29 Μαΐ 2010

Λουκᾶς Νοταρᾶς καὶ ᾿Ανθενωτικοὶ



Κατὰ τῆς ὑποταγῆς εἰς τὸν Πάπαν,
ἀλλὰ ὄχι φιλότουρκος

τοῦ Παναγιώτου Γ. Νικολόπουλου,
῾Ομ. Καθηγητοῦ τοῦ Πανεπιστημίου ᾿Αθηνῶν
Διευθυντοῦ τῆς ᾿Εθνικῆς Βιβλιοθήκης τῆς ῾Ελλάδος ἐ.τ.
ΕΙΣ ΤΟ ΤΟΣΟΝ σημαντικὸν ἄρθρον τοῦ κ. Β. Α. Κοκκίνου
(«῾Εστία» 2.6.2006) παρεισέφρησεν, ὡς μὴ ὤφειλε, μία παρέν-
θεντος φράσις, ὄχι μόνον μὴ ἀνταποκρινομένη εἰς τὰ πράγματα,
ἀλλὰ καὶ ἄδικος: «Καὶ βέβαια σήμερα οἱ Τοῦρκοι δὲ ἔχουν συμ-
μάχους Νοταρᾶδες καὶ φανατικοὺς ἀνθενωτικοὺς κληρικούς».
᾿Αλλὰ τὰ πράγματα δὲν ἔχουν ἔτσι.
῾Ο ἱστορικὸς Δούκας καταγράφει φράσιν, τὴν ὁποίαν εἶπεν ὁ
Μεγαδοὺξ Λουκᾶς Νοταρᾶς: «κρειττότερόν ἔστιν εἰδέναι ἐν μέσῃ
τῇ Πόλει φακιόλιον βασιλεῦον Τούρκων ἢ καλύπτραν Λατινι-
κήν».
῞Ομως ὁ ἴδιος Δούκας.... καταγράφει τὶς ἄοκνες προσπάθειες
τοῦ Νοταρᾶ γιὰ τὴν ἄμυναν τῆς Πόλεως, τὴν συμμετοχήν του εἰς
τὶς πολεμικὲς ἐπιχειρήσεις.
῾Ο Κωνσταντῖνος μὲ τὴν ἐπιμέλειαν τοῦ Μεγαδοῦκα Λουκᾶ
Νοταρᾶ εἶχε φροντίσει τὴν ἐπισκευὴν τῶν τειχῶν καὶ εἶχεν ἐξα-
σφαλίσει ἀρκετὰ ἐφόδια. Οἱ ἀλλεπάλληλες ἐπιθέσεις τοῦ Μωά-
– 2 –
μεθ ἀντιμετωπίζοντο νικηφόρα. Οἱ ζημίες ποὺ προκαλοῦσε τὸ
πυροβόλον ἐπεσκευάζοντο τὴν ἀκόλουθη νύκτα κι᾿ ἔτσι οἱ βομ-
βαρδισμοὶ ἔμεναν χωρὶς ἀποτέλεσμα. Μὲ προσπάθειες μεταλλω-
ρύχων ὁ Μωάμεθ κατώρθωσε νὰ σκάπτη ὑπονόμους, ἀλλὰ μὲ τὶς
ἐνέργειες τοῦ Λουκᾶ Νοταρᾶ, ποὺ κατέφυγε στὶς ὑπηρεσίες τοῦ
μηχανικοῦ Γιοχάννες Γκράντ, κατεσκευάζοντο ἀνθυπόνομοι ποὺ
ἐξουδετέρωναν τὶς προσπάθειες τοῦ Σουλτάνου νὰ διεισδύση ὑ-
πογείως εἰς τὴν Πόλιν, ἐφ ὅσον δὲν κατώρθωνε νὰ τὴν κατακτή-
ση ἀπὸ τὰ τείχη.
῾Ο ἴδιος ὁ Λουκᾶς Νοταρᾶς, ἡγούμενος σώματος πεντακοσίων
(500) ἀνδρῶν, «ἐν τῇ Πόλει περιεπόλευε, θαρρύνων ἁπανταχοῦ
τοὺς στρατιώτας καὶ στοχαζόμενος τὰς βίγλας καὶ ἐρευνῶν τοὺς
παραλειπομένους». Κατὰ δὲ τὴν διάρκειαν τοῦ ἀγῶνος ὁ Μεγα-
δοὺξ εἶχε τὴν εὐθύνην ἐπὶ πλέον τῆς βασιλικῆς πύλης καὶ μὲ
ἕνα ἐφεδρικὸν σῶμα εὑρίσκετο κοντὰ καὶ ὀπίσω τῶν χερσαίων
τειχῶν.
Μετὰ τὴν ῞Αλωσιν τῆς Πόλεως, ὁ Λουκᾶς Νοταρᾶς θὰ ἔχη τὸ
θάρρος νὰ εἰπῆ εἰς τὸν Μωάμεθ: «Κύριε, οὐκ εἴχομεν τόσην
ἡμεῖς ἐξουσίαν τοῦ διδόναι σε τὴν Πόλιν, οὐδὲ βασιλεὺς αὐτός».
᾿Απάντησις, ἡ ὁποία παραπέμπει εἰς τὴν ἀνάλογον ἀπάντησιν τοῦ
Κωνσταντίνου Παλαιολόγου: «οὔτ᾿ ἐμόν ἐστιν οὔτ᾿ ἄλλου τῶν
κατοικούντων ἐν ταύτῃ».
Μετ᾿ ὀλίγας ἡμέρας, μὲ τὸν ἔφηβον
υἱόν του καὶ τὸν γαμβρόν του Κατα-
κουζηνὸν θὰ καταστοῦν οἱ πρῶτοι Νε-
ομάρτυρες. Διότι δὲν θὰ ὑποταχθοῦν
εἰς τὶς ὀρέξεις τοῦ Μωάμεθ.
Καὶ αὐτὰ τὰ καταγράφει ὁ φιλενω-
τικὸς Δούκας.
* * *
ΔΥΣΤΥΧΩΣ, κυριαρχεῖ ἀκόμη ἡ ἄποψις, ὅτι ὁ Λουκᾶς Νοτα-
ρᾶς ἦταν φιλότουρκος, καθὼς καὶ ἄλλαι ἐναντίον του κατηγορί-
αι. Τοῦτο ὀφείλεται στὴν ἐξιστόρησιν τῆς ἐπ᾿ ὀνόματι τοῦ Σφραν-
τζῆ νόθου ἱστορίας (Chronicon majus), ὁ ὁποῖος δὲν φείδεται
λοιδοριῶν κατὰ τοῦ ἀντιπάλου του εἰς τὴν Βυζαντινὴν Διοίκη-
σιν. Τόση εἶναι ἡ ἐκδικητικότης του, ὥστε οὔτε κἄν ἀναφέρη τὸ
Λουκᾶς Νοταρᾶς. Βυζαντινὸς
ἀξιωματοῦχος, ὁ τελευταῖος «Μέγας
Δούξ» (᾿Αρχιναύαρχος) τῆς Βυζαντινῆς
Αὐτοκρατορίας. Χαλκογραφία (᾿Αθήνα,
Μουσεῖο Μπενάκη).
– 3 –
μαρτύριον τοῦ Νοταρᾶ. ῾Ο γνήσιος Σφραντζῆς (Chronicon minus)
βεβαίως δὲν παρέχει αὐτὴν τὴν μομφήν. Δυστυχῶς αὐτὴ ἡ ἄπο-
ψις τοῦ νόθου Σφραντζῆ ἐπεβίωσε —ἄλλωστε ἐξυπηρετεῖ ὡρισμέ-
νην ἰδεολογίαν καὶ πολιτικὴν σκοπιμότητα— καὶ μολύνει καὶ
τὴν πολιτείαν τοῦ Λουκᾶ Νοταρᾶ καὶ τὴν θυσίαν του.
᾿Αλλὰ καὶ οἱ ᾿Ανθενωτικοὶ Μοναχοὶ καὶ Κληρικοὶ ἐπολέμησαν
ὁμοῦ μετὰ τῶν λοιπῶν ῾Ελλήνων ῾Ενωτικῶν καὶ τῶν Λατίνων.
῞Ενα σῶμα ἑπτακοσίων ἀνδρῶν, ἐκ τῶν ὁποίων οἱ περισσότεροι
Μοναχοί, εὑρίσκεται εἰς τὸ κέντρον τῆς Πόλεως ὡς ἐφεδρικὸν
σῶμα ὑπὸ τοὺς Δημήτριον Κατακουζηνόν, τὸν γαμβρόν του Νι-
κηφόρον Παλαιολόγον, τὸν ἀνεψιὸν τοῦ κατόπιν Πατριάρχου
Γενναδίου Θεόδωρον Σοφιανόν. Κατὰ μῆκος τμήματος τῶν θα-
λασσίων τειχῶν εἶχαν τοποθετηθῆ Μοναχοί, οἱ ὁποῖοι καὶ ἀπέ-
κρουαν τὶς ἐπιδρομὲς τῶν Τούρκων.
Δὲν ὑπῆρξαν λοιπὸν σύμμαχοι τῶν Τούρκων ὁ Λουκᾶς Νοτα-
ρᾶς καὶ οἱ ᾿Ανθενωτικοί. Οἱ ᾿Ανθενωτικοὶ ἦσαν κατὰ τῆς ὑποτα-
γῆς εἰς τὸν Πάπαν, ἀλλὰ δὲν ἦσαν φιλότουρκοι. Καὶ κατὰ τὴν
περίοδον τῆς ῾Αλώσεως ἔμειναν εἰς τὴν Πόλιν καὶ τὴν ὑπερήσπι-
σαν κατὰ τῶν Τούρκων καὶ δὲν ἐζήτησαν καταφύγιον ἀλλοῦ. Γι᾿
αὐτὸ παραμένει ὁ θαυμασμός μας καὶ ὁ σεβασμός μας τόσον γιὰ
τὴν ἐμμονήν των εἰς τὴν ᾿Ορθόδοξον Πίστιν, ὅσον καὶ γιὰ τὸ
θάρρος καὶ τὴν θυσίαν ποὺ ἐπέδειξαν εἰς τὸν ἀγῶνα γιὰ τὴν
σωτηρία τῆς Πόλεως.
ΕΣΤΙΑ 9-6-2006

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

ΚΑΝΤΕ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟΥ ΜΑΣ.