Θεολογικὸ σχόλιο στὴν Κυριακὴ τῆς Σαμαρείτιδος

«Ἐθαύμασαν ὅτι μετὰ γυναικὸς ἐλάλει» 

(Θεολογικὸ σχόλιο στὴν Κυριακή της Σαμαρείτιδος) 

ΛΑΜΠΡΟΥ Κ. ΣΚΟΝΤΖΟΥ Θεολόγου - Καθηγητοὺ 

Η πέμπτη Κυριακὴ ἀπὸ τοῦ Πάσχα εἶναι ἀφιερωμένη σὲ μία σημαντικὴ γυναίκα τῆς Καινῆς Διαθήκης, στὴν ἁγία Φωτεινὴ τὴ Σαμαρείτιδα. Αὐτὴ ἡ γυναίκα, οὖσα ἁμαρτωλὴ καὶ «αἱρετικὴ» (κατὰ τοὺς Ἰουδαίους), ἀξιώθηκε νὰ γίνει συζητητὴς τοῦ Κυρίου, ὁ Ὁποῖος τῆς ἀποκάλυψε ὕψιστες ἀλήθειες, τὶς ὁποῖες δὲν εἶχε ἀποκαλύψει, εἰσέτι, οὔτε στοὺς μαθητές Του. 

Η Σαμάρεια ήταν πόλη, ἀλλὰ καὶ ὀνομασία περιοχῆς, στὰ βορειοανατολικά της Παλαιστίνης. Ἀπεῖχε περὶ τὰ 45 χιλιόμετρα ἀπὸ τὴν Ἱερουσαλὴμ καὶ εἶχε ἱδρυθεῖ ἀπὸ τὸν βασιλιά Αμβρι, τον 10ο π. Χ. αἰώνα. Καταλήφτηκε πολλὲς φορὲς ἀπὸ βασιλεῖς τῆς Δαμασκοῦ καὶ ἄλλους ἀπὸ εἰδωλολατρικοὺς λαούς. Τὸν 2ο π. Χ. αἰώνα καταστράφηκε καὶ ἀνοικοδομήθηκε ἀπὸ τὸν Ρωμαῖο ἀνθύπατο Γυβινιο καὶ τον Ηρώδη τὸ Μέγα καὶ γι’ αὐτὸ εἶχε μετονομαστεῖ σε Σεβάστεια η Σεβαστη, πρὸς τιμὴν του Καίσαρος. Ἐκτὸς ἀπὸ τὴν πόλη Σαμάρεια στὴν περιφέρεια τῆς Σαμάρειας ὑπῆρχαν καὶ ἄλλες πόλεις ὅπως ἠ Καισάρεια καὶ ἠ Συχέμ, ὅπου βρισκόταν ἕνα σημαντικὸ μνημεῖο γιὰ τοὺς Ἰσραηλίτες, το φρέαρ τοῦ πατριάρχη Ἰακώβ, τὸ ὁποῖο ἄνοιξε γιὰ νὰ ποτίσει τὴν οἰκογένειά του καὶ τὰ ποίμνιά του. Οἱ Σαμαρεῖτες ἦταν ἰσραηλιτικῆς καταγωγῆς, ἀλλά, λόγω τῶν ἱστορικῶν περιπετειῶν, ἀποκόπηκαν ἐνωρὶς ἀπὸ τὶς ὑπόλοιπες φυλές. Λόγο ὅτι εἶχαν ἀναμειχθεῖ μὲ τοὺς εἰδωλολάτρες, εἶχαν υἱοθετήσει πολλὲς ἀπὸ τὶς συνήθειές τους καὶ κατὰ συνέπεια εἶχαν διαφοροποιηθεῖ κυρίως ἀπὸ τοὺς Ἰουδαίους, οἱ ὁποῖοι τοὺς μισοῦσαν καὶ τοὺς ἀποστρέφονταν μὲ βδελυγμία. Κύριο χαρακτηριστικὸ τῶν Σαμαρειτῶν ἦταν ὅτι εἶχαν μεταθέσει τὴν ἱερότητα τοῦ...
ναοῦ τῆς Ἱερουσαλὴμ στὸ ὄρος Γαριζιν, ὅπου πίστευαν ὅτι κατοικεῖ ὁ Θεὸς καὶ προσέτρεχαν ἐκεῖ νὰ προσευχηθοῦν. 

Ο Κύριό μας Ἰησοῦς Χριστὸς ἦρθε στὸν κόσμο νὰ σώσει ὁλόκληρο ἀνθρώπινο γένος καὶ ὄχι μόνο τοὺς Ἰουδαίους, ὅπως ἀντιλαμβάνονταν ἐκεῖνοι λαθεμένα τὸ πρόσωπο τοῦ Μεσσία. Γι’ αὐτὸ καὶ περιόδευσε σὲ περιοχὲς ποὺ κατοικοῦσαν μὴ Ἰουδαῖοι. Σὲ μία ἀπὸ τὶς περιοδεῖες Τοῦ ἀνέβηκε, μὲ τοὺς μαθητές του, καὶ στὴ Σαμάρεια νὰ κηρύξει καὶ ἐκεῖ τὸ εὐαγγέλιο τῆς σωτηρίας. Δὲν εἶναι ἄλλωστε τυχαῖο τὸ γεγονὸς πὼς στὶς παραβολὲς Τοῦ ἀναφέρθηκε κάποιες φορὲς στοὺς Σαμαρεῖτες, παρουσιάζοντάς τους ὡς ἠθικὰ ἀνώτερους ἀπὸ τοὺς Ἰουδαίους (Λούκ.10,25-37). 

Έφτασαν κάποιο ζεστὸ μεσημέρι στη Συχέμ καὶ στάθμευσαν στὸ ἱστορικὸ πηγάδι τοῦ Ἰακώβ. Οἱ μαθητὲς Τοῦ εἶχαν πάει στὴν πόλη γιὰ νὰ ἀγοράσουν προμήθειες. Ὁ Χριστὸς εἶχε μείνει μόνος καὶ διψασμένος στὸ στόμιο τοῦ πηγαδιοῦ, περιμένοντας κάποιον νὰ ἔρθει μὲ δοχεῖο ἄντλησης, διότι τὸ πηγάδι ἦταν βαθύ, περίπου 35 μέτρα βάθος, νὰ τοῦ δώσει νερὸ νὰ ξεδιψάσει. 

Κάποια στιγμὴ ἦρθε μία γυναίκα Σαμαρείσσα νὰ ἀντλήσει νερό. Ὁ Κύριος της ζήτησε νὰ τοῦ δώσει νερό, ὑποσχόμενος ὅτι θὰ τῆς ἔδινε σὲ ἀντάλλαγμα τὸ «ζωντανὸ νερὸ» νὰ μὴν διψάσει ποτὲ πιά. Ἐκείνη ἐξέφρασε τὴν ἀπορία της, πὼς ἦταν δυνατὸν ἕνας «ὀρθόδοξος» Ἰουδαῖος νὰ ζητᾶ χάρη ἀπὸ μία «αἱρετικὴ» Σαμαρείτισσα. Αὐτὴ ἦταν ἡ ἀφορμὴ γιὰ νὰ προκαλέσει συζήτηση μαζί της. Ὡς Θεὸς γνώριζε ὅτι ἡ γυναίκα ἐκείνη εἶχε δεκτικὴ ψυχὴ γιὰ νὰ καρποφορήσει ὁ λόγος Του, διότι ἔμελλε νὰ γίνει ἡ εὐαγγελιστὴς τῶν ὁμοεθνῶν της. Γι’ αὐτὸ ἐπίασε μαζί της ὑψηλοῦ θεολογικοῦ χαρακτήρα συζήτηση, ἀποκαλύπτοντάς της ὑψηλὲς ἀλήθειες, τὶς ὁποῖες δὲν ἦταν ὥριμοι νὰ ἀκούσουν, οὔτε οἱ μαθητές Του. Ἐπίσης τῆς ἀνάγγειλε ὅτι εἶναι ὁ ἀναμενόμενος Μεσσίας καὶ πὼς ἦρθε μαζί Του ἡ νέα μεσσιανικὴ ἐποχή. Ἀκόμα τῆς ἀποκάλυψε, γιὰ πρώτη φορά, τὴν πνευματικὴ φύση τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν πνευματικὴ καὶ ἀληθινὴ λατρεία Του καὶ πὼς ἔφτασε τὸ τέλος στὶς θρησκευτικὲς ἀντιλήψεις τοῦ κόσμου, εἴτε αυτες εἶναι ἰουδαϊκές, εἴτε σαμαρειτικές, εἴτε εθνικες. Πῶς ἔφτασε ὁ 

πολυπόθητος καιρὸς κατὰ τὸν ὁποῖο θὰ λατρεύεται ὁ Θεός «ἐν πνεύματι καὶ ἀληθεία» (Ἰωάν.4,23). 

Η γυναίκα αὐτὴ ἦταν ἁμαρτωλή. Ἄλλαζε τοὺς ἄνδρες καὶ ζοῦσε ἔκλυτη ζωή. Αὐτὸ ὅμως δὲν στάθηκε ἐμπόδιο στὸ Χριστὸ νὰ πιάσει συζήτηση μαζί της καὶ νὰ τῆς ἀποκαλύψει τὰ μυστήρια τῆς σωτηρίας. Δὲν ἦταν ἄλλωστε ἡ μόνη ἁμαρτωλὴ στὸν κόσμο, διότι, «πάντες ἥμαρτον καὶ ὑστεροῦνται τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ» (Ρώμ.3,23). Ὁ Χριστὸς δὲν ἦρθε στὸν κόσμο νὰ ἀναζητήσει δικαίους, ἀλλὰ ἁμαρτωλούς, νὰ τοὺς καλέσει σὲ μετάνοια (Λούκ.5,31). Γι’ αὐτὸ καὶ συναναστρέφονταν μὲ ἁμαρτωλούς, πόρνες καὶ τελῶνες, κάτι ποὺ σκανδάλιζε σφόδρα τοὺς ἠθικιστὲς Ἰουδαίους (Λούκ.7,34). Δὲν εἶναι πιὰ πρόβλημα αὐτὴ καθ’ ἐαυτὴ ἡ ἁμαρτία, ἀλλὰ ἡ ἀμετανοησία, ἡ ἐμμονὴ στὴν ἁμαρτία. Παραδείγματα πρὸς μίμηση δὲν εἶναι οἱ «ἠθικοὶ» Φαρισαῖοι, ὅπως ἦταν στὴν ἰουδαϊκὴ κοινωνία, ἀλλὰ οἱ μετανοημένοι τελῶνες, πόρνες, ληστὲς καὶ οἱ λοιποὶ ἁμαρτωλοί. 

Οι μαθητὲς τοῦ Κυρίου, ὅταν ἐπέστρεψαν, «ἐθαύμασαν ὅτι μετὰ γυναικὸς ἐλάλει» (Ἰωάν.4,26). Δὲν πίστευαν στὰ μάτια τους, βλέποντας τὸν διδάσκαλό τους νὰ συζητᾶ μὲ μία γυναίκα Σαμαρείτισσα «αἱρετική». Δεν μποροῦσαν νὰ καταλάβουν ὅτι ὁ Χριστός, ἦρθε στὸν κόσμο γιὰ νὰ λυτρώσει ὁλόκληρο τὸ ἀνθρώπινο γένος καὶ ὄχι νὰ ἐξυπηρετήσει τοὺς ἐθνικισμοὺς καὶ μεγαλοϊδεατισμοὺς τῶν ὁμοφύλων Του καὶ γὶ αὐτὸ στράφηκε καὶ πρὸς τους «αἱρετικοὺς» Σαμαρεῖτες, νὰ τοὺς ἀναγγείλει τὸ μήνυμα τῆς σωτηρίας. Δὲ μποροῦσαν νὰ διανοηθοῦν ὅτι διάλεξε μία γυναίκα νὰ διαλεχτεῖ μαζί της, στὸ στόμιο ἑνὸς πηγαδιοῦ, ἀποκαλύπτοντας της τὰ μυστήρια τοῦ Θεοῦ καὶ τὸν πνευματικὸ τρόπο προσέγγισής Του ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους. Εἶχαν τὴν πεποίθηση πὼς ἡ γυναίκα δὲν εἶχε ἰδιαίτερη ἀξία, δὲν τῆς ἐπιτρεπόταν νὰ ἀσχολεῖται μὲ τέτοια θέματα. Ἦταν ἀνώφελη κάθε συζήτηση μὲ αὐτή, ἀφοῦ δὲ θὰ μποροῦσε ποτὲ νὰ κηρύξει, διότι κάθε μαρτυρία τῆς γυναίκας θεωροῦνταν ἀναξιόπιστη. 

Ο Χριστὸς ὅμως ἦρθε νὰ ἀλλάξει καὶ αὐτὲς τὶς νοοτροπίες. Νὰ δώσει σὲ ὅλα τὰ ἀνθρώπινα πρόσωπα τὴν ἁρμόζουσα ἀξία τους, ἀνεξάρτητα ἀπὸ τὸ φύλο, τὴν καταγωγή, τὴν κοινωνικὴ καὶ ἐθνικὴ καταγωγή. Γκρέμισε ὅλα τὰ στεγανά, ποὺ εἶχε θέσει ἡ ἁμαρτία. Ἔδωσε τὴν ἀξία ποὺ στερούταν ἡ γυναίκα, ἐμπράκτως (καὶ) στὸ πρόσωπο τῆς Σαμαρείτιδος, δίνοντάς της τὸ ὕψιστο προνόμιο νὰ εἶναι ὁ πρῶτος ἄνθρωπος ὁ ὁποῖος πληροφορήθηκε εὐθέως καὶ ξεκάθαρα ὅτι Αὐτὸς εἶναι ὁ ἀναμενόμενος Μεσσίας. Ἡ φύση της ὡς γυναίκα καὶ μάλιστα ἁμαρτωλή, δὲ στάθηκε ἐμπόδιο νὰ τῆς ἀποκαλυφθοῦν ἀπὸ τὸ Χριστὸ τὰ μυστήρια τοῦ Θεοῦ. 

Αυτό εἶναι ἕνα ἀπὸ τὰ πολλὰ παράξενα καὶ ἀκατανόητα, στοὺς διαχρονικοὺς ὀρθολογιστές, συμβάντα τῆς ζωῆς τοῦ Χριστοῦ. Λογικὰ θὰ περίμενε κανεὶς τὴν ὑψηλὴ αὐτὴ θεολογικὴ συζήτηση νὰ τὴν κάνει μὲ τοὺς Γραμματεῖς, τοὺς Φαρισαίους καὶ τὸ ἰουδαϊκὸ ἱερατεῖο καὶ ὄχι μὲ μία ἄσημη, καὶ ἐγνωσμένης ἠθικῆς ἐλευθεριότητας γυναίκα. Ἀλλὰ ὄμως «τὰ μωρά του κόσμου ἐξελέξατο ὁ Θεὸς ἴνα τοὺς σοφοὺς καταισχύνη, καὶ τὰ ἀσθενῆ του κόσμου ἐξελέξατο ὁ Θεὸς ἴνα καταισχύνη τὰ ἰσχυρὰ» (Ἃ΄Κόρ.1,27), ἀφοὺ «οὐκ ἔγνω ὁ κόσμος διὰ τῆς σοφίας τὸν Θεὸν» (Ἃ΄Κόρ,1,21). Προτίμησε αὐτήν, διότι, ὡς Θεός, διεῖδε ὅτι στὴν ψυχῆς τῆς σιγοκαῖγε ἡ ἐλπίδα τῆς σωτηρίας, ἀπὸ τὸν ἐρχόμενο Μεσσία, τὸν ὁποῖο περίμενε ἐναγωνίως, σὲ ἀντίθεση μὲ τὴν θρησκευτικὴ καὶ πολιτικὴ ἰουδαϊκὴ ἡγεσία, ἡ ὁποία τὸν περίμενε ὡς ἕναν ἐγκόσμιο λαμπρὸ καὶ ἰσχυρὸ βασιλιὰ καὶ τίποτε περισσότερο. Γι’ αὐτὸ καὶ Τὸν σταύρωσαν, ὅταν εἶδαν ὅτι δὲν ἐκπλήρωσε τὶς φθηνὲς προσδοκίες τους. Εδώ βλέπουμε τὸ ὑπέρτατο μεγαλεῖο της χριστιανικῆς διδασκαλίας, ἡ ὁποία δεν «χωρᾶ» στὰ ὑπερφίαλα μυαλὰ τῶν σοφῶν του κόσμου, ἀλλὰ στὶς ταπεινὲς καρδιές. 

Στο πρόσωπο τῆς ἁγίας Φωτεινῆς καταξιώθηκε ἡ γυναικεία φύση, ἡ ὁποία βρισκόταν στὸ ἀπόλυτο περιθώριο στὸν προχριστιανικὸ κόσμο καὶ συνεχίζει νὰ 

βρίσκεται, στὸν σύγχρονο ἐξωχριστιανικό. Ὁ λόγος Τοῦ καρποφόρησε στὴν ψυχή της καὶ ἡ ὡς τότε ἡ ἁμαρτωλὴ καὶ ταπεινὴ αὐτὴ γυναίκα ἀναδείχτηκε θερμὸς κήρυκας τοῦ Εὐαγγελίου στοὺς ὁμοφύλους της καὶ ἀλλαχοῦ, ὥστε ἡ Ἐκκλησία μας νὰ τῆς προσδώσει τὸν ὑπέρτατο τιμητικὸ τίτλο τῆς ἰσαποστόλου. Εἶναι ἡ κατοπινὴ ἁγία Φωτεινή, σωστὸ φωτεινὸ ὁρόσημο στὴν πορεία τοῦ κόσμου πρὸς τὴ σωτηρία. 

Τελειώνοντας, μποροῦμε νὰ φανταστοῦμε μὲ ποιοὺς «συνομιλεῖ» σήμερα ὁ Χριστός. Προφανῶς ὄχι μὲ τοὺς σύγχρονους μεγαλορρημονούντες «θεολόγους», ἰδιαίτερα μὲ ὅσους διαστρέφουν τὸ λόγο Του, μὲ τὸν γνωστὴ ἄνυδρη καὶ ξύλινη «θεολογία» τους, τὴν ὁποία διατυπώνουν, μὲ ἀκαταλαβίστικους συλλογισμοὺς καὶ φιλοσοφικοὺς ὅρους, γιὰ νὰ κάμουν ἐπίδειξη γνώσεων καὶ νὰ καταστοῦν ὠς «σημαίνοντες θεολόγοι». Τέτοια παραδείγματα ἔχει νὰ μᾶς παρουσιάσει πάμπολλα ἡ μεσαιωνικὴ αἱρετική σχολαστικη «θεολογία», ἀλλὰ καὶ ἡ σύγχρονη προτεσταντική, ἡ ὁποία ἐπιχειρεῖ μέσω της «θεολογίας» νὰ καταρρίψει τὴν πίστη στὸ Θεό! Δὲ «συνομιλεῖ» μὲ τοὺς θιασῶτες τῆς λεγομένης Οἰκουμενικῆς Κινήσεως, τοῦ διαχριστιανικοῦ καὶ διαθρησκειακοὺ συγκρητισμοῦ, οἱ ὁποῖοι σχετικοποιοῦν τὴν σώζουσα ἀλήθεια τῆς Ἐκκλησίας καὶ ἀναβιβάζουν σὲ «σώζουσες ἀλήθειες» τὶς αἱρετικὲς δοξασίες τῶν αἱρετικῶν καὶ ἀλλοθρήσκων, ὡς δήθεν «διαφορετικὲς παραδόσεις καὶ πίστεις», τὶς αἱρετικές τους κοινότητες σὲ «ἐκκλησίες» καὶ τὶς θρησκεῖες σὲ «διαφορετικοὺς τρόπους ἀναγωγῆς στὸν ἴδιο Θεό». Δε «συνομιλεῖ» μὲ τὴ σύγχρονη διανόηση, ἡ ὁποία κλεισμένη στὰ στεγανά της, δὲν ἔχει νὰ προσφέρει τίποτε τὸ οὐσιαστικὸ στὸν σημερινὸ ἄνθρωπο, ὁ ὁποῖος ἀντιμετωπίζει σοβαρὴ κρίση ταυτότητας καὶ βιώνει πρωτοφανῆ ὑπαρξιακὴ ἀγωνία. Δεν «συνομιλεῖ» μὲ τοὺς ἰσχυρούς του κόσμου, οἱ ὁποῖοι τὸν ἐκθρόνισαν καὶ στὴ θέση Τοῦ θρονίασαν τὴν ἀνθρώπινη ματαιοδοξία. Μὲ ποιοὺς λοιπόν «συνομιλεῖ»; Αναμφίβολα, μὲ ταπεινοὺς στὴν καρδιά, κληρικούς, μοναχοὺς καὶ λαϊκούς, τῶν ὁποίων ὁ ἁπλοϊκὸς λόγος εἶναι ἁγνὴ καὶ αὐθεντικὴ θεολογία, διότι εἶναι ξεχείλισμα πίστεως καὶ ἀγάπης πρὸς Αὐτὸν καὶ πρὸς τοὺς ἀδελφούς τους!