Νέα ἔρευνα δείχνει ὅτι ἡ Ἑλλάδα γίνεται χώρα γερόντων !

Χώρα γερόντων κινδυνευει νά γίνει ἡ Ἑλλάδα, σύμφωνα μέ στοιχεῖα νέας ἔρευνας, τό 22% σχεδόν τῶν κατοίκων τῆς εἶναι πλέον ἄνω τῶν 65 ἐτῶν καί τό ποσοστό τῶν ἀνθρώπων πάνω ἀπό τά 85 ἔτη ἀγγίζει τό 3,5% (μόλις 0,04% τό 1951). 

Πρόκειται για στοιχεία ἔρευνας του Βύρωνα Κοτζαμάνη, καθηγητή Δημογραφίας καί Δ/ντή τοῦ Ἐργαστηρίου Δημογραφικῶν καί Κοινωνικῶν Ἀναλύσεων τοῦ Πανεπιστημίου Θεσσαλίας πού δημοσιευθῆκαν στό 35ο τεῦχος τῶν «Δημογραφικῶν Νέων» μέ τίτλο «Ἑλλάδα, δημογραφικές ἐξελίξεις καί δημογραφικές προκλήσεις» πού ἐκδίδεται ἀπό τό ΕΔΚΑ. 

Ὅπως ἀναφέρεται ἐπίσης στήν ἔρευνα παρατηρεῖται μία ὑπέρ-συγκέντρωση τοῦ πληθυσμοῦ σέ ἕνα ἐξαιρετικά περιορισμένο τμῆμα τῆς συνολικῆς ἐπιφάνειας τῆς χώρας μας καθώς σχεδόν 3 στούς 4 κατοίκους ζοῦν πλέον στίς μητροπολιτικές περιοχές Ἀθηνῶν καί Θεσσαλονίκης καί σέ μία δεκάδα μεγάλων ἀστικῶν κέντρων (καί τήν ἄμεση περιφέρειά τους), οἱ δέ τάσεις ἐξόδου ἀπό τά ἀστικά κέντρα τήν περίοδο τῆς κρίσης, ἀκόμη καί ἄν... ἐνισχυθοῦν μέ κάποια μέτρα, δέν πρόκειται νά ἀλλάξουν ριζικά τόν πληθυσμιακό χάρτη τῆς Ἑλλάδας τίς ἄμεσα ἑπόμενες δεκαετίες. 

Εἰδική ἀναφορά ὁ κ. Κοτζαμάνης κάνει στίς ἀλλαγές τῆς δομῆς τῶν νοικοκυριῶν καί τῶν οἰκογενειῶν μας, πού, ὅπως ἀναφέρει ἔχουν ἀλλάξει ριζικά καθώς: 

«Ἡ μείωση τῆς γαμηλιότητας καί τῆς γεννητικότητας/γονιμότητας, ἡ αὔξηση τῶν ἐκτός γάμου γεννήσεων καί τῶν διαζυγίων καί ἡ ἀνάδειξη νέων μορφῶν συμβίωσης (βλ. σύμφωνα συμβίωσης) συρρίκνωσαν ὄχι μόνον τόν ἀριθμό τῶν πολυμελῶν καί τῶν διευρυμένων νοικοκυριῶν ἀλλά καί αὐτόν τῶν πολυτέκνων οἰκογενειῶν καθώς οἱ τρίτες καί τέταρτες γεννήσεις ἀπό τό 15% καί 25% τοῦ συνόλου τῶν γεννήσεων στίς ἀρχές τῆς δεκαετίας τοῦ '50, ἀποτελοῦν σήμερα ἀντίστοιχα τό 10% καί 8%. Ἡ μικρή σέ μέγεθος πυρηνική οἰκογένεια πού προκύπτει ἀπό γάμο εἶναι μέν κυρίαρχη ἀκόμη, τό ποσοστό ὅμως τῶν ζευγαριῶν πού συμβιώνουν χωρίς γάμο αὐξάνεται σταθερά, ὅπως αὐξάνεται τόσο τό ποσοστό τῶν παιδιῶν πού ζεῖ μέ γονεῖς πού δέν ἔχουν ποτέ παντρευτεῖ ὅσο καί οἱ συμβιώσεις μέ σύμφωνο οἱ ὁποῖες ξεπερνοῦν πλέον τίς 4.000 (μία συμβίωση σχεδόν ἀνά 10 πρώτους γάμους)». 

Αὐξάνεται ἐπίσης, ἀναφέρει ὁ ἴδιος, τόσο τό πλῆθος τῶν μονογονεϊκῶν οἰκογενειῶν πού ἀποτελοῦνται συνήθως ἀπό γυναῖκες (ἀπόρροια τῆς αὔξησης τῶν διαζυγίων καί τῶν ἐκτός γάμου γεννήσεων πού ἀπό 2% τό 1990 ἐγγίζουν πλέον τό 10%) ὅσο καί ὁ ἀριθμός τῶν ἄτεκνων ἀτόμων (πάνω ἀπό τό 20% σχεδόν τῶν γυναικών πού γεννήθηκαν στά τέλη τῆς δεκαετίας τοῦ 1970 δέν θά ἀποκτήσουν ἕνα παιδί). Τέλος τίς τελευταῖες δεκαετίες, ἀναφέρει ὁ ἴδιος, αὐξάνεται καί ἡ μέση ἡλικία ὅσων γυναικών ἀποκτοῦν ἕνα πρῶτο παιδί (ἄνω τῶν 31 ἐτῶν τό 2018 ἔναντι 26 ἐτῶν στά τέλη τῆς δεκαετίας τοῦ '80 καί 29 ἐτῶν τήν δεκαετία τοῦ 1950) ἐνῶ ταυτόχρονα ἄλλαξε ριζικά καί ἡ κατανομή τῶν γεννήσεων ἀνά ἡλικία τῆς μητέρας καθώς, ἐνῶ τέσσερις δεκαετίες πρίν 1 στίς 2 γεννήσεις προέρχονταν ἀπό μητέρες μεγαλύτερες τῶν 30 ἐτῶν, σήμερα, τό αὐτό ἰσχύει γιά 2 στίς 3 γεννήσεις. Ἑπομένως, διαπιστώνει ὁ κ. Κοτζαμάνης, οἱ οἰκογενειακές δομές μας σήμερα διαφοροποιοῦνται σημαντικά αὐτῶν τοῦ πρόσφατου παρελθόντος, καί κατ' ἐπέκταση, τά νέα οἰκογενειακά πρότυπα πού ἀναδύονται δέν εἶναι δυνατόν νά μήν λαμβάνονται ὑπόψη στόν σχεδιασμό καί τήν ὑλοποίηση τῶν προτεραιοτήτων στή διαμόρφωση τῆς ὅποιας δημογραφικῆς πολιτικῆς. 

Ὅσον ἀφορᾶ τό μέλλον, ὁ κάθ. τῆς Δημογραφία καί Δ/ντής τοῦ Ἐργαστηρίου Δημογραφικῶν καί Κοινωνικῶν Ἀναλύσεων (ΕΔΚΑ) τοῦ Πάν. Θεσσαλίας ἀναφέρει ὅτι: 

-Τό 2035 τό ποσοστό τῶν κατοίκων πάνω ἀπό τά 65 ἔτη καί κάτω ἀπό 85 ἔτη στόν συνολικό πληθυσμό ἀναμένεται νά κυμανθεῖ γύρω ἀπό τό 27,5% γιά τούς πρώτους καί τό 4,3% γιά τούς δεύτερους, ἐνῶ τά ποσοστά τῶν νέων (0- 14 καί 0-18 ἐτῶν) ἀντίστοιχα θά κυμανθοῦν ἀπό 11,0% ἕως 12,4% καί ἀπό 15,8% ἕως 14,2%. 

-Τό 2050 τό ποσοστό τῶν καρτοίκων πάνω ἀπό τά 65 ἔτη καί τῶν κάτω ἀπό 85 ἔτη στόν συνολικό πληθυσμό (22% καί 3,5% τό 2019) ἀναμένεται νά κυμανθεῖ ἀπό 33,1% ἕως 30,3% γιά τούς πρώτους καί 6,5%-4,9% γιά τούς δεύτερους, ἐνῶ τά ποσοστά τῶν νέων (0- 14 ἐτῶν καί 0-18 ἐτῶν) ἀπό 14,8% ἕως 12,0% γιά τούς πρώτους καί ἀπό 19% ἕως 15,4% γιά τήν δεύτερη ὁμάδα ἀντίστοιχα. 

Ἡ συρρίκνωση τοῦ συνολικοῦ πληθυσμοῦ πού καταγράφεται σέ ὅλα τά σενάρια τῶν δημογραφικῶν προβολῶν καί ἡ συνεχιζόμενη γήρανσή του, ἐπισημαίνει ὁ κ. Κοτζαμάνης, ἀναμένεται νά ἐπηρεάσουν καί τόν πληθυσμό ἐργάσιμης ἡλικίας ὁ ὁποῖος θά φθίνει συνεχῶς, γιά νά ἀναφέρει ὅτι «τό 2035 τό ποσοστό τῶν 15-64 στό συνολικό πληθυσμό (65% τό 2015) θά μειωθεῖ στό 60% ἕως 61% τό 2035 καί θά κυμανθεῖ γύρω ἀπό τό 55% 2050. Ἡ μείωση τοῦ πληθυσμοῦ ἐργάσιμης ἡλικίας ἐπιταχύνεται σέ ὅλα τά σενάρια δημογραφικῶν προβολῶν μετά τό 2030, ἡ ἐπιτάχυνση δέ αὐτή ὀφείλεται κυρίως σέ δύο λόγους: στήν προοδευτική εἴσοδο στήν ὁμάδα τοῦ πληθυσμοῦ ἐργάσιμης ἡλικίας τῶν ὀλιγοπληθῶν γενεῶν >2010 καί στήν προοδευτική ἔξοδο ἀπό τήν ὁμάδα αὐτή τῶν πολυπληθέστερων γενεῶν τῆς εἰκοσαετίας 1955 -1975. Ἡ προαναφερθεῖσα μείωση θά ἐπηρεάσει προφανῶς καί τόν οἰκονομικά ἐνεργό πληθυσμό (4,6 ἑκατ. σήμερα), ὁ ὁποῖος ἐνδέχεται τό 2035 νά ὑπολείπεται, (εὐνοϊκότερο/ δυσμενέστερο σενάριο) κατά 0,5-1 ἑκατ., τό δέ 2050 κατά 1,1 -1,7 ἑκατ.». 

Συμπερασματικά, τονίζει στό ΑΠΕ-ΜΠΕ ὁ κ. Κοτζαμάνης «οἱ ἐπιπτώσεις τῶν ἀλλαγῶν πού ἔχουν ἤδη γίνει -ἀλλά καί αὐτῶν πού ἀναμένονται-, εἶναι πολλαπλές, καί ἔχουν ἀρχίσει ἤδη νά μᾶς προβληματίζουν. Ἀρχίζουμε, ἔστω καί καθυστερημένα, νά καταλαβαίνουμε ὅτι ἡ Δημογραφία ἀποτελεῖ καθοριστικό παράγοντα γιά τό μέλλον μας, παράγοντα πού δέν ἔχουμε πλέον τήν πολυτέλεια νά ὑποτιμοῦμε. Τό "δημογραφικό" εἶναι σήμερα μία ἀπό τίς μεγάλες προκλήσεις πού καλούμαστε νά ἀντιμετωπίσουμε καί οἱ ἔχοντες τήν εὐθύνη σχεδιασμοῦ καί λήψης ἀποφάσεων σέ πλῆθος πεδίων σέ ἐθνικό καί περιφερειακό-τοπικό ἐπίπεδο δέν εἶναι δυνατόν νά παραμένουν θεατές τῶν δημογραφικῶν μας ἐξελίξεων καί νά μήν ἔχουν σαφῆ εἰκόνα γιά τίς ἐπερχόμενες ἀλλαγές καί γιά τίς ἐπιπτώσεις τους. Ἐξ οὐ καί ἡ ἀναγκαιότητα τῆς διαμόρφωσης μίας συνεκτικῆς δημογραφικῆς πολιτικῆς, πού ἀπαιτεῖ -ἐκτός τῶν ἄλλων- καί τήν ἐνίσχυση τῆς δημογραφικῆς ἔρευνας καθώς, ἄν ἡ γνώση ἀναδεικνύει προβλήματα, ἡ ἀγνοία δέν μπορεῖ νά τά λύσει».

enikos