5 Ιαν 2020

Γιὰ τὸν Μέγα Ἁγιασμὸ

Ὁ Μεγάλος Ἁγιασμός τελεῖται κάθε χρόνο τήν 5η καί 6η Ἰανουαρίου. Πολλοί εἶναι αὐτοί οἱ ὁποῖοι ρωτοῦν ἄν ὁ Ἁγιασμός αὐτός πίνεται, χρησιμοποιεῖται γιά ραντισμό, φυλάσσεται στά σπίτια καί ἄν ἀντικαθιστᾶ τήν θεία Κοινωνία. Τό κείμενο πού ἀκολουθεῖ, μεταγλωττισμένο στήν νεοελληνική, ἀποτελεῖ «εἰδική γνωμοδότηση περί τοῦ θέματος τοῦ Μεγάλου Ἁγιασμοῦ, δηλ. πῶς λαμβάνεται αὐτός παρά τῶν χριστιανῶν, ἐάν φυλάσσεται καί ἐάν ἀπ' αὐτόν μεταλαμβάνουν» οἱ πιστοί, συνταχθέν ὑπό τοῦ μακαριστοῦ Μητροπολίτου Πατρῶν κυροῦ Νικοδήμου. Ἀρχικῶς αὐτή δημοσιεύθηκε στά ΔΙΠΤΥΧΑ τοῦ ἔτους 1999 (σσ. οη΄-π΄), πρός ἐνημέρωση τῶν εὐλαβέστατων Ἐφημερίων καί πληροφόρηση τῶν πιστῶν:...
1. Ὑπάρχει διαφορά ἀνάμεσα στό Μεγάλο Ἁγιασμό πού τελεῖται τήν παραμονή τῶν Θεοφανείων καί ἐκεῖνον τῆς κύριας ἡμέρας τῆς ἑορτῆς;

Ὁ Μεγάλος Ἁγιασμός πού τελεῖται τήν παραμονή τῶν Θεοφανείων καί ἀνήμερα τῆς ἑορτῆς εἶναι ἀκριβῶς ὁ ἴδιος. Ἐσφαλμένα κάποιοι θεωροῦν ὅτι δῆθεν τελεῖται τήν παραμονή ὁ «μικρός Ἁγιασμός» καί τήν ἑπόμενη ὁ «Μέγας». Καί στίς δύο περιπτώσεις τελεῖται ὁ Μεγάλος Ἁγιασμός. Μικρός Ἁγιασμός τελεῖται τήν πρώτη μέρα κάθε μήνα, καθώς καί ἐκτάκτως ὅταν τό ζητοῦν οἱ χριστιανοί σέ διάφορες περιστάσεις (ἐγκαίνια οἰκιῶν, καταστημάτων καί ἱδρυμάτων, σέ θεμελίωση κτισμάτων κ.λπ.). Ὁ Μεγάλος Ἁγιασμός τελεῖται μόνο δύο φορές τό χρόνο (τήν 5η καί 6η Ἰανουαρίου) στό Ναό.


2. Ποῦ φυλάσσεται ὁ Μέγας Ἁγιασμός καί γιά ποιό λόγο;
Ὁ Μεγάλος Ἁγιασμός φυλάσσεται ὅλο τό χρόνο στό Ναό. Φυλάσσεται ὄχι ἄνευ λόγου. Καί ὁ λόγος δέν εἶναι ἄλλος, παρά γιά νά «μεταλαμβάνεται» ἀπό τούς πιστούς ὑπό ὁρισμένες συνθῆκες καί προϋποθέσεις. Συνηθισμένη εἶναι η περίπτωση πού ἀφορᾶ στούς διατελοῦντες ὑπό ἐπιτίμιο τοῦ Πνευματικοῦ, πού ἐμποδίζει τή συμμετοχή τους στη θεία Κοινωνία, γιά ὁρισμένο καιρό, καί εἴθισται νά δίδεται σέ αὐτούς, γιά εὐλογία καί παρηγοριά τους, Μέγας Ἁγιασμός. Κανένα κώλυμα δέν ὑφίσταται πρός τοῦτο, ἐφ' ὅσον μάλιστα βρίσκονται «ἐν μετανοίᾳ καί ἐξομολογήσει». Ἀπαραίτητα ὅμως πρέπει νά συνειδητοποιοῦν ὅτι ὁ Μέγας Ἁγιασμός δέν ὑποκαθιστᾶ οὔτε ἀντικαθιστᾶ τή θεία Κοινωνία τοῦ Σώματος καί τοῦ Αἵματος τοῦ Χριστοῦ, γιά τήν ὁποία ὀφείλουν μέ τή μετάνοια νά προετοιμάζονται, γιά νά ἀπαλλαγοῦν ἀπό τά κωλύματα τῆς ἁμαρτίας, ὥστε νά ἀξιωθοῦν νά κοινωνήσουν τό ταχύτερο.

3. Μπορεῖ ὁ Μέγας Ἁγιασμός νά φυλάσσεται στό σπίτι καί νά πίνουν ἀπ' αὐτόν σέ καιρό ἀσθένειας ἤ γιά ἀποτροπή βασκανίας καί κάθε σατανικῆς ἐνέργειας;
Ἡ ἀπάντηση εἶναι θετική. Παρέχεται ἀπ' αὐτό τοῦτο τό ἱερό κείμενο τῆς Ἀκολουθίας τοῦ Μεγάλου Ἁγιασμοῦ, πού προβλέπει «ἵνα πάντες οἱ ἀρυόμενοι καί μεταλαμβάνοντες ἔχοιεν αὐτό (τό ἡγιασμένον ὕδωρ...) πρός ἰατρείαν παθῶν, πρός ἁγιασμόν οἴκων, πρός πᾶσαν ὠφέλειαν ἐπιτήδειον», καί δή καί «δαίμοσιν ὀλέθριον, ταῖς ἐναντίαις δυνάμεσιν ἀπρόσιτον» (πρβλ. καί τή συναφή εὐχή σέ βασκανία· «φυγάδευσαν καί ἀπέλασαν πᾶσαν διαβολικήν ἐνέργειαν, πᾶσαν σατανικήν ἔφοδον καί πᾶσαν ἐπιβουλήν... καί ὀφθαλμῶν βασκανίαν τῶν κακοποιῶν ἀνθρώπων»). 

Ἀναντίρρητα χειραγωγεῖται μέ τόν τρόπο αὐτό ὁ πιστός νά ἀποφεύγει ἄλλες διεξόδους («ξόρκια», μαγεῖες καί ἄλλες μεθοδεῖες τοῦ πονηροῦ), καί νά καταφεύγει στά ἔγκυρα «ἁγιάσματα» τῆς Ἐκκλησίας, ὅπως εἶναι ὁ Μέγας Ἁγιασμός, ἀλλά καί ὁ «μικρός» λεγόμενος Ἁγιασμός, ὡς συνειδητό μέλος τῆς Ἐκκλησίας, τῆς ταμειούχου τῆς θείας χάριτος, καί μέτοχος τῶν ἁγιαστικῶν της μέσων. Προϋποτίθεται βέβαια ὅτι στίς οἰκίες ὅπου φυλάσσεται ὁ Μέγας Ἁγιασμός, καί τό καντήλι θά ἀνάβει καί θά καίει ἐπιμελῶς, καί ἡ εὐλάβεια θά ὑπάρχει στά μέλη τῆς οἰκογενείας, τούς συζύγους καί τά παιδιά, καί θά ἀποφεύγεται κάθε αἰτία πού ἀποδιώχνει τή θεία χάρη (ὅπως βλασφημίες ἤ ἄλλες ἀσχημοσύνες).

4. Ποιά ἡ σχέση νηστείας καί Μεγάλου Ἁγιασμοῦ;
Ἡ ἱστορική ἀρχή τοῦ Μεγάλου Ἁγιασμοῦ εἶναι ἡ ἑξῆς: Στήν ἀρχαία Ἐκκλησία τήν παραμονή τῶν Θεοφανείων -ὅπως τήν παραμονή τοῦ Πάσχα καί τῆς Πεντηκοστῆς- γινόταν ἡ βάπτιση τῶν Κατηχουμένων, δηλ. τῶν νέων χριστιανῶν. Τά μεσάνυχτα τελοῦνταν ὁ ἁγιασμός τοῦ ὕδατος γιά τήν τελετή τοῦ Βαπτίσματος· τότε εἰσήχθη ἡ συνήθεια -ὅπως μᾶς πληροφορεῖ ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος- οἱ χριστιανοί νά παίρνουν ἀπό τό ἁγιασμένο νερό καί νά πίνουν ἤ νά τό μεταφέρουν στά σπίτια τους γιά εὐλογία καί νά τό διατηροῦν ὁλόκληρο τό χρόνο· «Διά τοῦτο καί ἐν μεσονυκτίῳ κατά τήν ἑορτήν ταύτην ἅπαντες ὑδρευσάμενοι, οἴκαδε τά νάματα ἀποτίθενται, καί εἰς ἐνιαυτόν ὁλόκληρον φυλάττουσιν» (Λόγος εἰς τό ἅγιον βάπτισμα τοῦ Σωτῆρος· ΡG 49, 366).

Ἀργότερα ὅμως, σέ καιρούς λειτουργικῆς παρακμῆς, ἡ ἀκολουθία τοῦ Ἁγιασμοῦ ἀπομονώθηκε ἀπό αὐτή τοῦ Βαπτίσματος, παρόλο πού διατήρησε πολλά στοιχεῖα του. Παρέμεινε ἡ συνήθεια ὥστε οἱ πιστοί νά παίρνουν ἀπό τό ἁγιασμένο νερό «πρός ἁγιασμόν οἴκων», ὅπως ἀναφέρει ἡ καθαγιαστική εὐχή τοῦ Μεγάλου Ἁγιασμοῦ.

Νωρίς ἐπίσης ἐπικράτησε ἡ συνήθεια τῆς νηστείας πρίν ἀπό τήν ἑορτή τῶν Θεοφανείων, γιά δύο λόγους:
Πρῶτο, οἱ δύο μεγάλες ἑορτές τῶν Χριστουγέννων καί τῶν Θεοφανείων στήν ἀρχαία Ἐκκλησία ἦταν ἑνωμένες σέ μία, αὐτή τῶν Θεοφανείων ἤ Ἐπιφανείων, πού τελοῦταν τήν 6η Ἰανουαρίου (συνήθεια πού διατηρεῖται στήν Ἀρμενική Ἐκκλησία μέχρι σήμερα)· ὅμως ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος (4ος αἰ.) χώρισε τίς δύο γιορτές καί ὅρισε ἡ μέν Γέννηση τοῦ Χριστοῦ νά γιορτάζεται τήν 25η Δεκεμβρίου, ἡ δέ Βάπτιση καί φανέρωση τῆς ἁγίας Τριάδας τήν 6η Ἰανουαρίου. 

Πρίν ἀπό κάθε Δεσποτική ἑορτή προηγοῦνταν νηστεία γιά τήν ψυχική καί σωματική κάθαρση τῶν πιστῶν. Ἄς θυμηθοῦμε πώς ἡ νηστεία ἔχει μέσα της τό στοιχεῖο τοῦ πένθους γιά τίς ἁμαρτίες. Ἔτσι ὅταν χώρισαν οἱ δύο ἑορτές, ἡ νηστεία πού προηγοῦνταν ἀκολούθησε τήν ἑορτή τῶν Χριστουγέννων· γι' αὐτό ἡ Ἐκκλησία ὅρισε νά νηστεύουμε μόνο τήν παραμονή τῶν Θεοφανείων σάν προετοιμασία γιά τήν ἑορτή, καί ὄχι περισσότερες ἡμέρες, γιατί βρισκόμαστε σέ ἑορταστική περίοδο, τό ἅγιο Δωδεκαήμερο.

Καί δεύτερο· ἀρχαία συνήθεια ἦταν ἐπίσης αὐτοί πού θά βαπτίζονταν νά νηστεύουν καί μαζί μέ αὐτούς οἱ Ἀνάδοχοι, οἱ συγγενεῖς, ἀλλά καί ἄλλοι χριστιανοί οἱ ὁποῖοι τηροῦσαν ἐθελοντικά νηστεία «ὑπέρ τῶν βαπτιζομένων». Δέν ἦταν λοιπόν δύσκολο στή συνείδηση τῶν χριστιανῶν νά συνδεθοῦν ἡ πόση τοῦ ἁγιασμοῦ καί ἡ νηστεία, χωρίς νά ὑπάρχει αἰτιώδης σχέση μεταξύ αὐτῶν. 

Ἔτσι λοιπόν, μεταφέροντας τό ζήτημα στή σημερινή ἐποχή μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι οἱ τακτικῶς μεταλαμβάνοντες τῶν ἁγίων Μυστηρίων καί τηροῦντες τίς νηστεῖες τῆς Ἐκκλησίας μας, ὅπως καί τῆς 5ης Ἰανουαρίου, εἶναι ἤδη ἕτοιμοι ὥστε νά πιοῦν ἀπό τό Μεγάλο Ἁγιασμό τῆς 5ης καί 6ης Ἰανουαρίου. Σέ ἄλλη περίπτωση, ἐνδείκνυται νά τελοῦν σχετική νηστεία, ὅπως ὁρίζει σ' αὐτούς ὁ Πνευματικός τους.

Τέλος ὅσοι ἐκτάκτως πίνουν ἀπό τό Μεγάλο Ἁγιασμό πού φυλάσσουν στό σπίτι τους, σέ ὧρες ἀσθενειῶν καί κινδύνων κ.λπ., μετά ἤ ἄνευ νηστείας, ἄς μήν ὑστεροῦν στήν πνευματική νηστεία ἀπέχοντες «ἀπό παντός μολυσμοῦ σαρκός τε καί πνεύματος, ἐπιτελοῦντες ἁγιωσύνην ἐν φόβῳ Θεοῦ» (Β΄ Κορ. 7,1).

9 σχόλια:

  1. Εξαιρετικό κείμενο, που καταρρίπτει πολλές λάθος απόψεις που ακούγονται γύρω μας περί του μεγάλου αγιασμού.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Δυστυχώς, ο άσοφος νούς μου, επιθυμώντας να εντρυφήσει σε θέματα που
    ξαπερνούν την πνευματική μου κατάρτιση

    και αδυνατώντας να
    αντιληφθώ τις

    -ουσιαστικές- ανάγκες που
    έκαναν την αγία μας
    εκκλησια
    να κανονίσει με μεγάλη
    ακρίβεια

    λεπτομέρειες, που ενώ έχουν την σημασία τους
    και το πνευματικό τους
    περιεχόμενο,

    φαντάζουν στον εσκοτισμενο μου νού
    ως τυπικότητες χωρίς νόημα.

    Ζηλεύω πραγματικά τους
    παπούδες (και γιαγιάδες)
    που μη όντας πολύξεροι
    ζούσαν

    διαποτισμένοι

    από αυτήν την
    φ ω τ ι σ μ έ ν η
    -κατα τα μέτρα τους-
    ζ ω ή !

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Ο ΑΓΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΑΡΑΜΟΝΗΣ ΤΩΝ ΘΕΟΦΑΝΕΙΩΝ ΠΙΝΕΤΑΙ ΡΑΝΤΙΖΕΤΑΙ ΚΑΙ ΚΡΑΤΙΕΤΑΙ ΣΤΟ ΣΠΙΤΗ ΚΑΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΕΞΑΝΤΛΗΘΕΙ ΜΕΧΡΙ ΤΗΗΣ ΑΠΟΔΟΣΕΩΣ ΤΩΝ ΘΕΟΑΝΕΙΩΝ'ΟΑΓΙΑΣΜΟΣ ΑΝΗΜΕΡΑ ΤΩΝ ΘΕΟΦΑΝΕΙΩΝ ΠΙΝΕΤΑΙ ΜΟΝΟ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΔΕΝ ΠΑΙΡΝΕΤΑΙ ΣΤΟ ΣΠΙΤΗ.ΑΥΤΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΣΩΣΤΟ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Πριν τον Μεγάλο Αγιασμό χρειάζεται νηστεία.
    Αρα την παραμονή των Θεοφανείων δεν πίνουμε Αγιασμό, αλλά νηστεύουμε για να πιούμε Αγιασμό τα Θεοφάνεια.

    Επειτα για να κρατηθεί ο Αγιασμός στο σπίτι θα πρέπει το σπίτι πρέπει να μην έχει αισχρή τηλεόραση και μην γίνονται αισχρές αμαρτίες (πορνείες, μοιχείες, ασέλγειές , βλασφημίες και άλλες μεγάλες αμαρτίες) διαφορετικά δεν κρατάμε Αγιασμό.
    Οπως είπε ευλαβής γνωστός ιερέας, γι' αυτό τον λόγο, δεν κρατάμε Αγιασμό στο σπίτι. Αγιασμό κρατάει ο ι. Ναός και όταν χρειαζόμαστε σε έκτακτες περιπτώσεις στην διάρκεια του χρόνου, απευθυνόμαστε στον ιερέα και του ζητάμε.

    Συνέσιος

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Παράξενο πάντως η Εκκλησία να δίνει κάτι την παραμονή τον Θεοφανείων το οποίο όλοι οι πιστοί απαγορεύεται να το πιουν. Είσαι σίγουρος; Δεν μου φαίνεται λογικό. Το κείμενο πάντως μου φαίνεται εγκυρότατο. Αν εσύ βέβαια έχεις ευλογία να νηστεύεις την μέρα που η Εκκλησία έχει ορίσει «κατάλυση εις πάντα» για να πιείς τον Αγιασμό της παραμονής είναι άλλο θέμα. Να είσαι καλά.

      Διαγραφή
    2. κ. Παντελή Καψαχάτη

      Η Εκκλησία δίνει και την θ. Κοινωνία σε κάθε θ. Λειτουργία, αυτό δεν σημαίνει ότι μπορεί ο καθένας χωρίς προϋποθέσεις να κοινωνεί, χωρίς να βλάπτεται.
      Κάπως έτσι είναι και με τον Αγιασμό, τηρουμένων των αναλογιών.

      Ρωμιός

      Διαγραφή
    3. Συμφωνώ απόλυτα με αυτό που λες. Διαφωνώ με αυτό μόνο: «Αρα την παραμονή των Θεοφανείων δεν πίνουμε Αγιασμό, αλλά νηστεύουμε για να πιούμε Αγιασμό τα Θεοφάνεια». Όπως θα ξέρεις δεν μπορεί να γίνει Θεία λειτουργία αν δεν κοινωνήσει έστω και ένας πιστός. Πως γίνεται την παραμονή να μη πρέπει να πιεί κανείς αγιασμό αλλά η Εκκλησία να μας τον προσφέρει; https://www.oodegr.com/oode/orthod/agiasmos2.htm Εδώ το εξηγεί αυτό: Μία από τις βασικές προϋποθέσεις για να πιούμε τον Μέγα αγιασμό είναι να τηρούμε όλες τις νηστείες της Εκκλησίας μας. Άρα την παραμονή πίνουμε αγιασμό χωρίς νηστεία ενώ των Θεοφανείων με αυστηρή νηστεία επειδή αυτό μας όρισε η Εκκλησία. Να είστε καλά και με συγχωρείτε για την παρέμβαση.

      Διαγραφή
    4. κ. Παντελή ρωτάτε:
      "Πως γίνεται την παραμονή να μη πρέπει να πιεί κανείς αγιασμό αλλά η Εκκλησία να μας τον προσφέρει; "

      Η απάντηση είναι ότι τον Μεγάλο Αγιασμό τον προσφέρει την παραμονή για να τον πιούν όσοι τηρούν όλες τις νηστείες και προαιρετικά έχουν νηστεύσει την προηγούμενη αυστηρά.
      Και ακόμα για όλους για να ραντίσουν με τον Μεγάλο Αγιασμό τα πάντα, τους χώρους, το σπίτι, τα χωράφια, τα μεταφορικά τους μέσα, κ.τ.λ.
      Αυτό βγαίνει απο τα λόγια του ευλαβή γνωστού σε αρκετούς ιερέα που ανάφερα και έχει κάνει ανάρτηση και το ιστολόγιο παλαιότερα με ομιλία του.

      Συνέσιος

      Διαγραφή
  5. «Ἔτσι λοιπόν, μεταφέροντας τό ζήτημα στή σημερινή ἐποχή μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι οἱ τακτικῶς μεταλαμβάνοντες τῶν ἁγίων Μυστηρίων καί τηροῦντες τίς νηστεῖες τῆς Ἐκκλησίας μας, ὅπως καί τῆς 5ης Ἰανουαρίου, εἶναι ἤδη ἕτοιμοι ὥστε νά πιοῦν ἀπό τό Μεγάλο Ἁγιασμό τῆς 5ης καί 6ης Ἰανουαρίου. Σέ ἄλλη περίπτωση, ἐνδείκνυται νά τελοῦν σχετική νηστεία, ὅπως ὁρίζει σ' αὐτούς ὁ Πνευματικός τους...»
    Είπα εξ αρχής ότι συμφωνώ με το κείμενο και το θεωρώ εγκυρότατο και συμφωνώ επίσης με το κείμενο του Αλέξανδρου Φ. Καραμπάτσου από την ΟΟΔΕ που παρέθεσα πιο πάνω.
    Αυτό που γράφεις είναι κάτι που δεν έχω ξαναακούσει και δεν προκύπτει από τα δύο αυτά κείμενα. Ίσως να είναι προσωπική σου άποψη την οποία την σέβομαι. Ίσως να είναι και αποτέλεσμα μεγάλης ευλάβειας το οποίο αν έχει ευλογία από πνευματικό, το σέβομαι και αυτό. Το ότι όμως είναι θέση της Εκκλησίας ότι νηστεύουμε αυστηρά την ημέρα που η Εκκλησία έχει ορίσει «κατάλυση εις πάντα», για να πιούμε τον αγιασμό της παραμονής, δυσκολεύομαι να το δεχτώ. Περιμένω μια τεκμηρίωση για αυτό που λες. Να είσαι καλά.

    ΑπάντησηΔιαγραφή

ΚΑΝΤΕ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟΥ ΜΑΣ.