5 Ιουλ 2018

Ἡ πίστη στὸ Θεὸ εἶναι προϊὸν ψυχικῶν διαταραχῶν ἢ ὑπαρξιακῆς ἀναγκαιότητας;

ΙΕΡΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ 

ΓΡΑΦΕΙΟ ΕΠΙ ΤΩΝ ΑΙΡΕΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΠΑΡΑΘΡΗΣΚΕΙΩΝ 
Ἐν Πειραιεῖ τὴ 2α Ἰουλίου 2018 
Ἡ σχέση τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὸ Θεὸ εἶναι ἕνα ἀπὸ τὰ μεγάλα ζητούμενα τῆς ἱστορίας. Προφανῶς δὲν ὑπάρχει ἄλλος τομέας τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς ποὺ νὰ ἀπασχόλησε περισσότερο τὸν ἄνθρωπο, ἀπὸ τὴ θρησκεία. 
Μελετώντας τὴν ἱστορία, ἀπὸ τὸ ἀπώτερο παρελθὸν ὡς τὰ σήμερα, συμπεραίνουμε ἀβίαστα πὼς τὸ μεῖζον πρόβλημα ἦταν καὶ παραμένει, ἡ σχέση τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὸ Θεό. Ἡ πάλη τοῦ ἀνθρώπου νὰ ἐπιζητεῖ ἢ νὰ ἀπορρίπτει τὸ Θεό. 
Ὅλες οἱ ἐπιστῆμες μᾶς βεβαιώνουν πὼς δὲν ὑπῆρξε ποτὲ ἐποχὴ ποὺ νὰ μὴν ἀπασχολοῦσε τὸν ἄνθρωπο ἡ σχέση του μὲ τὸ θεῖον, δηλαδὴ νὰ ὑπῆρξε ἐποχὴ ἄθρησκος. Ἄλλωστε ἡ ἃ-θρησκεία εἶναι φαινόμενο τῶν νεωτέρων χρόνων, γέννημα τὸ ἄθεου εὐρωπαϊκοῦ πνεύματος, τὸ ὁποῖο ὅμως δὲν μπόρεσε νὰ τελεσφορήσει καὶ παραμένει, ἐδῶ καὶ τρεῖς αἰῶνες, στὸ περιθώριο. Ἄθρησκος ἐποχὴ ...
καὶ ἀθεΐα, μὲ τὰ σύγχρονα κριτήρια, δὲν θὰ συναντήσουμε σὲ προηγούμενες ἐποχές. Ἡ ἀθεΐα λ. χ. στὴν ἀρχαία Ἑλλάδα δὲν ἔχει καμιὰ σχέση μὲ τὴν σημερινὴ ἀθεΐα. Οἱ «ἄθεοί» τῆς ἀρχαίας ἐποχῆς δὲν ἦταν δογματικοὶ ἀρνητὲς τοῦ θείου, ἀλλὰ ἀγνωστικιστές. Μπόρεσαν καὶ ἀποκολλήθηκαν ἀπὸ τὸ παχυλὸ εἰδωλολατρικὸ θρησκευτικὸ περιβάλλον τῆς ἐποχῆς τους καὶ ἄσκησαν κριτικὴ στὶς ἀπαράδεκτες περὶ τῶν «θεῶν» ἀντιλήψεις του. Ἂς θυμηθοῦμε τὶς μεγάλες διώξεις καὶ δίκες στὴν ἀρχαία Ἀθήνα, κατὰ τὶς ὁποῖες καταδικάστηκαν πάμπολλοι σοφοὶ καὶ ἐπιστήμονες, ὄχι γιατί ἀρνοῦνταν τὴν ὕπαρξη θεοῦ ἢ θεῶν, ἀλλὰ τὴν ἄρνησή τους πρὸς τοὺς συγκεκριμένους «θεοὺς» τῆς πόλεως καὶ τὴν ὑποχρεωτικὴ συμμετοχή τους στὴ δημόσια λατρεία. Ἀντίθετα, στὸν εὐρωπαϊκὸ «διαφωτισμὸ» τὰ πράγματα εἶναι ἐντελῶς διαφορετικά. Οἱ ἄθεοι δὲν εἶναι ἁπλὰ ἀμφισβητίες τῆς ὑπάρχουσας θρησκευτικῆς κατάστασης, ἀλλὰ εἶναι δογματικοὶ καὶ ἰδεολογικοὶ ἀρνητὲς αὐτοῦ τοῦ ἰδίου τοῦ Θεοῦ. Εἶναι ἄθεοι μὲ τὴν πραγματικὴ ἔννοα τοῦ ὄρου. 

Ὁ λεγόμενος εὐρωπαϊκὸς διαφωτισμός, προϊόν τῆς σφοδρῆς ἀντίδρασης τῶν εὐρωπαίων διανοουμένων κατὰ τοῦ ἀπόλυτα παραφθαρμένου χριστιανισμοῦ, τοῦ παπισμοῦ καὶ προτεσταντισμοῦ, ἔφτασαν στὴν ἄρνηση τοῦ Θεοῦ. Στὴν ἄρνηση ἑνὸς «Θεοῦ» ἀπόλυτα ξένου Αὐτὸν τῆς χριστιανικῆς πίστεως, ἑνὸς «Θεοῦ» ἀπάνθρωπου καὶ σαδιστή, ὁ ὁποῖος διψᾶ γιὰ ἐκδίκηση. Μάλιστα, γιὰ νὰ στηρίξουν τίς, (ἐν πολλοῖς δικαιολογημένες) «δογματικές» τους θέσεις ἐπιστράτευσαν τὸ ἐπιστημονικὸ δυναμικό τῆς ἐποχῆς τους γιὰ νὰ «ἀποδείξουν» τὴν «ἀνυπαρξία» τοῦ Θεοῦ. Φυσικά, ὄχι ἁπλὰ δὲν τελεσφόρησε αὐτὴ ἡ προσπάθειά τους, ἀλλὰ γύρισε μπούμερανγκ ἐναντίον τους. Ἐπικαλέστηκαν τὴν ἐπιστήμη τῆς φυσικῆς καὶ τὴν μελέτη τῆς ὕλης γιὰ νὰ «ἀποδείξουν» ὅτι ἡ ὕλη εἶναι ἡ μόνη πραγματικότητα καὶ νὰ ἀποκλείσουν τὴν ὕπαρξη ὑπὲρ-ὑλικοῦ καὶ πνευματικοῦ κόσμου, ἀλλὰ ἡ ἴδια ἡ ἐπιστήμη, μὲ τὴν πρόοδό της, ἦρθε νὰ διαψεύσει οἰκτρὰ αὐτοὺς τοὺς στείρους δογματισμούς τους. 

Μία ἄλλη σύγχρονη ἐπιστήμη, ποὺ ἐπιστράτευσαν γιὰ νὰ «ἀποδείξουν» τὴν «ἀνυπαρξία» τοῦ Θεοῦ, ἦταν καὶ ἠ Ψυχολογία. Ὅπως εἶναι γνωστὸ ἡ ἐπιστήμη αὐτὴ ἔχει ἐμπειρικὸ χαρακτήρα καὶ στηρίζεται ἀποκλειστικὰ στὴν παρατήρηση τῶν ψυχικῶν καταστάσεων. Ἐπάνω σὲ αὐτὲς τὶς ἐμπειρικὲς παρατηρήσεις προσπάθησαν νὰ θεμελιώσουν τὶς ἰδεοληψίες τους, ὅτι δῆθεν ἡ πίστη στὸ Θεὸ εἶναι προϊὸν ἐσωτερικῶν παθολογικῶν διεργασιῶν τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς καὶ ἄρα Θεὸς δὲν ὑπάρχει! 

Ἀφορμὴ γιὰ τὴν παροῦσα ἀνακοίνωσή μας πήραμε ἀπὸ ἕνα πρόσφατο ἄρθρο τοῦ ψυχιάτρου καὶ συγγραφέα κ. Παντελή Βασματζίδη, στὴν ἐφημερίδα «ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ» (4-6-2018), μὲ τίτλο: «Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ». Ὁ ἀρθρογράφος ἐπιλέγει τέσσερις κορυφαίους ἐκπροσώπους καὶ διαμορφωτὲς τῆς σύγχρονης ἐπιστήμης τῆς Ψυχολογίας, στον Σ. Φρόυντ (1856-1939), Α. Ἀντλερ, (1870-1937), τον Κ. Γιουνγκ (1875-1961) καὶ Ε. Φρομ (1900-1980), παραθέτοντας τὶς ἀπόψεις τους, γιὰ νὰ ἐξηγήσει τὴν γένεση τῆς θρησκευτικῆς πίστης. Ἀλλά, ὅπως θὰ δοῦμε στὴ συνέχεια, οἱ ἀπόψεις αὐτῶν τῶν ψυχιάτρων – ψυχοθεραπευτῶν καὶ θεμελιωτῶν τῆς ψυχολογίας, διίστανται διαμετρικὰ μεταξύ τους. Ἐπίσης, ὅπως καὶ αὐτὸ εἶναι γνωστὸ σὲ πολλούς, οἱ περισσότερες ἀπὸ τις θεωρίες τους δὲν ἰσχύουν πιά, διότι νεώτερες ἔρευνες στὴν ἐπιστήμη τῆς ψυχολογίας, ἔφεραν νέα δεδομένα καὶ περιθωριοποίησαν τὶς ἀπόψεις τους καὶ τὶς μεθόδους θεραπείας τους. Ἐλάχιστοι πιὰ ἐπικαλοῦνται τοὺς «πατέρες» αὐτοὺς τῆς Ψυχολογίας. 

Ὁ ἀρθρογράφος ἀρχίζει μὲ τὴν γνωστὴ θεωρία τοῦ Φρόυντ, ἡ ὁποία ὅπως εἶναι γνωστὸ θέτει ὡς βάση τὴν σεξουαλικότητα, τη libido, αἰσθητὴ ἢ ἀσυναίσθητη, ἡ ὁποία κανονίζει καὶ ρυθμίζει τὸν ὅλο ψυχισμὸ τοῦ ἀνθρώπου. Ὅταν, κατ’ αὐτόν, ἡ σεξουαλικότητα, ἡ libido, δὲν καταπιέζεται καὶ δὲν ἀναστέλλεται στὸν ἄνθρωπο, τότε αὐτὸς εἴναι «ψυχικὰ ὑγιής», ἀντίθετα, ὅταν αὐτὴ καταπιέζεται καὶ ἀναστέλλεται, δημιουργεῖ ψυχικὰ προβλήματα, τὸν καθιστὰ «ψυχικὰ ἀσθενῆ». Μάλιστα ἔφτασε στὸ σημεῖο νὰ κάμει λόγο γιὰ τὸ«οἰδιπόδειο σύμπλεγμα», κατὰ τὸ ὁποῖο, τὸ παιδὶ ἀσυναίσθητα δημιουργεῖ μὲ τὴ μητέρα τοῦ σεξουαλικὴ ἐξάρτηση καὶ συμπεριφορά. Ὁ θηλασμὸς εἶναι κατ’ αὐτὸν ἡ πρώτη σεξουαλικὴ ἐμπειρία τοῦ βρέφους! Γράφει λοιπὸν ὁ ἀρθρογράφος, πὼς ἠ libido, δημιουργεῖ στὸν ἄνθρωπο καὶ τὴν θρησκευτικότητα: «Γιὰ τὸν Σ. Φρόιντ (1856-1939) πηγὴ τῆς θρησκείας εἶναι ἡ σεξουαλικὴ ὁρμὴ ποὺ ἑδράζεται στὸ ἀσυνείδητο. Στὸ ἔργο τοῦ “Τοτὲμ καὶ ταμπού”, 1913, βασιζόμενος στὸ οἰδιπόδειο σύμπλεγμα, ἀναφέρει ὅτι ἐξαιτίας τῆς σεξουαλικῆς ὁρμῆς ὁ πρωτόγονος ἄνθρωπος ὁδηγεῖται στὸν φόνο τοῦ ἀρχέγονου πατέρα, στὴν ἀνάδυση τῆς πρωτογονικῆς ἐνοχῆς γιὰ τὸν θάνατό του, ποὺ βαραίνει κατόπιν ὅλο τὸ ἀνθρώπινο γένος, καὶ στὴ δημιουργία τῆς πρώτης θρησκείας, τὸν τοτεμισμό»! Καὶ συνεχίζει: «Ὁ Φρόιντ πιστεύει ὅτι στὸ οἰδιπόδειο σύμπλεγμα συναντῶνται οἱ ἀρχὲς τῆς θρησκείας. Καθὼς ἡ οἰδιπόδεια ἐπιθυμία ὁδηγεῖ στὴν πατροκτονία καὶ στὴν ἀνάδυση ἐνοχῶν ἐξαιτίας αὐτῆς τῆς πράξης, ὁ ἄνθρωπος γιὰ νὰ ἐξιλεωθεῖ μετουσιώνει τὸ ἀρχικὸ μίσος ἀπὸ τὴν ἀντιζηλία καὶ τὸν φόβο του γιὰ τιμωρία σὲ ἀγάπη πρὸς τὸν πατέρα. Ἡ ἀγάπη αὐτὴ ἐξιδανικεύει καὶ ἐξυψώνει τὸν πατέρα στὴ θέση τοῦ θεοῦ, σὲ μία καλοηθέστερη φιγούρα, ἐπειδὴ ὁ θεὸς - πατέρας εἶναι πανάγαθος, στοργικὸς καὶ ὑπόσχεται τὴν οὐράνια εὐτυχία σὲ ἐκείνους ποὺ μὲ τὴν καταπίεση τῶν ὁρμῶν τοὺς τὴ στερήθηκαν στὴ γῆ»! Προφανῶς παρέλειψε νὰ ἀναφέρει ὁ ἀρθογράφος πὼς αὐτὴ ἡ «τρελὴ» θεωρία τοῦ Φρόιντ δὲν εἶναι τίποτε περισσότερο ἀπὸ προβολὴ μίας δικῆς του παιδικῆς τραυματικῆς ἐμπειρίας, ἀφοῦ ὅπως παραδέχτηκε ὁ ἴδιος σὲ ἐπιστολή του πρὸς τὸν φίλο του Βίλχελμ Φλίς, ἦταν ἐρωτευμένος μὲ τὴ μητέρα του καὶ πὼς ὅταν ἔλειπε αὐτή, κακοποιοῦσε σεξουαλικὰ τὴν νεότερη ἀδελφή του, ὅπως ἀποκάλυψε ὁ ἀμερικανὸς ἐρευνητής Φρεντερικ Κρους στο βιβλίο του μὲ τίτλο «Φρόυντ: Ἡ δημιουργία μίας Ψευδαίσθησης» (βλ.https://www.cnn.gr)! Ὅσον ἀφορᾶ τὴ φροϋδικὴ θεωρία, ὅτι στη libido, καὶ συγκεκριμένα στὸ «οἰδιπόδειο σύμπλεγμα», «συναντῶνται οἱ ἀρχὲς τῆς θρησκείας» ὄχι μόνο δὲν ἔχει τὴν παραμικρὴ ἐπιστημονικὴ βάση, ἀλλὰ ἡ μακραίωνη πείρα διδάσκει πὼς οἱ ἄνθρωποι, μὲ προβληματικὴ ἐρωτικὴ ζωή, εἶναι κατὰ κανόνα μακριὰ ἀπὸ θρησκευτικὲς δραστηριότητες, ἢ βιώνουν ἐμπαθῆ καὶ νοσηρὰ θρησκευτικὰ ὑποκατάστατα. Πάντως οὐδέποτε ἰσορροπημένη θρησκευτικότητα. 

Κατόπιν ἀναφέρεται στὴν θεωρία τοῦ Βιεννέζου ψυχιάτρου Α. Ἀντλερ, σύμφωνα μὲ τὴν ὁποία, οἱ διαταραχὲς τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς, ὀφείλονται στὴν αἴσθηση, τὴ βίωση, τῆς κατωτερότητας, τὴν ὁποία βιώνουν πολλοὶ ἄνθρωποι. Σύμφωνα μὲ τὸν ἀρθρογράφο, ἡ βίωση τῆς κατωτερότητας δημιουργεῖ συνθῆκες γιὰ τὴν ἀνάπτυξη τῆς θρησκευτικότητας. Γράφει: «Ὁ Βιεννέζος ψυχαναλυτὴς Α. Ἀντλερ, (1870-1937), … Ἀπορρίπτει τὴ libido ὡς γενεσιουργὸ αἰτία τῆς θρησκείας καὶ ἀνάγει τὰ αἴτια τῆς τελευταίας στὸ αἴσθημα κατωτερότητας καὶ στὴν τάση γιὰ ἐπιβολὴ καὶ κυριαρχία. … Ἡ τάση γιὰ ὑπεροχὴ καὶ ὑπερνίκηση τοῦ αἰσθήματος τῆς κατωτερότητας κατευθύνει τὸν ἄνθρωπο πρὸς τὴν τελείωση. Ὁ θεὸς εἶναι αὐτὴ ἡ τάση γιὰ ὁλοκλήρωση καὶ τελειότητα. Εἶναι τὸ “ἰδεῶδες του ἐγὼ” ποὺ ὁδηγεῖ τὸν ἄνθρωπο νὰ ξεπεράσει τὴν κατωτερότητά του καὶ νὰ γίνει τελικά, μέσα ἀπὸ τὸ πλάνο ζωῆς ποὺ ἀκολούθησε, αὐτὸ ποὺ θὰ ἤθελε νὰ εἶναι. Ἡ ὁμαλὴ λειτουργία αὐτῆς τῆς τάσης μᾶς ὁδηγεῖ σὲ ὁμοίωση μὲ τὸν θεό, ἀνεξάρτητα ἀπὸ τὸ ὅτι δὲν μποροῦμε ἀντικειμενικὰ νὰ ἀποδείξουμε τὴν ὕπαρξή του». Με ἄλλα λόγια, ἡ πίστη στὸ Θεὸ δὲν εἶναι τίποτε ἄλλο ἀπὸ μία χίμαιρα, μία ἀπέλπιδα προσπάθεια τοῦ ἀνθρώπου νὰ ξεπεράσει τὸ καταπιεσμένο ἐγώ του. Μία ψευδαίσθηση, ἡ ὁποία μπορεῖ νὰ τοῦ μετριάσει τὶς ἐσωτερικές του ψυχικὲς συγκρούσεις! Αὐτὴ εἶναι μία ἄκρως λαθεμένη ἀντίληψη. Ἄνθρωποι μὲ ὑγιῆ πίστη στὸ Θεό, ὄχι μόνο δὲν ὑπόκεινται σὲ αἰσθήματα μειονεξίας καὶ κατωτερότητας, ἀλλὰ εἶναι ψυχικὰ ὑγιεῖς καὶ σ’ αὐτὸ συντελεῖ βεβαίως καὶ ἡ πίστη τους στὸ Θεό. Τρανὸ παράδειγμα οἱ ἅγιοί της Ἐκκλησίας μας, τοὺς ὁποίους κανεὶς δὲν μπορεῖ νὰ τοὺς χαρακτηρίσει ὡς διαταραγμένες ψυχικὰ προσωπικότητες. Ἐκτὸς καὶ ἂν ὁ Βιεννέζος ψυχίατρος μπέρδεψε τὴν ταπείνωση μὲ τὴν ψυχοπαθολογικὴ αἴσθηση τῆς κατωτερότητας! 

Μετὰ ἀναφέρεται στὸν ἐπίσης γνωστὸ Ἐλβετὸ ψυχίατρο Κ. Γιουνγκ (1875-1961), ὁ ὁποῖος «τοποθέτησε τὴν πηγὴ τῆς θρησκείας στὰ βαθύτερα στρώματα τοῦ ψυχικὰ κληρονομημένου ἀσυνείδητου, δηλαδὴ τοῦ συλλογικοῦ ἀσυνείδητου. Θεώρησε ὅτι τὸ ἄτομο, πέρα ἀπὸ τὸ δικό του ἀτομικὸ ἀσυνείδητο, κουβαλᾶ κληρονομικὰ τὸ ἀσυνείδητο τῶν προγόνων του, ἀπ’ ὅπου ἀναφύονται οἱ ἀρχέτυποι ἢ τὰ ἀρχέτυπα. Εἶναι προδιαθέσεις, ἀρχέγονες ψυχικὲς εἰκόνες, δεδομένου ὅτι ἀπεικονίζουν τὸ καταστάλαγμα τῆς ἐμπειρίας ποὺ βιώθηκε ἀπὸ τὶς παρελθοῦσες γενεές, καὶ εἶναι ριζωμένες σὲ ὅ, τί κοινὸ ἔχουν οἱ ἄνθρωποι μεταξύ τους διαμέσου τῶν αἰώνων». Καὶ ἐδῶ, σύμφωνα μὲ τὸν συγγραφέα, ἡ πίστη στὸ Θεό, ἡ θρησκευτικότητα τοῦ ἀνθρώπου, δὲν εἶναι μία φυσικὴ τάση νὰ ἀναχθεῖ στὸ Θεό, ἀλλὰ μία ψυχολογικὴ «μεταφορὰ» τοῦ παγκόσμιου ἀσυνειδήτου, τοῦ ὁποίου μέτοχος εἶναι ὁ κάθε ἄνθρωπος, κουβαλώντας μέσα του, ἀσυναίσθητα, την «ἐμπειρία τοῦ παρελθόντος». Βεβαίως, δὲν διευκρινίζεται, ἂν αὐτὴ ἡ βίωση τοὺ «παγκοσμίου ἀσυνειδήτου», «τὰ ἀρχέτυπα τῶν προγόνων», εἶναι ὑγιὴς θρησκευτικότητα, ἢ προϊὸν ψυχικῶν διαταραχῶν, ἢ πλανῶν τοῦ παρελθόντος. 

Καὶ κλείνει τὴν ἀναφορά του στοὺς «πατέρες» τῆς Ψυχολογίας μὲ τὸν γνωστὸ νεοφροϋδιστή, κοινωνιολόγο καὶ ψυχολόγο Ε. Φρομ (1900-1980), ὁ ὁποῖος «θεωρεῖ ὅτι τὸ οἰδιπόδειο σύμπλεγμα δὲν θεμελιώνεται στὴν ἐρωτικὴ ὁρμή, ἀλλὰ στὴν παιδικὴ ἐπιθυμία νὰ παραμείνει κάποιος δεμένος μὲ προστατευτικὲς φιγοῦρες. Αὐτὴ ἡ ἐπιθυμία γιὰ προστασία ὁδηγεῖ σὲ ἀναζήτηση καταφυγίου στὸν θεό». Δηλαδή, ἡ πίστη στὸ Θεὸ δὲν εἶναι ὑπαρξιακὴ ἀνάγκη, ἀλλὰ «ψυχολογικὴ ἀνάγκη» γιὰ «πρόσδεση» σὲ μία ἀνώτερη δύναμη, τὴν ὁποία οἱ ἄνθρωποι θεωροῦν ὡς τὸ Θεό! 

Γράψαμε καὶ πιὸ πάνω ὅτι οἱ θεωρίες αὐτὲς εἶναι πιὰ ξεπερασμένες γιὰ τὴν μοντέρνα ψυχολογία καὶ ἀπόλυτα ἀντιτιθέμενες μεταξὺ τους καὶ ἀποροῦμε πὼς ὁ ἀρθρογράφος – ψυχίατρος κ. Παντελὴς Βασματζίδης τὶς ἐπικαλεῖται. Δὲν ξεκαθαρίζει ὁ ἴδιος ἂν τὶς ἀποδέχεται. Ἡ μελέτη τῆς ψυχῆς καὶ τῶν ψυχικῶν φαινομένων ἔχουν ἐμπειρικὸ χαρακτήρα καὶ ἄρα ὑποκειμενικό. Ὡς ἐκ τούτου κάθε ἀναφορὰ σὲ αὐτὴ θὰ πρέπει νὰ ἔχει τὸν χαρακτήρα τῆς ἐπιφυλακτικότητας. 

Ὁ ἀρθογράφος, στὴν ἀρχὴ τοῦ ἄρθρου του ἀναφέρθηκε καὶ στον Ιερὸ Αὐγουστίνο (354-430), τὸν ὁποῖο χαρακτήρισε ὠς «πατέρα τῆς ψυχολογίας τῆς θρησκείας» καὶ ὁποῖος, κατ’ αὐτόν, «ἀναλύει τὸ θρησκευτικὸ βίωμα ἀπὸ ψυχολογικῆς ἄποψης καὶ ἐπεξεργάζεται δύο βασικὰ θέματα στὰ ὁποῖα ἑστιάστηκε ἡ θεολογικὴ καὶ ἡ φιλοσοφικὴ σκέψη, τὸν θεὸ καὶ τὴν ψυχή. Πρῶτος αὐτὸς εἰσάγει τὴ βουλησιαρχία στὰ θρησκευτικὰ ζητήματα, σύμφωνα μὲ τὴν ὁποία ἡ πίστη δὲν στηρίζεται σὲ λογικὲς βάσεις, ἀλλὰ σὲ ἕναν συνδυασμὸ βούλησης καὶ συναισθήματος. Ἐπηρεασμένος ἀπὸ τὸν Πλάτωνα καὶ τὸν Πλωτίνο, διακρίνεται γιὰ τὴν τάση του πρὸς τὸν ἐνορατικὸ μυστικισμό». Συμφωνοῦμε μαζί του, ὅτι ὁ Ἱερὸς Αὐγουστίνος μετέφερε στὸ χῶρο τῆς θεολογίας καὶ τῆς Ἐκκλησίας τὶς δικές του φιλοσοφικὲς καὶ θρησκευτικὲς καταβολές, οἱ ὁποῖες ἀντίκεινται στὴν χριστιανικὴ πίστη καὶ οἱ ὁποῖες ἐπέδρασαν τὰ μέγιστα στὴν διαμόρφωση τοῦ εὐρωπαϊκοῦ πνευματικοῦ γίγνεσθαι. Εἶναι γεγονὸς ὅτι τὸ νεώτερο καὶ σύγχρονο πνευματικὸ οἰκοδόμημα τῆς Εὐρώπης εἶναι βαθύτατα ἐπηρεασμένο ἀπὸ τὶς δοξασίες τοῦ Ἱεροῦ Αὐγουστίνου, τὶς ὁποῖες «ἀποθέωσαν» οἱ αἱρετικοὶ Φράγκοι μετὰ τὸν 6ο μ. Χ. αἰώνα, μόνο καὶ μόνο γιὰ νὰ διακριθοῦν ἀπὸ τὴν Ὀρθοδοξία. Η αυγουστίνεια βουλησιαρχία αποτελει τὸ θεμέλιο τοῦ «εὐρωπαϊκοῦ διαφωτισμοῦ» καὶ οἰδυαλιστικὲς (διαρχικὲς) του ἀρχὲς ἀποτελοῦν τὰ σπέρματα τοῦ φαινομένου τῆς σύγχρονης ἀθεΐας καὶ τῶν προβληματικῶν σχέσεων τοῦ νεωτέρου ἀνθρώπου μὲ τὸ Θεό. Τὸ ὅτι θεωρεῖ τὸ θρησκευτικὸ βίωμα ἀπὸ ψυχολογικὴ ἄποψη, ὅπως τονίζει καὶ ὁ ἀρθρογράφος, δημιουργεῖ συνθῆκες γιὰ μονομερῆ (μόνο ψυχολογικὴ) προσέγγιση τοῦ Θεοῦ, ἀπὸ μέρους τοῦ ἀνθρώπου καὶ ἄρα, εἶναι προβληματική, ὄντως, αὐτοῦ τοῦ εἴδους ἡ θρησκευτικότητα. Μία κραυγαλέα ἔκφανση, αὐτοῦ τοῦ εἴδους τῆς προβληματικῆς αὐτῆς θρησκευτικότητας στὴ Δύση, εἴναι ο πιετισμὸς (εὐσεβισμός), μὲ τὶς τραγικές του συνέπειες στὴν δυτικὴ παραφθαρμένη χριστιανοσύνη. 

Ἀναφέρθηκε βεβαίως καὶ στοὺς μετέπειτα μυστικούς της Ὀρθοδόξου Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας, οἱ ὁποίοι «βασιζόμενοι σὲ συνδυασμὸ βούλησης, συναισθήματος καὶ ἀσυνειδήτου, ἀναλύουν τὴν ἔννοια τοῦ μυστικισμοῦ, ποὺ θεωρεῖται ὁ οὐσιαστικότερος τύπος τοῦ θρησκευτικοῦ βιώματος».Χαιρόμαστε ποὺ τὸ ὁμολογεῖ. Ἡ Ὀρθόδοξη πίστη μας δὲν εἶναι μία μονομερὴς δραστηριότητα, ἢ ἔστω μία ἀναγκαιότητα στὴ ζωὴ τοῦ πιστοῦ, ἀλλὰ μία καθολικὴ στάση ζωῆς καὶ δυναμικῆς πορείας, τοῦ ὅλου ἀνθρώπου πρὸς τὸν προορισμό του, τὴν ὁποία ἀποκαλοῦν οἱ Πατέρες ὡς «θεῖον ἔρωτα». Με τὴν σύντομη ἀναφορά του στοὺς μυστικοὺς ὀρθοδόξους Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας, ἔβαλε μία κάποια τάξη στὴν ἀναφορὰ τοῦ στην «Ψυχολογία τῆς Θρησκείας». Ὄντως οἱ θεοφώτιστοι Πατέρες, αἰῶνες πρὶν ἀναφανεῖ ἡ ἐπιστήμη τῆς Ψυχολογίας, ἔκαμαν τὴ μεγάλη καὶ βαθιὰ ἀνατομία τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς καὶ ἔδωσαν τὴν ἀπάντηση, τὴν ὁποία ψάχνει ἀκόμα νὰ τὴ βρεῖ, (ἂν τὴ βρεῖ), ἡ Ψυχολογία. Γιὰ τὶς ἀσθένειες καὶ τὶς διαταραχὲς τῆς ψυχῆς εὐθύνεται ἡ ἁμαρτία, ἡ ὁποία εἰσβάλλει στὴν ἀνθρώπινη ψυχή, ὡς παρείσακτη κατάσταση καὶ δημιουργεῖ μια «δεύτερη φύση» στὸν ἄνθρωπο. Αὐτὸ σημαίνει διχασμὸ τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς, ὅπως διαβεβαίωσε ὁ ἀπόστολος Παῦλος, «βλέπω δὲ ἕτερον νόμον ἐν τοῖς μέλεσί μου ἀντιστρατευόμενον τῷ νόμω τοῦ νοός μου καὶ αἰχμαλωτίζοντα μὲ ἐν τῷ νόμω τῆς ἁμαρτίας τῷ ὄντι ἐν τοῖς μέλεσί μου» καὶ συνεχίζει ὁ μεγάλος ἀπόστολος, τονίζοντας τὴν τραγικότητα αὐτοῦ τοῦ ψυχικοῦ διχασμοῦ:«Ταλαίπωρος εγω ανθρωπος! τὶς μὲ ρύσεται εκ τοῦ σώματος τοῦ θανάτου τούτου;» (Ρώμ.7,23-24)! Ἡ ψυχή, χωρὶς τὴ βοήθεια τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ, δὲν μπορεῖ νὰ ἀπελευθερωθεῖ ἀπὸ τὰ δεσμὰ τῆς ἁμαρτίας καὶ νὰ ἀναχθεῖ ἀπὸ μόνη της στὸ Θεό, ὅπως ἔγραψε ἕνας μεγάλος ἀνατόμος τῆς ἀνθρώπινης ψυχῆς, ὁ ἅγιος Μακάριος Αἰγύπτιος (301-391): «τὸ μὲν γὰρ ἀντιλέγειν τὴ ἁμαρτία δύναται ἡ ψυχή, ἄνευ δὲ Θεοῦ νικῆσαι ἢ ἐκριζῶσαι τὸ κακὸν οὐ δύναται» (Ὁμιλίαι Πνευματικαὶ ΚΗ΄, PG 34, 709). Τὰ ὅρια τῆς ἀνθρώπινης ψυχικῆς δύναμης εἶναι σαφῆ. Άρα λοιπὸν τὰ ὅποια ψυχικὰ προβλήματα καὶ διαταραχές, ὄχι μόνον δὲν εἶναι ἱκανὰ νὰ δημιουργήσουν θρησκευτικὴ κατάσταση στὸν ἄνθρωπο, ἀλλὰ κυριολεκτικὰ τὸν ἀποδομοῦν. 

Τὴν θρησκευτικότητα λοιπὸν στὸν ἄνθρωπο δὲν τὴ δημιουργεῖ καμιὰ ψυχικὴ κατάσταση ἢ διαταραχή, ἀλλὰ ἡ φυσικὴ ἀνάγκη τοῦ ἀνθρώπου νὰ ἀναχθεῖ πρὸς τὸν Δημιουργό του, τὴν αἰτιότητα τῆς ὕπαρξής του. Ἡ δημιουργία του δὲν εἶναι προϊὸν τύχης, ἀλλὰ ἐπισταμένης ἐπιμέλειας τοῦ Θεοῦ (Γέν.1,26), νὰ μοιραστεῖ μὲ αὐτὸν τὴ δική Του μακαριότητα. Νὰ γίνει, μὲ τὴ δική του θέληση, κατὰ χάριν Θεός! Μόνο ἡ ὀρθόδοξη ἀνθρωπολογία μπορεῖ νὰ δώσει τὴν ὀρθότερη ἑρμηνεία γιὰ τὸ φαινόμενο ἄνθρωπος, τὴ φύση του καὶ τὸν προορισμό του, καὶ κανένας ἄλλος! 

Κλείνοντας, τὴν ἀναφορὰ μᾶς αὐτή, θὰ θέλαμε νὰ συμβουλεύσουμε ὅλους ὄσους «ἀποθεώνουν» τὴν σοφία τοῦ κόσμου καὶ τὴν ἐπιστήμη, νὰ εἶναι συγκρατημένοι, διότι ὅσο τέλεια καὶ ἂν φαντάζει μία φιλοσοφικὴ θεωρία ἢ μία ἐπιστημονικὴ ἀνακάλυψη, ὑπόκειται πάντα στὴν ἀνθρώπινη σχετικότητα. Πάμπολλοι μεγαλορρήμονες τῆς κοσμικῆς σοφίας καὶ ἐπιστήμης,«φάσκοντες εἶναι σοφοὶ ἐμωράνθησαν» (Ρώμ.1,22). Ἡ ἴδια ἡ ἐπιστήμη, μὲ τὴν πρόοδό της, τοὺς ἀναίρεσε. Αὐτὸ εἶναι ἄλλωστε ἐπιστήμη, ἡ δυναμικὴ πορεία πρὸς τὸ «εἰδέναι» καὶ ὄχι ἡ δογματικὴ προσήλωση σὲ πρόσκαιρους ὑποκειμενισμούς. Παρ’ ὅλα αὐτὰ ὅμως ἡ ἀληθινὴ ἐπιστήμη, καὶ ἐν προκειμένω καὶ ἡ Ψυχολογία, ὅταν δὲν ἔχει τὸ στοιχεῖο τῆς ἀπολυτότητας καὶ τῆς ἀλαζονείας τῶν δημιουργῶν της, μπορεῖ νὰ προσφέρει πολύτιμες ὑπηρεσίες της στὸν ἄνθρωπο. Μπορεῖ νὰ ἀποβεῖ χρήσιμη καὶ νὰ μὴν θεωρείται «ἐχθρός της θρησκείας». Καὶ ὡς «θρησκεία» ἐδῶ, δὲν ἐννοοῦμε τὶς ποικιλώνυμες θρησκεῖες τοῦ κόσμου, οἱ ὁποῖες εἶναι ἀτελῆ ἀνθρώπινα κατασκευάσματα, φορεῖς πλανῶν καὶ συχνὰ ὀλέθρων, ἀλλὰ την Ένσαρκη Ἀλήθεια, τον Κύριό μας Ἰησοῦ Χριστό, ὁ Ὁποῖος ἦρθε στὸν κόσμο, ὄχι νὰ μᾶς κάνει πιὸ «θρησκευόμενους», ἀλλὰ νὰ μᾶς συσσωματώσει στὸ πανάγιο Σῶμα Του καὶ νὰ μᾶς ὁδηγήσει στὴ σωτηρία καὶ στὴν κατὰ χάριν θέωση! 
Ἐκ τοῦ Γραφείου ἐπὶ τῶν Αἱρέσεων καὶ τῶν Παραθρησκειῶν 

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

ΚΑΝΤΕ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟΥ ΜΑΣ.