«Ἡ συμβολὴ τῶν Χριστιανῶν Ἀθλητῶν στὴν ἀναβίωση τοῦ ὑγιοῦς ἀθλητισμοῦ»

Γράφει ὁ Ἡρακλῆς Ρεράκης, Καθηγητὴς ΑΠΘ,
Πρόεδρος τῆς Πανελλήνιας Ἑνώσεως Θεολόγων

Εἶναι ἀνάγκη νὰ ἀξιολογοῦνται θετικὰ οἱ Ἕλληνες πρόγονοί μας, διότι σκέπτονταν, ἀναζητοῦσαν καὶ ἐνεργοῦσαν, μὲ ὑψηλοῦ ἐπιπέδου γιὰ τὴν ἐποχή τους, λογικά, κοινωνικά, πνευματικὰ καὶ θεολογικὰ κριτήρια.
Στὸ πλαίσιο αὐτὸ στοχάστηκαν, ἐφηῦραν καὶ υἱοθέτησαν κάποιους Θεούς, στοὺς ὁποίους, μάλιστα, ὅρισαν καὶ τὴν ὑποχρέωση, νὰ τοὺς προστατεύουν σὲ κάθε δραστηριότητα, ἀπὸ τὴ γεωργία μέχρι καὶ τὴν ἀρχιτεκτονικὴ καὶ τοὺς ἀθλητικοὺς ἀγῶνες.
Ἀπὸ πλευρᾶς θεολογικῆς ἀξιολογήσεως, ἡ θρησκευτικότητά τους ἀξιολογήθηκε ἀπὸ τὸν Ἀπ. Παῦλο, ὁ ὁποῖος, ὅταν ἐπισκέφθηκε τὴν Ἀθήνα, εἶπε στοὺς Ἀθηναίους: «Ἄνδρες Ἀθηναῖοι, κατὰ πάντα, ὡς δεισιδαιμονεστέρους, ὑμᾶς θεωρῶ»: «Σᾶς θεωρῶ, λέει, ὡς τοὺς περισσότερο θρησκευόμενους ἀπὸ τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους», προσθέτοντας τὸν θαυμασμό του γιὰ ὅσα ἱερὰ εἶδε στὴν πόλη τους καί, ἰδιαίτερα, γιὰ τὸν βωμὸ τοῦ Ἀγνώστου Θεοῦ, τὸν ὁποῖο, μάλιστα, ὑπογραμμίζει... ὅτι σέβονταν οἱ Ἀθηναῖοι, χωρὶς νὰ τὸν γνωρίζουν.

Ἀξίζει, ἀκόμη, νὰ ἀξιολογήσει κάποιος αὐτὸ ποὺ εἶπε ὁ Ἰησοῦς στοὺς μαθητές του, Φίλιππο καὶ Ἀνδρέα, ὅταν τοῦ εἶπαν ὅτι κάποιοι Ἕλληνες θέλουν νὰ μιλήσουν μαζί Του: «Ἐλήλυθεν ἡ ὥρα ἵνα δοξασθῇ ὁ Υἱὸς τοῦ ἀνθρώπου». Τὸ ἰδιαίτερο ἐνδιαφέρον τοῦ Ἰησοῦ γιὰ τοὺς Ἕλληνες ἀπασχολεῖ τὸν Ἅγιο Κλήμη Ἀλεξανδρεία, ὁ ὁποῖος ὁμιλεῖ γιὰ τὴ θεωρία τοῦ σπερματικοῦ λόγου, ἐντάσσοντας τὴν περίοδο τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς θεολογίας καὶ φιλοσοφίας στὸ χῶρο τῆς πρὸ Χριστοῦ προδρομικῆς προετοιμασίας τῆς ἀνθρωπότητας.

Ὁ Αἰσχύλος, γιὰ παράδειγμα, μὲ τὸ στόμα τοῦ Ἑρμῆ, ἐκφράζει τὴν ἑξῆς προφητεία: «Σ' αὐτὰ τὰ βάσανά σου, τέρμα κανένα νὰ μὴν περιμένεις, πρὶν νὰ φανεῖ καὶ νὰ θελήσει κάποιος ἀπ' τοὺς θεοὺς νὰ πάρει τὰ βάσανά σου ἐπάνω του καὶ νὰ πάει στὸν σκοτεινὸ Ἅδη». Ὄχι μόνο ἐπισημαίνει ὅτι «περιμένει νὰ ἔρθει κάποιος, ποὺ μπορεῖ νὰ διδάξει» ὅσα ἡ φιλοσοφία δὲν μπορεῖ, ἀλλὰ προφητεύει ἐπίσης ὅτι μόνον διὰ τοῦ Θεοῦ μπορεῖ ὁ ἄνθρωπος νὰ ἀπολυτρωθεῖ ἀπὸ τὴν ἁμαρτία (Προμηθέας Δεσμώτης, Κέφ. 4, στίχ. 1026-1028).

Ὁ Σωκράτης, ἐπίσης, μὲ κάποιον τρόπο προφήτευσε, λέγοντας ὅτι, μετὰ τὴ δική του θανατικὴ ἐκτέλεση, θὰ βρεθοῦν οἱ πατριῶτες τοῦ σὲ μιὰ κατάσταση πνευματικῆς στασιμότητας, ἂν ὁ Θεὸς δὲν στείλει κάποιον ἄλλο γιὰ νὰ τοὺς φροντίσει (Πλάτων, Ἀπολογία Σωκράτη, Κέφ. 18).

Ἀπὸ πλευρᾶς, ὡστόσο, διαχρονικῆς θεολογικῆς ἀξιολογήσεως, εἶναι σαφὲς ὅτι ὁ ρόλος τῆς προχριστιανικῆς θρησκευτικότητας τῶν Ἀρχαίων Ἑλλήνων περιορίζεται στὴν πρὸ Χριστοῦ ἐποχῆ. Μετὰ τὴν θεία Ἀποκάλυψη δὲν εἶχε καὶ δὲν ἔχει πιὰ θέση καὶ ρόλο στὸν πολιτισμὸ καὶ στὴν ἱστορία.

Ἔκτοτε, ἡ πνευματικότητά της δὲν μποροῦσε καὶ δὲν μπορεῖ νὰ συγκριθεῖ μὲ τὴ Χριστιανικὴ πίστη. Βέβαια, οἱ πνευματικὲς ἀπαιτήσεις τῶν ἀνθρώπων, μετὰ τὴν Θεία Ἀποκάλυψη εἶναι πλέον διαφορετικὲς ποιοτικά, διότι ἡ νέα ἐν Χριστῷ πίστη πρόσφερε στὸν ἄνθρωπο τὴν πεμπτουσία τῆς ἀληθινῆς θεολογίας, τῆς πνευματολογίας καὶ τῆς κοσμολογίας.

Θετικά, ὡστόσο, ἀξιολογεῖται τὸ γεγονὸς ὅτι στὴν ἀρχαία Ἑλλάδα, οἱ ἀθλητικοὶ ἀγῶνες γίνονταν πρὸς τιμὴν τῶν Θεῶν καὶ ὅτι διεξάγονταν πρὸς τιμὴν τοῦ Θεοῦ Δία.

Θρησκευτικὴ πίστη, ἐπίσης, ἐξέφραζε ἡ τιμὴ τῶν Ὀλυμπιονικῶν, καθὼς στὴ θριαμβευτική τους ὑποδοχὴ στὴν πόλη ποὺ ἐκπροσωποῦσαν καὶ ἡ πορεία τους, μέσῳ τῶν κεντρικῶν δρόμων τῆς πόλεως, κατέληγε στὸ ἱερὸ τοῦ πολιούχου Θεοῦ, ὅπου προσέφεραν εὐχαριστία καὶ κατέθεταν στὸν ἐκεῖ βωμὸ τὸ στεφάνι τῆς νίκης τους.

Τὴν ἱερότητα τῶν ἀγώνων, ἐπίσης, ἐπιβεβαιώνει τὸ γεγονὸς ὅτι δὲν μποροῦσε νὰ συμμετέχει στοὺς ἀγῶνες κάποιος, ποὺ δὲν εἶχε ἐλεύθερη τὴν ἠθική του συνείδηση ἔναντι τοῦ θείου καὶ τοῦ ἀνθρώπινου παράγοντα. Ἔτσι, ἀποκλείονταν οἱ ἀσεβεῖς, οἱ ἐγκληματίες, οἱ ἱερόσυλοι, οἱ φονεῖς καὶ ὅσοι στεροῦνταν τῶν πολιτικῶν τους δικαιωμάτων.

Μεγάλη θρησκευτικὴ ἀξία, ἐπίσης, εἶχε ἡ κήρυξη τῆς «Ἱερῆς Ἐκεχειρίας» κατὰ τὴ διάρκεια τῶν Ὀλυμπιακῶν ἀγώνων, ἡ ἐπικράτηση δηλαδὴ τῆς «Ἱερῆς Εἰρήνης», τῆς ἁρμονικῆς καὶ ἀδελφικῆς συμβίωσης μεταξὺ τῶν λαῶν, ποὺ ἔστελναν ἐκπρόσωπους στοὺς Ὀλυμπιακοὺς ἀγῶνες. Ὁ ἐκπρόσωπος πόλης, ἡ ὁποία δὲν τηροῦσε τὴν ἐκεχειρία ἀποκλειόταν ἀπὸ τοὺς ἀγῶνες.

Δυστυχῶς, οἱ σύγχρονοι Ὀλυμπιακοὶ ἀγῶνες ἀνεξαρτοποίησαν τὸν ἀθλητισμὸ ἀπὸ τὸ εὐρύτερο ἀθλητικὸ ἰδεῶδες καὶ τὴ θεολογική του διάσταση. Ὁ ἀνταγωνισμός, ποὺ χαρακτηρίζει, κατὰ κόρον, τὸν σύγχρονο ἀθλητισμὸ ἔχει ἀντικαταστήσει τὴν εὐγενῆ ἅμιλλα τοῦ παρελθόντος.

Πολὺ ἀποδομητικὸ ρόλο διαδραματίζει ἡ ἀπουσία τῆς ἰσορροπίας μεταξὺ τοῦ Πνεύματος καὶ τοῦ Σώματος. Τὸ σῶμα, στὴ σύγχρονη ἐποχή, ἀντὶ νὰ συνεργάζεται μὲ τὸ πνεῦμα, γίνεται καταναλωτικὸ ἀγαθό, πωλεῖται, ἀγοράζεται, ἐπενδύεται, ἀνταλλάσσεται καὶ ἀσφαλίζεται. Ἡ χρήση τῶν ἀναβολικῶν, ἡ ἀντιαισθητικὴ διόγκωση τοῦ μυϊκοῦ συστήματος, ἡ πολιτικοποίηση τῶν ἀγώνων εἶναι στοιχεῖα ποὺ ἐναντιώνονται στὸ Ὀλυμπιακὸ Πνεῦμα.

Ὅμως, ὅσο περνοῦν τὰ χρόνια, διαπιστώνουμε ὅτι τὸ Πνεῦμα αὐτὸ διαστρεβλώνεται καὶ παραλλάσσεται. Οἱ σύγχρονοι Ὀλυμπιακοὶ ἀγῶνες δὲν δημιουργοῦν πρότυπα ζωῆς καὶ σχέσεων, διότι ἐκεῖνο ποὺ ἀναζητεῖται, πρωταρχικά, εἶναι τὸ ἐντυπωσιακὸ ὑπερθέαμα, ποὺ συνδέεται μὲ τὴν ἀτομικὴ νίκη τοῦ ἀθλητῆ, τὸ κέρδος καὶ τὸ συμφέρον.

Ὁ ἀθλητὴς τῶν ὀλυμπιακῶν ἀγώνων προπονεῖται καὶ προετοιμάζεται χρόνια ὁλόκληρα, ἀφιερώνοντας μεγάλο μέρος τῆς ζωῆς του γιὰ ἀγῶνα λίγων λεπτῶν, προκειμένου νὰ γευτεῖ τὴν ἐφήμερη κοσμικὴ δόξα. Ἀπομονωμένος ἀπὸ τοὺς συνανθρώπους του καὶ ἔχοντας ὁριοθετήσει τὴ ζωή του, μὲ κέντρο τὸν ἑαυτό του, προσπαθεῖ, μὲ ὁποιοδήποτε τρόπο, νὰ ἐπιτύχει γιὰ νὰ αὐτοεπιβεβαιωθεῖ.

Ἀντίθετα, ὁ ἀθλητὴς τοῦ Χριστοῦ ἀγωνίζεται, ἀθλεῖται ἐπιδιώκει τὶς νῖκες, ἀλλὰ τὶς πνευματικές. Στὸν ἀθλητὴ τοῦ Χριστοῦ μετράει ἡ ψυχοσωματικὴ κάθαρση, ὁ ἀγῶνας γιὰ τὴν ἀπόκτηση τῶν ἀρετῶν, ἡ ἁγνότητα καὶ ἡ νίκη κατὰ τῶν παθῶν. Δὲν χρησιμοποιεῖ ἀθέμιτα μέσα, δὲν λειτουργεῖ ἀτομικιστικὰ καὶ ἀνταγωνιστικά, ἐνῷ ἀγωνίζεται νὰ ἀγαπᾶ τὸν Θεό, τὸν συνάνθρωπο, τὸ φυσικὸ περιβάλλον, τοὺς ἐχθρούς, τοὺς φίλους καὶ γενικὰ τὸν ἑκάστοτε πλησίον του. Ἡ μετάνοια, ἡ ἄσκηση καὶ ἡ ἐπιστροφὴ στὸν Θεὸ καὶ στὴν ἐνάρετη ζωὴ ἀποτελεῖ τὸν ἀθλητικό του στόχο.

Ὁ Χριστιανός, γενικά, δοκιμάζεται στὸν στίβο τοῦ ψυχοσωματικοῦ ἀγῶνα, ἔτσι ὥστε μὲ ὑπομονή, θάρρος, αὐτοθυσία καὶ αὐταπάρνηση νὰ μπορεῖ νὰ ἐφαρμόζει στὴ ζωή του τὶς θεῖες ἐντολές, ποὺ τὸν ὁδηγοῦν στὴν πορεία του γιὰ τὴν αἰωνιότητα.

Μὲ τὴ γνώση καὶ τὴ βίωση τῆς ἀλήθειας, πορεύεται σταδιακά, μὲ τὴ βοήθεια τοῦ «προπονητῆ», ποὺ εἶναι ὁ Πνευματικός του, στὴ ἐλευθερία ἀπὸ τὰ δεσμὰ τοῦ Πονηροῦ καὶ στὴν ἐπάνοδό του στὴ γῆ τῆς Ἐπαγγελίας τοῦ Χριστοῦ, ὁ ὁποῖος τὸν περιμένει γιὰ νὰ τοῦ προσφέρει τὸ στεφάνι τῆς δικαιοσύνης καὶ τῆς ζωῆς.

Ἐπισημαίνουμε ὅτι ὁ Χριστιανὸς δὲν εἶναι σωματοκτόνος, ἀλλὰ παθοκτόνος. Ἡ νίκη κατὰ τὸν παθῶν ἀποτελεῖ ὄχι τιμωρία τοῦ σώματος ἀλλὰ θεραπεία του, γιὰ νὰ μπορεῖ νὰ διατηρεῖται σὲ πνευματικὴ ἀκμὴ καὶ πληρότητα, ὅπως ὁ θέλει ὁ Θεός, δηλαδή, ὡς Ναὸ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.

Ὁ Ἀπ. Παῦλος ἐπισημαίνει: «Οὐκ οἴδατε ὅτι οἱ ἐν σταδίῳ τρέχοντες, πάντες μὲν τρέχουσιν, εἷς δὲ λαμβάνει τὸ βραβεῖον; οὕτως τρέχετε ἵνα καταλάβητε. πᾶς δὲ ὁ ἀγωνιζόμενος πάντα ἐγκρατεύεται, ἐκεῖνοι μὲν οὗν, ἵνα φθαρτὸν στέφανον λάβωσιν, ἡμεῖς δὲ ἄφθαρτον» (Δὲν γνωρίζετε ὅτι αὐτοὶ ποὺ τρέχουν στὸ στάδιο, ὅλοι τρέχουν, ἕνας, ὅμως, παίρνει τὸ βραβεῖον; Ἔτσι καὶ ἐσεῖς νὰ τρέχετε μὲ ἐνθουσιασμὸ καὶ ἐπιμονὴ τὸν δρόμο τῆς ἀρετῆς γιὰ νὰ κερδίσετε ὅλοι καὶ ὄχι μόνον ἕνας τὸ βραβεῖο. Κάθε ἀθλητὴς στερεῖται καὶ ἐγκρατεύεται ἀπὸ ὅλα. Οἱ μακρὰν τοῦ Χριστοῦ, γιὰ νὰ πάρουν ἕνα φθαρτὸ στεφάνι, ἐμεῖς, δέ, γιὰ νὰ λάβουμε ἀπὸ τὸν Θεὸ τὸν ἄφθαρτο στέφανο) (Α' Κόρ. 9, 24-25).

Καταλήγουμε, συνεπῶς, στὸ συμπέρασμα ὅτι, μέσα στὴν κρίση ποὺ διέρχονται οἱ Ὀλυμπιακοὶ ἀγῶνες, μόνον μέσα ἀπὸ τὴν ἐν Χριστῷ ἄθληση μποροῦν νὰ βροῦν καὶ νὰ ἀναβιώσουν τὰ ἀληθινὰ πρότυπα τοῦ ἀθλητῆ καὶ τοῦ ἀθλητισμοῦ τὶς αὐθεντικὲς ἀρχὲς τῆς γνήσιας ἀνιδιοτέλειας καὶ τῶν ἁγνῶν ψυχοσωματικῶν ἀγώνων, μακρὰν τῆς βίας, τῶν συμφερόντων καὶ τῶν ποικίλων μορφῶν βίας, νοθείας καὶ παρεκτροπῆς.