Ἱερὸν Ἡσυχαστήριον
«Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Πρόδρομος»
630 88 Μεταμόρφωση Χαλκιδικῆς
Τηλ: 2375061592 καὶ 2375061103
Πρόλογος τοῦ βιβλίου:
Tό Ἅγιον Ὄρος τοῦ Ἄθω εἶναι τόπος ἡσυχίας, ἀσκήσεως, μετανοίας καί ἀδιάλειπτης προσευχῆς καί λατρείας τοῦ Θεοῦ. Ἀποτελεῖ τόν κλῆρο καί τό περιβόλι τῆς Παναγίας, γι᾿ αὐτό ἰδιαιτέρως τιμᾶται ἡ μητέρα τοῦ Θεοῦ ἀπό τούς Ἁγιορεῖτες. Τό κοινό χαρακτηριστικό ὅλων τῶν ἀσκουμένων Πατέρων εἶναι ἡ μεγάλη ἀγάπη καί εὐλάβεια πρός τήν Παναγία, διότι αὐτή εἶναι προστάτις, τροφός, ἰατρός καί κηδεμών γι᾿ αὐτούς. Ἡ προστασία της εἶναι συνεχής καί φανερή· τά θαύματά της ἀμέτρητα· οἱ θαυματουργές εἰκόνες καί τά ἁγιάσματά της πάμπολλα· οἱ ναοί πού τιμῶνται στό ὄνομά της πάρα πολλοί. Ἐδῶ γιά πρώτη φορά ἀκούστηκε ὁ θεομητορικός ἀγγελοδίδακτος ὕμνος, τό «Ἄξιόν ἐστιν ὡς ἀληθῶς μακαρίζειν σε τήν Θεοτόκον...», πού σήμερα ψάλλεται παντοῦ, καί ἐδῶ βρίσκεται ἡ ἁγία Ζώνη της.
Ἄν τό ὄρος Σινᾶ λέγεται θεοβάδιστο, γιατί κατέβηκε καί περπάτησε σ᾿ αὐτό ὁ Θεός, τό Ἅγιον Ὄρος εἶναι καί πρέπει νά λέγεται θεοτοκοβάδιστο1. Ἐνῶ ὁ Θεός στό Σινᾶ λίγες φορές «κατέβηκε», ἀντιθέτως σέ διάστημα ὑπερχιλίων ἐτῶν... τά ἄχραντα πόδια τῆς Παναγίας πάτησαν καί ἁγίασαν τά χώματα τοῦ Ἄθω ἀναρίθμητες φορές. Εἶναι ἅγιο τό Ὄρος ἀπό τούς ὑπερφυσικούς ἀγῶνες τῶν Πατέρων πού ἀσκήτευσαν σ᾿ αὐτό, ἀλλά περισσότερο ἁγιάσθηκε καί ὀνομάσθηκε ἅγιο ἀπό τήν παρουσία, τά θαύματα καί τήν χάρη τῆς Κυρίας Θεοτόκου. Εἶναι ἅγιο διότι τό ἀφιέρωσε στόν ἑαυτό της, σάν ἰδιαίτερο κατοικητήριό της2. Ἀκόμα καί μέχρι τίς ἡμέρες μας δείχνει τήν παρουσία της σέ πολλούς Πατέρες, καί θαυματουργεῖ. Τούς δίνει εὐλογίες, τούς βοηθᾶ, τούς θεραπεύει, συνοδοιπορεῖ μαζί τους, σκουπίζει τίς αὐλές τῶν Μοναστηριῶν, κάποιους τούς ἀσπάστηκε, ἐνῶ σέ ἄλλους χάρισε τήν νοερά καί ἀδιάλειπτη προσευχή, διότι, κατά τόν ἅγιο Νικόδημο, ἡ Παναγία εἶναι, σύν τοῖς ἄλλοις, διδάσκαλος καί χορηγός τῆς νοερᾶς προσευχῆς3. Σέ αὐτήν καταφεύγουν, προσευχόμενοι στίς δυσκολίες καί στούς πειρασμούς· μέ τό ὄνομά της ἀδολεσχοῦν· ἑορτάζουν μέ ἀγρυπνία τίς ἑορτές της, πανηγυρίζοντες ἀγαλλόμενοι μέ ὕμνους καί ᾠδές θεομητορικές, γιά νά τιμήσουν τήν Κυρία καί βασίλισσα τοῦ ἱεροῦ Ἄθω, πού τόσο ἀγαποῦν, ὡς κατά χάριν μητέρα τους πνευματική. Γι᾿ αὐτό, ὅταν κάποιοι Γέροντες ἀναφέρουν τό ὄνομά της, τρέχουν τά δάκρυά τους.
Πῶς νά μήν ἀγαποῦν καί νά μήν εὐλαβοῦνται οἱ Ἁγιορεῖτες τήν Παναγία, ὅταν ἀπολαμβάνουν τήν θεομητορική στοργή της, «τήν πάντα πόθον νικῶσα», καί τήν βοήθειά της ἀνά πᾶσα στιγμή; Αὐτή, κατά τήν μαρτυρία της, φυλάγει τά σύνορα τοῦ Ἁγίου Ὄρους, αὐτή κρατᾶ βιβλία πού εἶναι γραμμένα τά ὀνόματα τῶν ἀσκουμένων Πατέρων, αὐτή γράφει στό βιβλίο τῆς ζωῆς τούς σεσωσμένους, αὐτή δίνει φλουριά στούς ψάλτες, αὐτή χαρίζει τήν εὐκαμψία στά σώματα τῶν κεκοιμημένων μοναχῶν. Ἡ Παναγία κατά τήν ὑπόσχεσή της4 θά συστήση τούς μοναχούς τοῦ Ὄρους στόν Υἱό καί Θεό της, καί θά ζητήση ἀπό Αὐτόν τήν τελεία ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν, γιά ἐκείνους πού θά τελειώσουν ἐδῶ τόν βίο τους θεαρέστως. Καί πόσα ἄλλα ἐνεργεῖ ἡ χάρη τῆς Κυρίας Θεοτόκου γιά τό ἁγιασμένο περιβόλι της καί γιά τούς Πατέρες πού ἀσκοῦνται σ᾿ αὐτό, ἀλλά καί γιά ὅλο τόν κόσμο μέ τίς ἀκοίμητες πρεσβεῖες της!
Ὁ ὅσιος Παΐσιος, ἀπαντώντας σέ ἐρώτηση γιατί οἱ Ἁγιορεῖτες τιμοῦν ὑπερβολικά τήν Παναγία, φαινομενικά πιό πολύ καί ἀπό τόν Χριστό, εἶπε: «Ἀφοῦ οἱ Ἁγιορεῖτες τόσο πολύ ἀγαποῦν καί τιμοῦν τήν Παναγία, ἄρα περισσότερο ἀγαποῦν καί εὐλαβοῦνται τόν Χριστό». Δέν εἶναι δυνατόν κάποιος πού ἀγαπᾶ τήν Παναγία, νά μήν ἀγαπᾶ καί τόν Χριστό, ὅπως καί ὅποιος ἀγαπᾶ τόν Χριστό, εἶναι ἀδύνατον νά μήν ἀγαπᾶ καί τήν Μητέρα Του. «Πᾶς ὁ ἀγαπῶν τήν γεννήσασαν ἀγαπᾷ καί τόν γεγεννημένον ἐξ αὐτῆς»5.
Ἄν τό ὄρος Σινᾶ λέγεται θεοβάδιστο, γιατί κατέβηκε καί περπάτησε σ᾿ αὐτό ὁ Θεός, τό Ἅγιον Ὄρος εἶναι καί πρέπει νά λέγεται θεοτοκοβάδιστο1. Ἐνῶ ὁ Θεός στό Σινᾶ λίγες φορές «κατέβηκε», ἀντιθέτως σέ διάστημα ὑπερχιλίων ἐτῶν... τά ἄχραντα πόδια τῆς Παναγίας πάτησαν καί ἁγίασαν τά χώματα τοῦ Ἄθω ἀναρίθμητες φορές. Εἶναι ἅγιο τό Ὄρος ἀπό τούς ὑπερφυσικούς ἀγῶνες τῶν Πατέρων πού ἀσκήτευσαν σ᾿ αὐτό, ἀλλά περισσότερο ἁγιάσθηκε καί ὀνομάσθηκε ἅγιο ἀπό τήν παρουσία, τά θαύματα καί τήν χάρη τῆς Κυρίας Θεοτόκου. Εἶναι ἅγιο διότι τό ἀφιέρωσε στόν ἑαυτό της, σάν ἰδιαίτερο κατοικητήριό της2. Ἀκόμα καί μέχρι τίς ἡμέρες μας δείχνει τήν παρουσία της σέ πολλούς Πατέρες, καί θαυματουργεῖ. Τούς δίνει εὐλογίες, τούς βοηθᾶ, τούς θεραπεύει, συνοδοιπορεῖ μαζί τους, σκουπίζει τίς αὐλές τῶν Μοναστηριῶν, κάποιους τούς ἀσπάστηκε, ἐνῶ σέ ἄλλους χάρισε τήν νοερά καί ἀδιάλειπτη προσευχή, διότι, κατά τόν ἅγιο Νικόδημο, ἡ Παναγία εἶναι, σύν τοῖς ἄλλοις, διδάσκαλος καί χορηγός τῆς νοερᾶς προσευχῆς3. Σέ αὐτήν καταφεύγουν, προσευχόμενοι στίς δυσκολίες καί στούς πειρασμούς· μέ τό ὄνομά της ἀδολεσχοῦν· ἑορτάζουν μέ ἀγρυπνία τίς ἑορτές της, πανηγυρίζοντες ἀγαλλόμενοι μέ ὕμνους καί ᾠδές θεομητορικές, γιά νά τιμήσουν τήν Κυρία καί βασίλισσα τοῦ ἱεροῦ Ἄθω, πού τόσο ἀγαποῦν, ὡς κατά χάριν μητέρα τους πνευματική. Γι᾿ αὐτό, ὅταν κάποιοι Γέροντες ἀναφέρουν τό ὄνομά της, τρέχουν τά δάκρυά τους.
Πῶς νά μήν ἀγαποῦν καί νά μήν εὐλαβοῦνται οἱ Ἁγιορεῖτες τήν Παναγία, ὅταν ἀπολαμβάνουν τήν θεομητορική στοργή της, «τήν πάντα πόθον νικῶσα», καί τήν βοήθειά της ἀνά πᾶσα στιγμή; Αὐτή, κατά τήν μαρτυρία της, φυλάγει τά σύνορα τοῦ Ἁγίου Ὄρους, αὐτή κρατᾶ βιβλία πού εἶναι γραμμένα τά ὀνόματα τῶν ἀσκουμένων Πατέρων, αὐτή γράφει στό βιβλίο τῆς ζωῆς τούς σεσωσμένους, αὐτή δίνει φλουριά στούς ψάλτες, αὐτή χαρίζει τήν εὐκαμψία στά σώματα τῶν κεκοιμημένων μοναχῶν. Ἡ Παναγία κατά τήν ὑπόσχεσή της4 θά συστήση τούς μοναχούς τοῦ Ὄρους στόν Υἱό καί Θεό της, καί θά ζητήση ἀπό Αὐτόν τήν τελεία ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν, γιά ἐκείνους πού θά τελειώσουν ἐδῶ τόν βίο τους θεαρέστως. Καί πόσα ἄλλα ἐνεργεῖ ἡ χάρη τῆς Κυρίας Θεοτόκου γιά τό ἁγιασμένο περιβόλι της καί γιά τούς Πατέρες πού ἀσκοῦνται σ᾿ αὐτό, ἀλλά καί γιά ὅλο τόν κόσμο μέ τίς ἀκοίμητες πρεσβεῖες της!
Ὁ ὅσιος Παΐσιος, ἀπαντώντας σέ ἐρώτηση γιατί οἱ Ἁγιορεῖτες τιμοῦν ὑπερβολικά τήν Παναγία, φαινομενικά πιό πολύ καί ἀπό τόν Χριστό, εἶπε: «Ἀφοῦ οἱ Ἁγιορεῖτες τόσο πολύ ἀγαποῦν καί τιμοῦν τήν Παναγία, ἄρα περισσότερο ἀγαποῦν καί εὐλαβοῦνται τόν Χριστό». Δέν εἶναι δυνατόν κάποιος πού ἀγαπᾶ τήν Παναγία, νά μήν ἀγαπᾶ καί τόν Χριστό, ὅπως καί ὅποιος ἀγαπᾶ τόν Χριστό, εἶναι ἀδύνατον νά μήν ἀγαπᾶ καί τήν Μητέρα Του. «Πᾶς ὁ ἀγαπῶν τήν γεννήσασαν ἀγαπᾷ καί τόν γεγεννημένον ἐξ αὐτῆς»5.
* * *
Ἡ Θεοτόκος εἶναι ἡ προγνωσθεῖσα, ἡ προεκλεχθεῖσα, ἡ προφητευθεῖσα καί ἡ προτυπωθεῖσα γυνή, διά τῆς ὁποίας πραγματοποιήθηκε ἡ προαιώνια βουλή τοῦ Θεοῦ, καί φανερώθηκε στούς ἀνθρώπους ὁ ἐνανθρωπήσας Θεός Λόγος. Δι᾿ αὐτῆς προῆλθε ἡ σωτηρία μας, διότι ἐγέννησε τόν Σωτήρα μας Χριστό. Ἔγινε ἡ χώρα τοῦ Ἀχωρήτου, διότι στήν θεοδόχο γαστέρα της χώρησε τόν Ἀχώρητο, καί ἔδωσε σάρκα στόν ἄσαρκο Λόγο. «Ὁ Θεός, πού ἔχει θρόνο τόν οὐρανό καί ὑποπόδιο τήν γῆ, ἔκανε τήν κοιλία τῆς δούλης Του (Μαρίας) εὐρύχωρη κατοικία, καί μέσα σέ αὐτήν πραγματοποίησε τό καινότατο μυστήριο. Διότι, ἐνῶ ἦταν Θεός, ἔγινε ἄνθρωπος»6. Ἔτσι, ἡ Παναγία ἔγινε «διάκονος τῶν θείων μυστηρίων», ἀλλά καί ἡ ἴδια «ἔγινε μυστήριο, παραμένει μέχρι σήμερα μυστήριο καί ποτέ δέν θά παύση νά εἶναι μυστήριο»7. Εἶναι ἡ Θεογεννήτρια8, ἡ «καλλονή τοῦ Ἰακώβ», ἡ ἔμψυχη κιβωτός τῆς χάριτος, ὁ καθαρώτατος καί ἁγιώτατος ναός τοῦ Σωτῆρος, τό καύχημα τοῦ ἀνθρωπίνου γένους, ἡ «παγκόσμιος δόξα», «τό τῆς σωτηρίας ἡμῶν ἐργαστήριον»9. Ὑπῆρξε ἡ Θεοτόκος ἱερώτερη τοῦ ἱεροῦ, ἁγιώτερη ἀπό τά Ἅγια τῶν ἁγίων, τιμιώτερη τῶν Χερουβίμ, ἐνδοξότερη τῶν Σεραφίμ καί ἀνώτερη πάσης τῆς κτίσεως. Αὐτήν προεκήρυξαν οἱ Προφῆτες, αὐτήν διακόνησαν οἱ Ἄγγελοι, αὐτήν ὑπηρέτησαν οἱ Ἀπόστολοι, αὐτήν προσκυνοῦν ὅλοι οἱ Ἅγιοι, σέ αὐτήν καταφεύγουν ὅλοι οἱ χριστιανοί, ἐπειδή ἔγινε μητέρα τοῦ Θεοῦ.
Γι᾿ αὐτό ἡ Θεοτόκος κατέχει στήν λατρεία, στήν θεολογία καί στήν τέχνη κεντρική θέση, καί βρίσκεται στό ἐπίκεντρο τοῦ χριστολογικοῦ δόγματος. «Δέν ὑπάρχει πτυχή τῆς Ὀρθοδοξίας, δέν ὑπάρχει μόριο καί περιοχή τῆς θεομόρφου οὐσίας της, ἐπί τῆς ὁποίας νά μήν ἀνακλᾶ θαυμασίως τό δόγμα καί ἡ παράδοση τῆς Ἀπειρογάμου. Τόσο στενά συνυφαίνονται Θεοτόκος καί Ὀρθοδοξία, ὥστε νά μή δύναται ἡ μία νά ὑπάρξη ἄνευ τῆς ταυτοχρόνου συνυπάρξεως τῆς ἑτέρας»10. Στό νοητό στερέωμα τῆς Ἐκκλησίας μας, μετά ἀπό τόν Ἥλιο τῆς δικαιοσύνης Χριστό, λάμπει ἡ Παναγία μας, πού μοιάζει μέ τήν ὁλόφωτη σελήνη, ἐνῶ οἱ Ἅγιοι μέ ἀστέρια. Ὅσο φωτεινότερη εἶναι ἡ σελήνη ἀπό τ᾿ ἀστέρια, τόσο διαφέρει καί ὑπερέχει ἡ Παναγία ἀπό ὅλους τούς Ἁγίους. Κατέχει «τά δευτερεῖα τῆς Ἁγίας Τριάδος», καί εἶναι ἡ μόνη πού μέ τό σῶμα της ἀναστημένο βρίσκεται στήν βασιλεία τοῦ Θεοῦ, παρισταμένη ὑπέρλαμπρη καί θεοδόξαστη στά δεξιά τοῦ Υἱοῦ της, καί μεσιτεύει γιά ὅλον τόν κόσμο.
Ὅλοι οἱ Ἅγιοι εἶναι φιλοθεομητορικοί, διότι ἀγαποῦν ὑπερβολικά τήν μητέρα τοῦ Θεοῦ. Μέσα τους ἔκαιγε τό ἐγκάρδιο παρθενικό πῦρ, πού τούς παρακινοῦσε νά ὑμνοῦν ἀκορέστως μέ ὕμνους καί ἐγκωμιαστικούς λόγους τήν Παρθενομήτορα. Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός, ὅταν μιλοῦσε γιά τήν Θεοτόκο, ἀπό τόν πολύ πόθο του πρός αὐτήν, δέν ἠδύνατο νά τελειώση τόν λόγο του11. Ἔλεγε ἐξομολογητικά: «Ἐξαγορεύω αὐτό πού ἔπαθα. Κατακαίομαι ὁλόκληρος ἀπό τήν φλόγα τοῦ ὁλόθερμου πόθου μου (γιά τήν Παναγία), μέ κυριεύει φρίκη καί χύνω χαρμόσυνα δάκρυα»12. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς ἀναφέρει: «Περισσότερο ἀπό κάθε ἄλλο θέμα, χρεωστῶ καί ἀγαπῶ νά διηγοῦμαι στήν Ἐκκλησία τά μεγαλεῖα τῆς Ἀειπάρθενης καί Θεομήτορος»13. Καί μόνη ἡ μνήμη της ἁγιάζει καί ἡ ἐπίκληση τοῦ ὀνόματός της σώζει.
Γι᾿ αὐτό ὅλοι οἱ χριστιανοί, καί εἰδικά τό ρωμαίϊκο γένος μας, ἀγαποῦν καί τιμοῦν τήν Θεοτόκο καί μητέρα τοῦ Θεοῦ. Ἡ βασιλεύουσα Πόλις σέ αὐτήν εἶναι ἀφιερωμένη, καθώς ἐπίσης καί ἀμέτρητοι ναοί καί 120 Μοναστήρια τῆς Ἑλλάδος τιμῶνται στό ὄνομά της. Ἡ πατρίδα μας βρίθει ἀπό προσκυνήματα θεομητορικά, ἀπό θαυματουργές εἰκόνες καί ἁγιάσματα τῆς Παναγίας. Τά ὀνόματά της δίνονται σέ ἀναρίθμητους ἀνθρώπους, ἀπό εὐλάβεια καί τιμή πρός τήν Παναγία. Στίς ἐθνικές περιπέτειες, ἡ Θεοτόκος ὡς ὑπέρμαχος Στρατηγός καί ὡς ἁγία Σκέπη, βοήθησε καί ἔσωσε τό γένος πού τήν τιμᾶ καί τήν ἐπικαλεῖται. Ἡ μεσιτεία της εἶναι ἰσχυρή, ἡ δύναμή της ἀκαταμάχητη καί ἡ βοήθειά της ταχύτατη γιά ὅποιον τήν ἐπικαλεῖται.
Γι᾿ αὐτό ἡ Θεοτόκος κατέχει στήν λατρεία, στήν θεολογία καί στήν τέχνη κεντρική θέση, καί βρίσκεται στό ἐπίκεντρο τοῦ χριστολογικοῦ δόγματος. «Δέν ὑπάρχει πτυχή τῆς Ὀρθοδοξίας, δέν ὑπάρχει μόριο καί περιοχή τῆς θεομόρφου οὐσίας της, ἐπί τῆς ὁποίας νά μήν ἀνακλᾶ θαυμασίως τό δόγμα καί ἡ παράδοση τῆς Ἀπειρογάμου. Τόσο στενά συνυφαίνονται Θεοτόκος καί Ὀρθοδοξία, ὥστε νά μή δύναται ἡ μία νά ὑπάρξη ἄνευ τῆς ταυτοχρόνου συνυπάρξεως τῆς ἑτέρας»10. Στό νοητό στερέωμα τῆς Ἐκκλησίας μας, μετά ἀπό τόν Ἥλιο τῆς δικαιοσύνης Χριστό, λάμπει ἡ Παναγία μας, πού μοιάζει μέ τήν ὁλόφωτη σελήνη, ἐνῶ οἱ Ἅγιοι μέ ἀστέρια. Ὅσο φωτεινότερη εἶναι ἡ σελήνη ἀπό τ᾿ ἀστέρια, τόσο διαφέρει καί ὑπερέχει ἡ Παναγία ἀπό ὅλους τούς Ἁγίους. Κατέχει «τά δευτερεῖα τῆς Ἁγίας Τριάδος», καί εἶναι ἡ μόνη πού μέ τό σῶμα της ἀναστημένο βρίσκεται στήν βασιλεία τοῦ Θεοῦ, παρισταμένη ὑπέρλαμπρη καί θεοδόξαστη στά δεξιά τοῦ Υἱοῦ της, καί μεσιτεύει γιά ὅλον τόν κόσμο.
Ὅλοι οἱ Ἅγιοι εἶναι φιλοθεομητορικοί, διότι ἀγαποῦν ὑπερβολικά τήν μητέρα τοῦ Θεοῦ. Μέσα τους ἔκαιγε τό ἐγκάρδιο παρθενικό πῦρ, πού τούς παρακινοῦσε νά ὑμνοῦν ἀκορέστως μέ ὕμνους καί ἐγκωμιαστικούς λόγους τήν Παρθενομήτορα. Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός, ὅταν μιλοῦσε γιά τήν Θεοτόκο, ἀπό τόν πολύ πόθο του πρός αὐτήν, δέν ἠδύνατο νά τελειώση τόν λόγο του11. Ἔλεγε ἐξομολογητικά: «Ἐξαγορεύω αὐτό πού ἔπαθα. Κατακαίομαι ὁλόκληρος ἀπό τήν φλόγα τοῦ ὁλόθερμου πόθου μου (γιά τήν Παναγία), μέ κυριεύει φρίκη καί χύνω χαρμόσυνα δάκρυα»12. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς ἀναφέρει: «Περισσότερο ἀπό κάθε ἄλλο θέμα, χρεωστῶ καί ἀγαπῶ νά διηγοῦμαι στήν Ἐκκλησία τά μεγαλεῖα τῆς Ἀειπάρθενης καί Θεομήτορος»13. Καί μόνη ἡ μνήμη της ἁγιάζει καί ἡ ἐπίκληση τοῦ ὀνόματός της σώζει.
Γι᾿ αὐτό ὅλοι οἱ χριστιανοί, καί εἰδικά τό ρωμαίϊκο γένος μας, ἀγαποῦν καί τιμοῦν τήν Θεοτόκο καί μητέρα τοῦ Θεοῦ. Ἡ βασιλεύουσα Πόλις σέ αὐτήν εἶναι ἀφιερωμένη, καθώς ἐπίσης καί ἀμέτρητοι ναοί καί 120 Μοναστήρια τῆς Ἑλλάδος τιμῶνται στό ὄνομά της. Ἡ πατρίδα μας βρίθει ἀπό προσκυνήματα θεομητορικά, ἀπό θαυματουργές εἰκόνες καί ἁγιάσματα τῆς Παναγίας. Τά ὀνόματά της δίνονται σέ ἀναρίθμητους ἀνθρώπους, ἀπό εὐλάβεια καί τιμή πρός τήν Παναγία. Στίς ἐθνικές περιπέτειες, ἡ Θεοτόκος ὡς ὑπέρμαχος Στρατηγός καί ὡς ἁγία Σκέπη, βοήθησε καί ἔσωσε τό γένος πού τήν τιμᾶ καί τήν ἐπικαλεῖται. Ἡ μεσιτεία της εἶναι ἰσχυρή, ἡ δύναμή της ἀκαταμάχητη καί ἡ βοήθειά της ταχύτατη γιά ὅποιον τήν ἐπικαλεῖται.
* * *
Στήν Θεοτόκο καί μητέρα τοῦ Θεοῦ, τήν προστασία τοῦ γένους μας, ἀναφέρεται καί τό παρόν εὐτελές θεομητορικό πόνημα. Γράφτηκε κατά παράκληση καί ἐπιμονή ἀγαπητῶν Πατέρων καί ἀδελφῶν, καί κατ᾿ ἐντολή καί κανόνα ἀγαπητοῦ συλλειτουργοῦ, καί ἐτελειώθη μέ τίς εὐχές τους καί τήν συνέργεια τῆς κεχαριτωμένης Θεοτόκου. Οἱ πηγές τῆς ἐργασίας εἶναι ἡ Ἁγία Γραφή καί ἡ παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας, ὅπως εἶναι διατυπωμένη στήν ὑμνολογία καί στήν πατερική θεολογία, κυρίως στούς ἐγκωμιαστικούς θεομητορικούς λόγους. Οἱ θεοφόροι Πατέρες κατενόησαν τό βάθος τῆς Ἁγίας Γραφῆς, καί ἑρμήνευσαν σωστά τίς προφητεῖες καί προτυπώσεις πού ἀναφέρονται στό πρόσωπό της· ἰδιαιτέρως οἱ Παλαιστίνιοι Ἅγιοι, γνώριζαν πολύ καλά τήν παράδοση τῆς Ἐκκλησίας γιά τήν Θεοτόκο. Ἀκόμη, κάποιοι Ἅγιοι εἶδαν ἐν πνεύματι καί ἐν ὁράματι τά θεῖα γεγονότα τῶν Παθῶν καί τῆς Σταυρώσεως, στά ὁποῖα παρίστατο συμπάσχουσα μέ τόν Υἱό της καί ἡ Θεοτόκος. Ἄκουσαν μάλιστα τόν ἦχο τοῦ φραγγελίου καί μέτρησαν τίς μαστιγώσεις!
Ἡ ἐργασία διαρθρώνεται σέ τρία μέρη. Στό πρῶτο ἀναφέρονται προφητεῖες καί προτυπώσεις γιά τήν Θεοτόκο. Στήν Παναγία ἀνακεφαλαιώνεται ἡ ἱερά Ἱστορία καί ἐκπληρώνονται οἱ τύποι καί οἱ προτυπώσεις τῆς Π. Διαθήκης. Τό κέντρο, τό τέλος καί ὁ σκοπός ὅλου τοῦ νόμου, τῶν προφητειῶν καί τῶν προτυπώσεων ἀποτελεῖ ἡ Θεοτόκος καί ὁ σαρκωθείς ἀπό αὐτήν Θεός Λόγος14.
Στό δεύτερο μέρος παρουσιάζεται ὁ ἐπί γῆς θαυμαστός καί θεοειδής βίος της, πού εἶναι ἀναπόσπαστος ἀπό τήν ζωή τοῦ Υἱοῦ της. Τό πρόσωπο τῆς μητρός τοῦ Κυρίου εἶναι ἄρρηκτα συνδεδεμένο μέ τό πρόσωπο τοῦ Υἱοῦ της. Ὅλα τῆς Θεοτόκου ἔχουν σχέση μέ τόν θεάνθρωπο Υἱό της καί ὅλα τά Θεομητορικά ἀναφέρονται στόν Χριστό, στήν ζωή Του καί τό σωτήριο ἔργο Του. Ὄχι μόνο εἶναι παροῦσα στήν δημόσια δράση τοῦ Ἰησοῦ, ἀλλά κατέχει καί πρωτεύουσα θέση στό μυστήριο τῆς σωτηρίας, καί κεντρική θέση στό μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας, λόγῳ τῆς θεοτοκίας της.
«Ὁλόκληρη ἡ θεανθρώπινη οἰκονομία τῆς σωτηρίας συντελεῖται διά τῆς Θεοτόκου καί διά τοῦ θείου Υἱοῦ της. Τό σωτηριῶδες λυτρωτικό ἔργο τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ εἶναι ἀδιαχώριστο ἀπό τήν Παναγία»15. Ὅλα τῆς Θεοτόκου εἶναι χριστολογικά. Δηλαδή, ὅλα ἀναφέρονται στόν Χριστό καί συνδέονται μέ τό μυστήριο τῆς ἐνανθρωπήσεως, χωρίς αὐτόνομη Μαριολογία. «Ἡ Θεοτόκος δέν ἐνεργεῖ καί δέν δοξάζεται αὐτονομημένα καί ἀνεξάρτητα ἀπό τόν Υἱό τοῦ Θεοῦ καί Σωτήρα Χριστό. Ἡ ὀρθόδοξη περί Θεοτόκου διδασκαλία συνδέεται οὐσιαστικά καί ὀργανικά μέ τήν ὀρθόδοξη χριστολογία καί κατ᾿ ἐπέκταση μέ τήν ὀρθόδοξη σωτηριολογία»16. Γι᾿ αὐτό, «δι᾿ ὧν τόν Εὐεργέτην δοξάζομεν καί τήν Αὐτοῦ Μητέρα συνδοξάζομεν»17.
Τέλος, στό τρίτο μέρος ἑρμηνεύονται πατερικῶς τά μεγαλεῖα της, καί γίνεται θεολογική ἐμβάθυνση στό θεομητορικό μυστήριο. Ἡ Θεοτόκος ἀναδείχθηκε τό τελειότατο πρόσωπο τῆς ἀνθρωπότητος, λόγῳ τῆς ἀναμαρτησίας της, ὁ καινός ἄνθρωπος, διότι ἀνεστήθη πρό τῆς κοινῆς ἀναστάσεως, καί ὁ μεγαλύτερος εὐεργέτης μας, διότι γέννησε τόν Σωτήρα μας.
Δέν ἀναφέρονται θαύματα, ναοί ὀνομαστοί, προσκυνήματα καί ἁγιάσματα, οὔτε εἰκόνες θαυματουργές, διότι εἶναι ἀδύνατη ἡ καταγραφή τους. Κυρίως μᾶς ἐνδιαφέρει τό πρόσωπο τῆς Θεοτόκου, ὁ θαυμαστός βίος της καί τά μεγαλεῖα της. Ἀπό τήν εἰκονογραφία ἐπιλέχθηκαν χαρακτηριστικές εἰκόνες τῶν σημαντικότερων γεγονότων τοῦ βίου της.
Κατεβλήθη προσπάθεια μέσα ἀπό μιά σύνθεση προφητειῶν, ἱστορικῶν θεομητορικῶν γεγονότων καί θεολογικῶν πατερικῶν σχολίων, νά ἀναδειχθῆ ἀμυδρῶς τό ἀπαράμιλλο, τό μοναδικό, τό ἀνυπέρβλητο πρόσωπο «τῆς Παναγίας, ἀχράντου, ὑπερευλογημένης, ἐνδόξου, Δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου καί Ἀειπαρθένου Μαρίας», ἧς ταῖς πρεσβείαις τύχοιμεν τῆς σωτηρίας. Ἀμήν.
Ἡ ἐργασία διαρθρώνεται σέ τρία μέρη. Στό πρῶτο ἀναφέρονται προφητεῖες καί προτυπώσεις γιά τήν Θεοτόκο. Στήν Παναγία ἀνακεφαλαιώνεται ἡ ἱερά Ἱστορία καί ἐκπληρώνονται οἱ τύποι καί οἱ προτυπώσεις τῆς Π. Διαθήκης. Τό κέντρο, τό τέλος καί ὁ σκοπός ὅλου τοῦ νόμου, τῶν προφητειῶν καί τῶν προτυπώσεων ἀποτελεῖ ἡ Θεοτόκος καί ὁ σαρκωθείς ἀπό αὐτήν Θεός Λόγος14.
Στό δεύτερο μέρος παρουσιάζεται ὁ ἐπί γῆς θαυμαστός καί θεοειδής βίος της, πού εἶναι ἀναπόσπαστος ἀπό τήν ζωή τοῦ Υἱοῦ της. Τό πρόσωπο τῆς μητρός τοῦ Κυρίου εἶναι ἄρρηκτα συνδεδεμένο μέ τό πρόσωπο τοῦ Υἱοῦ της. Ὅλα τῆς Θεοτόκου ἔχουν σχέση μέ τόν θεάνθρωπο Υἱό της καί ὅλα τά Θεομητορικά ἀναφέρονται στόν Χριστό, στήν ζωή Του καί τό σωτήριο ἔργο Του. Ὄχι μόνο εἶναι παροῦσα στήν δημόσια δράση τοῦ Ἰησοῦ, ἀλλά κατέχει καί πρωτεύουσα θέση στό μυστήριο τῆς σωτηρίας, καί κεντρική θέση στό μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας, λόγῳ τῆς θεοτοκίας της.
«Ὁλόκληρη ἡ θεανθρώπινη οἰκονομία τῆς σωτηρίας συντελεῖται διά τῆς Θεοτόκου καί διά τοῦ θείου Υἱοῦ της. Τό σωτηριῶδες λυτρωτικό ἔργο τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ εἶναι ἀδιαχώριστο ἀπό τήν Παναγία»15. Ὅλα τῆς Θεοτόκου εἶναι χριστολογικά. Δηλαδή, ὅλα ἀναφέρονται στόν Χριστό καί συνδέονται μέ τό μυστήριο τῆς ἐνανθρωπήσεως, χωρίς αὐτόνομη Μαριολογία. «Ἡ Θεοτόκος δέν ἐνεργεῖ καί δέν δοξάζεται αὐτονομημένα καί ἀνεξάρτητα ἀπό τόν Υἱό τοῦ Θεοῦ καί Σωτήρα Χριστό. Ἡ ὀρθόδοξη περί Θεοτόκου διδασκαλία συνδέεται οὐσιαστικά καί ὀργανικά μέ τήν ὀρθόδοξη χριστολογία καί κατ᾿ ἐπέκταση μέ τήν ὀρθόδοξη σωτηριολογία»16. Γι᾿ αὐτό, «δι᾿ ὧν τόν Εὐεργέτην δοξάζομεν καί τήν Αὐτοῦ Μητέρα συνδοξάζομεν»17.
Τέλος, στό τρίτο μέρος ἑρμηνεύονται πατερικῶς τά μεγαλεῖα της, καί γίνεται θεολογική ἐμβάθυνση στό θεομητορικό μυστήριο. Ἡ Θεοτόκος ἀναδείχθηκε τό τελειότατο πρόσωπο τῆς ἀνθρωπότητος, λόγῳ τῆς ἀναμαρτησίας της, ὁ καινός ἄνθρωπος, διότι ἀνεστήθη πρό τῆς κοινῆς ἀναστάσεως, καί ὁ μεγαλύτερος εὐεργέτης μας, διότι γέννησε τόν Σωτήρα μας.
Δέν ἀναφέρονται θαύματα, ναοί ὀνομαστοί, προσκυνήματα καί ἁγιάσματα, οὔτε εἰκόνες θαυματουργές, διότι εἶναι ἀδύνατη ἡ καταγραφή τους. Κυρίως μᾶς ἐνδιαφέρει τό πρόσωπο τῆς Θεοτόκου, ὁ θαυμαστός βίος της καί τά μεγαλεῖα της. Ἀπό τήν εἰκονογραφία ἐπιλέχθηκαν χαρακτηριστικές εἰκόνες τῶν σημαντικότερων γεγονότων τοῦ βίου της.
Κατεβλήθη προσπάθεια μέσα ἀπό μιά σύνθεση προφητειῶν, ἱστορικῶν θεομητορικῶν γεγονότων καί θεολογικῶν πατερικῶν σχολίων, νά ἀναδειχθῆ ἀμυδρῶς τό ἀπαράμιλλο, τό μοναδικό, τό ἀνυπέρβλητο πρόσωπο «τῆς Παναγίας, ἀχράντου, ὑπερευλογημένης, ἐνδόξου, Δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου καί Ἀειπαρθένου Μαρίας», ἧς ταῖς πρεσβείαις τύχοιμεν τῆς σωτηρίας. Ἀμήν.
Παραπομπές:
1. Ἡ παράδοση ὅτι ἡ Παναγία ἐπισκέφθηκε, ὅταν ζοῦσε,
τόν Ἄθωνα μέ τόν ἅγιο Ἰωάννη τόν Θεολόγο, δέν μαρτυρεῖται ἀπό ἀρχαῖες
γραπτές πηγές, ἀλλά ἀπό Ρωσσικές πηγές τοῦ ΙΕ΄ αἰῶνα. «Οὐδείς τῶν ἱστορικῶν οὐδέ τῶν συγχρόνων τῇ Ὑπεραγίᾳ Θεοτόκῳ οὐδέν ἀναφέρει περί
τῆς ἐλεύσεως αὐτῆς εἰς τόν Ἄθω» (Σμυρνάκη Γερασίμου, Τό Ἅγιον Ὄρος, Ἐκδ.
Πανσέληνος, Ἅγ. Ὄρος 1988, σ. 15).
2. Βλ. Ἁγ. Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, Λόγ. εἰς τόν θαυμαστόν καί ἰσάγγελον βίον τοῦ ὁσίου καί θεοφόρου Πατρός ἡμῶν Πέτρου, τοῦ ἐν τῷ Ἁγίῳ Ὄρει τοῦ Ἄθω ἀσκήσαντος, κεφ. ια΄, PG 150, 1005B.
2. Βλ. Ἁγ. Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, Λόγ. εἰς τόν θαυμαστόν καί ἰσάγγελον βίον τοῦ ὁσίου καί θεοφόρου Πατρός ἡμῶν Πέτρου, τοῦ ἐν τῷ Ἁγίῳ Ὄρει τοῦ Ἄθω ἀσκήσαντος, κεφ. ια΄, PG 150, 1005B.
3. Βλ. Κῆπος Χαρίτων, σ. 215.
4. Βλ. Ἁγ. Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, Λόγ. Εἰς τόν
θαυμαστόν καί ἰσάγγελον βίον τοῦ ὁσίου καί θεοφόρου Πατρός ἡμῶν Πέτρου,
τοῦ ἐν τῷ Ἁγίῳ Ὄρει τοῦ Ἄθω ἀσκήσαντος, κεφ. ια΄, PG 150, 1005B.
5. Πρβλ. Α’ Ἰωάν. ε΄, 1.
5. Πρβλ. Α’ Ἰωάν. ε΄, 1.
6. Ἁγ. Δαμασκηνοῦ, Λόγ. Α΄, Εἰς τήν Κοίμησιν τῆς Θεοτόκου, ΕΠΕ 9, σ. 254.
7. Βασιλείου Σελευκείας, Ὁμ. Εἰς τόν Εὐαγγελισμόν, PG 85, 445BC.
8. Ἡ λέξη Θεογεννήτωρ ἤ Θεογεννήτρια, ἡ ὁποία ἀποτελεῖ καί τόν τίτλο τοῦ βιβλίου, εἶναι συνώνυμη καί ἰσοδύναμη μέ τήν λέξη Θεοτόκος. Ὑπάρχει στήν Παρακλητική, γενικά στήν ὑμνολογία καί στούς πατερικούς Θεομητορικούς λόγους. Στό Θεοτοκάριον σχεδόν ὅλοι οἱ ὑμνογράφοι χρησιμοποιοῦν τήν λέξη Θεογεννήτωρ ἤ Θεογεννήτρια.
7. Βασιλείου Σελευκείας, Ὁμ. Εἰς τόν Εὐαγγελισμόν, PG 85, 445BC.
8. Ἡ λέξη Θεογεννήτωρ ἤ Θεογεννήτρια, ἡ ὁποία ἀποτελεῖ καί τόν τίτλο τοῦ βιβλίου, εἶναι συνώνυμη καί ἰσοδύναμη μέ τήν λέξη Θεοτόκος. Ὑπάρχει στήν Παρακλητική, γενικά στήν ὑμνολογία καί στούς πατερικούς Θεομητορικούς λόγους. Στό Θεοτοκάριον σχεδόν ὅλοι οἱ ὑμνογράφοι χρησιμοποιοῦν τήν λέξη Θεογεννήτωρ ἤ Θεογεννήτρια.
9. Ἁγ. Δαμασκηνοῦ, Λόγ. Γ΄, Εἰς τήν Κοίμησιν τῆς Θεοτόκου, PG 96, 761B.
10. Θεοδώρου Ἀνδρέου, Ἡ κόρη τῆς Βασιλείας, σ. 185.
10. Θεοδώρου Ἀνδρέου, Ἡ κόρη τῆς Βασιλείας, σ. 185.
11. Βλ. Ἁγ. Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, Λόγ. Γ΄, Εἰς τήν Κοίμησιν τῆς Θεοτόκου, ΕΠΕ 9, σ. 319‒321 καί 333.
12. Ἁγ. Δαμασκηνοῦ, Λόγ. Β΄, Εἰς τήν Κοίμησιν τῆς Θεοτόκου, ΕΠΕ 9, σ. 285.
13. Ἁγ. Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, Ὁμ. ΛΖ΄, Εἰς τήν Κοίμησιν τῆς Θεοτόκου, PG 151, 460D.
13. Ἁγ. Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, Ὁμ. ΛΖ΄, Εἰς τήν Κοίμησιν τῆς Θεοτόκου, PG 151, 460D.
14. Βλ. Ἁγ. Νικοδήμου, Ἑορτοδρόμιον, τόμ. Α΄, σ. 424.
15. Ἁγ. Ἰουστίνου, Δογματική, σ. 827.
16. Τσίγκου Α. Βασιλείου, Ἡ διαμόρφωση τοῦ ὅρου «Θεοτόκος»... καί ἡ σημασία του, Ἀνάτυπον, ἀπό τήν Ἐπιστημονική Ἐπετηρίδα τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ ΑΠΘ, Θεσσαλονίκη 2001, τόμ. 7, σ. 196.
17. Βασιλείου Σελευκείας, Ὁμ. Εἰς τόν Εὐαγγελισμόν, PG 85, 432C.
15. Ἁγ. Ἰουστίνου, Δογματική, σ. 827.
16. Τσίγκου Α. Βασιλείου, Ἡ διαμόρφωση τοῦ ὅρου «Θεοτόκος»... καί ἡ σημασία του, Ἀνάτυπον, ἀπό τήν Ἐπιστημονική Ἐπετηρίδα τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ ΑΠΘ, Θεσσαλονίκη 2001, τόμ. 7, σ. 196.
17. Βασιλείου Σελευκείας, Ὁμ. Εἰς τόν Εὐαγγελισμόν, PG 85, 432C.
Κεντρική - ἀποκλειστικὴ διάθεση:
Ἱερὸν Ἡσυχαστήριον
«Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Πρόδρομος»
630 88 Μεταμόρφωση Χαλκιδικῆς
Τηλέφωνον: 2375061592 καὶ 2375061103
Τηλεομοιότυπον (FAX): 2375061103
Ἱερὸν Ἡσυχαστήριον
«Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Πρόδρομος»
630 88 Μεταμόρφωση Χαλκιδικῆς
Τηλέφωνον: 2375061592 καὶ 2375061103
Τηλεομοιότυπον (FAX): 2375061103
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου