Νηφάλια καὶ διακριτικά: Ἡ αὐθαίρετη διασπορὰ τοῦ κακοῦ

Γράφει ὁ Πέτρος Ἀναστασιάδης, Καθηγητὴς Φιλοσοφίας Πανεπιστημίου Κρήτης 

Ἡ παγκόσμια σκηνὴ μοιάζει νὰ εἰκονίζεται, σήμερα, σὰν πραγματικὴ ἐκκωφαντικὴ θρηνωδία. Μὲ ἐμφατικὸ τὸ στίγμα τοῦ τραγικοῦ. Ἡ ἱστορία δὲν φαίνεται νὰ ἐπαναλαμβάνεται ὡς φάρσα, ἀλλὰ ὡς ὀργανωμένα ὕπουλος, εἰδεχθὴς ἐφιάλτης. Ὡς σύγκρουση μεταξὺ ἐλευθερίας καὶ μυθικοῦ πεπρωμένου, ἑνὸς πεπρωμένου ποὺ θέλει μὲ τὸ στανιὸ καὶ ἑκατόμβες δολοφονιῶν νὰ κατισχύσει.

Τὰ ἀποτρόπαια γεγονότα κραυγάζουν ἀπὸ μόνα τους. Οἱ μυημένοι στὸ πνεῦμα τοῦ ριζοσπαστικοῦ Ἰσλὰμ δὲν φαίνεται νὰ ἔχουν κανένα δέος καὶ σεβασμὸ στὴν ζωὴ τῶν ἀλλοδόξων. Ἰδιαίτερα, οἱ εὐρωπαϊκὲς χῶρες, χρόνια τώρα, δέχονται πλήγματα ἐπιθέσεων μὲ ἑκατοντάδες θύματα.  Ἀπὸ τὸ 2014 - 2019, οἱ σφαγὲς τοῦ...

Μπατακλᾶν, τῶν Βρυξελλῶν, τῆς Γαλλικῆς Νίκαιας, ὁ σφαγιασμὸς τοῦ πατέρα Ζὰκ Ἀμὲλ μέσα στὴν ἐκκλησία του στὸ Σαΐντ – Ἐτιεν Ντιρουβρὲ στοιχειοθετοῦν ἕνα καινούριο Κολοσσαῖο ἀσύγγνωστης ἐπιθετικότητας. Μόλις πρὶν ἀπὸ λίγες μέρες (29-10-2020), μία γυναίκα, προσευχόμενη μέσα στὴν ἐκκλησία Νότρ Ντὰμ (ἡ δική μας Κυρία) τῆς Νίκαιας, σφαγιάζεται, χωρὶς αἰτία καὶ λόγο· ἄλλοι τρεῖς σκοτώνονται ἐν ψυχρῷ· ἐκτελεῖται, ἀπροσδόκητα καὶ ἀπρόκλητα, ἀνύποπτος περαστικὸς σὲ πάροδο τῆς Βιέννης καὶ τραυματίζονται ἄλλοι 25.

 Ἡ παγκόσμια κοινότητα ἐμφανίζεται ἀμήχανη, σπασμωδική, σχεδὸν ἀνυποψίαστη ὡς πρὸς τὴν ἐπερχόμενη λαίλαπα τῶν «πλησιαζόντων γεγονότων» (Καβάφης). Ἡ ἔσχατη ρίζα τοῦ προβλήματος δὲν μοιάζει καὶ τόσο συνειδητὴ στοὺς ἐκπροσώπους τῆς ἐκτελεστικῆς - κυβερνητικῆς ἐξουσίας. Οἱ ἑκατέρωθεν ἀποτιμήσεις ἀδυνατοῦν νὰ ξεπεράσουν τὴν «πολιτικὴ ὀρθότητα» καὶ νὰ σκύψουν στὴν λογική τῆς κοινωνικῆς ὀρθοφροσύνης.

 Ὁ καγκελάριος τῆς Αὐστρίας, Σεμπάστιαν Κούρτς, μίλησε γιὰ «ἐπαγγελματική, ὀργανωμένη, τρομοκρατικὴ ἐπίθεση», γιὰ «μίσος κατὰ τῶν θεμελιωδῶν ἀξιῶν τοῦ πολιτισμοῦ», «μίσος γιὰ τὴν δημοκρατία, γιὰ τὸν τρόπο ζωῆς μας, γιὰ ἀγώνα ἀνάμεσα στὸν πολιτισμὸ καὶ τὴν βαρβαρότητα». Ὁ πρωθυπουργὸς τῆς χώρας, Κυριάκος Μητσοτάκης, ἐπεσήμανε τὴν ἀναγκαιότητα διαμόρφωσης «μίας ἑνωμένης Εὐρώπης ἀπέναντι στὴν τρομοκρατία». Ἐνῶ ὁ Ὓπατος Εκπρόσωπος τῆς Συμμαχίας τῶν Πολιτισμῶν τῶν Ἡνωμένων Ἐθνῶν, Ἰσπανός, Μιγκὲλ Ἂνχελ Μορατίνος, ἀπέδωσε, κάπως ἀβασάνιστα καὶ χωρὶς πολὺ περίσκεψη, τὶς ἀνίερες καὶ ἀπεχθεῖς δολοφονίες στὰ «ἐμπρηστικὰ σκίτσα τοῦ περιοδικού Charlie Hebdo - σκίτσα ποὺ προκάλεσαν «πράξεις βίας ἐναντίον ἀθώων ἀμάχων ποὺ ἐξ αἰτίας τῆς θρησκείας τους, τῆς πίστης τους ἢ τῆς ἐθνότητάς τους» ὑπέστησαν πλήγματα.

Οἱ αἰτίες συγχέονται μὲ τὰ ἀποτελέσματα. Ὁ παραλογισμὸς στὴν κορύφωσή του: Σφάζουμε τὸν πρώτο τυχόντα (μὴ μουσουλμάνο), ἐπειδὴ τὸ σατυρικὸ περιοδικό Charlie Hebdo ἔχει δημοσιεύσει τὰ σκίτσα τοῦ «προφήτη». Ὑπάρχει ἐδῶ στοιχειώδης λογική; Μήπως οἱ Εὐρωπαῖοι δὲν κατανοοῦν ἢ δὲν θέλουν νὰ κατανοήσουν αὐτὸ τὸ ἴδιο τὸ φαινόμενο; Τὶς πρωταρχικὲς αἰτίες γένεσης τοῦ φαινομένου;

Ἀπὸ τὴν ἄλλη πλευρά, οἱ ἀπαντήσεις τῶν μουσουλμάνων, τῆς Χαμᾶς και τῆς ἰσλαμικῆς Τζιχὰντ στὰ αἱμοσταγῆ καὶ βδελυρὰ γεγονότα ἔχουν τὴν ἀληθοφανή λογική τους, χωρίς, ὡστόσο, νὰ θίγουν τὸν πυρήνα τοῦ προβλήματος: «Ὁ προφήτης εἶναι τὸ ἱερότερο πράγμα στὸ Ἰσλὰμ καὶ ἐκεῖνος ποὺ πλήττει τὴν τιμή του, πλήττει ἕναν ὁλόκληρο λαό», δήλωσε ὁ Ἀμὴν Μπουκάρι, διαδηλωτής κατά τοῦ Μακρὸν - τοῦ Γάλλου προέδρου ποὺ ἀρνεῖται νὰ ἀρνηθεῖ τὴν ριζικὴ ἐλευθερία τῆς ἔκφρασης. Στὸ ἴδιο πνεῦμα καὶ ἡ φωνὴ τῆς Χαμᾶς, σὲ πρόσφατο δελτίο τύπου: «Τὸ νὰ προσβάλλει κανεὶς τὶς θρησκεῖες καὶ τοὺς προφῆτες δὲν ἀναδεικνύει τὴν ἐλευθερία τῆς ἔκφρασης, ὅμως εὐνοεῖ τὴν κουλτούρα τοῦ μίσους». Μ’ αὐτὴ τὴν ἀποτίμηση συνηχεῖ καταφατικὰ ἀκόμα καὶ ἡ ἰσλαμικὴ Τζιχάντ, ὑποστηρίζοντας ὅτι «τὸ νὰ προσβάλλει κανεὶς τὸ Ἰσλὰμ καὶ τὸν προφήτη εἶναι κόκκινη γραμμή», καὶ δὲν «μπορεῖ νὰ γίνει ἀνεκτή».

Ἐξαντλεῖται στ’ ἀλήθεια τὸ πρόβλημα τῶν ἐπιθέσεων στὴν ἐπικοινωνιακὴ σφαίρα τῆς προσβολῆς; Ἂν ναί, τότε γιατί οἱ μυημένοι στὸ πνεῦμα τοῦ ριζοσπαστικοῦ Ἰσλάμ καρατομοῦν ἀνύποπτους καὶ ἀθώους πολίτες ποὺ ποτὲ τους δὲν ἔχουν προσβάλλει τὸν προφήτη τους. Γιατί οἱ ἴδιοι ἀδιαφοροῦν τόσο ψυχρὰ καὶ ἀνενδοίαστα γιὰ τὴν ἀπρόκλητη ἀθωότητα δεκάδων θυμάτων; Στεροῦν οἰκογένειες ἀπὸ τὰ προσφιλῆ τους πρόσωπα. Τὶς ἐξωθοῦν σὲ ἰσόβια δυστυχία καὶ θλίψη. Εἶναι αὐτὴ ἡ δικαιοσύνη τοῦ Ἰσλὰμ πού, σύμφωνα μὲ τὸ Κοράνιο, «βρίσκεται κοντὰ στὴν εὐσπλαχνία»; (βλέπε: Κοράνιο, κεφ. Τὸ στρωμένο τραπέζι, στίχος 8). Μήπως ἦρθε ἡ στιγμὴ οἱ ἴδιοι οἱ Μουσουλμάνοι νὰ σκύψουν πάνω στὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο τὸ ἴδιο τὸ Κοράνιο νοηματοδοτεῖ τὴ σχέση τους πρὸς τοὺς ἑτεροδόξους, ἀλλοπίστους ἢ καὶ ἀπίστους; «Παιδεία ἀνεξέλεγκτος πλανᾶται», ἀναφέρεται στὶς «Παροιμίες» τοῦ παλαιοδιαθηκικοῦ λόγου, ποὺ μὲ τὸν τρόπο του ἀσπάζεται ὁ Μωάμεθ.

Ὁ ἔνοπλος πόλεμος μεταξὺ θρησκειῶν και πολιτισμῶν -τραυματικὸ ὄνειδος γιὰ τὴν ἀνθρωπότητα- ἀνήκει πιὰ στὴν ἀρχειοθήκη τῆς ἱστορίας. Ἀντίθετα, ὁ ἀναστοχασμὸς γιὰ προτάσεις συγκρότησης σχέσεων (ἐπι)κοινωνίας τῶν ἀνθρώπων μεταξύ τους, γιὰ τὴν ἔννοια τοῦ κακοῦ ποὺ καθαιμάσσει δισεκατομμύρια ἀνθρώπων κάθε μέρα, τήν ἔννοια τῆς δικαιοσύνης, τὸν τρόπο μὲ τὸν ὁποῖο οἱ ἄνθρωποι ἐκ-δέχονται τὸν ἴδιο τόν Θεὸ κ.ο.κ., μπορεῖ νὰ ἐμβαθύνει τὰ ὅρια προόδου τῆς παγκόσμιας κοινωνίας. Ἕνας τέτοιος στοχασμὸς γιὰ τὴν ἀρχὴ τοῦ κακοῦ εἶχε ἤδη δρομολογηθεῖ τὸν 8ο αἰώνα, μὲ τὸν ὀξυνούστατο Θεολόγο καὶ Φιλόσοφο, Ἰωάννη Δαμασκηνό, καὶ συνεχίστηκε κατὰ τὴν λεγόμενη περίοδο τῆς μιχνᾶ (ἔρευνας) στὸ χαλιφάτο τῶν Ἀββασσιδῶν ἀπὸ τὸ 827 – 848.

 Ἡ βούληση τοῦ Ἄλλου νὰ δεχτεῖ ἢ νὰ ἀπορρίψει κάτι εἶναι ἀπαράβατη καὶ ἀπαραβίαστη συνιστώσα τῆς ἐλευθερίας. Τί νόημα ἔχει ἡ ὁποιαδήποτε πίστη ὅταν δὲν συμπίπτει μ΄ αὐτὴ ἡ ἐλευθερία καὶ ἡ ἀγάπη;

Δὲν χρειάζεται καθόλου νὰ προσβάλουμε τὸν Μωάμεθ  - καὶ γιατί, ἄλλωστε; Δὲν μποροῦμε, ὅμως, νὰ μὴ λάβουμε ὑπόψη μας τὶς ἴδιες τὶς παραινέσεις τοῦ Κορανίου: «Θέλουμε νὰ σπείρουμε τὸν τρόμο στὴν καρδία τῶν ἀπίστων…». (Βλέπε: Ὁ οἶκος Ἰμρᾶν, στίχος 151).

«Θὰ γεμίσω μὲ τρόμο τὶς καρδιὲς τῶν ἀπίστων. Χτυπῆστε τους στὸν τράχηλο καὶ στὶς ἄκρες τῶν δακτύλων τους». (Βλέπε: Τὰ λάφυρα, στίχος 12).

«Νὰ πολεμᾶτε, ἐπίσης, ἐναντίων τῶν Ἑβραίων καὶ τῶν Χριστιανῶν οἱ ὁποῖοι δὲν πρεσβεύουν τὴν πίστη τῆς ἀλήθειας. Νὰ πολεμᾶτε ἐναντίον τους ἕως ὅτου ὅλοι πληρώσουν τὸν φόρο ὑποτέλειας καὶ ταπεινωθοῦν». (Βλέπε: Ἡ μετάνοια, στίχος 29).

Τὰ ἀποσπάσματα θὰ μποροῦσαν γενναῖα νὰ πολλαπλασιαστοῦν. Τὸ ἐρώτημα, ὡστόσο, εἶναι ἕνα: Μπορεῖ νὰ συγκροτηθεῖ μία παγκόσμια κοινότητα τῶν ἀλλοτρίων καὶ ἀλλοδόξων χωρὶς τὸν «ἥλιο» τοῦ ΙΗΣΟΥ ποὺ ἀνατέλλει ἐπὶ δικαίους καὶ ἀδίκους, πιστοὺς καὶ ἀπίστους; (Βλέπε: Κατὰ Ματθαῖον, κεφ. 5, στίχος 45). Ὁπωσδήποτε ὄχι. Χωρὶς αὐτὸν τὸν «ἀκρογωνιαῖο λίθο» ποὺ σπάζει τὰ φράγματα τῆς μισαλλοδοξίας, τοῦ ἀνθρωποκτόνου φανατισμοῦ καὶ τοῦ κυνισμοῦ τῆς δύναμης, ἡ δικαιοσύνη δὲν θὰ μποροῦσε νὰ συμπορεύεται μὲ τὴν εὐσπλαχνία.