27 Σεπ 2020

Ὁ Καποδίστριας, οἱ σχέσεις ἰσχύος καὶ οἱ προσανατολισμοὶ τοῦ σύγχρονου Ἑλληνικοῦ κράτους

Γράφει ὁ Παναγιώτης Ἥφαιστος, Καθηγητὴς Διεθνῶν Σχέσεων καὶ Στρατηγικῶν Σπουδῶν


Μὲ συντομία καὶ συνδυαστικά, θὰ ἑστιάσω τὴν προσοχὴ σὲ τρία ζητήματα. ΠΡΩΤΟΝ, τὸ γεγονὸς ὅτι ἐπειδὴ τὸ σύγχρονο διεθνὲς σύστημα ἀποτελεῖται ἀπὸ δύο ἑκατοντάδες κράτη ἄνισης ἰσχύος, ἄνισου μεγέθους καὶ ἄνισης ἀνάπτυξης, στὶς σχέσεις μεταξὺ ἑνὸς ἰσχυροῦ καὶ ἑνὸς μὴ ἰσχυροῦ κράτους τίθενται ζητήματα ποὺ ἀφοροῦν συμμετρικὲς/ἰσορροπημένες ἢ ἀντίθετα ἀσύμμετρες/ ἀνισόρροπες σχέσεις.
ΔΕΥΤΕΡΟΝ, τὸ γεγονὸς ὅτι ἡ τύχη τῆς Ἑλλάδας προσδιορίστηκε σὲ μία ἐξαιρετικὰ ἀμφιλεγόμενη ἱστορικὴ φάση, βασικὰ μία μόλις δεκαετία μετὰ τὸ Κογκρέσο τῆς Βιέννης τοῦ 1815. Ἐκεῖ, οἱ μεγάλες δυνάμεις ἀποφάσισαν μία ἡγεμονικὴ τάξη πραγμάτων ἐντός της ὁποίας θὰ καταστέλλονται ἃ) οἱ ἐπαναστάσεις καὶ β) οἱ δημοκρατικὲς ἀξιώσεις[2].
ΤΡΙΤΟΝ, τὸ γεγονὸς ὅτι ὁ Καποδίστριας ὑπῆρξε μία ἀπὸ τὶς μεγαλύτερες πνευματικὲς καὶ ἡγετικὲς μορφὲς τῆς Ἑλληνικῆς ἱστορίας  καὶ ὅτι ἡ δολοφονία τοῦ ἀποτέλεσε ἕνα ἀπὸ τὰ μεγαλύτερα πλήγματα τῆς ἱστορικῆς διαδρομῆς τῶν Ἑλλήνων. Συντομογραφικά, θὰ προσπαθήσουμε νὰ φωτίσουμε μερικὲς περιπτώσεις ποὺ ἀναδεικνύουν τὶς διπλωματικὲς δεξιότητες τοῦ Καποδίστρια στὴν προσπάθειά του νὰ....

δημιουργήσει, βασικὰ ἐκ τοῦ μηδενός, ἕνα σύγχρονο κράτος ποὺ θὰ εἶναι δημοκρατικὸ καὶ θεσμικά, ἰσχυρὸ καὶ ταυτόχρονα θὰ ἐνσωμάτωνε τὸν ἀπέραντο κόσμο τῶν Ἑλληνικῶν Πόλεων καὶ Κοινοτήτων. Ὁ Καποδίστριας, προσωπικότητα καὶ Ὑπουργὸς ἐξωτερικῶν μίας ἀπὸ τὶς μεγάλες δυνάμεις τῆς ἐποχῆς, τὸ 1828 βρέθηκε νὰ κυβερνᾶ ἕνα μόνο κατ’ ὄνομα κράτος ποὺ δὲν εἶχε ἀκόμη γεννηθεῖ, διαμορφωθεῖ καὶ στερεωθεῖ[3].

Ὡς πρὸς τὸ τρίτο σημεῖο ἐπισημαίνεται συμπληρωματικὰ ὅτι ἡ κρατικὴ κυριαρχία ὡς καθεστὼς θεμελιώθηκε στὴν Βεστφαλία τὸ 1648 κωδικοποιήθηκε στὴν Βιέννη τὸ 1815 καὶ ἐπικυρώθηκε ἀπὸ ὅλους στὸν ΟΗΕ τὸ 1945[4]. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι, ἀνεξάρτητα νεφελωδῶν μετακρατικῶν/διεθνιστικῶν παραδοχῶν, διόλου ἀμελητέων, τὸ ἐθνικὰ ἀνεξάρτητο κράτος πρὶν καὶ μετὰ τὴν Ἑλληνικὴ Ἐπανάσταση ἀποτελοῦσε καὶ συνεχίζει νὰ ἀποτελεῖ ἀναγκαία καὶ μὴ ἐξαιρετέα προϋπόθεση συλλογικῆς ἐλευθερίας μίας κοινωνίας[5].

Τὸ στοίχημα γιὰ τοὺς νεοέλληνες ἦταν καὶ συνεχίζει νὰ εἶναι τὸ κατὰ πόσο μέσα σὲ ἕνα ἀνελέητα ἀνταγωνιστικὸ κρατοκεντρικὸ κόσμο θὰ διαθέτει ἰσχυροὺς θεσμούς, σιδερένια πολιτικὴ καὶ στρατιωτικὴ ὀργάνωση καὶ ρητὰ προσδιορισμένα καὶ ἱεραρχημένα ἐθνικὰ συμφέροντα στὴν βάση τῶν ὁποίων θὰ ἀναπτύσσει μία ἐθνικὴ στρατηγικὴ ἐκπλήρωσής τους.

Ὑπέρτατο καὶ ἔσχατο συμφέρον εἶναι ἡ ἐθνικὴ ἀσφάλεια καὶ ἡ ἐθνικὴ ἐπιβίωση τοῦ κράτους καὶ τῶν ὁμοεθνῶν ἐκτός του νεοελληνικοῦ κράτους.

Ἡ οὐσία τῶν πάντων καὶ ἡ κοσμοθεωρία ποὺ προσφέρει κοινὸ στρατηγικὸ προσανατολισμὸ στὰ μέλη μίας κοινωνίας εἶναι ἡ ἐθνικὴ ἀνεξαρτησία.

Στὸ σημεῖο αὐτὸ χρήζει νὰ ὑπογραμμιστεῖ ὅτι ἡ ἐθνικὴ ἀνεξαρτησία εἶναι ἡ μόνη κοινὴ κοσμοθεωρία ὅλων τῶν ἐθνῶν Βασικὴ θεώρηση στὸ «Κοσμοθεωρία τῶν Ἐθνῶν«.

Κατοχυρώθηκε πανηγυρικὰ στὸν ΟΗΕ στὸ κεφάλαιο Ι καὶ ἐμπράγματα ἀποτελεῖ ἀξίωση ἡ ὁποία καθημερινὰ ἐκδηλώνεται ἀπὸ ὅλες τὶς συνεκτικὲς καὶ βιώσιμες κοινωνίες οἱ ὁποῖες θέλουν νὰ εἶναι αὐτεξούσιες καὶ πολιτικὰ κυρίαρχες.

Αὐτὸ σημαίνει ἐσωτερικὴ καὶ ἐξωτερικὴ κυριαρχία μὲ τρόπο ποὺ ἐπιτρέπει  ἀπρόσκοπτη πολιτικὴ αὐτοδιάθεση στὴν βάση τῆς ἱστορικῆς κοινωνικοανθρωπολογικῆς καὶ πολιτικοανθρωπολογικῆς ἑτερότητας κάθε ἔθνους.

Καλὸ εἶναι νὰ τονιστεῖ ἐξαρχῆς πὼς ἡ Εὐρώπη τὸν 18ο καὶ 19ο αἰώνα ὅταν συγκροτοῦνταν τὰ Εὐρωπαϊκὰ κράτη –κατὰ τὴν διάρκεια τῶν ὁποίων μπῆκε στὴν πλάστιγγα τὸ Ἑλληνικὸ ζήτημα– ἀμφιταλαντεύτηκε σὲ πεδία ἐξόχως ἀντιφατικὰ ὅπως ἡ civita maxima[6] ποὺ θὰ ἐξομοίωνε τὴν ἐσωτερικὴ καὶ διεθνῆ ζωὴ πλὴν –πέραν τοῦ ἰδεολογικοῦ φαινομένου ποὺ περιέπλεξε τὶς πολιτικὲς συζητήσεις καὶ τὸν πολιτικὸ στοχασμό, ἰδιαίτερά τους τρεῖς τελευταίους αἰώνες–, ὁδήγησε σὲ πολλὲς ἐκδοχὲς ἰδεῶν γιὰ τὴν ἔννοια Εὐρώπη[7]:

Κατὰ πρῶτον, ἡ Γαλλικὴ ἐξέγερση δημιούργησε στοὺς μετὰ-Μεσαιωνικοὺς ἡγεμόνες ἰσχυρὰ ἀντὶ-ἐπαναστατικὰ καὶ ἀντὶ-δημοκρατικὰ σύνδρομα. Ἤδη, οἱ εὐρωπαϊκὲς μετὰ-Μεσαιωνικὲς δυνάμεις εἶχαν ἐξελιχθεῖ σὲ δυναστικὲς ἀποικιοκρατικὲς αὐτοκρατορίες πλανητικῆς ἐμβέλειας.

Ὑπὸ αὐτὲς τὶς ἱστορικὲς προϋποθέσεις, στὴν Βιέννη τὸ 1815 θεμελιώθηκε ὄχι ἕνα Εὐρωπαϊκὸ ἢ παγκόσμιο πολιτικὸ σύστημα ἀλλὰ ἕνα αὐστηρὰ κρατοκεντρικὸ σύστημα τὸ ὁποῖο ἐπιπλέον ἦταν καὶ ἡγεμονικό, μὲ σκοπὸ τὴν μετεξέλιξή του σ’ ἕνα εἶδος πλανητικὸ ἡγεμονικὸ κονσέρτο τῶν μεγάλων δυνάμεων στὸ ὁποῖο θὰ εἴχαμε λίγη ἢ καθόλου δικαιοσύνη καὶ ὡς πρὸς τὴν διεθνῆ τάξη ἡγεμονικὴ σταθερότητα.  Σωστὰ ὁ Μπίσμαρκ λίγες δεκαετίες μετὰ σὲ συνομιλίες του μὲ τοὺς Ρώσους προειδοποίησε ὅτι ἕνα ἡγεμονικὸ κονσέρτο εἶναι ἐπισφαλὲς ἐὰν ὄχι ἀνέφικτο ἐπειδὴ πόλεμο ἔχουμε ὄχι ὅταν οἱ μεγάλες δυνάμεις συμφωνοῦν ἀλλὰ ὅταν οἱ μεγάλες δυνάμεις συχνὰ διαφωνοῦν[8].

Ἐνῶ γύρω ἀπὸ τὴν ἰδέα μᾶς εὐρωπαϊκῆς πολιτικῆς κοινωνίας συμπλέκονταν ἑτερόκλητες ἀπόψεις καὶ συμφέροντα, ἕνα μεγάλο καὶ ἐλάχιστα διερευνημένο ζήτημα εἶναι ὅτι μία σταθερὴ διεθνὴς τάξη γιὰ νὰ καταστεῖ ἐφικτὴ ἀπαιτεῖται ὄχι ἀνθρωπολογικὴ ἐξομοίωση καὶ πολιτικὴ ἐξίσωση (ὅλα τὰ ἰδεολογικὰ δόγματα αὐτὸ οὐσιαστικὰ ὑποστηρίζουν) ἀλλὰ ἀναβίωση τῶν πολιτικῶν προϋποθέσεων ποὺ ὁδήγησαν στὴν συγκρότηση τοῦ κοσμοσυστήματος τῆς Βυζαντινῆς Οἰκουμένης[9]. Οἱ περιστάσεις μετὰ τὸν 16 αἰώνα, ὅμως, δὲν ἦταν εὐνοϊκὲς καὶ ἡ διεθνὴς πολιτικὴ ἐξελίχθηκε σὲ ἕνα πρὸ-κλασικῶν προδιαγραφῶν κρατοκεντρικὸ σύστημα ἰσορροπίας δυνάμεων.

Ἐκεῖ βασικὰ βρίσκεται ἀκόμη καὶ τόσο ἡ Συνθήκη τῆς Βεστφαλίας ὅσο καὶ ὁ Καταστατικὸς Χάρτης τοῦ ΟΗΕ τὸ 1945 αὐτὸ ὑποδηλώνουν. Τὸ γεγονὸς τῆς ὕπαρξης πολλῶν κοινωνιῶν καὶ κοινοτήτων στὴν Εὐρώπη διαφορετικῶν πολιτισμῶν, πολιτικῶν παραδόσεων καὶ καταγωγικῶν διαμορφώσεων σήμαινε ὅτι θὰ μποροῦσε νὰ ἐπιτευχθεῖ κοινὸς πολιτικὸς τόπος μόνο ἐντὸς ἑνὸς ἀνθρωπολογικὰ καὶ πολιτικὰ μὴ ἐξομοιωτικοὺ καὶ μὴ ἐξισωτικοῦ μετακρατοκεντρικοῦ κοσμουστήματος τὸ ὁποῖο ἀφενὸς θὰ ἄφηνε τὴν πολιτικὴ αὐτοδιάθεση καὶ τὴν πολιτικὴ συγκρότηση στὶς κοινωνίες καὶ ἀφετέρου τὰ νήματά τους θὰ ἑνώνονταν μὲ μὴ δεσποτικὸ τρόπο στὸ ἐπίπεδό της αὐτοκρατορίας. Ὑπῆρχαν οἱ πολιτικοανθρωπολογικὲς προϋποθέσεις γιὰ κάτι τέτοιο; Ἡ ἀπάντηση ἀπὸ τὴν μελέτη τῶν Νέων Χρόνων ὅτι οἱ συνθῆκες τῆς μετὰ-Μεσαιωνικῆς Εὐρώπης δὲν τὸ ἐπέτρεπαν.

Παρενθετικὰ ἐκτιμῶ ὅτι αὐτὸ ἀκριβῶς ἦταν καὶ συνεχίζει νὰ εἶναι τὸ ζήτημα τῆς εὐρωπαϊκῆς ὁλοκλήρωσης, δηλαδὴ τὸ δίλημμα μεταξὺ μίας ἐξισωτικῆς καὶ ἐξομοιωτικὴς δομῆς ὑλιστικὰ/ὠφελιμιστικὰ προσανατολισμένης (ὡς καὶ οἱ ἄνθρωποι νὰ μὴν ἔχουν πνεῦμα καὶ πολιτισμοὺς) καὶ μίας Εὐρώπης τῶν πατρίδων ὅπως ὑποστήριζε ὁ πρόεδρος ντὲ Γκὸλ ποὺ σημαίνει, βασικὰ κοσμοσύστημα[10]. Γιὰ νὰ τὸ ποῦμε διαφορετικά, παρὰ τὸ ὅτι ἀπὸ ἄποψη πολιτισμῶν καὶ πολιτικῆς ἀνάπτυξης ἡ μετὰ-Μεσαιωνικὴ ἀνθρωπολογία ἐξελίχθηκε ἀναπτύχθηκαν παράλληλα ἐξισωτικὰ καὶ ἐξομοιωτικὰ δόγματα ποὺ ἀκύρωναν προγραμματικὰ κάθε πιθανὴ σκέψη μίας μὴ ἐξισωτικῆς καὶ ἐξομοιωτικὴς συγκρότησης τῆς Εὐρώπης ἢ καὶ ἄλλων περιφερειῶν ἢ ἐνδεχομένως μακροχρόνια καὶ ὅλου του πλανήτη.

Συναφῶς, γιὰ λόγους ποὺ δὲν εἶναι τοῦ παρόντος νὰ ἀναπτυχθοῦν, τὸ Βυζαντινὸ πρότυπο ἦταν ὁ μεγάλος ἀντίπαλος τόσο τῆς Ρωμαιοκαθολικῆς Αὐτοκρατορίας ὅσο καὶ τῶν Αὐτοκρατοριῶν ποὺ τὴν διαδέχθηκαν, καὶ ποὺ ὅπως ἤδη ἀναφέρθηκε ἀφενὸς ἐξελίχθηκαν σὲ ἀνταγωνιστικὰ κινούμενες δυναστικὲς ἀποικιοκρατικὲς δυνάμεις καὶ ἀφετέρου στὸ εὐρωπαϊκὸ ἐπίπεδο τὰ κράτη πέτυχαν ἐσωτερικὴ κοινωνικὴ συνοχὴ μὲ ἀβάστακτες ἐθνοκαθάρσεις καὶ γενοκτονίες[11].

Ἀκριβῶς, τὸ μεγάλο στοίχημα τοῦ Καποδίστρια ὡς Ἕλληνα ἡγέτη καὶ κυβερνήτη, καὶ ὄχι μόνο αὐτοῦ, ἦταν κατὰ πόσο παρὰ τὶς ἀντιξοότητες τὶς δεκαετίες τοῦ 1820 καὶ 1830, ἀφενός, θὰ δημιουργοῦσε ἕνα κράτος θεσμικὰ ἰσχυρὸ παρόμοια μὲ τὰ ἄλλα κράτη τῆς Δύσης, καὶ ἀφετέρου, θὰ ἐπέτρεπε τόσο τὴν συνέχιση τῆς δημοκρατικῆς αὐτοκυβέρνησης τῶν Κοινοτήτων ὅσο καὶ τὴν ἀντιπροσώπευσή τους στὸ κρατικὸ ἐπίπεδο μὲ τρόπο ποὺ θὰ συμψηφιζόταν δημοκρατικὰ οἱ πολιτικὲς τοὺς βουλήσεις καὶ τὰ πολιτικά τους συμφέροντα[12].

Ἀναμφίβολα, αὐτὸς ἦτα ἕνας ἐξαιρετικὰ δύσκολος σκοπός, ἰδιαίτερα τόσο λόγω τῶν ἀντὶ-δημοκρατικῶν τάσεων στὶς ἡγεμονικὲς δυνάμεις ὅσο καὶ λόγω κατάστασης τῶν νεοελλήνων μετὰ τὴν κατὰ βάση ἀποτυχία τῆς Ἐπανάστασης. Ταυτόχρονα, κανεὶς θὰ πρέπει νὰ λάβει ὑπόψη τὸν ἱστορικὰ διάσπαρτο χαρακτήρα τῶν Ἑλληνικῶν Πόλεων οἱ ὁποῖες ἐνῶ ἀνῆκαν στὸν εὐρύτερο Ἑλληνικὸ πολιτισμὸ καὶ τὸν Ἑλληνικὸ πολιτισμὸ τῆς Δημοκρατίας καὶ τῆς Ἐλευθερίας ἐπιβίωσαν ἀναπτύσσοντας τόσο ἰδιόμορφες οἰκεῖες πολιτικὲς προϋποθέσεις ὅσο καὶ συνήθειες συναλλαγῶν μὲ ὑπέρτερες ἐξουσίες μὲ σκοπὸ νὰ ἐπιβιώσουν ὡς αὐτεξούσιες καὶ αὐτὸ-θεσπιζόμενες πολιτικὲς ὀντότητες.

Στὸ σημεῖο αὐτό, καλὸ εἶναι νὰ τονιστεῖ ὅτι ἡ δημιουργία τοῦ νεοελληνικοῦ κράτους ἀπαιτοῦσε τόσο συσσωμάτωση τῶν Ἑλληνικῶν Πόλεων ὅσο καὶ ὀρθὴ ἐκτίμηση γιὰ τὴν κρατοκεντρικὴ θεμελίωση τοῦ σύγχρονου διεθνοῦς συστήματος πρὶν καὶ μετὰ τὸ Κογκρέσο τῆς Βιέννης τὸ 1815. Συντομογραφικὰ ὑπογραμμίζεται ὅτι ἐνῶ ὁ Καποδίστριας εἶχε πλήρη γνώση καὶ θέαση τῶν στρατηγικῶν προϋποθέσεων τοῦ 18ου αἰώνα οἱ παράγοντες τῶν Πόλεων γιὰ ἀντικειμενικοὺς λόγους τὴν στεροῦνταν.

Κατὰ τὴν διάρκεια τῆς ἱστορικῆς φάσης μετὰ τὴν Βιέννη οἱ ἐθνικοαπελευθερωτικοὶ ἀγῶνες καὶ οἱ δύο παγκόσμιοι πόλεμοι μεταξὺ τῶν ἡγεμονικῶν δυνάμεων ὁδήγησαν στὴν ὕπαρξη σήμερα δύο ἑκατοντάδων κρατῶν καὶ διεθνῶν θεσμῶν. Ἡ κατανόηση τῆς θέσης ἑνὸς κράτους στὴν διεθνῆ πολιτική, ἐν τούτοις, τόσο στὴν φάση τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπανάστασης ὅσο καὶ στὶς μέρες μας, εἶναι ἐλλειμματικὴ ἐὰν δὲν εἶναι πλήρως κατανοητὸ πὼς σὲ ἕνα ὁποιοδήποτε κρατοκεντρικὸ διεθνὲς σύστημα (συμπεριλαμβανομένου τοῦ κλασικοῦ τῶν Πόλεων) ἡ διεθνὴς τάξη καὶ σταθερότητα ἦταν καὶ συνεχίζει νὰ εἶναι συνάρτηση τῆς ἰσορροπίας δυνάμεων. Οἱ ἡγεμονικοὶ ἀνταγωνισμοί, προστίθεται, συμπεριλαμβανομένων τῶν ἀνταγωνισμῶν στὸ Συμβούλιο Ἀσφαλείας μετὰ τὸ 1945, ἀκυρώνουν τόσο μία παγκόσμια ἡγεμονικὴ τάξη ὅσο καὶ κάθε ἔννοια συλλογικῆς ἀσφάλειας[13].

Μελετώντας τὸν Καποδίστρια γίνεται σαφὲς ὅτι ὡς πρώην ὑψηλόβαθμο στέλεχος μίας μεγάλης δύναμης γνώριζε ἐπαρκῶς τὴν δομή, τὶς λειτουργίες καὶ τὴν ἐξέλιξη τὸ διεθνοῦς συστήματος, καθὼς ἐπίσης καὶ τὶς στρατηγικὲς τῶν τότε ἡγεμονικῶν δυνάμεων. Ἴσως καὶ νὰ ἦταν καὶ ὁ μόνος ποὺ τὸ γνώριζε τόσο καλὰ στὴν Ἑλλάδα.

Παρενθετικὰ ὑπογραμμίζεται ὅτι τόσο στὴν φάση πρὶν καὶ μετὰ τὴν Ἑλληνικὴ Ἐπανάσταση ὅσο καὶ στὶς μέρες μας, εἶναι ζωτικῆς σημασίας ἡ σωστὴ κατανόηση τῆς δομῆς, τῶν λειτουργιῶν καὶ τῶν προσανατολισμῶν τοῦ σύγχρονου διεθνοῦς συστήματος. Ἐὰν μιλᾶμε γιὰ τοὺς 5 τελευταίους αἰῶνες, σταδιακὰ ἡ κατάρρευση τῶν δύο μεγάλων αὐτοκρατοριῶν τῆς πρὶν τὸν 16ο αἰώνα καὶ στὴν συνέχεια τῶν αὐτοκρατορικῶν δομῶν τῆς περιόδου μετὰ τὴν Συνθήκη τῆς Βεστφαλίας, συνάμα καὶ οἱ ἐθνικοαπελευθερωτικοὶ ἀγῶνες, ὁδήγησαν στὴν δημιουργία ἑνὸς διεθνοῦς συστήματος δύο ἑκατοντάδων κυρίαρχων κρατῶν, διαφορετικοῦ μεγέθους, διαφορετικῆς ἰσχύος, διαφορετικῆς ἀνάπτυξης καὶ διαφορετικῶν δυνατοτήτων.

Ἐπειδὴ ἐπὶ δύο αἰῶνες διαρκεῖς ἀποτυχίες καὶ ἐθνικὲς καταστροφὲς ἔχουν, ἐκτιμᾶται, ὡς αἴτιο τὴν ἐλλειμματικὴ γνώση τῆς σύγχρονης διεθνοῦς πολιτικῆς, καλὸ εἶναι νὰ ἐπιμείνουμε στὰ φυσιογνωμικὰ χαρακτηριστικά του σύγχρονου διεθνοῦς συστήματος, τὶς ἐγγενεῖς λειτουργίες του, στὸν ἀθέσπιστο χαρακτήρα τῶν διανεμητικῶν λειτουργιῶν τῆς ἰσχύος καὶ στὸ ἐπίπεδό της διεθνοῦς πολιτικῆς τὴν μηδενικὴ πολιτικὴ ἠθική. Ὡς πρὸς τὸ τελευταῖο, οὐκ ὀλίγοι, καὶ ὄχι μόνο στὴν Ἑλλάδα, ἀγνοοῦν τὴν  ἐξαιρετικὰ ὀρθολογικὴ καὶ λογικὴ παρατήρηση τοῦ Μακιαβέλλι ὅτι «ἡ ἠθικὴ εἶναι προϊὸν πολιτικῆς» καὶ ὅτι εἶναι ἕνα πράγμα ἡ προσωπική, ἄγνωστη καὶ κυμαινόμενη ἀτομικὴ ἠθική του καθενὸς καὶ ἄλλο ἡ πολιτικὴ ἠθικὴ ἡ ὁποία ἐκπορεύεται ἀπὸ μία κοινωνία καὶ τὸ κοινωνικοπολιτικὸ τῆς σύστημα.

Τὸ γεγονὸς ὅτι τὸ διεθνὲς σύστημα εἶναι ἐξ ὁρισμοῦ ἄναρχο εἶναι, κατὰ τὰ ἄλλα, ὁρατὸ μὲ γυμνὸ ὀφθαλμό. Καταμαρτυρεῖτε τόσο ἀπὸ τὶς διατάξεις τῶν Καταστατικῶν Χαρτῶν τῶν διεθνῶν θεσμῶν ὅσο καὶ ἀπὸ τὴν συντρέχουσα καθημερινὴ καὶ ὁρατὴ διεθνῆ πολιτική. Πῶς νὰ συμβαίνει ἀλλιῶς ὅταν ὅλοι γνωρίζουμε ὅτι ἀπουσιάζει μία παγκόσμια κοινωνία, μία παγκόσμια ἐξουσία ὁποιουδήποτε εἴδους ἢ μία παγκόσμια κυβέρνηση τῶν κυβερνήσεων.

Ἐξ ὁρισμοῦ, λοιπόν, οἱ διεθνεῖς θεσμοὶ εἶναι θεσμοὶ διεθνοῦς τάξης καὶ ἡ τήρησή της ὅπως ὅλοι ξέρουμε ἀφορὰ τὴν διεθνῆ ἀσφάλεια καὶ ὄχι κάποιο κριτήριο παγκόσμιας πολιτικῆς ἠθικῆς, ἐπειδὴ ὅπως μόλις ὑπογραμμίσαμε, ἀπουσιάζει μία παγκόσμια κοινωνία καὶ ἕνα παγκόσμιο κοινωνικοπολιτικὸ σύστημα ποὺ θὰ μποροῦσε ἂν ὑπῆρχε νὰ ὁρίσει μία νομιμοποιητικὴ παγκόσμια πολιτικὴ ἠθική. Ἡ ἐπίκληση, κατὰ συνέπεια, κάποιων κριτηρίων πολιτικῆς ἠθικῆς πέραν αὐτῶν ποὺ ὁρίζονται ἐντὸς κάθε κράτους καὶ ποὺ εἶναι διαφορετικὰ γιὰ κάθε κοινωνία, δὲν εἶναι μόνο ἀνορθολογικὴ καὶ παράλογη, ἀλλὰ καὶ πολιτικὰ ἐπικίνδυνη γιὰ κάθε κράτος ἐὰν καὶ ὅταν ἡ πλειονότητα τῶν μελῶν τοῦ νεφελοβατοῦν διεθνιστικὰ/μετακρατικά. Βασικά, αὐτὸ ὑποστηρίζεται σὲ κάθε εἴδους διεθνισμὸ/οἰκουμενισμὸ καὶ σὲ κάθε ἀπόχρωσης συναρτημένο μὲ αὐτοὺς ἰδεολογικὸ δόγμα. Συμπληρώνεται, ὅτι δὲν μπορεῖ νὰ ἀγνοηθεῖ ὅτι τὰ διεθνιστικὰ/ὀκουμενιστικὰ ἰδεολογικὰ δόγματα ὅλων τῶν ἐποχῶν ἦταν πάντα μεταμφιέσεις τῶν ἡγεμονικῶν ἀξιώσεων ἰσχύος[14].

Ἡ μετὰ-Ἐπαναστατικὴ ἐποχὴ ἡγεμονικὴ τάξη ὅπως ὁρίστηκε στὴν Βιέννη τὸ 1815 δὲν σχετιζόταν μὲ κάποια διεθνῆ ἠθικὴ ἀλλὰ μὲ στρατηγικὰ συμφέροντα καὶ μὲ τὴν ἐπιθυμία ὅλων τῶν μεγάλων δυνάμεων τῆς ἐποχῆς νὰ ἐκμηδενίσουν κάθε ἐπαναστατικὴ τάση ποὺ θὰ ἀποδυνάμωνε ἢ τερμάτιζε τὸ μετὰ-μετὰ-Βεστφαλιανὸ ἡγεμονικὸ σύστημα. Ὁ Ἰωάννης Καποδίστριας ὡς Ὑπουργὸς Ἐξωτερικῶν μίας μεγάλης δύναμης τὸ γνώριζε πολὺ καλά. Τὰ ἴδια βέβαια ἰσχύουν καὶ στὶς μέρες μας. Ὅσον ἀφορᾶ τὴν κατ’ ὄνομα συλλογικὴ ἀσφάλεια στὸ πλαίσιο τοῦ ΟΗΕ ἀκυρώνεται ἀπὸ τοὺς ἡγεμονικοὺς ἀνταγωνισμούς, ἐνεργοποιεῖται ἐὰν καὶ ὅταν συμφωνοῦν οἱ μεγάλες δυνάμεις του ΣΑ καὶ ἡ ἐμπειρία δείχνει πὼς αὐτὸ συμβαίνει πολὺ σπάνια καὶ δὲν ἀφορᾶ κάποια ἀνιδιοτελῆ στάση ἀλλὰ συναλλαγὲς αὐτῶν τῶν μεγάλων δυνάμεων[15].

Συνοψίζουμε λοιπὸν τὸ πολὺ σημαντικὸ ζήτημα τῆς ἠθικῆς στὴν διεθνῆ πολιτικὴ μετὰ τὴν Ἑλληνικὴ Ἐπανάσταση ἀλλὰ καὶ στὶς μέρες μᾶς ὑπογραμμίζοντας ὅτι ἡ πολιτικὴ ἠθικὴ ὁρίζεται μόνο στὸ ἐσωτερικὸ κάθε κράτους ὅπου ὑπάρχει κοινωνία καὶ κοινωνικοπολιτικὸ σύστημα ποὺ διαρκῶς ὁρίζει τὴν ἀνὰ πάσα στιγμὴ διανεμητικὴ δικαιοσύνη καὶ τὶς συναρτημένες μὲ αὐτὴ κανονιστικὲς δομὲς[16]. Ἀσφαλῶς, πολιτικὲς ὁμάδες διεθνικὲς καὶ ἄλλες ἐμφανίζονται νὰ ἔχουν κοινὲς παραδοχὲς πολιτικῆς ἠθικῆς. Αὐτὸ ὅμως δὲν εἶναι πολιτικὰ ἄξιο λόγου γιατί γιὰ νὰ ἀποκτήσουν πολιτικὴ σημασία ἀπαιτεῖται νὰ διαθέτουν κράτος (καὶ ὅταν δὲν διαθέτουν τὸ πιὸ λογικὸ εἶναι νὰ συνειδητὰ ἢ ἀνεπίγνωστα νὰ μετατρέπονται σὲ ἐξαρτημένες μεταβλητές του ἑνὸς ἢ ἄλλου κρατικοῦ συμφέροντος[17]). Στὴν κρατοκεντρικὴ διεθνῆ πολιτικὴ ἡ θέσπιση τῶν διανεμητικῶν λειτουργιῶν τῆς ἰσχύος εἶναι ἀνέφικτη, ἐξ οὐ καὶ στὴν διεθνῆ πολιτικὴ κανεὶς μπορεῖ νὰ μιλᾶ μόνο γιὰ διεθνῆ τάξη, σχέσεις ἰσχύος καὶ ἰσορροπία δυνάμεων καὶ «ὅταν αὐτὸ δὲν ἰσχύει ὁ ἰσχυρὸς ἐπιβάλλει ὅτι τοῦ ἐπιτρέπει ἡ δύναμή του καὶ ὁ ἀδύναμος ὑποχωρεῖ καὶ προσαρμόζεται» ἢ καὶ ἐξοντώνεται[18].

Δεδομένου ὅτι ὑπῆρξε ὑψηλόβαθμος διπλωμάτης μίας μεγάλης δύναμης τῆς ἐποχῆς, ἡ ἐμβληματικὴ παρουσία τοῦ Ἰωάννη Καποδίστρια στὴν νεοελληνικὴ ἱστορία χαρακτηρίζεται, ἀκριβῶς, ἀπὸ τὸ γεγονὸς ὅτι γνώριζε πὼς θὰ πρέπει ὄχι νὰ ἐπιδίδεται σὲ ἠθικολογίες ἀλλὰ νὰ ἑλίσσεται καὶ νὰ συναλλάσσεται στὰ περιθώρια τῶν ἀνταγωνισμῶν τῶν μεγάλων δυνάμεων. Αὐτὸ στὴν στρατηγικὴ ἀνάλυση ὀνομάζεται «πελατειακὲς σχέσεις» (patron-client relations).

Ἡ στρατηγικὴ θεωρία διαχειρίζεται τὰ πιὸ πάνω ζητήματα ὑπὸ τὸ πρίσμα δύο ἀλληλένδετων προσεγγίσεων.

Ἀφενός, ὑπὸ ἕνα εὐρύτερο πρίσμα, τῶν δυνατοτήτων ἐσωτερικῆς καὶ ἐξωτερικῆς ἐξισορρόπησης, δηλαδὴ αὔξησης τῶν ἐσωτερικῶν συντελεστῶν ἰσχύος καὶ συγκρότησης συμμαχιῶν, καὶ ἀφετέρου, τῶν πελατειακῶν σχέσεων (patron-client relations) γιὰ τὶς ὁποῖες θὰ ποῦμε δύο λόγια ἐδῶ[19].

Ἡ θεωρία πελατειακῶν σχέσεων ὡς κλάδος τῆς στρατηγικῆς θεωρίας διαχειρίζεται τὴν ἀσυμμετρία ἰσχύος μεταξὺ ἰσχυρῶν καὶ συγκριτικὰ λιγότερο ἰσχυρῶν κρατῶν. Τὰ λιγότερο ἰσχυρὰ κράτη ἐπιχειροῦν, λογικά, νὰ ἐπιτύχουν ἰσόρροπες σχέσεις, ἰσόρροπες συναλλαγὲς καὶ παραστάσεις πάνω στὴν πλάστιγγα κόστους-ὀφέλους ποὺ θὰ ὁδηγήσουν τὸ ἰσχυρὸ κράτος σὲ εὐνοϊκὲς γιὰ αὐτὸ ἀποφάσεις.

Ἡ ἐμπειρικὴ μελέτη τῶν ζητημάτων αὐτῶν προκαλεῖ ἐντύπωση γιὰ τὸ πόσο μποροῦν νὰ ὠφεληθοῦν καλὰ ὀργανωμένα λιγότερο ἰσχυρὰ κράτη ὅταν κινοῦνται μὲ δεξιότητα καὶ ἐξεζητημένα στὰ περιθώρια τῶν ἡγεμονικῶν ἀνταγωνισμῶν καὶ τοῦ κόστους-ὀφέλους τοῦ ἰσχυροῦ κράτους, ἀνάλογα μὲ τὴν συμμαχία, οὐδετερότητα ἢ ἀμφίσημες κινήσεις τοῦ λιγότερο ἰσχυροῦ κράτους[20].

Τονίζεται καὶ ὑπογραμμίζεται, καὶ αὐτὸ ἐνέχει μεγάλη σημασία ὅταν μελετᾶμε τὸν ρόλο τοῦ Ἰωάννη Καποδίστρια, ὅτι τότε, ἀμέσως μετὰ τὴν Ἑλληνικὴ Ἐπανάσταση ὅπως καὶ δύο αἰῶνες μετά, ἡ ἐπιτυχία τῆς στρατηγικῆς τῶν λιγότερο ἰσχυρῶν κρατῶν ἢ ἀκόμη καὶ ἡ ἐπιβίωσή τους ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὴν κυρίαρχη πολιτικὴ καὶ στρατηγικὴ κουλτούρα καὶ ἀπὸ τὴν κατανόηση τῆς διεθνοῦς πολιτικῆς σὲ ὅλο τὸ πολιτικὸ φάσμα.

Ἐπιτυχεῖς συναλλαγὲς στὴν διεθνῆ πολιτική, βέβαια, ἀπαιτοῦν καλὰ ὀργανωμένο κράτος, ὁμοφωνία γιὰ ζητήματα ἔσχατων λογικῶν ποὺ ἀφοροῦν τὴν ἐπιβίωση τῆς κοινωνίας καὶ στρατηγικὰ σχέδια ποὺ στηρίζουν ὅλοι ἢ ἡ συντριπτικὴ πλειονότητα τῶν πολιτῶν καὶ τῆς πολιτικῆς ἡγεσίας.

    Μετὰ τὴν Ἐπανάσταση καὶ ὅταν ἀνάλαβε ὁ Καποδίστριας ἐνῶ ὑπῆρξε πρωτοπόρος αὐτοῦ ποὺ σήμερα στὴν στρατηγικὴ θεωρία ὀνομάζουμε πελατειακὲς διαπραγματεύσεις οἱ ἀποφάσεις του καὶ οἱ κινήσεις τοῦ δυσχεραίνονταν ἀφάνταστα γιὰ ἀντικειμενικοὺς λόγους:

1ον Βασικὰ κράτος δὲν ὑπῆρχε,

2ον Ἡ ἐπὶ αἰῶνες αὐτοτελὴς κίνηση τῶν Κοινοτήτων ἑδραζόταν μὲν πάνω σὲ μία μεγάλη κοσμοθεωρία ἐπανασύστασης ἑνὸς εὐρύτερου κοσμοσυστήματος -ἡ δομή, ἡ φυσιογνωμία καὶ ἡ διεθνής του θέση δὲν εἶχαν ποτὲ διευκρινιστεῖ μὲ τρόπο ποὺ θὰ μποροῦσε νὰ ἕνωνε τὰ νήματα τῶν πόλεων καὶ δὲν θὰ προκαλοῦσε ἀντιδράσεις στὸ ἐπίπεδο τῶν τότε ἡγεμονικῶν δυνάμεων – πλὴν ὡς πολιτικὰ ὀργανωμένες κοινότητες μὲ μακραίωνες σχέσεις καὶ συναλλαγὲς μὲ ὑπέρτερες ἐξουσίες ἀνάπτυξαν κάθε μία ξεχωριστὰ οἰκεῖα ἔνστικτα αὐτοσυντήρησης ποὺ δὲν συνέκλιναν πάντα καὶ κατ’ ἀνάγκη,

3ον  Στὶς Ἐθνοσυνελεύσεις μετὰ τὴν Ἐπανάσταση ναὶ μὲν βάραινε ἡ Ἑλληνικότητα καὶ ὁδηγοῦσε σὲ συλλογικὲς ἀξιώσεις λίγο πολὺ προσανατολισμένες πρὸς τὴν Ἰθάκη μίας ἀδιευκρίνιστης ὅπως εἴπαμε συλλογικῆς δημοκρατικῆς συγκρότησης στὴν βάση τῶν Ἑλληνικῶν –πολιτικῶν παραδόσεων, πλὴν ἀπουσίαζε μία ἐνοποιὸς δομὴ καὶ μία ἑνιαία κοινὴ στρατηγικὴ ποὺ θὰ χάρασσε προσεγγίσεις καὶ ἀποφάσεις ἐκπλήρωσης αὐτῶν τῶν μεγάλων γιὰ τὴν ἐποχὴ ἐκείνη σκοπῶν.

4ον Ὁ Καποδίστριας ἔπρεπε νὰ περνᾶ ταυτόχρονα μέσα ἀπὸ τὶς ἡγεμονικὲς Συμπληγάδες καὶ τὶς Συμπληγάδες τῶν συχνὰ ἀνταγωνιστικῶν Πόλεων. Ἐπειδὴ ἀπουσίαζε ἕνας κεντρικὸς πολιτικὸς καὶ θεσμικὸς ἄξονας ὅταν ὁ Καποδίστριας ἀνέλαβε τὴν ἐξουσία γρήγορα συνειδητοποίησε ὅτι καθόταν πάνω σὲ ἕνα ἀνύπαρκτο κράτος, πάνω στὶς κινούμενες σεισμικὲς πλάκες τῶν Ἑλληνικῶν Πόλεων καὶ Κοινοτήτων ἢ καὶ τῶν ἄτοπων προσωπικῶν φιλοδοξιῶν οἱ ὁποῖες ὅπως συχνὰ συμβαίνει στὴν ἱστορία ὑπερφαλάγγιζαν τὸ κοινὸ συμφέρον.

5ον Παρὰ τὴν νίκη του στὸ πεδίο τῶν διπλωματικῶν ἑλιγμῶν ἡ ἐπιβλητική του παρουσία ἀκυρώθηκε, ἐκτιμῶ, γιὰ ἀντικειμενικοὺς λόγους: Οἱ μεγάλες δυνάμεις καὶ πιὸ συγκεκριμένα ἡ Μεγάλη Βρετανία ἐκμεταλλεύτηκε τὴν ροπὴ ἀνεξάρτητων συναλλαγῶν τῶν Πόλεων μὲ ὑπέρτερες δυνάμεις μὲ ἀποτέλεσμα τὴν δολοφονία του. Στὴν συνέχεια, ναὶ μὲν τελικὰ τὸ νεοελληνικὸ κράτος ποὺ ἵδρυσε ὁ Καποδίστριας ἦταν κατ’ ὄνομα ἐθνικὰ ἀνεξάρτητο, πλὴν ἐξαρχῆς τέθηκε σὲ τροχιὰ ἐξάρτησης καὶ ἀκύρωσης τῶν ἀφετηριακῶν μετὰ-Ἐπαναστατικῶν ἀξιώσεων γιὰ δημοκρατικὴ πολιτικὴ συγκρότηση βασισμένη στὶς ἱστορικὰ μιλώντας δημοκρατικὰ συγκροτημένες Πόλεις καὶ Κοινότητες[21].

Ἀξίζει νὰ προστεθεῖ ὅτι μὲ κάθε ἀντικειμενικὸ κριτήριο ἦταν ἐξαιρετικὰ δυσχερὲς νὰ ἀνατραπεῖ ἡ πρόνοια τοῦ Πρωτοκόλλου τῆς Ἁγίας Πετρούπολης τῶν Μεγάλων δυνάμεων γιὰ μία ἠμι-αὐτόνομη καὶ φόρου ὑποτελῆ στὸν Σουλτάνο περιοχή, βασικὰ στὴν Πελοπόννησο. Αὐτὴ βασικὰ ἦταν ἡ θέση τῶν μεγάλων δυνάμεων καὶ ἰδιαίτερά της Μεγάλης Βρετανίας[22]. Τῆς μεγάλης δηλαδὴ ναυτικῆς δύναμης ἀπὸ τὸν 16 μέχρι τὸν 20 αἰώνα, ἡ ὁποία ἀσκοῦσε ἀσφυκτικὸ ἔλεγχο πάνω στὴν Περίμετρο τῆς Εὐρασίας. Τὴν γεωπολιτικὴ δηλαδὴ ζώνη ποὺ ἀρχίζει ἀπὸ τὴν Εὐρώπη καὶ καταλήγει στὴν Κίνα[23].

Ἡ Βρετανία, καὶ ἡ μελέτη τῆς στρατηγικῆς της ἀπέναντι στὴν ἀξίωση τῶν Ἑλλήνων μετὰ τὴν Ἐπανάσταση, καταμαρτυρεῖ ὅτι δὲν ἤθελε νὰ διαδεχθεῖ τὴν Ὀθωμανικὴ Αὐτοκρατορία κάποιο ἰσχυρὸ κράτος σὲ κεντρικὸ σημεῖο ποὺ θὰ μποροῦσε μελλοντικὰ νὰ ἀμφισβητήσει τὴν κυριαρχία της καὶ ἢ νὰ συμμαχήσει μὲ τὴν Ρωσία. Αὐτὸ τὸ κράτος καὶ ἢ Ἑλληνικὸ κοσμοσύστημα, ἐπιπλέον, θὰ μποροῦσε νὰ εἶναι πανίσχυρο γιὰ ἕνα ἀκόμη λόγο: Ἀντίθετα μὲ τὴν μετὰ-Μεσαιωνικὴ ἀνθρωπολογία στὴν Εὐρώπη, θὰ κληρονομοῦσε τὸν ὠκεανὸ τοῦ Ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ καὶ τὶς Ἑλληνικὲς πολιτικὲς παραδόσεις τῆς Δημοκρατίας καὶ τῆς Ἐλευθερίας (καὶ ὄχι τῆς ἔμμεσης ἀντιπροσώπευσης καὶ τῶν ἀτομικῶν δικαιωμάτων ποὺ δὲν διασφαλίζουν ὅπως ἡ ἱστορία ἔδειξε στὴν συνέχεια πρόοδο πρὸς κοινωνικὴ καὶ πολιτικὴ ἐλευθερία), καθὼς ἐπίσης πολιτικὴ ἀνθρωπολογία ὑψηλῆς ὑπόστασης ὅπως ἀναπτύχθηκε ἐπὶ αἰῶνες καὶ διαιωνίστηκε μέχρι τὸν 19 αἰώνα μέσα στὶς αὐτὸ-θεσπιζόμενες Ἑλληνικὲς Πόλεις.

Οἱ Ἕλληνες ὅταν Ἐπαναστάτησαν ἤθελαν ἀνεξαρτησία ἐξ οὐ καὶ οἱ κύριοι σκοποὶ τῆς στρατηγικῆς του Καποδίστρια ἦταν, ΠΡΩΤΟΝ, πλήρως ἀνεξάρτητο κράτος, ΔΕΥΤΕΡΟΝ, ἐκτεταμένη Ἐπικράτεια[24] καὶ ΤΡΙΤΟΝ, δημοκρατικὴ συγκρότηση σὲ ὅλα τὰ ἐπίπεδα σύμφωνα μὲ τὶς μακραίωνες Ἑλληνικὲς παραδόσεις. Τὸ πέρασμα μέσα ἀπὸ πολλὲς συμπληγάδες ποὺ δημιουργοῦσαν ἀρνητικὲς γιὰ τοὺς Ἕλληνες ἀντιπαραθέσεις ἢ συγκλίσεις τῶν ἡγεμονικῶν δυνάμεων, ἰδιαίτερα ὅταν ἡ ἰσχυρότερη δύναμη ἦταν ἡ ΜΒ ἡ ὁποία ἦταν ἀρνητικὴ στὴν ἀνάδειξη ἑνὸς ἰσχυροῦ Ἑλληνικοῦ κράτους πάνω στὸ κρίσιμο αὐτὸ σημεῖο τῆς Εὐρασίας, ἦταν γιὰ τὸν Καποδίστρια ἕνα στοίχημα καὶ μία ἐπικίνδυνη σχοινοβασία.

Μπορεῖ ἡ διπλωματικὴ δεξιότητα τοῦ Καποδίστρια νὰ ἐνόχλησε καὶ νὰ ἔφερε τὸν θάνατό του, ἀλλὰ σχοινοβάτησε ἐπιτυχῶς καὶ κέρδισε τὸ στοίχημα μὲ μεθοδικὲς κινήσεις ποὺ ἔγινε ἀποδεκτὴ ἀντὶ ἕνα ὑποτελὲς κρατίδιο μόνο στὴν Πελοπόννησο ἡ διεύρυνση ἀπὸ τὸν Θερμαϊκὸ μέχρι τὸν Ἀμβρακικὸ μὲ συμπερίληψη τῆς Εὔβοιας καὶ τῶν Κυκλάδων.

ΚΑΤ’ ΑΡΧΑΣ αὐτὸ τὸν σκοπὸ τὸν κατάθεσε ἐξαρχῆς μὲ τρόπο ἀριστουργηματικό: Στερημένος ρητορικῶν δημαγωγικῶν συνθημάτων γνώριζε ὅτι μὲ μέριμνα νὰ μὴν θίγεις εὐαίσθητες χορδὲς καὶ ζωτικὰ συμφέροντα καταθέτεις ἐξαρχῆς καὶ ἀποφασιστικὰ αὐτὴ τὴν ἀξίωση καὶ ταυτόχρονα θολώνεις ἐπιδέξια τὰ νερὰ γιὰ νὰ κατευνάσεις ἀνησυχίες τῶν μεγάλων δυνάμεων.

Γιὰ παράδειγμα, χωρὶς νὰ τὸ θέσει ἐπιτακτικὰ ἐπὶ τάπητος μίλησε γιὰ τὸ λογικό, τὸ ἱστορικὰ δίκαιο καὶ στρατηγικὰ ὀρθολογιστικὸ νὰ βρεθοῦν ὅλοι οἱ Ἕλληνες κάτω ἀπὸ τὸ Ἑλληνικὸ κράτος.

Γενικεύοντας μίλησε καὶ γιὰ τὴν ἀνάγκη συμπερίληψης τῆς Κύπρου, τῆς Κρήτης καὶ περιοχῶν τῆς Μικρᾶς Ἀσίας ὅπου κατοικοῦσαν Ἕλληνες[25].

Ὁ Καποδίστριας γνώριζε ὅτι μία σημαντικὴ διπλωματικὴ μεθόδευση εἶναι νὰ καταθέτεις στὴν διεθνῆ ἀρένα ἀξιώσεις στὶς ὁποῖες βοηθοῦντος καὶ τοῦ ἐνδιαφερόμενου οἱ μεταλλαγὲς συμφερόντων, στάσεων καὶ συμπεριφορῶν δημιουργοῦν εὐκαιρίες ἐκπλήρωσής τους.

Τὸ ἀντίθετο συμβαίνει ἐὰν καὶ αὐτὸ ποὺ οἱ ἄλλοι ἔστω καὶ ἂν δὲν τὸ θέλουν τὸ θεωροῦν αὐτονόητο ἐσὺ καταθέτεις ἀξιώσεις ποὺ κάνουν τοὺς ἄλλους νὰ σὲ θεωροῦν ἀναλώσιμο ὁδηγώντας σὲ μὲ τὴν πρώτη εὐκαιρία στὴν Κλίνη τοῦ Προκρούστη τῶν στρατηγικῶν παιγνίων.

  Παρὰ τὸ ὅτι τὴν δεκαετία τοῦ 1820 οἱ Ἕλληνες ἦταν σὲ ἐξαιρετικὰ ἀδύναμη θέση, ὁ Καποδίστριας κατόρθωσε νὰ σχοινοβατήσει ἐπιτυχῶς . Χαρακτηριστικά, μεταξὺ ἄλλων:

    «Δία βαθμῶν προχωρεῖν» σύμφωνα μὲ τὰ ἰσχύοντα κάθε πολιτικῆς συγκυρίας χωρὶς ἐν τούτοις νὰ ἐγκαταλείπει τὸν τελικὸ σκοπὸ[26].
    Κατεύναζε τὶς Βρετανικὲς ἀνησυχίες λόγω τῆς παρελθούσας θέσης του στὴν Ρωσικὴ διπλωματία ἀλλὰ ταυτόχρονα μεριμνοῦσε μὲ χωριστοὺς παράλληλους διαλόγους νὰ διασπάσει τὸ μέτωπο Λονδίνου – Παρισιοῦ ποὺ ἡ ΜΒ κατόρθωσε νὰ δημιουργήσει ὅσον ἀφορᾶ τὰ ἐδαφικὰ ὅρια.
    Χαρακτηριστικά, κινούμενος εὐέλικτα καὶ ἐπιδέξια καὶ γιὰ νὰ ἀνατρέψει τὰ σχέδια τῆς Βρετανίας ποὺ δὲν ἤθελε ἀνεξάρτητο κράτος ἢ ραγδαία ἀποδυνάμωση τῶν Ὀθωμανῶν λόγω Ρωσικῶν κινήσεων, ὁ Καποδίστριας ἔπεισε τὴν Γαλλία μὲ ἀποτέλεσμα νὰ ἀποφασιστεῖ ἡ ἀποστολὴ Γαλλικῶν στρατευμάτων στὴν Πελοπόννησο[27].
    Ἀκόμη πιὸ σημαντικὸ ἐπιτυγχάνει τὸ ἀκατόρθωτο: Σὲ μία ἐποχὴ ποὺ Λονδίνο καὶ Παρίσι συνομιλοῦσαν γιὰ μείωση τῆς Ρωσικῆς ἐπιρροῆς προωθεῖ τὴν εἰρηνικὴ ἀποχώρηση τῶν Αἰγυπτίων μὲ παράλληλες ἐπαφὲς μὲ τὶς δύο μεγάλες δυνάμεις, γιὰ παράδειγμα μεταβαίνοντας στὴν Ζάκυνθο καὶ πείθοντας τὸν Κόδριγκτον νὰ πάει στὴν Αἴγυπτο τὸν Αὔγουστο τοῦ 1828 καὶ νὰ ὑπογράψει συνθήκη ἀποχώρησης τῶν στρατευμάτων ἀπὸ τὴν Πελοπόννησο.
    Λίγο μετὰ στὴν συνάντηση τῶν τριῶν Πρέσβεων τῶν μεγάλων δυνάμεων στὸν Πόρο ἐνῶ οἱ ὁδηγίες πρὸς τοὺς Πρέσβεις προνοοῦσαν ἀποφάσεις κοντὰ στὶς Ἀγγλικὲς θέσεις μὲ μοναδικὴ διπλωματικὴ δεξιότητα καὶ μὲ πλήρη γνώση τῶν συμφερόντων καὶ τῶν στρατηγικῶν ἐπιλογῶν τῶν τριῶν ἡγεμονικῶν δυνάμεων προτάσσει ἤπια ἐπιχειρήματα περὶ σταθερότητας ἐπικαλούμενος τὰ Τουρκικὰ σχέδια μὲ ἀποτέλεσμα οἱ πρέσβεις νὰ προτείνουν σύνορα ἀπὸ τὸν κόλπο τοῦ Βόλου μέχρι τὴν Ἄρτα, ἀπόδοση τῆς Εὔβοιας, τῆς Σάμου καὶ τῆς Κρήτης.
        Ὁ Καποδίστριας ἦταν ἐκεῖ παρὼν στὸν Πόρο καὶ ἐκμεταλλεύτηκε τὴν παλιὰ στενὴ φιλία τοῦ ὅταν ἦταν διπλωμάτης μὲ τὸν Βρετανὸ πρέσβη Κάνιγκ
    Οἱ προτάσεις τῶν Πρέσβεων στὸν Πόρο, βέβαια, προσέκρουσαν στὸν Οὐέλλιγκτων πλὴν ἡ βῆμα-βῆμα ἐπιδέξια καὶ μεθοδικὴ προώθηση τῆς Ἑλληνικῆς ὑπόθεσης κέρδιζε ἔδαφος μὲ τὸν Καποδίστρια νὰ ἑλίσσεται διαρκῶς μὲ ἐπιχειρήματα καὶ ἐπαφὲς ποὺ ἐνθάρρυναν φιλικὲς τάσεις καὶ ἀποδυνάμωναν στάσεις οἱ ὁποῖες ἦταν ἐχθρικὲς γιὰ τὴν ὑπόθεση τῶν Ἑλλήνων.
    Τέλος τοῦ 1829 ἀρχὲς τοῦ 1830 ἡ διπλωματικὴ δεινότητα καὶ οἱ ἐπιτυχίες τοῦ Καποδίστρια προκαλοῦν ταλαντεύσεις τῆς Βρετανικῆς στάσης ποὺ τάσσεται μὲν ὑπὲρ τῆς πλήρους ἀνεξαρτησίας ἀλλὰ πείθει τὶς ἄλλες δυνάμεις νὰ περιορίσουν τὰ ὅρια.
        Ὁ Καποδίστριας καὶ πάλι σχοινοβατεῖ ἐπιτυχῶς: ὅταν οἱ δυνάμεις ἀξιώνουν ἀποχώρηση τῶν στρατευμάτων ἀπὸ μερικὲς περιοχὲς ἡ στάση τοῦ ἦταν ἕνα ἐπιτυχὲς μεῖγμα ἐπίκλησης τῶν συμφωνιῶν, ἐπίκλησης τῆς κατάστασης στὸ ἔδαφος καὶ ὅρους ἀπόσυρσης τῶν Τούρκων ποὺ ἐπειδὴ ἦταν δύσκολοι κατοχύρωναν τὶς δικές του προτάσεις γιὰ τὰ σύνορα.

Ἐνῶ βῆμα-βῆμα ὁ Καποδίστριας προωθοῦσε τοὺς Ἑλληνικοὺς σκοποὺς ἡ Βρετανία μετὰ τὴν ἀλλαγὴ στὴν Γαλλία τὸν Ἰούλιο ποὺ ἔφερε τὸ Παρίσι πιὸ κοντὰ στὸ Λονδίνο ὁ νέος Ὑπὲξ τῆς Βρετανίας Πάλμερστον ναὶ μὲν δέχεται τὴν συμπερίληψη τῆς Στερεᾶς Ἑλλάδας στὸ νέο κράτος ἀλλὰ ἀποφασίζουν ταυτόχρονα, ὅπως ἀποδείχθηκε, τὴν «ἀπαλλαγῆ» ἀπὸ τὸν Καποδίστρια.

Στὴν Ἑλλάδα βρῆκαν εὔκολο ἔδαφος: Ἀκριβῶς, ἐπειδὴ τὸ σχέδιο τοῦ Καποδίστρια ἦταν ἕνα ἰσχυρὸ κράτος πολλοὶ προύχοντες καὶ προεστοὶ τῶν κοινοτήτων τόσο λόγω φόβων ὅτι θὰ χάσουν ἐξουσίες ὅσο καὶ ἐπειδὴ τοὺς καλλιέργησαν οἱ μεγάλες δυνάμεις, ἀλλάζουν ἕνα κλίμα σχετικῆς συναίνεσης τριῶν περίπου χρόνων γύρω ἀπὸ κεντρικὰ ζητήματα καὶ ἀποδυναμώνουν τὸν Ἕλληνα κυβερνήτη στὶς διαπραγματεύσεις του.

Οἱ κινήσεις τοῦ Καποδίστρια βέβαια πέτυχαν γιατί στὸ Πρωτόκολλο τοῦ Λονδίνου στὶς 24 Σεπτεμβρίου 1831 τὰ σύνορα προσεγγίζουν τὶς προτάσεις τοῦ Ἕλληνα κυβερνήτη πλὴν δεκατρεῖς μέρες μετὰ δολοφονεῖται. Οἱ μεγάλες δυνάμεις καὶ ἰδιαίτερα ἡ Βρετανία ναὶ μὲν ὁδηγήθηκαν σὲ ἀλλαγὴ θέσης πλὴν ὁ Καποδίστριας ἦταν πολὺ μεγάλος ἡγέτης ποὺ ἐνδεχομένως θὰ ὁδηγοῦσε σὲ ἀκόμη μεγαλύτερες ἐπιτυχίες ἀνατρέποντας τὶς στρατηγικὲς ἐπιλογὲς γιὰ τὸ πῶς θὰ ἐξελισσόταν ἡ Ὀθωμανικὴ Αὐτοκρατορία καὶ ἡ περιφέρειά μας. Ἡ δολοφονία τοῦ ὁδηγεῖ εὐθέως στὴν ξένη ἐξάρτηση καὶ στὴν ξενοκρατία. Δὲν μιλῶ μόνο γιὰ τότε ἀλλὰ ἀπὸ τότε μέχρι σήμερα.

Ὀφείλεται πρωτίστως στὴν ταυτόχρονη κατάργηση ἀφενὸς τῆς αὐτοδιοίκησης τῶν κοινοτήτων ποὺ στέρησε τοὺς Ἕλληνες τῆς δυνατότητα πολιτικῆς αὐτοδιάθεσης τὴν ὁποία ἐν μέρει διέθεταν ἀκόμη καὶ στὴν Ὀθωμανικὴ Αὐτοκρατορία καὶ ἀφετέρου τῆς ἀποτυχίας δημιουργίας ἑνὸς πραγματικὰ ἀνεξάρτητου κράτους μὲ πλήρη ἐσωτερικὴ καὶ ἐξωτερικὴ κυριαρχία ἐντός του ὁποίου οἱ πολίτες θὰ ἐπιδίδονταν στὸ ἄθλημα τοῦ Κοινωνικοῦ καὶ Πολιτικοῦ γεγονότος. Ἐξάρτηση καὶ ἀπουσία πολιτικῆς σημαίνει ἐξώθηση τῶν πολιτῶν πρὸς τὴν ἰδιωτεία, δηλαδὴ ἐκμηδένιση παραδοχῶν κοινοῦ συμφέροντος, φιλοπατρίας καὶ ἐθνικῆς ἀνεξαρτησίας. Τὸ Ἑλληνικὸ κράτος ὅπως κινεῖται βαθύτερα στὸν 21 αἰώνα ἐν μέρει τουλάχιστον αὐτὸ βιώνει καὶ τὸ ἐρώτημα εἶναι ἐὰν ἔτσι ἐπιβιώνει.

Ὑστερόγραφο.

Συναφὲς πρόσφατο δοκίμιο: «ΟΙ ΑΦΕΤΗΡΙΕΣ ΤΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΚΑΙ Ο ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ» http://wp.me/p3OlPy-1FG – http://wp.me/p3OqMa-1oL καὶ ἡ συζήτηση «Ἡ Ἑλληνικὴ Ἐπανάσταση τοῦ 1821, ὁ Καποδίστριας, ἡ δολοφονία του καὶ οἱ προεκτάσεις μέχρι καὶ σήμερα» (Ἡμερίδα, βίντεο 03:18:00). Α. Κοκορίκος, Γ. Κοντογιώργης, Γ. Καραμπελιᾶς, Π. Ἥφαιστος, Ναταλία Καποδίστρια https://wp.me/p3OlPy-284

ΠΗΓΗ: ΠΟΙΟΤΗΤΑ

Παραπομπὲς

[1] Ὁμιλία σὲ ἡμερίδα τῆς Σχολῆς Ἐθνικῆς ‘Ἄμυνας καὶ τοῦ Κέντρου Εὐρωπαϊκῶν Μελετῶν & Σπουδῶν «Ἰωάννης Καποδίστριας»,

[2] Γιὰ τὸ Κογκρέσο τῆς Βιέννης βλ. τὴν εἰσήγηση «Τὸ Κογκρέσο τῆς Βιέννης καὶ σύγχρονη διεθνὴς πολιτική», http://www.ifestosedu.gr/130concert_of_powers.htm.

[3] Ὁ Διονύσης Τσιριγώτης παραθέτει τὸ ἑξῆς πολὺ σημαντικὸ ἀπόσπασμα συνομιλίας τοῦ Καποδίστρια μὲ τὸν πρόεδρο τῆς ἀντικυβερνητικῆς ἐπιτροπῆς Γ. Μαυρομιχάλη τὸν Ἰανουάριο τοῦ 1828. Αὐτὴ ἦταν ἡ κατάσταση τῶν Ἐπαναστατημένων Ἑλλήνων μία δεκαετία μετὰ τὴν ἔναρξη τῆς Ἐπανάστασης ὅπως ἐδῶ τὴν καταγράφει ὁ Καποδίστριας: «[…] … Ὡς ψάρι εἰς τὸ δίχτυ σπαράζει εἰς πολλοὺς κινδύνους ἀκόμη ἡ ἑλληνικὴ ἐλευθερία. Μοῦ δώσατε τοὺς χαλινοὺς τοῦ κράτους. Τίνος κράτους; Μετροῦμε εἰς τὰ δάκτυλα τὴν ἐπικράτειάν μας. Τ’ Ἀνάπλι, τὴν Αἴγιναν, Πόρο, Ὕδρα, Κόρινθο, Μέγαρα, Σαλαμίνα. Ὁ Ἰμπραϊμης κρατεῖ τὰ κάστρα καὶ τὸ μεσόγειό της Πελοποννήσου, ὁ Κιουτάγιας τὴ Ρούμελη, πολλὰ νησιὰ βασανίζονται ἀπὸ αὐτεξούσιο στρατιώτη καὶ ἀπὸ πειρατείαν, τὰ δύο μεγάλα καράβια μᾶς εἶναι ἀραγμένα ξαρμάτωτα εἰς τὸν Πόρο, ἡ Ἀθήνα ἔφαγε πέρυσι τοὺς ἀνδρειωτέρους τῶν Ἑλλήνων. Ποῦ τὸ θησαυροφυλάκιον τοῦ ἔθνους; Ἀκούω ἐπουλήσατε καὶ τὴν δεκατία τοῦ φετεινοῦ ἔτους, πρὶν σπαρθεῖ ἀκόμα τὸ γέννημα? ὁ τόπος εἶναι χέρσος, σπάνιοι οἱ κάτοικοι, σκόρπιοι εἰς τὰ βουνὰ καὶ εἰς τὰ σπήλαια? τὸ δημόσιο εἶναι πλακωμένο ἀπὸ δύο ἑκατομμύρια λίρες στερλίνες χρέος, ἀλλὰ τόσα ζητοῦν οἱ στρατιωτικοί, ἡ γῆ εἶναι ὑποθηκευμένη εἰς τοὺς Ἄγγλους δανειστᾶς? ἀνάγκη νὰ τὴν ἐλευθερώσουμε μὲ τὴν ἴδια ἀπόφαση ὡς τὴν ἐλευθερώσαμε καὶ ἀπὸ τὰ ἅρματα τοῦ Κιουταγιᾶ καὶ τοῦ Αἰγυπτίου.[…]» «Ἕνα μόνο φοβοῦμαι πολὺ καὶ μὲ δέρνει ὑποψία, τρέμω τὴν ἀπειρία σας. Ἂν ἡ νέα κυβέρνηση τύχει νὰ συγκρουσθεῖ μὲ συμφέροντα ξένων δυνάμεων-ἐπειδὴ κάθε τόπος ἔχει χωριστὰ τὸ μυστήριο τῆς ζωῆς του, τὸ νόμο τῆς εὐτυχίας τοῦ- ἂν πλανεθεῖ ὁ ἑλληνισμὸς καὶ σηκώσει σκοτάδι μεταξὺ μας ὥστε ἐσεῖς νὰ μὴ διαβάζετε εἰς τὴν καρδίαν μου, θολωθοῦν καὶ ἐμένα οἱ ὀφθαλμοί, ποιὸς ἠεξύρει;… ποῦ θὰ πᾶμε, τί θὰ γένουμε; ἐτινάξατε τὸ καβούκι τῶν ἀλλοφύλων, ἀλλ’ οἱ πλεκτάνες τῆς διπλωματίας ἔχουν κλωστὲς πλανήτριες, φαρμακερές, κλωστὲς θανάτου, ἄφαντες καὶ ἐσεῖς δὲν τὶς ἐννοεῖτε. Κατεβαίνω πολεμιστὴς εἰς τὸ στάδιον, θὰ πολεμήσω ὡς κυβέρνησις, δὲν λαθεύομαι τὸν ἔρωτα τῶν προνομίων ποὺ εἶναι φυτευμένος εἰς ψυχᾶς πολλῶν, τὰ ὀνειροπολήματα τῶν λογιωτάτων, ξένων πρακτικῆς ζωῆς, τὸ φιλύποπτο, κυριαρχικὸ καὶ ἀνήμερο ἀλλοεθνῶν ἀνδρῶν. Ἡ νίκη θὰ εἶναι δική μας ἂν βασιλεύση εἰς τὴν καρδίαν μας μόνο τὸ αἴσθημα τὸ ἑλληνικό? φιλήκοος τῶν ξένων εἶναι προδότης». Βλ. Διονύσης Τσιριγώτης, «Ὁ Ἰωάννης Καποδίστριας κὰ ἡ Μεγάλη ἰδέα» (δοκίμιο ὑπὸ ἔκδοση σὲ συλλογικὸ τόμο τὸ 2018). Τὸ κείμενο ποὺ παραθέτει ὁ Δ. Τσιριγώτης ἀντλεῖται ἀπὸ τὸ Τάσος Βουρνᾶς, Ἱστορία τῆς Νεώτερης Ἑλλάδας, Ἀθήνα: ἐκδόσεις ἀδελφῶν Τολίδη, 1974, σ. 212-214.

[4] Γιὰ τὴν διαδρομὴ καὶ τὴν συγκρότηση τὸ σύγχρονου διακρατικοῦ συστήματος βλ. τὴν εἰσήγηση «ὁ μεταβατικὸ σύστημα τῆς Βεστφαλίας καὶ τοῦ ΟΗΕ», ἀναρτημένο στὴν διεύθυνση http://www.ifestosedu.gr/105Ethnokratos.htm. Ἐπίσης τὴν εἰσήγηση Τὸ ἐθνοκρατοκεντρικὸ διεθνὲς σύστημα καὶ ἡ διαδρομὴ τῆς ἀνθρωποκεντρικῆς πολιτικῆς θεμελίωσης http://wp.me/p3OlPy-1id.

[5] Τὸ γεγονὸς ὅτι τὸ κράτος εἶναι ὁ θεσμὸς συλλογικῆς ἐλευθερίας μίας κοινωνίας ἀποτελεῖ βασικὴ θέση τοῦ βιβλίου Κοσμοθεωρία τῶν Ἐθνῶν (Ἐκδόσεις Ποιότητα) ἀλλὰ καὶ ἄλλων μονογραφιῶν τοῦ ὑπογράφοντος. Βλ. ἐπίσης

[6] Αὐτὰ τὰ ρεύματα σκέψης ἐξετάζονται μὲ ἐξαίρετο τρόπο στὸ ἐμβληματικὸ βιβλίο Martin Wight, Διεθνὴς Θεωρία, Τὰ Τρία Ρεύματα Σκέψης  (Ἐκδόσεις Ποιότητα, Ἀθήνα, 1998), σέλ. 41.

[7] Ἐκτιμώντας τὴν ἐπιβλητικὴ ἱστορικὴ παρουσία τοῦ Ἰωάννη Καποδίστρια ἀπαιτεῖται νὰ λαμβάνονται ὑπόψη κάποιες εἰδοποιοὶ διαφορές. Πιὸ συγκεκριμένα, ἐνῶ ἦταν ἐμποτισμένος μὲ τὶς Ἑλληνικὲς πολιτικὲς παραδόσεις ἦταν ταυτόχρονα καὶ διπλωμάτης μίας ἐκ τῶν μεγάλων δυνάμεων ποὺ σύναψαν τὸ ἡγεμονικὸ κονσέρτο τῆς Βιέννης. Κατὰ βάση, λογικὸ εἶναι ὁ σκοπός του γιὰ συνένωση τῶν Ἑλλήνων κάτω ἀπὸ ἕνα θεσμικὰ ἰσχυρὸ καὶ δημοκρατικὰ συγκροτημένο κράτος νὰ τὸν ὑποχρέωνε νὰ κάνει ἑλιγμοὺς καὶ ἀναβολὲς γιὰ νὰ μὴν βηματίζει ἐνάντια στὸ κλίμα τῆς ἐποχῆς. Λογικὸ εἶναι νὰ εἰπωθεῖ ὅτι ἀφοῦ αὐτὸς ἦταν ὁ σκοπὸς ἡ ἐπιτυχία τοῦ ἐγχειρήματός του καὶ τῶν νεοελλήνων στὸ σύνολό τους ἑξαρτώνταν ἀπὸ αὐτοὺς τοὺς ἑλιγμούς.

[8] Τὸ ἄτοπο μίας τέτοιας προσδοκίας προσδιορίστηκε ἀπὸ τὸν Μπίσμαρκ καὶ οἱ δύο τελευταῖοι αἰῶνες τὸν ἐπιβεβαίωσαν. Ὅταν ἕνας Ρῶσος διπλωμάτης χρησιμοποίησε τὴν λέξη «χριστιανοσύνη» ὁ Βίσμαρκ τὸν ρώτησε: «Τί ἐννοεῖς μὲ τὴν λέξη χριστιανοσύνη;». Ὁ διπλωμάτης ἀπάντησε: «Ὁρισμένες Μεγάλες Δυνάμεις». Ὁ Βίσμαρκ ἀπάντησε: «Καὶ τί συμβαίνει ἂν δὲν συμφωνοῦν μεταξύ τους;». Παρατίθεται στὸ Martin Wight, Διεθνὴς Θεωρία, Τὰ Τρία Ρεύματα Σκέψης ὅ.π

[9] Γιὰ τὸ κοσμοσύστημα ὑπὸ γνωσιολογικὸ πλαίσιο βλ. τὰ ἔργα τοῦ Γιώργου Κοντογιώργη, ἰδι. τὸ Ἑλληνικὸ Κοσμοσύστημα, τ. Α καὶ Β (Ἐκδόσεις Σιδέρη) καὶ τὸ Ἡ δημοκρατία ὡς ἐλευθερία (Ἐκδόσεις Πατάκη).

[10] Τὰ ζητήματα αὐτὰ ἐξετάστηκαν σὲ πολλὲς μονογραφίες καὶ δοκίμια τοῦ γράφοντος. Βλ., ἴδ. τὸ κέφ. 6 τοῦ Κοσμοθεωρία τῶν Ἐθνῶν, ο.π. ὅπου καὶ ἀποκρυσταλλώνονται κάποια πράγματα. Ἐπίσης, τὸ κέφ. 3 τοῦ Διπλωματία καὶ στρατηγικὴ τῶν μεγάλων Εὐρωπαϊκῶν δυνάμεων (Ἐκδόσεις Ποιότητα) ὅπου ἀναπτύσσονται οἱ θέσεις τοῦ προέδρου Ντὲ Γκὸλ γύρω ἀπὸ τὸ ζήτημα αὐτό. Ἐπίσης βλ. τὸ δοκίμιο Π. Ἥφαιστος, «ἐθνοκράτος versus ὠφελιμιστικὸς διεθνισμὸς καὶ τὸ θολὸ ἰδεολογικὸ Βασίλειο τῆς Εὐρωπαϊκῆς ὁλοκλήρωσης», http://wp.me/p3OlPy-1kW. Ἐπίσης τοῦ ἰδίου «EE: Τὸ «ἰδεαλιστικὸ» παρελθὸν προσδιορίζει τὸ παρόν, τὸ μέλλον καὶ τὴν νεκρανάσταση τοῦ Δαρβίνου» http://wp.me/p3OlPy-1gC , «Εὐρωπαϊκὴ ἕνωση: Πρότυπο ἑνὸς ἐθνοκρατοκεντρικοῦ κόσμου ἢ μίας ὑπερκρατικῆς δεσποτείας; http://wp.me/p3OlPy-Nl, «Περισσότερη ἢ λιγότερη Εὐρώπη; Ἀπάντηση: Ὅση πρέπει σύμφωνα μὲ τὴν ἐθνοκρατοκεντρικὴ τῆς φύση» http://wp.me/p3OlPy-PI.

[11] Βλ. τὸ Adam Watson, Ἡ ἐξέλιξη τῆς διεθνοῦς κοινωνίας (Ἐκδόσεις Ποιότητα). Στὸ κέφ. 6 περιγράφει τὸ πῶς συντελέστηκε ἡ «ἐσωτερικὴ συνοχή».

[12] Γιὰ τὰ ζητήματα αὐτὰ βλ. τὴν ἐμπεριστατωμένη ἀνάλυση τοῦ Γιώργου Κοντογιώργη στὸ δοκίμιο «Τὸ “κράτος” τοῦ Καποδίστρια. Μία συγκριτικὴ ἀποτίμηση σὲ σχέση μὲ τὴν ἀπολυταρχία τῆς ἐποχῆς καὶ τὸ κράτος-ἔθνος», Πάπυροι, Τόμος 3, 2014.

[13] Ὅσο προχωρᾶμε στὸν 21ο αἰώνα, ἐπιπλέον, καὶ τὸ διεθνὲς σύστημα, καθίσταται πολυπολικὸ καὶ ἡ ἡγεμονικὴ διαπάλη γιὰ τὴν πλανητικὴ κατανομὴ ἰσχύος ὀξύτερη καὶ βαθύτερη. Βλ. Π. Ἥφαιστος, «Στρατηγικὴ ἀντιπαράθεση στὴν μεταψυχροπολεμικὴ ἐποχὴ καὶ ἀστάθμητοι ἀνθρωπολογικοὶ παράγοντες τῆς μετὰ-ἀποικιακῆς ἐποχῆς»* στὸ Μάζης Ι. (ἐπιμ.) Ἐξεγέρσεις στὸν Ἀραβομουσουλμανικὸ Κόσμο: Ζητήματα Εἰρήνης καὶ Σταθερότητας στὴ Μεσόγειο (Ἐκδόσεις ΛΕΙΜΩΝ 2013).

[14] Βλ. ΗΘΙΚΗ καὶ ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΣΤΗΜΑ, Ἡ μὴ θεσπισμένη ἰσχὺς στὴν διεθνῆ πολιτική. Πολιτικὴ θεολογία versus πολιτικὴ θεωρία καὶ ἡ σημασία τῆς ἀξιολογικὰ ἐλεύθερης περιγραφῆς καὶ ἑρμηνείας τῶν διεθνῶν φαινομένων ­– http://wp.me/p3OlPy-1bH – http://wp.me/p3OqMa-13c. Ἐπίσης «ΕE: ΤΟ «ΙΔΕΑΛΙΣΤΙΚΟ» ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΖΕΙ ΤΟ ΠΑΡΟΝ, ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΝΕΚΡΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΔΑΡΒΙΝΟΥ» http://wp.me/p3OlPy-1gC – http://wp.me/p3OqMa-19E, ὅπου καὶ σχετικὰ παραθέματα ἀπὸ τὸν Edward H. Carr κ.α.

[15] Βλ. τὸ δοκίμιο, «Διεθνὲς δίκαιο καὶ θανατηφόρες (γιὰ τὸ διεθνὲς δίκαιο) αἰτιολογήσεις Συλλογικὴ ἀσφάλεια ὑπὸ τὸ πρίσμα τῶν θεμελιωδῶν ἀρχῶν τοῦ διεθνοῦς δικαίου καὶ τὰ αἴτια πολέμου»,   http://www.ifestosedu.gr/36IRIL.htm

[16] Μία εἰδοποιὸς διαφορὰ ποὺ ἀξίζει νὰ ἐπισημανθεῖ εἶναι ὅτι μία κοινωνία ἢ Κοινότητα θὰ μποροῦσε ἐντὸς ἑνὸς κράτους νὰ διαθέτει ἐπαρκῆ περιθώρια νὰ αὐτοθεσπίζεται αὐτεξούσια γιὰ τὶς δικές της ὑποθέσεις. Αὐτὸ ἴσχυε γιὰ τὶς Πόλεις καὶ τὰ Κοινά της Βυζαντινῆς Οἰκουμένης καὶ ἐν μέρει τῶν ἴδιων στὴν Ὀθωμανικὴ Αὐτοκρατορία. Τὸ ἴδιο καὶ στὶς μέρες μας ἐνίοτε δίνεται μία τέτοια δυνατότητα σὲ μερικὲς μειονότητες, πχ στὴν Καταλονία, στὴν Κορσική, στοὺς Βάσκους καὶ στοὺς Γαλλόφωνούς του Καναδᾶ, πλὴν τὸ κεντρικὸ κράτος καταμαρτυρούμενα καιροφυλαχτεῖ αὐτὸ νὰ μὴν ὁδηγήσει σὲ ἀπόσχιση.

[17] Βλ. δοκίμια στὸ «στρατηγικὴ μαλακῆς ἰσχύος – soft power καὶ διεθνικοὶ δρῶντες». http://www.ifestosedu.gr/47SoftPower.htm

[18] Θουκυδίδης στὸν Πελοποννησιακὸ Πόλεμο στὸν διάλογο Μήλιων – Ἀθηναίων.

[19] Γιὰ δοκίμιο ὅπου ἀναφέρονται τὰ βασικὰ ζητήματα τῆς θεωρίας πελατειακῶν σχέσεων βλ, τὸ δοκίμιο «Πελατειακὲς σχέσεις» (patron-clientrelations) μεταξὺ ἰσχυρῶν καὶ λιγότερο ἰσχυρῶν κρατῶν στὸ σύγχρονο … http://wp.me/p3OlPy-wB . Τὸ δοκίμιο αὐτὸ ἀντλεῖ ἀπὸ τὸ κεφάλαιο 6 τοῦ βιβλίου Διπλωματία καὶ Στρατηγικὴ τῶν Μεγάλων Εὐρωπαϊκῶν Δυνάμεων ὅ.π. καὶ τὸ ἀγγλικὸ ἄρθρο «Patron-Client Relations in the Emerging Security Environment” ποὺ παρατίθεται αὐτούσιο (στὸ ἐν λόγω δοκίμιο).

[20] Γιὰ τὴν παραδειγματικὴ περίπτωση τοῦ κράτους τοῦ Ἰσραὴλ βλ. τὸ «Patron-Client Relations in the Emerging Security Environment”, ο.π.

[21] Γιὰ τὸ ζήτημα αὐτὸ βλ. Κοντογιώργης ὅ.π. ἀλλὰ καὶ πολλὰ ἄλλα κείμενα τοῦ ἴδιου συγγραφέα. Γιὰ ἕνα σχετικὰ σύντομο κείμενο ὅπου ἀναλύονται αὐτὲς οἱ τάσεις βλ. τοῦ ἰδίου, ΕΘΝΟΣ καὶ ἐκσυγχρονιστικὴ νεοτερικότητα (Ἐναλλακτικὲς Ἐκδόσεις, 2006)

[22] Γιὰ μία σύντομη καὶ περιεκτικὴ ἀφήγηση τῆς διαδρομῆς μέχρι καὶ τὴν δολοφονία τοῦ ΙΚ βλ. Κ. Χατζηαντωνίου, «οἱ διπλωματικοὶ ἀγῶνες τοῦ Καποδίστρια καὶ χάραξη τῶν συνόρων του νεοελληνικοῦ κράτους», εἰσήγηση συνεδρίου, ἀναρτημένο στὸ www.academia.edu.

[23] Βλ. Γιὰ ἀνάλυση αὐτοῦ του θέματος βλ. τὰ σχετικὰ κεφάλαια περὶ γεωπολιτικῆς στὸ P. Ifestos, Nuclear Strategy and European Security Dilemmas (Gower, UK). Ἐπίσης τὸ πρῶτο κεφάλαιο τοῦ ὑπογράφοντος στὸ Ἀρβανιτόπουλος Κ. / Π. Ἥφαιστος, Εὐρωατλαντικὲς σχέσεις (Ἐκδόσεις Ποιότητα). Ἐπίσης τὶς εἰσηγήσεις σὲ συνέδριο Π. Ἥφαιστος, «ΠΕΡΙΜΕΤΡΟΣ ΤΗΣ ΕΥΡΑΣΙΑΣ: ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ ΤΩΝ ΝΑΥΤΙΚΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ». (Σημειώσεις διάλεξης σὲ ἡμερίδα μὲ θέμα τὴν θαλάσσια στρατηγική. ΙΔΙΣ / Σχολὴ Ἐθνικῆς Ἄμυνας – παράρτημα ὁρισμῶν, βασικῶν πτυχῶν καὶ σύνδεση μὲ Ἑλλάδα) http://wp.me/p3OlPy-1iU καὶ Π. Ἥφαιστος, «Τὸ ἀναδυόμενο πολυπολικὸ διεθνὲς σύστημα καὶ ὁ ἀνταγωνισμὸς τῶν μεγάλων δυνάμεων στὶς περιφέρειες: Ἀνατολικὴ Μεσόγειος, Μέση καὶ Μείζονα Ἀνατολή». http://wp.me/p3OlPy-1CO

[24] Μία ἱστορικὴ ἐκτίμηση γιὰ τὶς τάσεις καὶ τοὺς προσανατολισμοὺς μετὰ τὴν Ἐπανάσταση εἶναι ἡ ἑξῆς: Ά) Οἱ μεγάλες δυνάμεις ὅπως καὶ εὐρύτερα ἔβλεπαν μὲ ἐπιφύλαξη τὶς ἀξιώσεις τῶν ἐθνῶν γιὰ κυρίαρχη ὕπαρξη. Β) Οἱ μεγάλες δυνάμεις δὲν μπορεῖ παρὰ νὰ γνώριζαν τὴν παρουσία τῶν Ἑλληνικῶν κοινοτήτων, τὴν πολὺ πιθανὴ διαδοχὴ τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας ἀπὸ ἕνα νέο Κοσμοσύστημα παρόμοιο μὲ τὴν Βυζαντινὴ Οἰκουμένη ποὺ θὰ ἄλλαζε τοὺς συσχετισμοὺς ὄχι μόνο πάνω στὴν Περίμετρο τῆς Εὐρασίας ἀλλὰ καὶ εὐρύτερα. Αὐτὸ γιατί οἱ ἀξιώσεις τῶν Ἑλλήνων ρητὰ καὶ καταμαρτυρούμενα δὲν ἦταν μία νέα δεσποτεία ἀλλὰ πολιτικὴ συγκρότηση στὴν βάση τῶν κυρίαρχων παραδοχῶν τῆς διαχρονικῆς Ἑλληνικότητας, δηλαδὴ τοῦ πολιτισμοῦ καὶ τῶν πολιτικῶν παραδόσεων γιὰ Δημοκρατία καὶ Ἐλευθερία. Γ) Ὁ μόνος ὅπως γίνεται φανερὸ ἀπὸ τὴν μελέτη αὐτῆς τῆς ἐποχῆς ποὺ γνώριζε τὸ ἀρνητικὸ σκεπτικὸ τῶν μεγάλων δυνάμεων ἦταν ὁ Καποδίστριας ὁ ὁποῖος ταυτόχρονα ἦταν καὶ ὁ μόνος ποὺ θὰ μποροῦσε νὰ τὶς διαχειριστεῖ. Ὅμως, δολοφονήθηκε. Δ) Ἡ ἀφετηρία ποὺ δημιούργησε καὶ παρὰ τὸ τί ἀκολούθησε (ξένη βασικὰ ἐπικυριαρχία μέχρι καὶ τὶς μέρες μᾶς) δρομολόγησε δυνατότητες γιὰ νὰ ἐκπληρωθεῖ τὸ σύνολο τῶν σκοπῶν, δηλαδὴ τῆς συμπερίληψης ἐντὸς ἑνὸς ἐκτεταμένου δημοκρατικὰ συγκροτημένου νεολληνικοῦ κράτους τὸ πλεῖστο τῶν Ἑλληνικῶν κοινοτήτων. Ε) Ἐὰν τὸ τελευταῖο ἦταν, κατὰ κάποιο τρόπο, ἡ ἰδέα τοῦ Καποδίστρια γιὰ τὸ μέλλον, ναὶ μὲν ἐπεκτάθηκαν τὰ σύνορα στὰ σημερινὰ ὅρια τῆς νεοελληνικῆς Ἐπικράτειας πλὴν ἡ καταστροφὴ τοῦ 1922, ἡ ἐγκατάλειψη τῶν Ἑλλήνων τῶν Βαλκανίων καὶ τῶν Ἑλλήνων τῆς Κύπρου, πλὴν οἱ Ἕλληνες ἀπὸ μεσαία ὡς μεγάλη περιφερειακὴ δύναμη ποὺ θὰ μποροῦσαν νὰ γίνουν, καθηλώθηκαν ἐντὸς ἑνὸς ἐξαρτημένου καὶ θεσμικά, πολιτικὰ καὶ πνευματικὰ ἀδύναμου κράτους, μὲ κατάληξη τοὺς ἐμφύλιους, τὶς ὑποκινούμενες ἀπὸ ξένους δικτατορίες, τὴν καταστροφὴ τῶν Ἑλλήνων τῆς Κύπρου καὶ τὶς συμφορὲς τῆς δεκαετίας τοῦ 2010.

[25] Βλ. Χατζηαντωνίου, ο.π., Κοντογιώργης, «τὸ κράτος τοῦ Καποδίστρια», ο.π. Τσιριγώτης ὅ.π.

[26] Βλ. Χατζηαντωνίου, ο.π.

[27] Βλ. Κοντογιώργης, ο.π.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

ΚΑΝΤΕ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟΥ ΜΑΣ.