Γονεῖς: προστατέψτε τὰ παιδιά σας ἀπὸ τὴν «ἠλεκτρονικὴ ἡρωίνη»

Γράφει ὁ Δημήτριος Νατσιός, δάσκαλος-Κιλκὶς

«Οὐδὲν καινὸν ὅλα κενὰ» 

Μ. Χάκκας 

Ὡς γνωστὸν κάθε νέος ὑπουργὸς Παιδείας μᾶς ἀπειλεῖ, ἔχει δυστυχῶς καὶ ἕνα «νέο ὅραμα» γιὰ τὴν Παιδεία. Καὶ ὑποστυλώνει τὸ «ὅραμά» του μὲ μία ἐμβληματικὴ λέξη, μία λέξη – σύνθημα, ποὺ σὰν ἀφηρημένο ἀναφορικὸ ὑποκατάστατο σημαίνει δυνητικὰ τὰ πάντα, χωρὶς στὴν πραγματικότητα νὰ περιέχει τίποτε. Ἂς δοῦμε κάποιες λέξεις – καραμέλες, ποὺ ἀναθρώσκουν ἀνάλαφρες σὰν φυσαλίδες ἀέρος, «κελύφη ἔρημα ἐννοίας» ὅπως θὰ ἔλεγε κι ὁ Ροΐδης. Πλὴν τῆς χιλιομασημένης «μεταρρύθμισης» σ’ αὐτὸν τὸν τομέα διαπρέπουν λέξεις ποὺ ἔχουν πρῶτο συνθετικὸ τὴν πρόθεση «ἀνά». Ἀνανέωση, ἀνασυγκρότηση, ἀναγέννηση, ἀνακαίνιση, ἀναδόμηση, ὅλες γενικὲς καὶ ἀόριστες, γι’ αὐτὸ καὶ μεγάλης ἐμβέλειας, ὅπως διδάσκει ἡ κοινωνικὴ ψυχολογία 

Τώρα μὲ τὴν γρίπη καὶ τὸν ἀναγκαστικὸ ἐγκλεισμό μας, παρουσιάστηκε ἡ λαμπρὴ εὐκαιρία γιὰ ἐξάπλωση τῶν νέων τεχνολογιῶν καὶ πάνδημο «συγχρωτισμὸ» μὲ αὐτές. Και ἀπὸ μικρὰ παιδιά. Συμμετοχὴ ἐξ ἁπαλῶν ὀνύχων. Ἀπὸ τὸ νηπιαγωγεῖο ἅπαντες καλωδιωμένοι. Ἡ παραδοσιακὴ διδασκαλία, μὲς στὴν αἴθουσα, ξεθωριάζει. Ἂς ὑποδεχτοῦμε «τὸ σχολεῖο τοῦ μέλλοντος», τὸ ὁποῖο δὲν εἶναι κτίριο μὲ αὐλὴ καὶ παιδιά. Αὐτὸ εἶναι εἰκόνα τοῦ παρελθόντος, εἰκόνα ἐλευθερίας, χαρᾶς...
καὶ ξεχείλισμα ζωῆς. Τὸ σχολεῖο τοῦ μέλλοντος εἶναι εἰκονικὸ καὶ ἀπάνθρωπο. 

Στὴν «Νεοελληνικὴ Γλώσσα» Ἃ’ Γυμνασίου στὸ «Τετράδιο Ἐργασιῶν», βιβλίο ποὺ ἐκπονήθηκε πρὶν ἀπὸ 20 χρόνια περίπου διαβάζω τὴν ζοφερὴ εἰκόνα τοῦ «σχολείου τοῦ μέλλοντος» ὅπως τιτλοφορεῖται καὶ τὸ κείμενο: 

«Οὐσιαστικὰ τὸ σχολεῖο τοῦ μέλλοντος θὰ εἶναι μία μορφωτικὴ ὑπηρεσία, ὅπου τὸ κάθε παιδὶ θὰ μαθαίνει μόνο τοῦ ἀπὸ τὸν ὑπολογιστή, ὑποβοηθούμενο ἀπὸ ἕναν ὑποβαθμισμένο “βοηθὸ μάθησης”- τὸν δάσκαλο- ἐπιφορτισμένο κυρίως μὲ τεχνικῆς φύσεως προβλήματα. Τὰ παιδιὰ ποὺ ἔχουν ὑπολογιστὴ στὸ σπίτι θὰ μποροῦν νὰ παρακολουθοῦν καὶ ἀποκεῖ (σ.σ. μὲ μία λέξη «ἀποκεῖ»), χωρὶς νὰ εἶναι ἀπαραίτητη ἡ καθημερινὴ παρουσία στὸ σχολεῖο, ἀφοῦ ἔτσι καὶ ἀλλιῶς οἱ ἠλεκτρονικὲς βάσεις δεδομένων του θὰ εἴναι online σε 24ωρη βάση…». (Σέλ. 71). 

Μάλιστα. Ὁλοταχῶς λοιπὸν γιὰ τὸν ψηφιοποιημένο μετανθρωπο. Ἤδη ἄρχισαν νὰ ψηφίζονται οἱ σχετικὲς τροπολογίες. Ἀπὸ τὴν Πρωτοβάθμια Ἐκπαίδευση ἡ ἐφαρμογή. Καὶ δὲν μιλῶ γιὰ τὸ «ἐκπαιδευτικὸ ἀπόρρητο», ὅπως προσφυῶς ὀνομάστηκε. Ἀναφέρομαι στὴν ἐγκληματικὴ διαδικασία ποὺ θὰ ὁδηγήσει πολλὰ παιδιὰ στὴν ἐξάρτηση, στὴν «ἠλεκτρονικὴ μορφίνη», στὸν διαδικτυακὸ ἐθισμὸ . 

Τὸ ἐρώτημα ποὺ πρέπει νὰ ἀπαντηθεῖ εἶναι τὸ ἑξῆς: εἶναι ὠφέλιμες οἱ νέες τεχνολογίες σὲ μικρά, νηπιαγωγείου καὶ δημοτικοῦ, παιδιά; Ἀκόμη καὶ σὲ ἔκτακτες περιπτώσεις εἶναι χρήσιμο παιδαγωγικῶς νὰ διδάσκονται μέσω διαδικτύου; Ὑπάρχου μελέτες γι’ αὐτὸ ποῦ νὰ ἀποδεικνύουν τὴν χρησιμότητά τους; Ὄχι. 

Προσφεύγω στὸ βιβλίο «Ἡ ἀνονοκλήρωτη ἐπανάσταση» τοῦ Μ. Δερτούζου (μακαρίτη πιά), ὁ ὁποῖος ὑπῆρξε καθηγητὴς στὸ ΜΙΤ, ἐπιστήμονας παγκόσμιας ἐμβέλειας καὶ αὐθεντία στοὺς ὑπολογιστές. Γράφει: «Σὲ ὁλόκληρο τὸν κόσμο, ἀγέλες πολιτικῶν, ὁδηγούμενες ἀπὸ αὐτοὺς τῶν Η.Π.Α., ἐπαναλαμβάνουν τὸ ἀκατάληπτο δόγμα τοῦ συρμοῦ ὅτι ἑκατομμύρια παιδιῶν σὲ χιλιάδες σχολεῖα πρέπει νὰ εἶναι διασυνδεδεμένα. Μπορεῖτε νὰ αἰσθανθεῖτε τὴ ζέση τους; Δεν εἶναι τόσο ὑπεύθυνο καὶ μοντέρνο νὰ θέσουμε τὴ νέα τεχνολογία στὴν ὑπηρεσία τοῦ εὐγενικότερου κοινωνικοῦ στόχου τῆς ἐκπαίδευσης τῶν παιδιῶν μας; Ὄχι ἀκριβῶς. Μετὰ ἀπὸ 35 χρόνια πειραματισμῶν μὲ τοὺς ὑπολογιστὲς σὲ διάφορους τομεῖς τῆς ἐκπαίδευσης, δὲν ἔχει βρεθεῖ ἀκόμη ἀπάντηση στὸ κεντρικὸ ἐρώτημα: “Οἱ ὑπολογιστὲς εἶναι πράγματι ἀποτελεσματικοὶ στὴν ἐκπαίδευση;”. Τὰ στοιχεῖα ἀπὸ πολυάριθμες μελέτες πάνω στὸ ἂν οἱ ὑπολογιστὲς βελτιώνουν τὴν οὐσιαστικὴ μαθησιακὴ διαδικασία εἶναι συντριπτικὰ ἐκκρεμή…. Ἂς ἀσχοληθοῦμε ἁπλῶς μὲ μία στατιστικὴ ἀπὸ τὸν σωρὸ τῶν στοιχείων. Οἱ Ἀμερικανοὶ μαθητὲς γυμνασίου καὶ λυκείου κατατάσσονται σταθερὰ ἀπὸ δωδέκατοι μέχρι δέκατοι ὄγδοοι, διεθνῶς, στὶς ἱκανότητες ποὺ ἐμφανίζουν στὰ μαθηματικὰ καὶ τὴ φυσική, ἐνῶ οἱ Ἀσιάτες μαθητὲς ἔρχονται πρῶτοι. Καὶ ὅμως οἱ Ἀμερικανοὶ μαθητὲς ἔχουν πολὺ μεγαλύτερη πρόσβαση σὲ ὑπολογιστὲς ἀπ’ ὅ,τι οἱ ἀντίστοιχοι Ἀσιάτες. Τί εἶναι αὐτὸ ποῦ κάνουν οἱ Ἀσιάτες ἐκπαιδευτικοὶ χωρὶς τὴν τεχνολογία, ποῦ καλὸ θὰ ἦταν νὰ μιμηθοῦν οἱ Ἀμερικανοὶ ἐκπαιδευτικοί; Ἕνας λόγος ποὺ οἱ ἀπόψεις συνεχίζουν νὰ εἶναι διχασμένες ἔχει ἄμεση σχέση μὲ αὐτὸ ποὺ κάνουν καλύτερα οἱ ἄνθρωποι – δάσκαλοι. Δηλαδὴ νὰ ἀνάβουν τὴ φλόγα στὴν ψυχὴ τοῦ μαθητῆ, νὰ τὸν στηρίζουν, νὰ ἀποτελοῦν πρότυπο. Κανένα ἀπὸ αὐτὰ τὰ χαρακτηριστικὰ δὲν μεταφέρεται εὔκολα μέσω τῆς πληροφορικῆς». (Ἔκδ. «Λιβάνη», σὲλ 243-244). 

Τί λέει στὸ τέλος ὁ σοφὸς καθηγητής; «Σχολεῖο ἴσον δάσκαλος» καὶ τὸ ἀειθαλές του Δημοκριτου «παιδεία ἐστὶ οὐ τὴν ὑδρία πληρῶσαι ἀλλὰ ἀνάψαι αὐτήν», ἡ παιδεία εἶναι φλόγα ψυχῆς καὶ ὄχι γέμισμα ἄδειου δοχείου. Ἂν στήσουμε 5χρονα καὶ 6χρονα παιδιὰ μπροστὰ σὲ ὑπολογιστή, θὰ μιλᾶμε γιὰ πλήρη ἀποχαύνωση, γιὰ ἀδιανόητη καταστροφὴ τῆς παιδικῆς ἡλικίας. Παρῆλθαν 30 χρόνια ἀπὸ τότε ποὺ γράφτηκε τὸ βιβλίο καὶ ἤδη στὴν Ἀμερικὴ- «ἂν θέλεις νὰ δεῖς τὴν Ἑλλάδα τοῦ μέλλοντος ἐπισκέψου τὴν σημερινὴ Ἀμερικὴ»- ὑπάρχει τρομερὴ ἀνησυχία γιὰ τὸν διαδικτυακὸ ἐθισμό, τὴν «ἠλεκτρονικὴ μορφίνη» ὅπως ὀνομάζεται. 

Παρένθεση: τὸ διαδίκτυο μὲ τὴν τεράστια ἀποθήκευση πληροφοριῶν δημιουργεῖ στὸν χρήστη του, ἰδίως στὶς νεότερες ἡλικίες, τὴν ὀλέθρια ψευδαίσθηση ὅτι ὁ ἴδιος κατέχει αὐτὲς τὶς γνώσεις. Τὸ θεωρεῖ ἐξάρτημα τῆς μνήμης του. Γι’ αὐτὸ καὶ ἡ μελέτη θεωρεῖται χάσιμο χρόνου πιά. Ἔχω τὸ κινητὸ στὴν τσέπη μου, ξέρω τὰ πάντα. Ἀμέσως καὶ ἄμεσα τὴν πληροφορία, πράγμα καταστρεπτικότατο γιὰ τὴν γλώσσα καὶ τὴν σκέψη. 

Στὸ βιβλίο ὁ «Θαυμαστὸς Καινούργιος Κόσμος» τοῦ Ἄλντους Χάξλεϋ, στὸν πρόλογο, διαβάζουμε μία προφητικὴ σύγκριση μεταξύ του ἔργου τοῦ Χάξλεϋ καὶ τοῦ περίφημου «1984» τοῦ Ὄργουελ. 

«…Ὁ Ὄργουελ προειδοποιοῦσε ὅτι κάποια στιγμὴ θὰ ἐπιβληθεῖ ἕνας ἔξωθεν αὐταρχισμός. Ἀντιθέτως γιὰ τὸν Χάξλεϋ, δὲν χρειάζεται Μεγάλος Ἀδερφὸς γιὰ νὰ στερηθεῖ ὁ ἄνθρωπος τὴν αὐτονομία, τὴν ὡριμότητα καὶ τὴν ἱστορική του μνήμη. Ἐκεῖνος πίστευε ὅτι σιγὰ σιγὰ οἱ ἄνθρωποι θὰ καταλήξουν νὰ ἀγαποῦν τὴν καταπίεσή τους, νὰ λατρεύουν τὴν τεχνολογία καὶ νὰ ἀποδομήσουν τὴν ἱκανότητά τους γιὰ σκέψη. Τὸν Ὄργουελ τὸν φόβιζαν οἱ ἄνθρωποι ποὺ θὰ ἀπαγόρευαν τὰ βιβλία. Τὸν Χάξλεϋ τὸν φόβιζε τὸ γεγονὸς ὅτι δὲν θὰ ὑπῆρχε λόγος νὰ ἀπαγορευτεῖ ἕνα βιβλίο, γιατί δὲν θὰ βρισκόταν ἄνθρωπος πρόθυμος νὰ διαβάσει. Ὁ Ὄργουελ φοβόταν ἐκείνους ποὺ θὰ μᾶς στεροῦσαν τὴν πληροφόρηση. Ὁ Χάξλεϋ φοβόταν ἐκείνους ποὺ θὰ μᾶς ὑπερπληροφοροῦσαν τόσο ὥστε νὰ καταντήσουμε πλάσματα παθητικὰ καὶ ἐγωιστικά. Ὁ Ὄργουελ φοβόταν ὅτι ἡ ἀλήθεια θὰ πνιγόταν σὲ ἕναν ὠκεανὸ σύγχυσης… 

Μὲ λίγα λόγια, ὁ Ὄργουελ φοβόταν ὅτι θὰ μᾶς καταστρέψουν αὐτὰ ποὺ μισοῦμε. Ὁ Χάξλεϋ ὅτι θὰ μᾶς καταστρέψουν αὐτὰ ποὺ ἀγαπᾶμε». 

(…Οὐ γὰρ ὁ θέλω ποιῶ ἀγαθόν, ἀλλ’ ὁ οὐ θέλω κακὸν τοῦτο πράσσω», ἔχουν εἰπωθεῖ πρὸ αἰώνων αὐτά, στὴν πρὸς Ρωμαίους, ζ, 19). Ἂς πάρουμε γιὰ παράδειγμα τὴν τηλεόραση. Μᾶς ἕλκει. Εἴμαστε ἐθισμένοι, εἰσπνέουμε χαιρέκακα τὶς ἀναθυμιάσεις της, νομίζοντας πὼς μένουμε ἀπρόσβλητοι. Ἀπὸ μικρὲς δόσεις ὅμως ἀρχίζει ὁ καταστροφικὸς ἐθισμὸς καὶ ἡ ψυχοκτόνος ἐξάρτηση. Πὲς σὲ ἕνα νέο παιδί, ἀπείλησε τὸ ὅτι θὰ τοῦ στερήσεις τὸ κινητὸ καὶ ὅλα τὰ συμπαρομαρτούντα. Αἰσθάνεται ὅτι περίπου χάνει τὸν κόσμο του, τὴν οἰκογένειά του, τὴν προσωπικότητά του. Οἱ ἀντιδράσεις τοῦ λίγο ἀπέχουν ἀπὸ τὰ συμπτώματα ἑνὸς ἡρωινομανοῦς. Πρὶν ἀπὸ λίγα χρόνια ὑποσχέθηκα σὲ μαθητές μου, Στ’ δημοτικοῦ, ἐκδρομή, διδακτικὴ ἐπίσκεψη στὴν Βεργίνα, μὲ μία προϋπόθεση: νὰ ἀφήσουν τὰ κινητὰ καὶ τὸ διαδίκτυο γιὰ 20 ἡμέρες. Ἐλάχιστα παιδιὰ δέχτηκαν. Πράγματα γιὰ τὰ ὁποία κάποτε «πετοῦσαν ἀπὸ χαρά», μία ἐκδρομή, τώρα πιὰ δὲν ἐνθουσιάζουν. Ἕνα ἔξυπνο κινητὸ τελευταίας κοπῆς εἶναι τὸ ἀγαπημένο τους καὶ ποθητὸ ἀπόκτημα. Μᾶλλον θὰ μᾶς καταστρέψουν - μὲ τὴν συναίνεσή μας, γιὰ τὸ καλὸ τῶν παιδιῶν μας ὅπως διατείνονται οἱ εἰδικοὶ καὶ οἱ ὑπουργοὶ - αὐτὰ ποὺ ἀγαπᾶμε…. 

Δημήτρης Νατσιὸς 

δάσκαλος-Κιλκὶς