῦ Χριστοῦ ἤ ἄν ὄχι, τουλάχιστον τούς πτωχούς, ἐνῶ προτίμησαν τήν ἐγκράτεια γιά τόν ἑαυτό τους καί τήν ὀλιγάρκεια, αὐτοί εἶναι ποιηταί τῶν εὐαγγελικῶν ἐντολῶν. Γιατί ὁ Χριστός ζήτησε ἀπό τόν Πατέρα του νά μᾶς δώσει τή Χάρη νά εἴμαστε ἕνα: «Δῶσε νά εἶναι ὅλοι αὐτοί ἕνα, ὅπως ἐμεῖς εἴμαστε ἕνα», εἶπε. Ὅσοι δέν ἔκαναν τά ὑπάρχοντά τους κοινά μέ αὐτούς πού τά ἔχουν ἀνάγκη καί δέν ἔκαναν πλησίον τους αὐτούς πού εἶναι μακρινοί, δέν εἶναι ἀληθινά παιδιά τοῦ Θεοῦ.
Ὅλα αὐτά ἄς μᾶς κάνουν νά φοβηθοῦμε, γιατί εἶναι φρικτά, καί ἄς ρυθμίσουμε τή διαγωγή μας ὅπως ἀρέσει στόν Θεό. Ὁ ἴδιος ὁ Κύριος γιά χάρη μας ἔγινε φτωχός. Εἶναι ἀνάγκη, λοιπόν, κανείς νά ζήσει τήν πτωχεία τοῦ Χριστοῦ. Ἄς ἀποκτήσουμε εὐσπλαχνία. Καταλληλότερο καιρό δέν θά βροῦμε ἀπό τίς μέρες αὐτές. Ἄς ἑνώσουμε τή νηστεία μέ τή συμπάθεια. Ἄς προσκυνήσουμε ἔτσι τήν Θείαν Γέννησιν τοῦ Θείου Βρέφους, τοῦ δι’ ἄκραν φιλανθρωπίαν καί ἀγαθότητα ἐνανθρωπήσαντος Κυρίου καί Θεοῦ ἡμῶν διά νά ἐπιτύχουμε τήν αἰώνια ἀπολύτρωση», τήν ὁποία ἐδωροφόρησε ὁ Θεάνθρωπος Κύριος καί Θεός μας μέ τήν ἀπολυτρωτικήν Του Θυσίαν καί τήν Ἁγίαν Του Ἀνάστασιν».
Ἀγαπητοί μου Ἀδελφοί,
Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος Ἀρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης, ὁ Παλαμᾶς, εἴδαμε σέ ποιές διαστάσεις, ὑλικές καί πνευματικές, τοποθετεῖ τήν καθαρή καί θεάρεστη νηστεία. Συνιστᾶ κατά τήν διάρκεια τῆς νηστείας νά δίδεται ἰδιαίτερη προσοχή εἰς τήν ἄσκησιν τῆς φιλανθρωπίας. Ὁ εὔπορος νά προσφέρῃ τό περίσσευμά του διά τήν ἀνακούφισιν τῶν πτωχῶν καί τῶν πενήτων. Αὐτός, πού νηστεύει καί πεινᾶ μέ τήν θέλησίν του, ἄς τροφοδοτῇ ἐκεῖνον, πού εἶναι πεινασμένος χωρίς τήν θέλησίν του. Ὄχι ἁρπαγές καί ἀδικίες. Οἱ ἅρπαγες καί οἱ ἄδικοι δέν θά ἔχουν πρόσωπον νά παρουσιασθοῦν ἐνώπιον τοῦ Χριστοῦ.
Ποιηταί τῶν Εὐαγγελικῶν ἐντολῶν εἶναι ὅσοι ἔχουν ἀγαπήσει τήν πτωχεία τοῦ Χριστοῦ ἤ τοὐλάχιστον τούς πτωχούς. Ὁ Χριστός ἐζήτησε ἀπό τόν Πατέρα Του νά μᾶς χαρίσῃ τήν Ἁγιοτριαδικήν ἑνότητα. Ἄς ἀποκτήσωμεν εὐσπλαγχνίαν, ἄς ἑνώσωμεν τήν νηστείαν μέ τήν συμπάθειαν, συμβουλεύει ὁ θεῖος Γρηγόριος.
Πόσο ὠφέλιμη καί ἀπαραίτητη διά τήν ζωήν μας θά ἦτο ἡ νηστεία, ἐάν εἶχε τά ὡς ἄνω χαρακτηριστικά γνωρίσματα!
Ὅμως, θλιβερό γεγονός εἶναι ὅτι εἰς τήν ταραγμένη καί συγκεχυμένη ἐποχή μας, πού πνέει ὁ «λίβας» τῆς «νέας ἐποχῆς» καί τῆς «νέας τάξης πραγμάτων» ἡ ἀγάπη τῶν πολλῶν ἐψύγη, ἡ νηστεία δέχεται εἰρωνεῖες καί καταφρόνησι, ἡ προσευχή καί ἡ ἄσκησις θεωροῦνται ὡς ξένα καί παράδοξα φαινόμενα, ὁ σεβασμός τῶν ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων καί τῆς ἐλευθερίας τῆς βουλήσεως τοῦ ἀνθρώπου, ὅταν πρόκειται περί προσωπικῶν ἐπιλογῶν καί δεδομένων, παραγκωνίζεται, καθώς ἐνίοτε ἐπιβάλλονται ὑποχρεωτικῶς ἀνεπιθύμητα πράγματα (ὅπως π.χ. εἶναι ὁ προσωπικός ἀριθμός διά μίαν μεγάλην μερίδα λαοῦ, διά τόν ὁποῖον γίνεται πολύς λόγος).
Πόλεμοι καί ἀκοαί πολέμων εἰς τόν βορρᾶ, ἀνάμεσα στή Ρωσία καί τήν Οὐκρανία, τήν Συρία καί τήν Γάζα καί τήν Μέση Ἀνατολή, σκορποῦν τόν θάνατο καί τήν καταστροφή. Χριστιανοί διώκονται ἀπηνῶς στίς προαναφερθεῖσες ἐμπόλεμες περιοχές. Ἄμαχος πληθυσμός καί νήπια θανατώνονται καθημερινῶς. Συγκρούονται τά συμφέροντα μεταξύ λαῶν καί δυστυχῶς δέν ἐξέλειψε ὁ φόβος καί ἡ ἀπειλή παγκοσμίου συρράξεως.
Σκάνδαλα εἰς τόν πολιτικό, ἀλλά καί εἰς τόν ἐκκλησιαστικό χῶρο, ἐνίοτε, ξεσποῦν. Μέ βαθύ πόνο σημειώνουμε ὅτι παρατηροῦνται παραβάσεις καί παραβιάσεις μακραίωνων ἐκκλησιαστικῶν παραδόσεων, Ἱερῶν Κανόνων καί δογματικῶν ὅρων, πού ὁδηγοῦν σέ συμπροσευχές μέ αἱρετικούς, ἀκοινωνήτους καί ἀλλοθρήσκους καί σκανδαλίζουν τό Χριστεπώνυμο Πλήρωμα τῆς Ἁγίας μας Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Καί ἀκούονται ἀπό χείλη ὑψηλά ἱσταμένων Κληρικῶν τά ἀνήκουστα: ὅλοι οἱ ἄνθρωποι πιστεύουν εἰς τόν ἴδιο Θεό (εἰδωλολάτρες, ἄθεοι, αἱρετικοί, κακόδοξοι, ἀλλόθρησκοι κ.λπ.), ἐνῷ εἰς τό Ἱερόν Σύμβολον τῆς Πίστεώς μας, (τό ὁποῖον δέν ἐπιτρέπεται καί δέν δικαιοῦνται νά ἐκφωνοῦν ἑτερόδοξοι καί κακόδοξοι «ἐν Ἐκκλησίᾳ Ὀρθοδόξου λαοῦ», ὅταν δέν ἔχουν ἀποπτύσει τάς αἱρετικάς καί κακοδόξους διδασκαλίας των), ὁμολογοῦμεν τήν Ὀρθόδοξη Πίστι μας εἰς τόν ἀληθινόν Τριαδικόν Θεόν μας καί εἰς τήν Μίαν καί Μόνην Ἁγίαν, Καθολικήν καί Ἀποστολικήν Ἐκκλησίαν, τήν ἀπό περάτων ἕως περάτων τῆς Οἰκουμένης. Καί ἐνῶ βλασφήμως διακηρύσσεται ὅτι ὅλες οἱ θρησκεῖες ἀποτελοῦν «ὁδούς σωτηρίας», οἱ Ἅγιοι καί Θεοφόροι Ἀπόστολοι Πέτρος καί Ἰωάννης, ἐκφράζοντες τήν ἁγίαν καί ἀμώμητον Πίστιν τῶν εὐσεβῶν Χριστιανῶν, ὡμολόγησαν ὅτι «οὐκ ἔστιν ἐν ἄλλῳ οὐδενί ἡ σωτηρία (εἰμή ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ)· οὐδέ γάρ ὄνομά ἐστιν ἕτερον ὑπό τόν οὐρανόν τό δεδομένον ἐν ἀνθρώποις ἐν ᾧ δεῖ σωθῆναι ἡμᾶς» (Πραξ. 4, 12).
Δέν ἔχομεν, δυστυχῶς, εὐσπλαχνίαν καί συμπάθειαν, πού συνιστᾷ ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς ὡς προέκτασιν τοῦ ἀγῶνος «τῆς καθαρᾶς καί θεαρέστου νηστείας», ὅταν τά ἐντεταλμένα ὄργανα ἀπονομῆς τῆς Θείας Δικαιοσύνης τηροῦν ἐνίοτε τήν τακτικήν τοῦ Ποντίου Πιλάτου, ὁ ὁποῖος, ἄν καί ἐπείσθη διά τήν ἀθωότητα τοῦ Θεανθρώπου Κυρίου μας, «παρέδωκε τόν Χριστόν ἵνα σταυρωθῇ», διά λόγους σκοπιμότητος, καί τοιουτοτρόπως ἐσφαγίασε τό δίκαιον καί τόν μοναδικόν καί ἀνεπανάληπτον Δίκαιον ὁλοκλήρου τῆς ἀνθρωπότητος.
Ἀδελφοί μου,
Εἴθε ὅλοι οἱ Πιστοί καί ὅλος ὁ κόσμος νά δεχθοῦμε τό λυτρωτικό μήνυμα τῆς «καθαρᾶς καί θεαρέστου νηστείας», ὅπως τό ἐβίωσε ὀντολογικά καί μᾶς τό ἐδίδαξε ἐμπειρικά ὁ θεοπρόβλητος Ποιμήν καί Διδάσκαλος τῆς τῶν Θεσσαλονικέων Ἐκκλησίας (Ἅγιος Γρηγόριος), κατά τόν 14ον αἰῶνα. «Νηστεύοντες, ἀδελφοί, σωματικῶς, νηστεύσωμεν καί πνευματικῶς». «Ἀληθής νηστεία, ἡ τῶν κακῶν ἀλλοτρίωσις …».
Ἡ πολύεδρη, κατά τά ὡς ἄνω νηστεία εἶναι εὐεργετική καί σωτήρια. Προετοιμάζει τόν Χριστιανό διά τούς πνευματικούς ἀγῶνας του, τήν πάλην πρός τά πονηρά πνεύματα καί τόν ἀόρατον πόλεμον κατά τοῦ διαβόλου. Καί ἐνισχύει καί ἐνδυναμώνει τόν πιστόν δοῦλον τοῦ Θεοῦ, ὥστε νά ἔχῃ εὐσπλαγχνίαν καί συμπάθειαν πρός τούς συνανθρώπους του, ὥστε νά ἐφαρμόζῃ προθύμως τό τοῦ Ἀποστόλου Παύλου : «χαίρειν μετά χαιρόντων καί κλαίειν μετά κλαιόντων» (Ρωμ. 12, 15).
Καί ἐπί τούτοις διατελῶ μετ’ εὐχῶν καί ἀγάπης
Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ
†Ὁ Κυθήρων & Ἀντικυθήρων Σεραφείμ
†Ὁ Κυθήρων & Ἀντικυθήρων Σεραφείμ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου