Τῆς προδοσίας τὸ φίλημα

Ἄρχ. Παύλου Δημητρακοπούλου 

Θεολόγου- συγγραφέως 

Ι. Μ. Κυθήρων καὶ Ἀντικυθήρων 

Ἐν Κυθήροις τῇ 15ῃ Ἀπριλίου 2025 

Ἡ ἁγία μας Ἐκκλησία, ἀγαπητὲ φίλε ἀναγνῶστα, καθὼς μὲ τὴν Χάρη τοῦ Θεοῦ διανύωμε τὶς ἅγιες αὐτὲς ἡμέρες τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδος, μᾶς μυσταγωγεὶ στὰ μεγάλα καὶ κοσμοσωτήρια γεγονότα τοῦ πάθους τοῦ Κυρίου μὲ ἀποκορύφωμα τὴν ἁγία Ἀνάστασή του. Μὲ τὴν πλούσια ὑμνογραφία της καὶ τὰ εὐαγγελικὰ ἀναγνώσματα θὰ ἀναζωγραφίσει καὶ παλι στὴ μνήμη μας τὰ φρικτὰ καὶ συγκλονιστικὰ γεγονότα τοῦ Πάθους, τὰ ὁποῖα ἀπὸ ἄπειρη ἀγάπη πρὸς ἡμᾶς ὑπέμεινε ὁ Κύριος ὑπέρ της τοῦ κόσμου ζωῆς καὶ σωτηρίας. Ἀπὸ τὰ γεγονότα.... αὐτὰ θὰ προσπαθήσουμε νὰ προσεγγίσουμε μία μόνο πτυχὴ αὐτῶν, αὐτὴ ποὺ ἀναφέρεται στὸ γεγονὸς τῆς προδοσίας τοῦ Ἰούδα μὲ ὁδηγὸ τὰ εὐαγγελικὰ κείμενα, τοὺς ἁγίους Πατέρες καὶ τὰ τροπάρια τῶν ἡμερῶν αὐτῶν. 

Ὅπως ἀναφέρει ὁ εὐαγγελιστής: «Τότε πορευθεὶς εἷς των δώδεκα, ὁ λεγόμενος Ἰούδας Ἰσκαριώτης, πρὸς τοὺς ἀρχιερεῖς εἶπε. Τί θέλετέ μοὶ δοῦναι καὶ ἐγὼ ὑμῖν παραδώσω αὐτὸν» (Μάτθ.26,14-15). «Τότε πορευθεῖς...», δηλαδὴ πότε; Ὅταν ἡ πόρνη γυναῖκα, γιὰ τὴν ὁποία κανει λόγον ὁ εὐαγγελιστὴς στοὺς προηγούμενους στίχους, πλησίασε τὸν Χριστὸν καὶ ἄδειασε το πολύτιμο μύρο, ποὺ εἶχε μαζί της πάνω στὴν κεφαλὴ τοῦ Κυρίου, γιὰ νὰ δείξει ἔτσι μ’ αὐτὸν τὸν τρόπο ἀφ’ ἑνὸς μὲν τὴν βαθειὰ μετάνοιά της γιὰ τὴν μέχρι τότε ἁμαρτωλὴ καὶ ἄσωτη ζωή της, ἀφ’ ἑτέρου δὲ τὴν πίστη, τὴν λατρεία καὶ τὴν ἀγάπη της πρὸς τὸν Διδάσκαλο. Τότε λοιπόν, ποὺ ἡ πόρνη ἐλάμβανε τὴν ἄφεση, τῶν ἁμαρτιῶν της, καθὼς μὲ δακρυα ἐξομολογεῖτο τὶς ἁμαρτίες της, καθὼς καταφιλοῦσε τὰ ἄχραντα πόδια του καὶ τὰ ἀποσπόγγιζε μὲ τὰ μαλλιά της, τότε ὁ Ἰούδας ἔβαλε σὲ ἐφαρμογὴ τὸ βδελυρὸ καὶ ἀπαίσιο ἔργο τῆς προδοσίας. Καὶ ἐκείνη μὲν ἀνέβηκε ἀπὸ τὸν βυθὸ τῆς ἀπωλείας μέχρι τὸν οὐρανὸ καὶ ἐπέτυχε τὴν σωτηρία της, ἐκεῖνος δὲ ἐξέπεσε ἀπὸ τὸ ὕψος τοῦ ἀποστολικοῦ ἀξιώματος καὶ ἐγκρεμίστηκε στὸν βυθὸ τῆς κολάσεως. Αὐτὴν τὴν ἀντινομία, τὴν τραγικὴ ἀντίθεση μεταξὺ τῶν δύο προσώπων, παρουσιαζει μὲ πολὺ ἀριστοτεχνικὸ τρόπο ἕνα ἀπὸ τὰ τροπάρια τῶν αἴνων τῆς Μεγάλης Τετάρτης: «Ὅτε ἡ ἁμαρτωλὸς προσέφερε τὸ μύρον, τότε ὁ μαθητὴς συνεφώνει τοῖς παρανόμοις. Ἡ μὲν ἔχαιρε κενοῦσα το πολύτιμον, ὁ δὲ ἔσπευδε πωλῆσαι τὸν ἀτίμητον. Αὕτη τὸν Δεσπότην ἐπεγίνωσκεν, οὗτος τοῦ Δεσπότου ἐχωρίζετο. Αὕτη ἠλευθεροῦτο καὶ ὁ Ἰούδας δοῦλος ἐγεγόνει τοῦ ἐχθροῦ. Δεινὸν ἡ ραθυμια, μεγάλη ἡ μετάνοια...». 

«Τότε πορευθεῖς...». Δηλαδὴ δὲν τὸν ἐκάλεσαν ἄλλοι, οὔτε τὸν ἐξανάγκασε κανείς, ἀλλὰ ἐνήργησε μόνος του, κατόπιν ἰδικῆς του ἐπιλογῆς καὶ ἀποφάσεως. Ξεκίνησε αὐτὸ τὸ ἐγκληματικὸ ἔργο μὲ ἰδική του πρωτοβουλία καὶ προμελέτη. Δὲν ἦταν πρᾶξις, στὴν ὁποία παρεσύρθη σὲ μιὰ στιγμὴ ἀπροσεξίας κάτω ἀπὸ τὴν πίεση δυσχεριὼν καὶ δυσμενῶν περιστάσεων. Ἦταν πρᾶξις, τὴν ὁποία ἐν ψυχρῷ ἐμελέτησε, κατέστρωσε καὶ πραγματοποίησε. Ἦταν ἔκφρασις ἑνὸς φοβεροῦ πάθους ποὺ ἔκρυβε στὰ βάθη τῆς ψυχῆς του, τοῦ πάθους τῆς φιλαργυρίας. Τὸ πάθος αὐτὸ γεννήθηκε, ἀναπτύχθηκε καὶ ρίζωσε μέσα τοῦ σταδιακὰ καὶ προοδευτικά, μέχρις ὅτου διέβρωσε κατὰ τρόπον ἀνεπανόρθωτον, ὁλο τὸν ψυχικό του κόσμο. Ἐτύφλωσε τοὺς ψυχικούς του ὀφθαλμοὺς καὶ ἐσκλήρυνε τὴν καρδιά του σὲ τέτοιο βαθμό, ὥστε νὰ μένει ἀσυγκίνητος καὶ ἀναίσθητος μπροστὰ στὴν ἀγάπη τοῦ Διδασκάλου του, μπροστὰ στὰ ἄπειρα θαύματα, τὰ ὁποῖα καθημερινὰ ἔβλεπε ἀπὸ Αὐτὸν καὶ τὰ ὁποῖα μαρτυροῦσαν καὶ ἀπεδείκνυαν τὴν θεία ἐξουσία καὶ δύναμή του, τὴν μεσσιανική του ἰδιότητα. 

«Τότε πορευθεῖς εἷς των δώδεκα...». Δηλαδὴ αὐτὸς ποὺ τὸν πρόδωσε, δὲν ἦταν ἕνας τυχαῖος ἄνθρωπος, ἢ ἕνας ἀπὸ τὸν εὐρύτερο κύκλο τῶν ἑβδομήκοντα μαθητῶν, ἀλλ’ ἀνῆκε στοὺς δώδεκα. Δηλαδὴ στοὺς ἐκλεκτούς, σ’ ἐκείνους ποὺ ἦταν κάθε μέρα μὲ τὸν Κύριο. Ἐκεῖνος ποὺ ἀξιώθηκε μαζὶ μὲ τοὺς ἄλλους ἕνδεκα νὰ ἀπολαύσει τόσο πλούσια τὴν διδασκαλία τοῦ Κυρίου. Αὐτὸς ποὺ ἀξιώθηκε νὰ δῇ θαύματα, ποὺ δὲν τὰ εἶδαν πολλοὶ ἀπὸ τὸν ὄχλο. Αὐτὸς ποὺ ἀξιώθηκε, νὰ κάνη καὶ ὁ ἴδιος θαύματα καὶ νὰ θεαραπεύει δαιμονισμένους μὲ τὴν δύναμη τοῦ Διδασκάλου του. Αὐτὸς τοῦ ὁποίου τὰ πόδια ἔπλυνε ὁ Κύριος κατὰ τὴν διάρκεια τοῦ Μυστικοῦ Δείπνου. Αὐτὸς στὸν ὁποῖο ἔδωσε ὁ Κύριος τὴν θεία Κοινωνία, τὸ ἅγιο Σῶμα καὶ τὸ τίμιο Αἷμα του. 

Ἀφοῦ λοιπὸν ὁ Ἰούδας συνεφώνησε μὲ τοὺς ἀρχιερεῖς τα τῆς προδοσίας, ζητοῦσε νὰ βρῇ τὴν κατάλληλη εὐκαιρία. Κατέστρωσε δὲ σχέδιο, στὸ ὁποῖο τὰ πάντα εἶχαν τακτοποιηθῇ μέχρι λεπτομερείας, ὥστε τὸ ἐγχείρημα νὰ ἔχει ἐπιτυχία. Ἀκόμη καὶ ὁ τρόπος τῆς προδοσίας εἶχε προβλεφθῇ. Ὅπως σημειώνει ὁ εὐαγγελιστής: «ὁ δὲ παραδοὺς αὐτὸν ἔδωκεν αὐτοῖς σημεῖον λέγων, ὀν ἂν φιλήσω αὐτὸς ἐστίν, κρατήσατε αὐτόν. Καὶ εὐθέως προσελθὼν τῷ Ἰησοῦ εἶπε, χαῖρε ραββὶ καὶ κατεφίλησεν αὐτὸν» (στίχ.48,49).Το σημαδι ἀπὸ τὸ ὁποῖο θὰ καταλάβαιναν, ποιός εἶναι ὁ Ἰησοῦς, ἦταν τὸ φίλημα. Δηλαδὴ δὲν προτίμησε ἄλλο τρόπο προδοσίας, φὲρ’ εἰπεῖν νὰ τὸν δείξει μὲ τὸ δάκτυλο, ἢ μὲ κάποια ἄλλη χειρονομία, ἀλλὰ μὲ φίλημα. Μὲ μιὰ πράξη δηλαδὴ μὲ τὴν ὁποία ἐκδηλώνομε αἰσθήματα βαθειᾶς ἀγάπης καὶ ἐκτιμήσεως, καθὼς ἀσπαζόμαστε ἕνα πρόσωπο. Ποία σχέση ὅμως εἶχε τὸ φίλημα, τὸ σύμβολο αὐτὸ τῆς ἀγάπης μὲ τὸ ἐσωτερικὸ περιεχόμενο τῆς ψυχῆς του, ποὺ ἦταν γεμᾶτο μῖσος καὶ πονηρία πρὸς τὸν Διδάσκαλο; «Ἀλοίμονο», παρατηρεῖ ἔκπληκτος ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος, «πόση πονηρία ἐδέχθηκε ἡ ψυχὴ τοῦ προδότου! Μὲ ποιά μάτια ἔβλεπε τότε τὸν Διδάσκαλον; Μὲ ποῖο στόμα τὸν φιλοῦσε;» Καὶ συνεχίζει παρὰ κάτω: «Παράξενος εἶναι αὐτὸς ὁ τρόπος τῆς προδοσίας, ποὺ συνοδεύεται μὲ φίλημα καὶ μὲ προσφώνηση, (‘χαῖρε ραββί’). Καὶ ὁ Ἰησοῦς του ἀπήντησε: Γι’ αὐτὸ ἦρθες ἐδῶ φίλε; Γιατί μοῦ εὔχεσαι νὰ χαίρομαι, ἀφοῦ σκοπός σου εἶναι, νὰ μὲ λυπήσης; Γιατί μὲ περιποιεῖσαι μὲ τὰ λόγια, ἀφοῦ μὲ πληγώνεις μὲ τὰ ἔργα σου; Γιατί μὲ λὲς Διδάσκαλό σου, χωρὶς νὰ εἶσαι μαθητής μου; Γιατί κακομεταχειρίζεσαι τὸ φίλημα, ποὺ εἶναι ἐκδήλωση ἀγάπης; Γιατί ἔκαμες σύνθημα γιὰ τὴν προδοσία σου τὸ σύμβολο τῆς εἰρήνης;...Ξέρω ποιός σοῦ ἔδειξε τὸν δρόμο γιὰ τὸ δόλιο φίλημα. Ὁ διάβολος σοῦ ἔβαλε στὸ μυαλό σου νὰ νὰ μὲ φιλήσης μὲ τέτοιο τρόπο». 

Φοβερὸ λοιπόν, ἀγαπητὲ φίλε ἀναγνῶστα, τὸ πάθος τῆς φιλαργυρίας. Ὁ ἀπόστολος Παῦλος τὸ θεωρεῖ «ρίζα πάντων τῶν κακῶν» (Α΄Τιμ.6,10). Πάθος, ποὺ σκοτίζει καὶ σκληρύνει τὴν ψυχὴ σὲ τέτοιο βαθμό, ὥστε νὰ μὴν διστάζει νὰ διαπράττει τὰ στυγερότερα ἐγκλήματα. Πάθος, ἀπὸ τὸ ὁποῖο ὅλοι κινδυνεύουμε. Καὶ ἂς μὴν πεῖ κανείς, πὼς δὲν μπορεῖ νὰ ξαναγίνει ἕνας δεύτερος Ἰούδας, μιὰ ποὺ ὁ Χριστὸς τώρα πλέον βρίσκεται στοὺς Οὐρανοὺς καὶ ἑπομένως δὲν εἶναι δυνατόν, νὰ τὸν προδώσουμε, οὔτε νὰ τοῦ δώσουμε τῆς προδοσίας τὸ φίλημα. Ὅπως λέγει ὁ μέγας ἅγιος τῆς Ἐκκλησίας μας ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ ὁμολογητής, κάθε φορὰ ποὺ ἁμαρτάνομε μὲ τὴν θέλησή μας εἶναι, σὰν νὰ προδίδωμε τὸν Χριστό, ὅπως ὁ Ἰούδας. «Βλέπε χρημάτων ἐραστά, τὸν διὰ ταῦτα ἀγχόνη χρησάμενον. Φεῦγε ἀκόρεστον ψυχήν, τὴν Διδασκάλω τοιαῦτα τολμήσασαν...», προειδοποιεῖ ἡ Ἐκκλησία μὲ τὸ ἐμπνευσμένο τροπάριο τοῦ ὄρθρου τῆς Μεγάλης Πέμπτης. Ἡ πτῶσις τοῦ Ἰούδα μας διδάσκει καὶ κάτι ἀκόμη. Ὅτι κανένα ἐκκλησιαστικὸ ἀξίωμα, ὅσο μεγάλο καὶ ἂν εἶναι αὐτό, δὲν μᾶς ἐξασφαλίζει τὴν σωτηρία, ἐὰν δὲν προσέξωμε. Γι’ αὐτὸ καὶ ὁ ἀπόστολος ἔλεγε: «Ὁ δοκῶν ἐστάναι, βλεπέτω μὴ πέση» (Α΄Κορ.10,12). Ἐκεῖνος ποὺ ἔχει τὴν ἰδέα, ὅτι στέκεται, ὅτι εἶναι ἑδραιωμένος στὴν πνευματικὴ ζωὴ καὶ νομίζει, ὅτι δὲν διατρέχει κανέναν πνευματικὸ κίνδυνο πτώσεως, ἐκεῖνος ἂς προσέξει, μήπως πέση. Διότι ἡ αὐτοπεποίθηση, ποὺ ἔχει καλλιεργήσει μεσα του, θὰ ἀφαιρέση την Χάρη τοῦ Θεοῦ, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ βρεθῇ στὸν κίνδυνο τῆς πτώσεως. 

Καλὴ μετάνοια καὶ καλὴ Ἀνάσταση!