Νόμοι καὶ ἀρετὴ

Γράφει ὁ Σάββας Ἠλιάδης

Ἕνα βασικὸ κριτήριο μεταξὺ τῶν ἄλλων καὶ μάλιστα πειστικότατο, ποὺ καταδεικνύει  τὴν ἠθικὴ καὶ πνευματικὴ κατάσταση ἑνὸς λαοῦ, εἶναι οἱ νόμοι ποὺ ψηφίζονται ἀπὸ τὰ θεσμικὰ ὄργανα τοῦ κράτους καὶ τὰ θέματα τῶν ὁποίων ἅπτονται καὶ τακτοποιοῦν. Διότι, ἐκ προοιμίου, ὁ λαὸς μὲ τὶς ἀδυναμίες του καὶ τὶς ἀρετὲς του εἶναι συνυπεύθυνος καὶ «ἠθικὸς αὐτουργὸς» γιὰ τὴ δημιουργία τοῦ ὅλου νομοθετικοῦ πλαισίου τοῦ κράτους.

Ἡ νομοθεσία τῆς πολιτείας εἶναι ἢ τουλάχιστον πρέπει νὰ εἶναι ὁ φύλακας τῆς κοινωνικῆς εἰρήνης, τῆς δικαιοσύνης,  τῶν ἀτομικῶν δικαιωμάτων τῶν πολιτῶν, τῆς ἐλευθερίας καὶ τῆς προσωπικῆς ἀξιοπρέπειάς τους. Κυρίως ὅμως ὁ διαμορφωτὴς τοῦ ἤθους τοῦ «καλοῦ καγαθοῦ» πολίτη, ὅπως θὰ ἔλεγαν οἱ ἀρχαῖοι, δηλαδὴ ὑπηρέτης τῆς ἀρετῆς. Ὁ νομοθέτης δὲν ἐργάζεται προσβλέποντας μυωπικὰ στὰ στενὰ ὅρια τοῦ παρόντος. Ἔχοντας αἴσθηση τῆς βαριᾶς εὐθύνης τοῦ ἔργου μὲ τὸ ὁποῖο εἶναι ἐπιφορτισμένος, διεισδύει διακριτικὰ στὴν ἱστορία καὶ τὴν παράδοση, ἀντλεῖ τὰ ὠφέλιμα καὶ συνεχίζει νὰ χτίζει τὸ παρὸν μὲ προοπτικὴ τὸ μέλλον.

Τὸ κράτος καὶ οἱ νόμοι εἶναι ἀναγκαία στὴ μεταπτωτικὴ κατάσταση τοῦ ἀνθρώπου καὶ ἔχουν ἱερὸ σκοπό. Εἶναι ἀλήθεια πὼς καὶ ἡ χειρότερη διακυβέρνηση εἶναι πολὺ προτιμότερη ἀπὸ τὴν ἀκυβερνησία καὶ τὴν ἔλλειψη νομοθεσίας.

Στὴν πρὸς Ρωμαίους ἐπιστολὴ (ιγ΄, 1): «Πάσα ψυχὴ ἐξουσίαις ὑπερεχούσαις...

ὑποτασσέσθω· οὐ γὰρ ἐστιν ἐξουσία εἰ μὴ ὑπὸ Θεοῦ· αἱ δὲ οὖσαι ἐξουσίαι ὑπὸ τοῦ Θεοῦ τεταγμέναι εἰσίν», σχολιάζει ὁ Χρυσόστομος: «Τὸ νὰ ὑπάρχουν ἀρχὲς (ἐξουσίες) καὶ οἱ μὲν νὰ ἄρχουν οἱ δὲ νὰ ἄρχονται καὶ νὰ μὴ γίνονται τὰ πάντα ἔτσι ἁπλῶς καὶ ἀκωλύτως καὶ νὰ μὴ ταλαιπωρεῖται ὁ λαός, συρόμενος σὰν ἀπὸ κύματα ἀπὸ δῶ καὶ ἀπὸ κεῖ, νομίζω πὼς εἶναι ἔργο τῆς σοφίας τοῦ Θεοῦ».

Ὁ δὲ Ἰσίδωρος ὁ Πηλουσιώτης: «Ἡ ἀναρχία εἶναι σὲ κάθε περίπτωση πάρα πολὺ ἀνυπόφορη καὶ αἰτία συγχύσεως καὶ ἀκαταστασίας».

Καὶ ὁ Θεοδώρητος: «Ὁ Θεὸς προνοώντας γιὰ  τὴν ἐπικράτηση τῆς κοινῆς τάξης, οἰκονόμησε νὰ ὑπάρχουν οἱ ἄρχοντες καὶ οἱ ἀρχόμενοι, βάζοντας κατὰ κάποιο τρόπο σὰν χαλινάρι στοὺς ἀδίκους τὸ φόβο τῶν ἀρχόντων». Ἐδῶ,  στὴν πραγματικότητα,  ὁ φόβος τοῦ νόμου ἀντικατοπτρίζεται στὰ πρόσωπα τῶν ἀρχόντων.

Μὲ αὐτὰ ποὺ διαβάζουμε  στὴν Ἁγία Γραφή, ἀλλὰ καὶ σὲ ὅλη τὴν ἀνθρώπινη ἱστορία, μποροῦμε νὰ ποῦμε πὼς οἱ νόμοι οὐσιαστικὰ ἀπὸ αἰῶνες εἶναι φύλακες τοῦ ἠθικοῦ νόμου στὸ «καθόλου», δηλαδὴ σὲ ὅλες του τὶς ἐκφάνσεις. Ἔχουν σκοπὸ μὲ τοὺς φραγμοὺς καὶ τὶς ἀπαγορεύσεις τους ἀπὸ τὴ μία καὶ τὶς ὑπενθυμίσεις τῶν δικαιωμάτων καὶ τῶν ὑποχρεώσεων τῶν πολιτῶν καὶ τὶς ὁδηγίες γιὰ τὴν ἐφαρμογή τους ἀπὸ τὴν ἄλλη, νὰ κρατοῦν σὲ κάποιο ἐπίπεδο, σὲ ἕναν μέσο ὄρο τουλάχιστον,  τὸ «ἀξιότιμο», τὸ «ἀξιοσέβαστο», τὸ «ἀξιοζήλευτο», τὸ «ἐνάρετο»  αὐτοῦ του πλάσματος, ποὺ τὸ ἴδιο τους σχεδιάζει καὶ τὸ ἴδιο τους ἐπιβάλλει στὸν ἑαυτό του.

Τί συμβαίνει ὅμως σήμερα μὲ τὴν ποιότητα καὶ τὸ περιεχόμενο τῶν νόμων; Μὲ τί καταδέχεται  ἢ «ἀναγκάζεται» νὰ καταπιάνεται ὁ νομοθέτης καὶ νὰ νομοθετεῖ; Τί ἐπιχειρεῖ νὰ καταστήσει νόμιμο καὶ τί παράνομο; Μὲ ποιὸ ὑπόβαθρο καὶ ποιὰ ἀγωνία πνευματικὴ ἐργάζεται, γιὰ νὰ ὑπηρετήσει τὸ λαὸ στὸ δρόμο τῆς ἀρετῆς;

Εἶναι γεγονὸς πὼς ἔχει ἀποδεσμευτεῖ σήμερα ἡ νομοθέτηση ἀπὸ τὴν ἔννοια τοῦ ἤθους τοῦ διαμορφούμενου ἀπὸ τὶς μεταφυσικὲς καὶ πνευματικὲς ἀνησυχίες τοῦ ἀνθρώπου καὶ τὰ «πιστεύω». Δὲν ἐνδιαφέρει στὸ νομοθέτη, ἀπ΄ ὅσο τουλάχιστον ἀντιλαμβανόμαστε, τὸ ἐπέκεινα, τὸ αἰώνιο. Οὔτε τὸ μυστήριο οὔτε ἡ πίστη οὔτε ὁ Θεός. Ἀντιμετωπίζεται δὲ ὁ ἄνθρωπος  μὲ τρόπο μηχανιστικό, μὲ πνεῦμα καθαρὰ ὑλιστικό. Θεωρεῖται,  ἀντιμετωπίζεται  ἁπλῶς ὡς «ζῶο συμπεριφερόμενο», καθὼς ἐπιμόνως καὶ ὡς τοιοῦτος ὁρίζεται ἀπὸ τὴν κρατοῦσα βιοθεωρία καὶ κοσμοθεωρία, ἀφοῦ παντοῦ διδάσκεται καὶ πιστεύεται ὅτι εἶναι  ἀπόγονός του πιθήκου. Δὲν ἔχει σημασία λοιπὸν ἀπὸ ποῦ προκύπτει ἡ συμπεριφορά του. Δὲν ἔχει σημασία ἀπὸ ποιὰ πίστη, ἀπὸ ποιὲς ἀνησυχίες προέρχεται.

Ὅμως ὁ νόμος δὲν  ἔχει μόνο κατασταλτικὸ καὶ ἐλεγκτικὸ χαρακτήρα ἀλλὰ καὶ διαπλαστικό του ἤθους τοῦ ἀνθρώπου. Ὡς συνεργάτης τῶν πνευματικῶν φορέων τοῦ κράτους, ἀγωνίζεται καὶ γιὰ τὸ χτίσιμο τῆς ἀρετῆς. Ἡ καταστολὴ ἀπὸ μόνη της εἶναι μία διαρκῆς τυραννία, χωρὶς οὐσιαστικὸ ἀποτέλεσμα. Εἶναι ἕνας φαῦλος κύκλος, ποὺ ἐξυπηρετεῖ τοὺς «ἀτάκτους», καὶ τοὺς πονηρούς, διεξάγοντας μαζί τους ἕνα ἀτελείωτο «παιχνίδι», πολλὲς φορὲς ἀτελέσφορο, ἀφήνοντας ἀδιάφορούς   τους νομοταγεῖς καὶ φιλήσυχους πολίτες.

Ἐπίσης ὁ νομοθέτης δὲ συνδέει καὶ δὲ συνδυάζει τὴ νομοθεσία μὲ τὴν ἐπιθυμία διαμόρφωσης ἤθους τῆς πλειοψηφίας τῶν πολιτῶν ἢ ἔστω ἀναλογικὰ καὶ μὲ τὶς φυσιολογικὲς  τάσεις καὶ ἐπιλογές τους. Διότι νόμος σημαίνει κυρίως: «πᾶν ὅ,τι ἔχει ἀπονεμηθεῖ ἢ δοθεῖ κὰτ΄ἀναλογίαν». (Λεξικὸ Λίντελ- Σκὸτ)

Τὴ νομοθεσία ἑνὸς κράτους βέβαια δὲν ἀρκεῖ νὰ τὴν ἐνδιαφέρουν μόνο οἱ ἀριθμοί, ἂν θέλει πραγματικὰ νὰ δημιουργήσει ὑγιὲς κοινωνικὸ ὑπόστρωμα. Αὐτὸ ποὺ δημιουργεῖ ἰσχυρὸ κοινωνικὸ ἱστὸ εἶναι ἡ κοινὴ φιλοσοφία τῶν πολιτῶν σὲ βασικὰ θέματα περὶ τῆς ζωῆς, ἡ κοινὴ πίστη σὲ ἰδανικά, ποὺ τρέφουν τὴν καρδιὰ καὶ κάνουν τοὺς ἀνθρώπους δυνατοὺς  καὶ τοὺς ἐνώνουν στὴν  καθημερινότητα  ἀλλὰ κυρίως  στὶς δύσκολες  ὧρες καὶ τοῦ  ἔθνους καὶ τῶν ἴδιων τῶν πολιτῶν. Αὐτὰ προσδίδουν καὶ τὸ διαχρονικὸ χαρακτήρα στὸ νόμο καὶ ὄχι οἱ ἐφήμερες καὶ «ἰδιότροπες»   ἀντιλήψεις καὶ θεωρίες.

Σήμερα ὑπερέχει καὶ ἐπιβάλλεται κατὰ ἕναν ἀκραῖο καὶ παράλογο τρόπο στὴ διαδικασία τῆς νομοθέτησης τὸ προβαλλόμενο «δικαίωμα». Καὶ ἀφοῦ ἀπαιτεῖται μὲ θράσος, μὲ ἀδιαντροπιά, εἶναι ἕτοιμο πρὸς νομοθέτηση καὶ νομιμοποίηση, διαχωριζόμενο ἀπὸ τὸ βίο καὶ τὴν πολιτεία τῶν «ἀπαιτούντων». Δὲν ἔχει τόση σημασία τὸ περιεχόμενο αὐτῆς τῆς ἀπαίτησης καὶ τοῦ «δικαιώματος». Δὲν ἔχει σημασία τὸ ἦθος αὐτῶν ποὺ τὸ ἀπαιτοῦν. Γιατί αὐτὴ ἡ εὔκολη παραχώρηση  αὐτῶν ποῦ νομοθετοῦν, ἐνῶ γνωρίζουν τὸ βάρος τῆς εὐθύνης τοὺς  τουλάχιστον ἀπέναντι στὸ λαό; Μὲ ἁπλὰ λόγια, πρέπει νὰ εἶσαι ἀναιδὴς καὶ θρασύς, γιὰ νὰ γίνει «τὸ δικό σου»; Ἀλλά, δυστυχῶς, τί σημαίνει σήμερα ἦθος καὶ ἀρετή;

Εὔκολη λύση, λογικοφανής, ἀλλὰ κατάφορα ἄδικη καὶ πράξη ἀνήθικη. Πράξη προδοτικὴ καὶ ἀπέναντι σ΄ὅσους πάλεψαν στὸ χῶρο τῆς νομοθεσίας καὶ ὄχι μόνο, ἀπὸ αἰῶνες, γιὰ νὰ πορευτεῖ ἡ ἀνθρωπότητα στὸ σωστὸ δρόμο. Γιὰ νὰ κρατηθεῖ στὸ δρόμο τὸ δύσκολό της λογικῆς καὶ τῆς αὐτογνωσίας. Χωρὶς συστολὴ ψηφίζονται καὶ δημοσιεύονται συνεχῶς νόμοι γιὰ τέρατα καὶ ὄχι γιὰ ἀνθρώπους. Εἴμαστε μάρτυρες ἐπιβολῆς τέτοιων νόμων τὰ τελευταία χρόνια, ἀντιγράφοντας τὴν κορεσμένη, τὴν κουρασμένη καὶ γηρασμένη  ἀπὸ τὰ ἀδιέξοδα Δύση. Κρίμα!

Εἶναι δυνατόν, ἐπὶ παραδείγματι, νὰ ἀνάγεται σὲ θέμα καὶ νὰ καταπιάνεται ὁ νομοθέτης μὲ τὴν νομιμοποίηση  παρὰ φύση παθῶν, κάτι ποὺ  ἀπὸ αἰῶνες καὶ ἐκ παραδόσεως γιὰ ὅλους τους λαοὺς θεωροῦνταν ἀποβλητέο καὶ οὔτε καν δεκτὸ πρὸς συζήτηση; Δὲν εἶναι τρέλα αὐτό; Ἢ νὰ ἀντιμετωπίζεται ὡς κατώτερος ὁ ἄνθρωπος ἀπὸ τὸ νόμο, σὲ σχέση μὲ τὰ ζῶα; Δείχνει πὼς συμβαίνει κάτι πολὺ σοβαρὸ μὲ τὴν ὀντολογικὴ κατάσταση τοῦ ἴδιου τοῦ ἀνθρώπου. Μὲ τὴν ἀρχὴ τοῦ ζεῖν  καὶ πολιτεύεσθαι, ὡς εὐγενοῦς ὄντος.

Αὐτὴ ἡ ὁδὸς εἶναι χειρότερη καὶ ἀπὸ τὴν ἀναρχία. Διότι ἐδῶ φαίνεται καθαρὰ τὸ ἀποτέλεσμα τῆς ἐσωτερικῆς πνευματικῆς ἀναρχίας τοῦ ἀνθρώπου καὶ τῆς ἀπώλειας τοῦ ἐλέγχου τοῦ ἑαυτοῦ του καὶ τὴν ὑποταγή του στὰ ἄλογα πάθη, τὰ ὁποῖα δυστυχῶς νομοθετοῦνται, γιὰ νὰ γίνουν βάσανο καὶ σ΄ αὐτοὺς ποὺ τὰ ἀπεχθάνονται καὶ χύνουν αἷμα νὰ σταθοῦν μακριά τους. Καὶ εἶναι ὁπωσδήποτε ἡ συντριπτικὴ πλειοψηφία αὐτοί.

«Νοῦς ἀποστᾶς ἀπὸ τοῦ Θεοῦ ἢ κτηνώδης γίνεται ἢ δαιμονιώδης». (Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς). Κτηνωδία καὶ δαιμονισμός. Μήπως ἔχουμε πάρει τὸ δρόμο καὶ μάλιστα «μὲ τὸ νόμο»;

Ἠλιάδης Σάββας

Δάσκαλος

Κιλκίς, 8-8-2015