8 Οκτ 2020

Ἡ Δυστοπικὴ Ἐποχὴ τῆς Μάσκας

ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ 
Πῶς ὁ Ernst Junger προέβλεψε τὴν πανταχοῦ παρουσία τῶν μασκῶν 
Γράφει ὁ Thomas Crew, Διδάκτωρ Γερμανικῆς Λογοτεχνίας 
Τὸ βιβλίο «Γενναῖος νέος κόσμος» τοῦ Huxley (1932) διαχωρίζει τοὺς ἀνθρώπους σὲ 5 κατηγορίες: τοὺς Ἄλφα, τοὺς Βήτα, τοὺς Γάμμα, τοὺς Δέλτα καὶ τοὺς Ἔψιλον Ἠμι-Ἠλίθιους – γενετικὰ τροποποιημένες τάξεις μὲ ὁμοιόμορφα ροῦχα καὶ ὁμοιόμορφες ἀπόψεις. Στὸ ἔργο τοῦ Ὀργουελ «Χίλια ἐννιακόσια ὀγδόντα τέσσερα» (1984) παρουσιάζεται ἡ ἀστυνόμευση τῆς σκέψης καὶ ὁ ἔλεγχος τοῦ λόγου καὶ τῶν εἰδήσεων. Ἐνῶ ὁ Ζαμιατὶν στὸ ἔργο τοῦ «Ἐμεῖς» τοῦ (1921) χρησιμοποιεῖ ἀριθμοὺς ἀντὶ τῶν ἀνθρώπων – D-503, I-330, O-90: φωνήεντα γιὰ τὶς γυναῖκες, σύμφωνα γιὰ... τοὺς ἄνδρες. 

Ἂν ὑπάρχει ἕνα μόνο καθοριστικὸ χαρακτηριστικό της δυστοπικῆς λογοτεχνίας, αὐτὸ εἶναι ἡ ἐξάλειψη ὅλης της ἀτομικότητας. Ἡ «αὐτογνωσία», γράφει ὁ Ζαμιατίν, «εἶναι ἁπλὰ μία ἀσθένεια». Γιὰ τὸ λόγο αὐτό, οἱ δυστοπίες κατὰ κανόνα ἀναφέρονται ἀπὸ βασανισμένους ξένους: ἐκείνους ποὺ γνωρίζουν καλὰ τὴν τυποποίηση τῶν συνανθρώπων τοὺς ὅπως τὰ ἐμπορεύματα ἀλλὰ εἴτε φοβοῦνται νὰ μιλήσουν καὶ νὰ ποῦν τὴν ἀλήθεια ἢ δυσανασχετοῦν μὲ τὴ δική τους αἴσθηση γιὰ τὸν ἑαυτό τους. Ἐξάλλου, «κανένα ἀδίκημα δὲν εἶναι τόσο εἰδεχθὲς ὅσο ἡ ἀνορθόδοξη συμπεριφορά», ὅπως γράφει ὁ Χάξλεϊ. 

Δεδομένης τῆς μανιακῆς καὶ τυραννικῆς τους ἐνασχόλησης μὲ τὴν ὁμοιομορφία, δὲν εἶναι περίεργο πού, ὡς λογοτεχνικὴ μορφή, ἐμφανίστηκαν δυστοπίες στὶς ἀρχὲς τοῦ εἰκοστοῦ αἰώνα. Τὰ ὁλοκληρωτικὰ καθεστῶτα τῆς Ρωσίας καὶ τῆς Γερμανίας, καθὼς καὶ οἱ τεχνοκρατικοὶ δυτικοὶ ὁμόλογοί τους, ἐμπνευσμένοι ἀπὸ τοὺς F. W. Taylor καὶ Henry Ford, ἦταν κεντρικὲς πηγὲς ἔμπνευσης γιὰ τὴ δυστοπικὴ λογοτεχνία. Παρὰ τὶς προφανεῖς διαφορές τους, αὐτὲς οἱ ἀνταγωνιστικὲς ἰδεολογίες ἀνατολῆς καὶ δύσης ἑνώνονται ἀπὸ τὴν οὐτοπικὴ προσπάθεια ἐπανασχεδιασμοῦ ὄχι μόνο τῆς κοινωνίας, ἀλλὰ καὶ τοῦ ἴδιου του ἀνθρώπου. Ἡ αὐξανόμενη δύναμη τῆς ἐπιστήμης καὶ τῆς τεχνολογίας ὁδήγησε στὴν ἰδέα ὅτι ἡ ἴδια ἡ φύση, σὲ ὅλη τὴν ἀκατάστατη πολυπλοκότητά της, θὰ μποροῦσε ἐπιτέλους νὰ τεθεῖ σὲ μία τάξη. 

Ἐκτὸς ἀπὸ αὐτοὺς τοὺς τρεῖς κανονικοὺς συγγραφεῖς, ὡστόσο, αὐτὴ ἡ γενιὰ παρήγαγε ἕνα ἄλλο ἐξίσου ἐντυπωσιακό, ἂν καὶ πολὺ λιγότερο γνωστό, δυστοπικὸ συγγραφέα: ὁ αἰνιγματικὸς Γερμανός, Ernst Junger. Γνωστὸς κυρίως γιὰ τὰ ἡμερολόγια τοῦ τοῦ Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου καὶ τὴν ἀκλόνητη ἀντίθεσή του στὸν φιλελευθερισμὸ τῆς Βαϊμάρης, ὁ Junger συνέχισε νὰ ζεῖ μέχρι τὴν ἡλικία τῶν 103 ἐτῶν, γράφοντας γιὰ θέματα ἀπὸ τὴν ἐντομολογία καὶ τὰ ψυχεδελικὰ μέχρι τὸν μηδενισμὸ καὶ τὴ φωτογραφία. Στὸ δεύτερο μισό της καριέρας τοῦ παρήγαγε τρία κύρια ἔργα δυστοπικῆς φαντασίας: “Ἡλιούπολη” (1949), “Eumeswil” (1977), καί, ἴσως τὸ καλύτερό του, “Οἱ Γυάλινες Μέλισσες” (1957). 

Ἀναμφισβήτητα τὸ πιὸ ἀνατριχιαστικὸ ὅραμά του, ὡστόσο, προσφέρεται σὲ ἕνα ἐκτεταμένο δοκίμιο ποὺ δημοσιεύθηκε τὴν παραμονὴ τῆς ναζιστικῆς ἀνάληψης στὴν ἐξουσία τὸ 1932 «Ὁ Ἐργαζόμενος», ὅπως τὸ ἀποκαλεῖ ὁ Junger, ἔχει ὡς στόχο νὰ σκιαγραφήσει αὐτὸ ποὺ θεωρεῖ ὡς τὴν ἐπερχόμενη νέα παγκόσμια τάξη – μία τάξη ποὺ ὁρίζεται ἀπὸ ἕναν ριζικὰ νέο τύπο ἀνθρώπου. Ἔχοντας ἀπαλλαγεῖ ἀπὸ τὶς φιλελεύθερες ἀξίες τοῦ παρελθόντος καὶ ἀσπαστεῖ τὴ μοίρα του στὰ ἐργοστάσια καὶ στὰ πεδία τῶν μαχῶν τῶν ἀρχῶν τοῦ εἰκοστοῦ αἰώνα, τὸ σῆμα κατατεθὲν τοῦ νέου ἀνθρώπου εἶναι μία παράξενη ὁμοιότητα – τόσο στὸ σῶμα ὅσο καὶ στὴν ψυχὴ – μὲ τὴ μηχανή. Γεννημένος ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπινους γονεῖς, ὁ «ἐργαζόμενος» τοῦ Junger εἶναι ἐντούτοις ἕνα παιδὶ τῆς βιομηχανικῆς ἐποχῆς. 

Μετὰ τὶς δυστοπίες τῶν σύγχρονών του, τὸ κύριο θύμα αὐτῆς τῆς νέας ἐποχῆς εἶναι ἐπίσης τὸ ἄτομο. Διότι ἡ λογική της μηχανῆς δὲν ἐπιτρέπει καμία διαφορά. Εἴτε ὁ φυσικὸς κόσμος εἴτε ὁ ἀνθρώπινος νοῦς, ὁ Junger ὑποστηρίζει ὅτι ὅλα καθορίζονται ὅλο καὶ περισσότερο ἀπὸ «ἕνα ὁρισμένο κενὸ καὶ ὁμοιομορφία». Τὸ ἀποτέλεσμα, γιὰ νὰ χρησιμοποιήσω τὰ λόγια του Ὄργουελ, εἶναι «ἕνα ἔθνος πολεμιστῶν καὶ φανατικῶν, ποὺ βαδίζουν πρὸς τὰ ἐμπρὸς μὲ ἀπόλυτη ἑνότητα, ὅλοι σκέφτονται τὶς ἴδιες σκέψεις καὶ φωνάζουν τὰ ἴδια συνθήματα» – ἑκατομμύρια ἄνθρωποι, προσθέτει, «ὅλοι μὲ τὸ ἴδιο πρόσωπο». 

«Ἡ ἑτοιμότητά μας νὰ κρύψουμε τὸ πρόσωπό μας ἀντανακλᾶ τὶς ἀπανθρωπιστικὲς τάσεις ποὺ ἀποτελοῦν τὴ βάση τῆς σύγχρονης περιόδου». 

Εἶναι ἀπὸ αὐτὴ τὴν τελευταία ἄποψη ποὺ «Ὁ ἐργαζόμενος» παίρνει μία ἀνησυχητικὴ σημασία γιὰ τὴ δική μας ἐποχή. Διότι ἡ ὁμοιομορφία τῆς νέας ἐποχῆς συμβολίζεται, καθὼς ὁ Junger ὑποδηλώνει, ἀπὸ τὸν ξαφνικὸ πολλαπλασιασμὸ τῆς μάσκας στὴ σύγχρονη κοινωνία. «Δὲν εἶναι τυχαῖο», γράφει, «ὅτι ἡ μάσκα ἀρχίζει καὶ πάλι νὰ διαδραματίζει καθοριστικὸ ρόλο στὴ δημόσια ζωή. Ἐμφανίζεται μὲ πολλοὺς διαφορετικοὺς τρόπους … εἴτε ὡς μάσκα ἀερίου, μὲ τὴν ὁποία προσπαθοῦν νὰ ἐξοπλίσουν ὁλόκληρους πληθυσμούς· εἴτε ὡς μάσκα προσώπου γιὰ τὸν ἀθλητισμὸ καὶ ὑψηλὲς ταχύτητες, ποὺ τὶς βλέπουμε σὲ κάθε ὁδηγὸ ἀγώνων ταχύτητας, εἴτε ὡς μάσκα ἀσφαλείας γιὰ χώρους ἐργασίας ποὺ ἐκτίθενται σὲ ἀκτινοβολία, ἐκρήξεις ἢ ναρκωτικὲς οὐσίες. 

Μποροῦμε νὰ ὑποθέσουμε», συνεχίζει, μὲ μία ἀπόκοσμη προεπιστήμη, «ὅτι ἡ μάσκα θὰ ἔρθει νὰ ἀναλάβει λειτουργίες ποὺ σήμερα δύσκολα μποροῦμε νὰ φανταστοῦμε». 

Δεδομένης τῆς ξαφνικῆς πανταχοῦ παρουσίας τῆς μάσκας προσώπου τὸ 2020, σὲ ὁλόκληρο τὸν κόσμο καὶ σὲ ἕναν αὐξανόμενο ἀριθμὸ κοινωνικῶν πλαισίων, εἶναι ἀδύνατο νὰ ἀποφευχθεῖ τὸ συμπέρασμα ὅτι αὐτὸ εἶναι ἀκριβῶς τὸ εἶδος τῆς ἀνάπτυξης ποὺ ὁ Junger εἶχε κατὰ νοῦ. Ἡ ἑτοιμότητά μας νὰ συγκαλύψουμε τὸ πρόσωπο ἀντικατοπτρίζει τὶς ἀπανθρωπιστικὲς τάσεις πού, γιὰ τὸν Junger, ἐλλοχεύουν στὴ σύγχρονη ἐποχή. Ἀντιπροσωπεύει ἕνα ἄλλο στάδιο στὴν ὑποβάθμιση τοῦ ἀτόμου ποὺ ἔγινε σαφὲς στὸν Πρῶτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Εἴτε ὡς ἕνα κομμάτι τοῦ ὑλικοῦ στὸ πεδίο τῆς μάχης ἢ ἕνα γρανάζι στὴ μηχανὴ τῆς οἰκονομίας τοῦ πολέμου, ἡ σύγχρονη ἐποχὴ ἔχει τὴ συνήθεια νὰ μειώνει τὸ ἀνθρώπινο ὂν σὲ ἕνα λειτουργικὸ ἀντικείμενο. Ὅλα τὰ «μὴ ἀπαραίτητα» – τὰ πάντα, δηλαδή, ποὺ μᾶς κάνουν ἀνθρώπους – ἐλαφρὰ τὴ καρδία ἀπορρίπτονται. 

Τὸ ἐρώτημα γιὰ ἐμᾶς εἶναι τί σημαίνει νὰ θυμίζει ἡ κοινωνία μᾶς ἕνα τόσο δυστοπικὸ ὅραμα. Εἴμαστε εὐτυχεῖς νὰ ἐξορθολογίσουμε τοὺς μετασχηματισμοὺς τῆς καθημερινῆς μας ζωῆς, ἢ μᾶς ἀνησυχεῖ ἡ ἐγγύτητα τοῦ σημερινοῦ κόσμου μὲ μερικὲς ἀπὸ τὶς πιὸ βασικὲς δυστοπικὲς ἀλληγορίες. Ἡ ἔκκληση γιὰ κοινωνικὴ ἀπομόνωση, διαρκῆ “ἐπαγρύπνηση”, ἢ οἱ ὑποχρεωτικὲς μάσκες προσώπου, τὰ μέτρα τῶν τελευταίων ἔξι μηνῶν ἀντιπροσωπεύουν κάτι περισσότερο ἀπὸ μία ἐπίθεση κατὰ τῆς προσωπικῆς ἐλευθερίας. Μᾶς διατάζουν σιωπηρὰ νὰ θυσιάσουμε τὴν ἀνθρωπιά μας γιὰ νὰ σώσουμε τὶς ζωές μας. Ἀκόμα κι ἂν δὲν ἔχουμε διαβεῖ αὐτὸ τὸ σκαλοπάτι, ἀξίζει νὰ σκεφτοῦμε τὸ σημεῖο στὸ ὁποῖο βρίσκεται. Γιατί ἴσως ὑπάρχει κάτι περισσότερο στὴ ζωὴ ἀπὸ τὴν ἁπλὴ συνέχισή της. Ἴσως «ὁ σκοπός», ὅπως ἤξερε καλὰ ὁ Γουίνστον Σμίθ, (1984 Ὀργουελ), «δὲν εἶναι νὰ μείνεις ζωντανὸς ἀλλὰ νὰ μείνεις ἄνθρωπος».

5 σχόλια:

  1. Η άμορφη μάζα

    "ομοιόμορφη"
    ή
    "πολύχρωμη"

    ... πάντα απρόσωπη

    ...

    άτομα κλεισμένα
    σ' εμφυτευμένα όνειρα κι επιθυμίες...
    (ένας... εαυτός
    πλαστός και
    κούφιος...
    πνιγμένος σε έναν
    ωκεανό, από ψευτικες ανάγκες...)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Τέτοιου είδους συγγραφείς ,που τους παρουσιάζεται ως "προφήτες" είνα σαν τις χαρορίχτρες και τς "καφετζούδες" που το "δαιμόνιο " μιλά και υποθέτει το μέλλον ,καταθλιπτικοί , αλαζόνες άνθρωποι ,αποστάτες ,χωρίς ίχνος από την "χάρι " του Θεού μέσα τους ,περιγράφουν πως ονειρεύεται ο "Διάβολος " το μέλλον ,αφού οι ίδιοι είναι κατοικητήρια δαιμόνων ,όμοιοι τρέχουν να αγοράσουν τα καταθλιπτικά σκοτεινά βιβλία τους ,ναρκωμένοι από τα δικά τους δαιμόνια (υπήρξα οπαδός τους διάβασα πολλούς από αυτούς ),έπεσα στην "ναρκοπαγίδα "τους αλλά πρός δόξα Θεού πλέον τους αναγνωρίζω και τους ξεχωρίζω από την αλήθινη "Χάρι " που μου έδωσε ένα βιβλίο του Αγίου Παισίου .Το "φως " είναι ο Χριστός και μόνο μέσω της Ορθοδοξίας και των αληθινών μυστηρίων ,που πιστέψτε με είναι ενεργά !!! της Ιεράς παράδοσης το βρίσκεις ...και εσείς τους εμφανίζεται ως προφήτες ,"δαιμόνια " είανι να είστε σίγουροι ,όπως και όλοι οι "Θεοί των Εθνικών " ......ο Χριστός είναι ο καλός ποιμήν ,σας μιλά και γραφεί κάποιος που έπαθε ,έμαθα και επέστρεψε

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Είναι αλήθεια πως το
    "1984"

    παρουσιάζει ως πράξη αντίστασης
    το... "ελεύθερο σεξ"...


    επίσης οι "ήρωες" του ...
    νικημένοι...
    και αφού
    έχουν προδώσει ο ένας
    το άλλον

    ...επιβιώνουν...
    ως μίζερα, παρακμιακά ανθρωπάκια...

    αφήνοντάς σου την πικρή
    γεύση, χωρίς να το διατυπώνει ξεκάθαρα,
    πως
    ...τέτοιος που είναι
    ο άνθρωπος...
    τετοια του αξίζουν...





    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. το είχα αγοράσει αυτό στην εηβεία ,επειδή ψαχνόμουν "πνευματικά "τώρα στα 55 μου ,έχω διαβάσει ότι κακοδοξία υπάρχει και έχοντας στραφεί στην αλήθεια ,στον Χριστό ,στην Ορθοδοξία ως μόνο ασφαλή τρόπο προσέγγισης της αλήθειας ,βλέπω ότι η ζωή είναι ωραία ,όταν πιστεύεις στον Χριστό ( σημαίνει τηρείς τις εντολές του,μέσω του πνευματικού ) βγάζεις με την εξομολόγηση παλιούς λεκέδες της ψυχής σου ,καθαρίζεις και το κακό παύει να έχει δικαιώματα πάνω σου, οπότε αυτά τα καταθλιπτικά και ψευτικά "δαιμονικά" είναι η "κόλαση " πρίν την κόλαση για όσους επιμένουν να αποστατούν από την αλήθεια ,να μην τηρούν τις εντολές ,να μην μετανοούν ,αυτά αδελφέ είναι η αλήθεια πουδεν φοβάται τίποτα , και δώχνει το σκότος του ψεύδους ,της υποκρισία και του εκφοβισμού , Ο ΙΗΣΟΥΣ ΧΡΙΣΤΟΣ της Ορθόδοξης πίστης

      Διαγραφή
  4. Άντε πέστα στήν Κεραμέως αυτά καί αν δέν σέ πάρει μέ τά κεραμμύδια εγώ θά γίνω...Μητροπολίτης.

    ΑπάντησηΔιαγραφή

ΚΑΝΤΕ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟΥ ΜΑΣ.