Μέγας Ἀντώνιος: Ὁ Καθηγητής τῆς ἐρήμου (17 Ἰανουαρίου †)

ΛΑΜΠΡΟΥ Κ. ΣΚΟΝΤΖΟΥ Θεολόγου - Καθηγητοῦ

Στήν κορυφή τῶν μεγάλων ἀσκητῶν τῆς Ἐκκλησίας μας βρίσκεται ὁ Μέγας Ἀντώνιος καί γι' αὐτό δικαίως ἡ Ἐκκλησία μας τοῦ προσέδωσε τόν τίτλο τοῦ Μεγάλου, διότι, ὅπως θά δοῦμε στή συνέχεια, ἀποτέλεσε τό πρότυπο τοῦ ὀρθοδόξου μοναχικοῦ ἰδεώδους. Ἄλλωστε ἀποκαλεῖται καί ὡς ὁ «καθηγητής τῆς ἐρήμου», διότι θεμελίωσε τον ὑγιῆ χριστιανικό μοναχισμό καί παραμένει ὁ δάσκαλος τῶν κατοπινῶν μοναχῶν ὡς τά σήμερα.

Τήν βιογραφία του ἔγραψε ὁ Μ. Ἀθανάσιος, ὁ ὁποῖος ὑπῆρξε μαθητής καί πνευματικό του παιδί. Γεννήθηκε στήν πόλη Κομά τῆς Κάτω Αἰγύπτου, κοντά στή Μέμφιδα, περί τό 251 στά χρόνια τοῦ παρανοϊκοῦ καί θρησκομανή ρωμαίου αὐτοκράτορα Δεκίου (249-251), ὁ ὁποῖος εἶχε ἐγείρει τόν σκληρότερο, ὡς τότε, διωγμό ἐναντίον τῶν Χριστιανῶν. Οἱ γονεῖς του ἦταν...πλούσιοι πιστοί Χριστιανοί, στούς ὁποίους χρωστοῦσε τήν εὐσέβεια. Γράμματα ἔμαθε λίγα καί ἴσως νά ἦταν ἐντελῶς ἀγράμματος, ὅμως εἶχε ἀποκτήσει πάμπολλες ἀρετές, οἱ ὁποῖες ἀπέρρεαν ἀπό τήν βαθιά χριστιανική του πίστη. Ἀπό μικρός εἶχε δείξει δείγματα αὐτάρκειας, ἀσκητικότητας καί ἐσωστρέφειας, ὥστε διέφερε ἀπό τά ἄλλα παιδιά τῆς πόλεως. Ἀγαπημένη του συνήθεια ἦταν ἀκολουθεῖ τούς γονεῖς του στήν Ἐκκλησία καί νά παραμένει στό ναό συμμετέχοντας στίς ἱερές ἀκολουθίες καί ἀκούγοντας τά ἱερά ἀναγνώσματα μέ προσοχή.

Στήν ἐφηβική του ἡλικία ἔχασε τούς γονεῖς του καί ἀπόμειναν μόνοι μέ τήν μικρή ἀδελφή του, τήν ὁποία ἀνάλαβε τήν φροντίδα της. Ὅμως ἕξι μῆνες μετά ἄκουσε στήν Ἐκκλησία τήν εὐαγγελική περικοπή τήν προτροπή τοῦ Χριστοῦ πρός τόν πλούσιο νέο: «πώλησόν σου τά ὑπάρχοντα καί δός πτωχοῖς καί ἕξεις θησαυρόν ἐν οὐρανῷ, καί δεῦρο ἀκολούθει μοί» (Μάτθ.19,21). Αἰσθάνθηκε ὅτι αὐτός ὁ λόγος ἀπευθύνονταν καί στόν ἴδιο. Ἔτσι, συγκινημένος, πῆρε τή μεγάλη ἀπόφαση νά ἀκολουθήσει τό Χριστό. Δώρισε τήν περιουσία του, ἡ ὁποία ἀποτελοῦνταν ἀπό 300 εὔφορα κτήματα στούς φτωχούς, ἐμπιστεύτηκε τήν ἀδελφή του σέ ἕνα παρθεναγωγεῖο καί ὁ ἴδιος ἀποσύρθηκε ἔξω ἀπό τό χωριό του, σέ ἀπομονωμένο κελί, μιμούμενος κάποιον σεβάσμιο ἀσκητή, τόν ὁποῖο θαύμαζε καί ἤθελε νά μιμηθεῖ.

Ὕστερα ἀπό καιρό ἀποφάσισε νά ἀποσυρθεῖ στήν ἔρημο γιά μεγαλύτερη ἄσκηση καί ἡσυχία, μακριά ἀπό κοσμικές φροντίδες καί τούς πειρασμούς τοῦ κόσμου. Κατά καιρούς ἐπισκέπτονταν ἄλλους ἐρημῖτες, γιά νά ἀποκομίζει πλούσια πνευματική ἐμπειρία καί νά διδάσκεται τήν ἀληθινή ἐν Χριστῷ ζωή. Ζοῦσε μέ ἀδιάλειπτη προσευχή καί ἀγρυπνία. Ἔκανε σκληρή νηστεία, τρώγοντας μιά φορά τήν ἡμέρα μετά τή δύση τοῦ ἡλίου. Ἀργότερα ἔτρωγε κάθε δύο ἤ καί τέσσερις μέρες μόνο ἄρτο, ἁλάτι καί νερό. Δέν ἔμεινε ποτέ ἄεργος, ἐργαζόταν ἀνελλιπῶς τό ἐργόχειρό του, χάρις στό ὁποῖο ἐξοικονομοῦσε τή λιγοστή τροφή του καί τά μέσα νά ἐλεεῖ τούς φτωχούς. Ταυτόχρονα μέ τό ἐργόχειρό του προσεύχονταν καί στοχάζονταν τίς θεῖες δωρεές γιά τόν ἴδιο καί τόν κόσμο. Στά διαλείμματα διάβαζε τήν Ἁγία Γραφή καί ἄλλα ψυχωφελῆ ἀναγνώσματα. Δέν ἄργησε νά διαφαίνεται σ' αὐτόν ἡ ἁγιότητα. Οἱ πλησίον συνασκητές του τόν ἀγαποῦσαν καί τόν σέβονταν γιά τήν πίστη, τήν πραότητά του καί τήν ταπείνωσή του καί προσπαθοῦσαν νά τόν μιμηθοῦν.

Ἀλλά ὁ πονηρός διάβολος δέ μποροῦσε νά βλέπει μιά τέτοια πνευματική προκοπή στόν Ἀντώνιο καί γι' αὐτό ἄρχισε τίς λυσσαλέες ἐπιθέσεις τοῦ κατ' αὐτοῦ. Τοῦ ἐνέβαλε δόλιους λογισμούς νά ἐγκαταλείψει τήν ἔρημο καί νά γυρίσει στόν κόσμο. Τοῦ ἔβαζε στό νοῦ πονηρούς λογισμούς γιά σαρκικές ἀπολαύσεις καί ἡδονές. Κάποτε ἔπαιρνε τή μορφή προκλητικῆς γυναίκας γιά νά τόν παρασύρει στήν ἁμαρτία. Κάποιες φορές του διαμήνυε ψευδῶς ὅτι ἡ ἀδελφή του εἶχε πάρει τόν κακό δρόμο, ὅτι

δῆθεν εἶχε γίνει πόρνη καί ἔπρεπε νά κατέβει στόν κόσμο νά τή σώσει. Συχνά του ἔβαζε σκέψεις ὑπερηφάνειας καί φιλαργυρίας. Ὅμως ὁ Ἀντώνιος ἀντιπαρέρχονταν μέ

ἡρωισμό ὅλες τίς σατανικές προσβολές. Ἀφοῦ εἶδε ὁ διάβολος ὅτι ἦταν ἀδύνατον νά τόν ἀποσπάσει ἀπό τήν ἄσκηση καί νά τόν παρασύρει στήν ἁμαρτία, ἄρχισε νά τοῦ προξενεῖ σωματικά ἄλγη καί ἀρρώστιες, στόχο νά βαρυγκωμήσει κατά τοῦ Θεοῦ . Τίς ἀντιμετώπισε καί αὐτές μέ καρτερία καί ἡρωισμό, χωρίς νά βγάλει ποτέ κακό λόγο ἀπό τά χείλη του γιά τίς δοκιμασίες του. Στό τέλος του παρουσιάστηκε ὡς μελαψό παιδί καί τοῦ ὁμολόγησε τήν ἧττα του. Κατόπιν ἔφυγε καί δέν πείραξε ξανά τόν ἅγιο.

Σύχναζε σέ κάποιο νεκροταφεῖο, ὅπου κοιμόταν σέ κάποιον τάφο. Ἐκεῖ φιλοσοφοῦσε τό μάταιο τῆς ἐγκόσμιας ζωῆς καί τήν ἀξία τῆς αἰώνιας ζωῆς. Κάποια νύχτα δέχτηκε ἐπίθεση ἀπό πλῆθος δαιμόνων, οἱ ὁποῖοι τόν κτύπησαν καί τόν ἄφησαν ἡμιθανῆ. Μετά ἐρχόταν μέ τή μορφή ἀγρίων θηρίων καί θανατηφόρων ἑρπετῶν, τόν ὁποῖο ἀπειλοῦσαν. Ἐκεῖνος γνωρίζοντας ὅτι ἦταν δαίμονες, τούς λοιδοροῦσε, μέ ἀποτέλεσμα νά γίνουν ἄφαντοι, ἐκφράζοντας το θυμό τους μέ θορύβους, γρυλλίσματα καί τρίξιμο τῶν δοντιῶν τους.

Ἐκεῖνος συνέχιζε ἀκάθεκτος τόν ἀσκητικό του ἀγῶνα καί τήν κάθαρση ἀπό τά πάθη του. Ὅμως, ὁ Ἀντώνιος ἔζησε στήν ἐποχή τῶν σκληρότερων διωγμῶν κατά τῶν Χριστιανῶν. Ἐπί αὐτοκράτορα Μαξιμιανοῦ (285-311) κατέβηκε στόν κόσμο νά στηρίξει τούς ἀγρίως διωκόμενους Χριστιανούς. Τό ἴδιο ἔκαμε καί ὅταν κινδύνευε ἡ Ἐκκλησία ἀπό τήν φοβερή αἵρεση τοῦ Ἀρείου. Κατέβηκε στήν Ἀλεξάνδρεια νά στηρίξει τούς Ὀρθοδόξους καί νά καταπολεμήσει τήν αἵρεση, ἄν καί ἦταν ἑκατό χρονῶν. Ἡ φήμη του ἔφτασε ὡς τή Βασιλεύουσα. Ὁ Μ. Κωνσταντῖνος ἀλληλογραφοῦσε μαζί του καί τόν συμβουλεύονταν.

Κοιμήθηκε εἰρηνικά τό 356 σέ ἡλικία 105 ἐτῶν. Ἡ μνήμη του ἑορτάζεται στίς 17 Ἰανουαρίου.

Μᾶς διασώθηκαν μιά σειρά διδαχῶν του, οἱ ὁποῖες ἐκφράζουν τήν γνήσια χριστιανική πνευματικότητα. Ὁ Μ. Ἀντώνιος ὑπῆρξε ὁ πνευματικός καθοδηγητής τοῦ Μεγάλου Ἀθανασίου, ὁ ὁποῖος χαρακτηρίζεται ὡς «Στῦλος τῆς Ὀρθοδοξίας». Κάθε φορά πού ἀντιμετώπιζε δυσκολίες ἤ διωγμούς κατέφευγε στό ἐρημητήριο τοῦ Μ. Ἀντωνίου νά πάρει δύναμη ἀπό αὐτόν καί συμβουλές γιά τόν ἀγῶνα του ὑπέρ τῆς σώζουσα ἀλήθειας τῆς Ἐκκλησίας. Ὁ Μ. Ἀντώνιος ἐνσαρκώνει τήν γνήσια χριστιανική μοναχική καί ἀσκητική ζωή.