Στά ἑπόμενα τέσσερα χρόνια, δεκάδες Κύπριοι ἔπεσαν μαχόμενοι, ἐνῶ ἄλλοι ὑπέστησαν βασανιστήρια στά βρετανικά στρατόπεδα συγκέντρωσης καί ἐξόντωσης.
Παράλληλα, ἀναδείχθηκαν μορφές πού μαρτύρησαν γιά τήν πατρίδα τους στήν ἀγχόνη. Ὁ τελευταῖος καί ὁ νεότερος ἐξ αὐτῶν ἦταν ὁ 19χρονος Εὐαγόρας Παλληκαρίδης ἤ ὁ "ποιητής τοῦ... ἀγῶνα", ὅπως ἔμεινε στήν ἱστορία.
Ὁ ἀγῶνας τοῦ Παλληκαρίδη
Ὁ Βαγορής, ὅπως τόν φώναζαν οἱ φίλοι του στό χωριό Τσάδα τῆς Πάφου, ξεχώρισε ἀπό μαθητής γιά τήν πατριωτική του δράση. Ἐντάχθηκε στό ἀντάρτικο τῆς ΕΟΚΑ προτοῦ ἐνηλικιωθεῖ καί ἐξαρχῆς "μπῆκε στό μάτι" τῶν Ἄγγλων.
Τό φθινόπωρο τοῦ 1955, πρωτοστάτησε στίς μαθητικές διαδηλώσεις καί ἐπανειλημμένα συγκρούστηκε μέ ἀστυνομικούς καί στρατιῶτες.
Στά γεγονότα τῆς 17ης Νοεμβρίου 1955 εἶχε ἐπεισόδιο μέ δύο Βρετανούς στρατιῶτες, στήν προσπάθειά του νά ἀπελευθερώσει ἕνα συμμαθητή του.
Παραπέμφθηκε σέ δίκη γιά τίς 6 Δεκεμβρίου, ὡστόσο τήν παραμονή αὐτῆς πῆρε τήν ἀπόφαση νά ἐγκαταλείψει τήν Πάφο καί νά γίνει ἀντάρτης στά βουνά. Ἕνα χρόνο μετά, στίς 18 Δεκεμβρίου 1956, ὁ Παλληκαρίδης συνελήφθη μέ τήν κατηγορία ὅτι μετέφερε ἕνα ὀπλοπολυβόλο Μπρέν καί τρεῖς γεμιστῆρες ἀπό τήν Λυσό στή Λευκωσία.
Μεταφέρθηκε σέ στρατόπεδο ἔξω ἀπό τή γενέτειρά του, ὅπου ὑπέστη σκληρά βασανιστήρια. Ὁ ἴδιος εἶχε ἀποκαλύψει στό γαμπρό του:
"Τή νύχτα μέ δένουν χειροπόδαρα σέ ἕνα σιδερένιο κρεβάτι. Χορεύουν ἐπάνω μου μέχρις ὅτου λιποθυμήσω. Καί τότες μοῦ βουτᾶνε τό κεφάλι σέ ἕναν κουβᾶ γεμᾶτο κρύο νερό.
Τό κρατοῦν ἐκεῖ βουτηγμένο, χωρίς νά παίρνω ἀναπνοή, ὥσπου νά χάσω καί πάλι τίς αἰσθήσεις μου. Ἕντεκα μέρες τώρα, μέ χτυποῦν ἀλύπητα. Μόλις κλείσω γιά λίγο τά μάτια, μέ ξυπνοῦν καί μέ σηκώνουν μέ ἄγριες φωνές", ἔ
Τό θρίλερ τῆς ἐκτέλεσης
Στή δίκη του, πού ξεκίνησε στίς 25 Φεβρουαρίου 1957, ὁ Παλληκαρίδης δέν ἄφησε κανένα περιθώριο ὑπεράσπισής του. Παρά τίς ἐκκλήσεις τῶν δικηγόρων του, παραδέχθηκε ὅτι ἦταν μέλος τῆς ΕΟΚΑ καί ὅτι ἀγωνιζόταν γιά τήν ἐλευθερία τῆς πατρίδας του.
"Ξέρω ὅτι θά μέ κρεμάσετε. Ὅτι ἔκαμα τό ἔκαμα ὡς Ἕλλην Κύπριος ὅστις ζητεῖ τήν ἐλευθερίαν του. Τίποτα ἄλλο", ἀνέφερε μέ παρρησία στούς δικαστές καί ἐκεῖνοι τοῦ ἐπέβαλαν στήν ἐσχάτη τῶν ποινῶν.
Ἡ καταδίκη εἰς θάνατον ἑνός νεαροῦ ἀγοριοῦ προκάλεσε θύελλα ἀντιδράσεων.
Ὁ Ἕλληνας βασιλιᾶς Παῦλος, ἡ Βουλή τῶν Ἑλλήνων, ὅλες οἱ Κυπριακές ἀδελφότητες ἀνά τόν κόσμο, Ἀμερικανοί καί Βρετανοί βουλευτές ἀπαίτησαν νά τοῦ δοθεῖ χάρη. Ὡστόσο, ὅλα τά αἰτήματα προσέκρουσαν στήν ἀδιαλλαξία τοῦ Ἄγγλου κυβερνήτη τῆς Κύπρου, Τζόν Χάρντινγκ.
"Κατέβαλα ἀπεγνωσμένας προσπάθειας δια νά ἀποτρέψω τήν ἐκτέλεσιν. Προσεφέρθην νά ἀναλάβω τήν ἐδῶ μεταφοράν τοῦ νεαροῦ Κυπρίου καί τήν ἐγγραφήν του εἰς ἀμερικανικόν κολλέγιον, ἀλλά αἱ προσπάθειαί μου ἀπεκρούσθησαν ἀπό τούς Βρετανούς", ἀνέφερε χαρακτηριστικά ὁ Ρεπουμπλικανός βουλευτής ἀπό τήν Πενσυλβάνια, Τζέϊμς Φάλτον.
 |
John Harding Ὁ Τζόν Χάρντινγκ, ὁ Ἄγγλος στρατιωτικός πού ὡς κυβερνήτης τῆς Κύπρου (1955-1957) συνέδεσε τό ὄνομά του μέ τίς ἐκτελέσεις νεαρῶν ἀγωνιστῶν - Πηγή εἰκόνας: Wikipedia |
Σύμφωνα μέ πληροφορίες, οἱ δικηγόροι τοῦ Παλληκαρίδη ἔστειλαν τηλεγράφημα στήν Ἐλισάβετ, μέ τήν ἐλπίδα ὅτι θά ἀπένειμε τήν πολυπόθητη χάρη. Ὅμως, ἡ βασίλισσα δέν ἀπάντησε ποτέ στό τηλεγράφημα. Εἶναι ἀσαφές πάντως πού καί πότε ὑπεβλήθη γραπτό αἴτημα χάριτος.
Στίς 14 Μαρτίου 1957, τό θρίλερ τῆς ἐκτέλεσης τοῦ Εὐαγόρα Παλληκαρίδη εἶχε δραματικό τέλος. Ἐννέα δευτερόλεπτα χρειάστηκαν μέχρι νά ξεψυχήσει στήν ἀγχόνη ὁ ἡρωικός 19χρονος.
Στό τελευταῖο γράμμα του ἔγραψε:
"Θ' ἀκολουθήσω μέ θάρρος τή μοῖρα μου. Ἴσως αὐτό νά' ναί τό τελευταῖο μου γράμμα. Μά πάλι δέν πειράζει. Δέν λυπᾶμαι γιά τίποτα. Ἄς χάσω τό κάθε τί. Μιά φορά κανείς πεθαίνει.
Θά βαδίσω χαρούμενος στήν τελευταία μου κατοικία. Τί σήμερα, τί αὔριο; Ὅλοι πεθαίνουν μιά μέρα. Εἶναι καλό πρᾶγμα νά πεθαίνει κανείς γιά τήν Ἑλλάδα. Ὥρα 7:30. Ἡ πιό ὄμορφη μέρα τῆς ζωῆς μου. Ἡ πιό ὄμορφη ὥρα. Μή ρωτᾶτε γιατί".
Στό πρωτοσέλιδό της, ἡ ἐφημερίδα "Τά Νέα" ἔγραψε ὅτι ἡ "Αὐτοῦ Μεγαλειότης Βασίλισσα τοῦ ἀγγλικοῦ ἀποικιακοῦ φασισμοῦ ἠγνόησεν μέ ὠμήν ἀδιαφορίαν ὅλας τάς ἐκκλήσεις" γιά τήν ἀπονομή χάριτος στόν Παλληκαρίδη.
 |
efimerida nea Τό πρωτοσέλιδο τῶν "Νέων" γιά τήν ἐκτέλεση τοῦ Εὐαγόρα Παλληκαρίδη, στίς 14 Μαρτίου 1957 |
Τό κατέβασμα τῆς σημαίας μία ἡμέρα πρίν τή στέψη καί οἱ διιστάμενες ἀπόψεις γιά τή χάρη
Γιά πολλούς Κύπριους, ἡ ἐκτέλεση τοῦ Παλληκαρίδη δέν ὀφειλόταν μόνο στόν γενικότερο ἀντιαποικιοκρατικό του ἀγῶνα, ἀλλά, εἰδικότερα, σέ μιά ἐνέργειά του πού συνδεόταν ἄμεσα μέ τό πρόσωπο τῆς βασίλισσας Ἐλισάβετ.
Τήν 1η Ἰουνίου 1953, ὁλόκληρη ἡ Κύπρος σημαιοστολίστηκε, μέ ἀφορμή τήν στέψη τῆς Ἐλισάβετ τήν ἑπόμενη ἡμέρα, στό Ἀββαεῖο τοῦ Γουεστμίνστερ.
Ὡστόσο, ὁ 15χρονος Παλληκαρίδης δέν ἄντεχε νά βλέπει τή βρετανική σημαία νά κυματίζει στό Ἰακώβιο Γυμναστήριο τῆς Πάφου. Δίχως νά φοβηθεῖ, ἀνέβηκε στόν ἱστό τῆς σημαίας καί τήν κατέβασε.
Στήν Κύπρο, εἶναι εὐρέως διαδεδομένη ἡ πεποίθηση ὅτι ἡ Ἐλισάβετ εἶχε τήν νομική ἰσχύ καί δυνατότητα νά ἀπονείμει χάρη στόν 19χρονο Παλληκαρίδη. Σύμφωνα μέ μιά ἄλλη ἄποψη, ἡ βασίλισσα δέν θά μποροῦσε, ἀκόμη κι ἄν ἤθελε, νά ἀπονείμει χάρη στόν Παλληκαρίδη.
Θά μποροῦσε νά τό πράξει μόνο μετά ἀπό εἰσήγηση τῆς βρετανικῆς κυβέρνησης, ὥστε νά μετατραπεῖ ἡ θανατική ποινή σέ φυλάκιση, μέ βάση πάντα τήν ἴδια ἄποψη.
Ὅταν ὁ Παλληκαρίδης ἐκτελέστηκε, ἡ βασίλισσα ἦταν 31 ἐτῶν καί διένυε τόν πέμπτο χρόνο της στό θρόνο. Θά μποροῦσε κανείς νά ὑποστηρίξει ὅτι οἱ τότε Βρετανοί πρωθυπουργοί Ἄντονι ῆντεν καί Χάρολντ Μακμίλαν, καθώς ἐπίσης καί ὁ κυβερνήτης Χάρντινγκ, ἐπισκίαζαν τή νεαρή Ἐλισάβετ σέ ἐπίπεδο πολιτικῆς εὐθύνης ἤ ὅτι ἡ τελευταία δέν ἀσχολήθηκε μέ τήν ὑπόθεση.
Σέ κάθε περίπτωση, ἡ βασίλισσα δέν ἀπένειμε τη χάρη σέ κανέναν νεαρό ἀγωνιστή καί ἡ ἐκτέλεση τοῦ Παλληκαρίδη ἀποτέλεσε μία ἀπό τίς πολλές "μαῦρες σελίδες" στήν ἱστορία τοῦ Κυπριακοῦ Ἑλληνισμοῦ.
 |
elizabeth 1959 Στήν Κύπρο, εἶναι εὐρέως διαδεδομένη ἡ πεποίθηση ὅτι ἡ Ἐλισάβετ εἶχε τήν νομική ἰσχύ καί δυνατότητα νά ἀπονείμει χάρη στόν 19χρονο Παλληκαρίδη - Πηγή εἰκόνας: Wikipedia |
Τό μῖσος τῶν Κύπριων γιά τήν Ἐλισάβετ καί τόν Φίλιππο
Μέχρι σήμερα, οἱ Κύπριοι μόνο θετικά δέν ἀντιδροῦν στό ἄκουσμα τοῦ ὀνόματος τῆς βασίλισσας Ἐλισάβετ, ὑποστηρίζοντας ὅτι δέν ἔκανε τίποτα γιά νά ἀποτρέψει τόν ἀπαγχονισμό τῶν ἐννέα νέων ἀγωνιστῶν τῆς ΕΟΚΑ.
Ἡ ἀντιπάθεια τῶν Κυπρίων γιά τήν μακροβιότερη μονάρχη τῆς ἱστορίας ἐκδηλώθηκε καί σέ ἄλλη χρονική περίοδο. Στίς 13 Ὀκτωβρίου 1993, ἡ Ἐλισάβετ βρέθηκε στήν Κύπρο γιά την 29η Σύνοδο Κορυφῆς τῆς Κοινοπολιτείας.
Οἱ ἐπίσημες ἀρχές της ἀπέδωσαν τυπικές τιμές. Ὅμως, γιά το λαό ἦταν ἡ ἀνεπιθύμητη, ἡ "Ἀλισαβοῦ", ἡ ἐπικεφαλῆς τῆς ἐγκληματικῆς ἀποικιοκρατίας. Κατά τήν παραμονή της στό νησί, ἔγιναν πολλές διαδηλώσεις διαμαρτυρίας.
Τό σύνθημα "βασίλισσα δολοφόνος" ἦταν διάχυτο, ἐνῶ, παράλληλα, φέϊγ βολάν μέ τή φωτογραφία της καί τή φράση "Καταζητεῖται γιά τίς κάτωθι δολοφονίες" γέμισαν τήν πόλη τῆς Λευκωσίας.
Ἀνάμεσα στούς διαδηλωτές βρισκόταν καί ὁ γιατρός Χάρης Ἀριστείδου, ὁ ὁποῖος δέν δίστασε νά σπάσει τό τζάμι τῆς λιμουζίνας της.
Τά "Φυλακισμένα Μνήματα"
Σέ ἕνα χῶρο τῶν φυλακῶν Λευκωσίας, πού οἱ Βρετανοί διατηροῦσαν κρυφό, βρίσκονταν οἱ τάφοι 13 ἀγωνιστῶν τῆς ΕΟΚΑ. Τέσσερις ἐξ αὐτῶν ἦταν ὑψηλά στελέχη τῆς ὀργάνωσης, πού ἔπεσαν πολεμῶντας: ὁ Γρηγόρης Αὐξεντίου, ὁ Κυριάκος Μάτσης, ὁ Μάρκος Δράκος καί ὁ Στυλιανός Λένας.
Οἱ ἐναπομείναντες ἐννέα ἦταν αὐτοί πού ἐκτελέστηκαν στήν ἀγχόνη καί ἔγιναν σύμβολα τοῦ κυπριακοῦ ἀγῶνα γιά τήν ἀπελευθέρωση. Οἱ πρωτομάρτυρες ἦταν ὁ Μιχάλης Καραολής καί ὁ Ἀνδρέας Δημητρίου. Ἀκολούθησαν ὁ Ἀνδρέας Ζάκος, ὁ Ἰάκωβος Πατάτσος καί ὁ Χαρίλαος Μιχαήλ.
 |
| Ὁ τάφος τοῦ Εὐαγόρα Παλληκαρίδη στά "Φυλακισμένα Μνήματα" |
Οἱ τέσσερις τελευταῖοι ἦταν ὁ Μιχαήλ Κουτσόφτας, ὁ Στέλιος Μαυρομμάτης, ὁ Ἀνδρέας Παναγίδης καί ὁ Εὐαγόρας Παλληκαρίδης.
Παρά τό αἷμα πού χύθηκε, ὁ στόχος τῆς ἕνωσης τῆς Μεγαλονήσου μέ τήν Ἑλλάδα δέν ἐπετεύχθη. Μέ τίς συμφωνίες τοῦ Λονδίνου καί τῆς Ζυρίχης, ἡ Κύπρος ἔγινε ἀνεξάρτητο κράτος στά πλαίσια τῆς Βρετανικῆς Κοινοπολιτείας τό 1960.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου