Ἐδῶ Χειμάρρα

Γράφει ἡ Εἰρήνη Ἀλυκάκη

Γιὰ ὅλους τους φίλους ποὺ ρωτανὲ τί συμβαίνει στὴν Χειμάρρα.

Ὅταν ἡ κυβέρνηση τῆς Ἀλβανίας πρὶν ἀπὸ δύο χρόνια ξεκίνησε ἕνα σχέδιο ἀστικῆς ἀνάπλασης, κατεδαφίστηκαν κάποια κτίρια ἐμπορικῆς χρήσεως στὸ κέντρο τῆς Χειμάρρας. Ἠτᾶν φρικτό. Καὶ βίαιο. Γρήγορα ὅμως ξεχαστηκέ, βοήθησε βέβαιά το ὅτι οἱ ἰδιοκτῆτες ‘μετακόμισαν’, μετανάστευσαν ἐκεῖ ποὺ τὸ ἀποκαλοῦμε Δύση. Ἔτσι βρεθηκαμὲ μὲ ἕνα καινούργιο παραλιακὸ μέτωπο στρωμένο μὲ φτηνὸ χαλίκι ἀναμεμειγμένο μὲ σκυρόδεμα καὶ μὲ τὸ ἕνα τρίτο περίπου τῆς παραλίας χτισμενὸ μὲ μπετονιένες πλατφόρμες.

Πρὶν ἀπὸ ἐνάμιση χρόνο ἡ κοινότητα τῆς Χειμάρρας πληροφορήθηκε γιὰ τὴν δεύτερη φάση τοῦ σχεδίου ποὺ ἀφορᾶ τὸ ὑπόλοιπο κέντρο τῆς πόλης. Ὁ πεζόδρομος πίσω ἀπὸ τὸ παραλιακὸ μέτωπο θὰ δοθεῖ σὲ κυκλοφορία, ὅλα τα σπίτια πρὸς τὸ λιμάνι θὰ χασοῦν τὶς αὐλές τους, θὰ κατασκευαστεῖ δρόμος ἀκριβῶς δίπλα στὸ ρέμα, πλῆθος μικρῶν ὁδῶν θὰ κοψεῖ τὶς περιουσίες τῶν ἀνθρώπων στὴν μέση, μία ἔκταση 15.000 τετραγωνικῶν μέτρων μὲ ἐλαιόδεντρα θὰ μετατραπεῖ σὲ....

πάρκο ὅπου θὰ φυτευτοῦν ὀπωροφόρα δέντρα, φοίνικες καὶ μπανανιές, καὶ ὁρισμένοι ὄχι καὶ τόσο τυχεροὶ κάτοικοι θὰ χασοῦν τὰ σπίτια τους, τμήματα ἀπὸ τὶς οἰκίες τους, ἢ τὶς ἐπιχειρήσεις τους.

Σὲ ἀντίθεση μὲ ἄλλες κοινότητες στὴν Ἀλβανία, οἱ Χειμαρριῶτες ἔχουν τὸ σθένος νὰ ἀντιδράσουν. Οἱ ντόπιοι ἐκφράζουν κυρίως μία ἀνησυχία: θελουμὲ νὰ γινουμὲ οἱ νόμιμοι ἰδιοκτῆτες τῶν περιουσιῶν μας, οὕτως ὥστε νὰ μποροῦμε νὰ συμμετάσχουμε στὴν διαδικασία ὡς ἰσότιμα μέλη.

Ἀναφέρονται στὸ τεράστιο πρόβλημα τῶν τελευταίων τριῶν δεκαετιῶν της μὴ κατοχῆς τῶν νομίμων τίτλων ἰδιοκτησίας. Οἱ τοπικὲς ἀρχὲς δὲν βοηθοῦν μὲ τὸ νὰ ἀποκαλοῦν τοὺς κατοίκους ποὺ διαμαρτύρονται «ταραχοποιούς». Οἱ τοπικὲς ἀρχὲς ζοὺν σὲ ἕνα παράλληλο σύμπαν ὅπου ἡ κυβέρνηση ἔχει πάντα δίκιο καὶ μᾶς κανεῖ χαρη, κάτι ποὺ δὲν εἴμαστε σὲ θεση νὰ τὸ ἀναγνωρίσουμε διότι εἴμαστε ἀφελεῖς. Ὅταν οἱ κάτοικοι δὲν εἰσακούστηκαν, ἀρχισᾶν νὰ ἀναζητοῦν βοήθεια σὲ ἀρχὲς τοῦ ἐξωτερικοῦ. Ὅταν οἱ φωνὲς δυνάμωσαν, ἡ κυβέρνηση ὅρισε συνάντηση. Γιὰ τὴν ἀκρίβεια τρεῖς συναντήσεις, μία μὲ τὸν Πρωθυπουργὸ καὶ δύο μὲ τὴν Ὑπουργὸ Πολιτισμοῦ καὶ τὸν Ὑπουργὸ Ὑποδομῶν. Στὴν τελευταία συνάντηση δοθηκὲ μία ὑπόσχεση: νὰ δοθοῦν τίτλοι ἰδιοκτησίας στοὺς κατοίκους τῶν ὁποίων οἱ περιουσίες θίγονται ἀπὸ τὸ σχέδιο ἀνάπλασης. Καὶ ἐν ἀναμονὴ αὐτῆς τῆς διαδικασίας, ἕνα ὡραῖο πρωινὸ κατέφθασαν μπουλντόζες συνοδεία ἀστυνομικῆς δύναμης τουλάχιστον τριακοσίων ἀντρῶν, πρὸς διασφάλιση ὅτι οἱ Χειμαρριῶτες θὰ συμμορφωθοῦν μὲ τὴν νέα ταξη πραγμάτων.

Τὴν στιγμὴ ποὺ οἱ περισσότεροι Ἀλβανοὶ ἐγκαταλείπουν τὴν χώρα, καὶ ὅσοι μένουν πίσω σχεδιάζουν πὼς θὰ φυγοῦν σύντομα, οἱ Χειμαρριῶτες, -καίτοι πολλοὶ καὶ ἀπὸ αὐτοὺς φεύγουν-, ἀνήκουν σὲ ἐκείνους τοὺς τυχεροὺς ποὺ μποροῦν νὰ βιοποριστοῦν ἀπὸ τὴν εὐλογημένη γῆ τους. Ὡς ἀρχιτέκτονας ἐκτιμῶ τὴν πρόθεση τῆς κυβέρνησης νὰ δημιουργήσει ἕνα καλύτερο ἀστικὸ περιβάλλον, ἀλλὰ ὡς ἄνθρωπος αἰσθάνομαι βαθύτατα τρομοκρατημένη καὶ βιασμενῆ ἀπὸ τὶς μεθόδους καὶ τὸ ἔλλειμμα κοινῆς λογικῆς. Ἀποτελεῖ ἀναφαίρετο δικαίωμά μας ἡ ἰδιοκτησία τῶν περιουσιῶν μας, εἶναι ἀναφαίρετο δικαίωμά μας νὰ ἔχουμε λόγο στὴν ἀνάπτυξη τῆς πόλης μας.

Μὲ πολὺ ἥλιο ἀπὸ Χειμάρρα!»

Αὐτὰ ἐγραψὲ σὲ ἄπταιστη ἀγγλικὴ μία συνομήλική μου σχεδὸν Χειμαρριώτισσα, ξημερώματα τῆς 2ης Νοεμβρίου στὸ Facebook. Γεννήθηκα τέλη δεκαετίας τοῦ '70 σὲ μία πόλη ποὺ στὸ χάρτη εἶναι πιὸ ψηλά, βορειοτερα ἀπὸ τὴν Χειμάρρα, καὶ μεγάλωσα σὲ μία πόλη ποὺ εἶναι πιὸ ψηλά, βορειοτερα ἀπὸ τοὺς Σαράντα. Καὶ οὔτε πού μου εἰχὲ περάσει ποτὲ ἀπὸ τὸ μυαλὸ ὅτι ὅσα ἐγὼ παιδαριωδῶς θεωροῦσα ἀπὸ γεννησιμιοῦ μου αὐτονόητα καὶ δεδομενᾶ, συνομήλικοί μου, Ἕλληνες στὴν καταγωγὴ καὶ τὴν συνείδηση, γηγενεῖς, αὐτόχθονες κάτοικοι τῆς Νοτίου Ἀλβανίας, δὲν τοὺς ἐπιτρεπόταν οὔτε νὰ τὰ ὀνειρευτοῦν. Ὅταν κανεις τοὺς γνωρίζει, ἔστω καὶ ἀργά, μόνο ἕνα ἀταλάντευτο αἴσθημα ἀπύθμενης ὀφειλῆς μπορεῖ νὰ τὸν κατακλύσει. Ὅταν μία γυναίκα κυοφορεῖ, καταλαβαίνει τί σημαίνει νὰ χτυπανὲ μέσα της δύο καρδιές. Τὸ ἴδιο ἀκριβῶς συμβαίνει ὅταν γνωρίζει κανεις αὐτοὺς τοὺς ἀνθρώπους. Μέσα του γιὰ πάντα χτυπαεῖ μία δεύτερη καρδιά.

Τόσο κατὰ τὴν ἐκπόνηση, ὅσο καὶ κατὰ τὴν ὑλοποίηση τοῦ σχεδίου ἀνάπλασης τῆς Χειμάρρας δὲν τηρήθηκαν οἱ προβλεπόμενες ἀπὸ τὸν ἀλβανικὸ νόμο διαδικασίες. Τὸ κατέθεσε ὁ τέως Συνήγορος του Πολίτης στὴν Ἀλβανία, Ἴγκλι Τοτοζάνι, ἔτσι ἐκρινὲ πρωτοδίκως τὸ δικαστήριο τοῦ Αὐλώνα. Οἱ ἰδιοκτῆτες τῶν περιουσιῶν ποὺ προσβάλλονται ἀπὸ τὸ σχέδιο δὲν κατέχουν τοὺς νόμιμους τίτλους τῶν περιουσιῶν τους, διότι ἀποτελοῦν πατρογονικὲς ἑστίες ἢ περιουσίες πρὸ συστάσεως ἀλβανικοῦ κράτους, ἐν ἔτη 1912. Τὸ 1945 ὁ Δικτάτορας Χότζα δήμευσε ὅλες τὶς ἰδιωτικὲς περιουσίες, καὶ μετὰ ἀπὸ τὸ 1991, κατὰ τὴν μεταπολίτευση δὲν ὑπῆρξε καμία κρατικὴ μέριμνα προκειμένου νὰ ἐπιλυθεῖ ὁ ἀκανθώδης περιουσιακὸς λαβύρινθος τῆς χώρας.

Οἱ Χειμαρριῶτες καὶ οἱ Ἕλληνες Μειονοτικοί, οἱ ὁποῖο ἀποκαλοῦνται ταραχοποιὰ στοιχεῖα, ἀποτελοῦν στὴν πραγματικότητα τὶς πιὸ νηφάλιες, μετριοπαθεῖς καὶ δημοκρατικὲς φωνές. Εἶναι ἐκεῖνοι ποὺ προσπαθοῦν νὰ ἀποδώσουν οἱ διαπραγματεύσεις, προκειμένου νὰ ἐκτονωθοῦν οἱ διαμαρτυρίες τῶν κατοίκων. Προτείνουν συνεχῶς στὴν ἀλβανικὴ κυβέρνηση μέσες ὁδοὺς καὶ ἐναλλακτικὲς προτάσεις καὶ λύσεις. «Στὸ κάτω-κάτω, ἐμεῖς κανουμὲ πολιτική, τοὺς ἀνθρώπους ὅμως ποὺ χάνουν τὰ σπίτια τους καὶ τὸ βιός τους, ποιὸς θὰ τοὺς σταματήσει;».

Ἀρχὲς καλοκαιριοῦ, ἕνας Χειμαρραῖος, λίγο μικρότερός μου, ἀνήρτησε στὸ Facebook τὸ παρακάτω κειμενό, καθὼς ὁλόκληρη ἡ Ἑλλάδα γιορταζὲ τὰ εἴκοσι ἔτη τῆς νίκης τῆς Ἐθνικῆς Ἑλλάδος μπάσκετ ἐπὶ τῆς Ρωσίας. Ἀναλογιζόμενη τὴν αἰθρία τῶν ἀνυποψίαστων δικῶν μου βιωμάτων ἐκείνης τῆς βραδιᾶς ὅταν τὸ διάβασα ἐντράπηκα, μὲ κατέβαλε μία ἀκατάβλητη αἴσθηση ἐντροπῆς.

«Τὸ 1987 ὁ Ἐνβὲρ Χότζα εἰχὲ πεθάνει. Ὁ διάδοχός του, Ραμὶζ Ἀλία, δὲν φαινόταν πὼς θὰ φέρει κάποια ἀλλαγή. Ὁ θάνατος ὅμως τοῦ Χότζα εἰχὲ συνταράξει τὴν πεποίθηση ὅτι ὁ κομμουνιστὴς ἡγέτης εἶναι ὑπεράνθρωπος, καὶ συνεπῶς τὸ σύστημα ἀκλόνητο. Ἔτσι δὲν ὑπῆρχε κανεις σχεδὸν στὴν Χειμάρρα ποὺ νὰ μὴν εἰχὲ στραμμενῆ τὴν κεραία τῆς τηλεόρασης πρὸς τὸν Παντοκράτορα τῆς 14η Ἰουνίου τοῦ 1987. Κατὰ πάσα πιθανότητα δὲν θὰ τὴν θυμόμουν τὴν νύχτα ἐκείνη, -ἠμοῦν μόλις πέντε ἐτῶν-, ἂν δὲν ἠτᾶν οἱ ἐπινίκιες ἐκδηλώσεις στὴν γειτονιά. Ὁ πατέρας καὶ τὰ ξαδέρφια μου, εἰχᾶν ἀσφαλίσει μερικὰ μασούρια δυναμίτη τὰ ὁποῖα μὲ τὴν ληξη τῆς ἀναμέτρησης ἐκανᾶν τοὺς φαντάρους του παρακείμενου φυλακίου νὰ τρέχουν νὰ κρυφτοῦν ἀπὸ τοὺς μοναρχοφασίστες. Θυμᾶμαι ἔντονά τους κρότους ἀπὸ τὰ αὐτοσχέδια βαρελότα, -ἠτᾶν ἡ πρώτη φορὰ καὶ χρειάστηκε νὰ περάσουν τέσσερα χρόνια γιὰ νὰ ἀκούσω κάτι ἀντίστοιχο σὲ Ἀνάσταση στὴν Νέα Σμύρνη-. Τὸ γλέντι στὸ σπίτι κράτησε μέχρι πολὺ ἀργά.

Ἡ νίκη αὐτὴ ποὺ γεμισὲ περηφάνια ὅλη τὴν Ἑλλάδα, γιὰ τοὺς δικούς μου ἀνθρώπους ἠτᾶν κάτι πολὺ παραπάνω. Στὸ δικό τους μυαλὸ ἠτᾶν μιὰ δικαίωση γιὰ τὴν περηφάνια ποὺ πάντα ἐνοιωθᾶν γιὰ τὴν διωκόμενη ἀπὸ τὸ σύστημα, ἀλλὰ ποτὲ νικημένη ἑλληνικότητά τους. Στὸ δικό τους μυαλό, ἠτᾶν μιὰ μεγαλειώδης νίκη κατὰ τοῦ σταλινισμοῦ, ἡ ὁποία μάλιστα εἰχὲ ἐρθεῖ ἀπὸ τὰ δικά μας παιδιά. Μπορεῖ οἱ ἐλπίδες καὶ οἱ ἰδεοληψίες τους νὰ μὴν εἰχᾶν καμία σχέση μὲ τὴν πραγματικότητα, ἀλλὰ τοὺς ἐδωσὲ κουράγιο καὶ πίστη πὼς μπορεῖ μιὰ μέρα νὰ πεσεῖ ὁ φασισμός, ὅπως ἐπεσὲ ἡ κραταιὰ ΕΣΣΔ στὸ παρκὲ τοῦ ΣΕΦ. Τὴν ἑπομένη μέρα θὰ πηγαινᾶν νὰ ἐργαστοῦν γιὰ τὴν κοοπερατίβα καὶ τὰ βλέμματα θὰ ἠτᾶν περίεργα. Μειδιάματα, ψίθυροι καὶ σχολιασμὸς τοῦ ἀγώνα ἀπὸ τὴν μία, καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλη ἡ προσπάθεια τοῦ μπριγκαντέρη νὰ ἀντιληφθεῖ ἂν οἱ πολιορκημένοι εἶναι ἐλεύθεροι».

Οἱ Χειμαρραῖοι, ὅταν μὲ βλέπουν συνοφρυωμένη, μὲ συνετίζουν πάραυτα. «Μὴν στεναχωριέσαι, τὸ θέμα μᾶς ἔχει ἀπὸ τὸ 1912, ἔχουμε μέλλον μπροστά μας. Ἐμεῖς ἔχουμε μάθει καὶ νηστικοὶ καὶ φαγωμενοί, καὶ μὲ παπούτσια καὶ ξυπόλητοι, καὶ μὲ σπίτια καὶ χωρὶς σπίτια. Καὶ ὅσους μεινοῦν χωρὶς σπίτια, θὰ τοὺς μαζεψουμὲ ἐμεῖς ποὺ ἔχουμε, καὶ θὰ ἐπιβιώσουμε. Ἔτσι ἐπιβιώσαμε».

kathimerini