3 Ιαν 2015

Σάν σήμερα κοιμήθηκε ὁ κοσμοκαλόγερος τοῦ Γένους μας


O Ἀλέξανδρος Παπαδιαμάντης ὑπῆρξε μία μεγάλη προσωπικότητα τῆς νεότερης Ἑλλάδας μὲ τόσο πολλὲς ὄψεις ποὺ ἀκόμη τὸν ἀνακαλύπτουμε. Έζησε πιστὸς στὴν τέχνη, ἀδιάφορος γιὰ τὰ χρήματα καὶ τὴν κοινωνικὴ ἔνταξη, ὑπῆρξε πάντα ἕνας ἀποσυνάγωγος τεχνίτης τῆς γλώσσας καὶ τῆς ἀφήγησης. Γεννήθηκε στὶς 4 Μαρτίου 1851 σὲ ἕνα νησὶ ποὺ φημίζεται γιὰ τὴ φυσικὴ καλλονή του καὶ τοὺς ψαράδες του, τὴ Σκιάθο. Τὸ ἐπώνυμο Παπαδιαμάντης προέρχεται ἀπὸ τὸ ὄνομα τοῦ πατέρα του ποὺ ἦταν καὶ παπάς. Μεγάλωσε ἀνάμεσα σὲ ἐννιὰ παιδιὰ (τὰ δύο πέθαναν μικρὰ) μὲ τὸ φόβο τοῦ Θεοῦ καὶ ἐξοικειώθηκε νωρὶς μὲ τὰ ἐκκλησιαστικὰ πράγματα, τὴ θρησκευτικὴ ἀτμόσφαιρα, τὶς λειτουργίες, τὰ ἐξωκκλήσια καὶ τὴν ἥσυχη ζωὴ τοῦ νησιώτικου περίγυρου. Ὅλα αὐτὰ τοῦ διαμόρφωσαν μία χριστιανοπρεπῆ ἰδιοσυγκρασία, ποὺ τὴ διατήρησε μὲ πεῖσμα ὡς τὸ τέλος τῆς ζωῆς του. 
Τὰ παιδικά του χρόνια ἦταν ἀνέμελα στὸ νησὶ καὶ θὰ τὰ ἀνακαλέσει πολλὲς φορὲς νοσταλγικὰ στὰ κείμενά του...


Ἀπὸ τὴ στιγμὴ ποὺ γράφτηκε στὸ Πανεπιστήμιο ἄρχισε νὰ δημοσιογραφεῖ καὶ νὰ κάνει μεταφράσεις ἀπὸ τὰ Γαλλικὰ καὶ Ἀγγλικά, ποὺ εἶχε μάθει σὲ βάθος καὶ ποὺ λίγοι τὰ γνώριζαν τόσο καλὰ στὴν ἐποχή του. Οἱ ἀπολαβὲς τοῦ ὅμως ἦταν πενιχρὲς καὶ ἀναγκαζόταν νὰ ζεῖ σὲ φτωχικὰ δωμάτια, ὄντας πάντα ὀλιγαρκὴς καὶ λιτοδίαιτος. 

Ἐνδεικτικό της σχέσης του μὲ τὰ χρήματα εἶναι τὸ περιστατικὸ ποὺ ἀναφέρει ὁ Παῦλος Νιρβάνας: ὅταν ὁ Παπαδιαμάντης ξεκίνησε τὴ συνεργασία του μὲ τὴν ἐφημερίδα "Τὸ Ἄστυ", ὁ διευθυντὴς τοῦ προσέφερε μισθὸ 150 δραχμές. Ἡ ἀπάντηση τοῦ Παπαδιαμάντη ἦταν: "Πολλὲς εἶναι ἑκατὸν πενήντα. Μὲ φτάνουνε ἑκατό." 

Ὁ Παπαδιαμάντης γενικὰ στὴ ζωὴ του ἦταν ἀπλησίαστος. Τοῦ ἄρεσε ἡ μοναξιὰ καὶ ἡ ἀπομόνωση. Δὲν ἐπίανε εὔκολα φιλίες, καὶ ἦταν πάντα ἐπιφυλακτικός, κλεισμένος στὸν ἑαυτό του. Ἐλάχιστοι ἦταν οἱ φίλοι του, ὅπως ὁ Γιάννης Βλαχογιάννης, ὁ Μιλτιάδης Μαλακάσης καὶ ἕνας δύο ἄλλοι.Αὐτὸς ὁ περίεργος καὶ ἀπόκοσμος τρόπος ζωῆς μὲ τὴν παράλληλη προσήλωσή του στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία καὶ τὴ λειτουργική της παράδοση τὸν ἔκαναν νὰ ὁμοιάζει μὲ κοσμοκαλόγερο. Συνήθιζε νὰ ψάλει στὸν Ι. Ναὸ Ἁγίου Ἐλισαίου ὡς δεξιὸς ψάλτης, στὸν ἴδιο ναὸ ἔψαλε ὡς ἀριστερὸς ψάλτης ὁ ἐξάδελφός του Ἀλέξανδρος Μωραϊτίδης. 

Ὁλόκληρη ἡ οὐσία τῆς πεζογραφίας του περικλείεται μέσα σὲ μία φράση ποὺ ὁ ἴδιος μας ἄφησε : Τὸ ἒπ ἐμοί, ἐνόσω ζῶκαι ἀναπνέω καὶ σοφρονῶ, δὲν θὰ παύσω πάντοτε, νὰ ὑμνῶ μετὰ λατρείας τὸν Χριστόν μου, νὰ περιγράφω μὲτ ἔρωτος τὴν φύσιν, καὶ νὰ ζωγραφῶ μετὰ στοργῆς τὰ γνήσια Ἑλληνικὰ ἔθη. 

Ἐκτὸς ἀπὸ τὰ διηγήματα καὶ τὶς νουβέλες ἔγραψε καὶ ποιήματα θρησκευτικῆς ἔμπνευσης, ποὺ ἐξυμνοῦν τὴ μητέρα του καὶ τὴν Μητέρα τοῦ Κόσμου ὅλου, τὴν Παναγία. Κι ὅμως, ὁ Παπαδιαμάντης ποὺ ἦταν ὑπερήφανος γιὰ τὸ διηγηματικό του ἔργο, τοῦ ὁποίου γνώριζε τὴν πραγματικὴ ἀξία, δὲν θεώρησε ποτὲ τοῦ ὅτι ἦταν καὶ ποιητής, ἂν καὶ ἡ ποιητικὴ πνοὴ ἀποτελεῖ τὸ κύριο χαρακτηριστικὸ καὶ τοῦ πεζοῦ του λόγου. Όσο ζοῦσε δὲν εἶδε ποτὲ δημοσιευμένο δικό του βιβλίο, ἀλλὰ αὐτὸ δὲν ἐμπόδισε τὸ ἔργο του νὰ ἀποτελεῖ τὴ βασικότερη παρακαταθήκη γιὰ τοὺς ἕλληνες πεζογράφους. 

Ἀμέσως μετὰ τὸ θάνατο τοῦ ὅλοι ὁμόφωνα σχεδὸν τὸν ἐγκωμίασαν αὐθόρμητα. Ὁ Γρ. Ξενοπουλος τὸν τίμησε μὲ μίαν ἀπὸ τὶς καλύτερες κριτικὲς μελέτες του : "Ὁ Παπαδιαμάντης (γράφει) δὲν ἐψεύτηκε ποτέ, δὲν ἐμιμήθη ποτέ, δὲν ἐπροσποιήθη ποτέ, δὲν ἐκιβδηλοποίησε ποτέ. Ἔκοψε μόνον ὁλόχρυσα νομίσματα ἀπὸ τὸ μεταλλεῖον τῆς ψυχῆς του, τῆς ἁγνῆς καὶ ἀδιάφθορου (...). Ἡ ψυχὴ τοῦ εἶναι καθαυτὸ ἡ ρωμέικη λαϊκὴ ψυχή", θεωρεῖ ἀριστούργημα τοῦ Παπαδιαμάντη τὴν "Φόνισσαν" καὶ τὴν χαρακτηρίζει "τραγωδίανμεγαλοπρεπεστατην". 

Μέσα στὸ ἔργο τοῦ ὁ Παπαδιαμάντης μᾶς μιλεῖ γιὰ τὴν ἀρετὴ καὶ τὴν κακία, γιὰ τὸν ἀγώνα τοῦ ἐξυψωμοῦ τοῦ Ἔθνους, γιὰ τὸ Χριστιανισμό, ποὺ γι' αὐτὸν δὲν εἶναι μόνο τυφλὴ πίστη, εἶναι συστήματα ζωῆς καὶ ἀλήθειας, γιὰ τὴν πολιτικὴ κατάντια τοῦ καιροῦ του καὶ προτείνει τὰ μέτρα γιὰ τὴν ἠθική της ἀνάπλαση, γιὰ τὴν παιδεία, τὸ χτύπημα τοῦ λογιοτατισμοῦ καὶ τὴν ἀληθινὴ ἀνόρθωσή της μὲ τὸ ζωντανὸ πνεῦμα τῆς λαϊκῆς παράδοσης. 

Τὸ 1909 ὁ συγγραφέας θὰ γυρίσει στὸ νησί του, ὅπου πέθανε τὸν Ἰανουάριο τοῦ 1911, ὕστερα ἀπὸ ἐπιδείνωση τῆς ὑγείας του. Ἡ κηδεία τοῦ τελέστηκε μέσα στὸ πένθος ὅλων τῶν ἁπλῶν ἀνθρώπων τοῦ νησιοῦ. Μὲ τὴν εἴδηση τοῦ θανάτου του, τὸ πένθος ἔγινε πανελλήνιο. Ἔγιναν ἐπίσημα μνημόσυνα στὴν Ἀθήνα, στὴν Πόλη, στὴν Ἀλεξάνδρεια κι ἀλλοῦ. Τὸ ἔργο τοῦ πιὸ ἐπίκαιρο ἀπὸ ποτὲ στὶς τραγικὲς ἐποχὲς ποὺ ζοῦμε σήμερα. Εμείς σὰν φόρο τιμῆς πρὸς αὐτὸν τὸν πραγματικὰ τεράστιο ὀγκόλιθο τοῦ Ἑλληνικοῦ Πνεύματος, θὰ παραθέσουμε μερικὰ ἀπὸ τὰ ἐπίκαιρα ἀποσπάσματα τοῦ ἔργου του. 

Τὶς ἠμύνθη περὶ πάτρης; Καὶ τί πταίει ἡ γλαῦξ, ἡ θρηνοῦσα ἐπὶ ἐρειπίων; Πταίουν οἱ πλάσαντες τὰ ἐρείπια. Καὶ τὰ ἐρείπια τὰ ἔπλασαν οἱ ἀνίκανοι κυβερνῆται τῆς Ἑλλάδος. Αὐτοὶ οἱ πολιτικοί, αὐτοὶ οἱ βουλευταί, ἐκατάστρεψαν τὸ ἔθνος, ἀνάθεμά τους. Κάψιμο θέλουν ὅλοι τους! Τότε σ' ἐξεθέωναν οἱ προεστοὶ κ' οἱ «γυφτοχαρατζῆδες», τώρα σὲ «ἀθεώνουν» οἱ βουλευταὶ κ’ οἱ δήμαρχοι. Αὐτοὶ ποὺ εἶχαν τὸ λύειν καὶ τὸ δεσμεῖν εἰς τὰ δύο κόμματα, τοὺς ἔταζαν «φούρνους μὲ καρβέλια», δῶσαντεςαυτοις οὐχὶ πλείονας τῶν εἴκοσι δραχμῶν μετρητά, ἀπέναντι, καθὼς τοὺς εἶπαν, καὶ παρακινήσαντες αὐτοὺς νὰ ἐξοδεύσουν κι ἀπ' τὴ σακκούλα τοὺς ὅσα θέλουν ἄφοβα, διότι θὰ πληρωθοῦν μέχρι λεπτοῦ, σύμφωνα μὲ τὸν λογαριασμόν, ὂν ἤθελαν παρουσιάσουν. Τὸ τέρας τὸ καλούμενον ἐπιφανὴς τρέφει τὴν φυγοπονίαν, τὴν θεσιθηρίαν, τὸν τραμπουκισμόν, τὸν κουτσαβακισμόν, τὴν εἰς τοὺς νόμους ἀπείθειαν. Πλάττει αὐλὴν ἐξ ἀχρήστων ἀνθρώπων, στοιχείων φθοροποιῶν τὰ ὁποία τὸν περιστοιχίζουσι, παρασίτων τὰ ὁποία ἀποζῶσιν ἐξ αὐτοῦ… Μεταξὺ δύο ἀντιπάλων μετερχομένων τὴν αὐτὴν διαφθοράν, θὰ ἐπιτύχει ἐκεῖνος ὅστις εὐπρεπέστερον φορεῖ τὸ προσωπεῖον κ' ἐπιδεξιώτερον τὸν κόθορνον. Ἄμυνα περὶ πάτρης θὰ ἦτο ἡ εὐσυνείδητος λειτουργία τῶν θεσμῶν, ἡ ἐθνικὴ ἀγωγή, ἡ χρηστὴ διοίκησις, ἡ καταπολέμησις τοῦ ξένου ὑλισμοῦ καὶ πιθηκισμοῦ, τοῦ διαφθείροντος τὸ φρόνημα καὶ ἐκφυλίσαντος σήμερον τὸ ἔθνος, καὶ ἡ πρόληψις τῆς χρεοκοπίας. 

Ἀλέξανδρος Παπαδιαμάντης, στὴν ἐφημερίδα «Ἀκρόπολις» τὸ 1896 

“…H πλουτοκρατία ἦτο, εἶναι καὶ θὰ εἶναι ὁ μόνιμος ἄρχων τοῦ κόσμου, ὁ διαρκὴς Ἀντίχριστος. Αὔτη γεννᾶ τὴν ἀδικίαν, αὔτη τρέφει τὴν κακουργίαν, αὔτη φθείρει σώματα καὶ ψυχᾶς. Αὔτη παράγει τὴν κοινωνικὴν σηπεδόνα. Αὔτη καταστρέφει κοινωνίας νεοπαγεῖς.» 

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ – «ΟΙ ΧΑΛΑΣΟΧΩΡΗΔΕΣ» 
Κορίνα Πενέση 

2 σχόλια:

  1. "Η Παιδεία στην ΕΤ3 - Αφιέρωμα στον Α.Παπαδιαμάντη."
    https://www.facebook.com/ERT3Social/posts/539892432780749

    "Βίντεο ἐκπομπῆς: Παιδεία σε κρίση- εκπομπή 6η, 22-12-2014"
    https://www.youtube.com/watch?v=CycQhlWGP0g

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Δεν νοείται Έλλην που να μην έχει Παπαδιαμάντη στην βιβλιοθήκη του...Τόσο απλά !!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή

ΚΑΝΤΕ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟΥ ΜΑΣ.