Ὁ σεπτός Καθηγούμενος τῆς Σιμωνόπετρας Ἀρχιμανδρίτης κ. Ἐλισαῖος γιά τό ἄβατο στό Περιβόλι τῆς Παναγίας

Γιά τό πολυσυζητημένο θέμα τοῦ ἀβάτου, ἀλλά καί -πρίν καί ἔπειτα ἀπό αὐτό- γενικότερα γιά τήν οὐσία καί σημασία τοῦ Μοναχισμοῦ μᾶς ὁμιλεῖ στή σημερινή ἐπικοινωνία μᾶς ὁ σεπτός Καθηγούμενος τῆς Σιμωνόπετρας Ἀρχιμανδρίτης κ. Ἐλισαῖος.

– Μ. Μ: Γέροντα, πῶς εἰσέρχεται, πῶς ἐντάσσεται ὁ ὑποψήφιος στό μοναστήρι; Εἶναι συγκεκριμένη ἡ περίοδος τῆς δοκιμασίας;

– Ἀρχιμ. Ἐλισαῖος Σιμωνοπετρίτης: Κάθε ψυχικῶς ὑγιής ἄνθρωπος πού τό ἐπιθυμεῖ πολύ εἶναι δεκτός στό μοναστήρι. Αὐτό δέν σημαίνει ὅτι ὁπωσδήποτε θά μείνει ἤ ὅτι θά τόν κρατήσει τό μοναστήρι. Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος ἀναφέρει ὅτι ὑπάρχουν πολλοί τρόποι θείας κλήσεως. Σέ αὐτό τό σημεῖο πρέπει νά σημειώσουμε ὅτι γιά τήν ἀσφάλεια τοῦ προσώπου πρέπει νά ὑπάρξει ἕνα στάδιο προδοκιμασίας, ὅπως τό λέμε στή νεότερη γλώσσα. Ὅταν αὐτό πού αἰσθάνεται σταθεροποιηθεῖ σάν ἔφεση καί ἀναζήτηση, τότε ὑποβάλλει γραπτῶς αἴτηση στό μοναστήρι καί ἡ Γεροντική Σύναξις ἀποφασίζει ἄν πρέπει νά τόν ἐγγράψει στούς δοκίμους της μονῆς. Συνήθως ἡ δοκιμή τοῦ κυμαίνεται ἀπό ἕνα ἕως τρία χρόνια. Ἄν κάποιος, γιά παράδειγμα, δέν ἔχει ἐκκλησιαστική παιδεία ἀπό παλαιά, πρέπει νά ἐξαντλοῦνται τά τρία χρόνια καί ἴσως κάποτε κάποτε καί....

περισσότερο...

– Μ. Μ.: Λιγότερο ἀπό ἕναν χρόνο σέ ποιές περιπτώσεις;

– Ἀρχιμ. Ἐλ. Σίμ.: Σέ περιπτώσεις ἐξαιρετικές. Ἄν κάποιος ἔχει ἐκκλησιαστική παιδεία καί σταθερότητα, ναί. Γιατί αὐτό δέν ξεκινᾶ ἀπό τήν ἀσφάλεια τοῦ μοναστηριοῦ, ἀλλ’ ἀπό τήν ἀσφάλεια τοῦ προσώπου. Μή φθάσει, ὁ μή γένοιτο, ὁ μοναχός νά πεῖ κάποτε «γιατί βιάσθηκα τόσο πολύ...».

– Μ.Μ.: Τί ἐξυπηρετεῖ ἡ ἀλλαγή ὀνόματος;

– Ἀρχιμ. Ἐλ. Σίμ.: Ὁ μοναχός προσερχόμενος ἀπαρνεῖται τά πάντα· πολλά πού γιά τόν κόσμο εἶναι καταξίωση, γιά τόν μοναχό εἶναι ἀπάρνησις ὅπως λ.χ. οἱ γονεῖς, ἕνα ἰδανικό, ἡ προσφορά στήν κοινωνία... Πλ’ αὐτά, ὄχι ἀπό μίσος γι’ αὐτά, ἀλλ’ ἀπό γνησίαν ἀγάπη πρός Τόν χορηγό παντός ἀγαθοῦ καί ἰδανικοῦ, τόν Χριστό.

– Μ. Μ.: Γέροντα, λένε μερικοί ὅτι οἱ μοναχοί ἀπαρνοῦνται τόν κόσμο ἐπειδή τόν μισοῦν... Ἄλλοι ἰσχυρίζονται ὅτι στό μοναστήρι πᾶνε ἀποτυχημένοι, περιθωριακοί τύποι, πού δέν ἔχουν ἄλλη διέξοδο. Παρακαλῶ ἀπαντῆστε τους.

– Ἀρχιμ. Ἐλ. Σίμ.: Σημασία δέν ἔχει ν’ ἀπαντήσω ἔτσι ἁπλά, νά πληροφορήσω γι’ αὐτά καί γιά ἄλλα· σημασία ἔχει ν’ ἀποκαλύψω -ἄν μπορῶ καί ἄν ἡ ζωή μου τό ἀποδεικνύει αὐτό- τήν παρηγοριά τοῦ ἀνθρώπου, τόν Θεό, μέ τή συμπεριφορά, μέ τό βίωμα, μέ τόν τρόπο, μέ τήν ἐμφάνισή μου. Αὐτόν πρέπει νά ὑποδεικνύω. Δέν ὑπάρχει μεγαλύτερη προσφορά τοῦ ν’ ἀποκαλύψεις σέ κάποιον αὐτό πού πραγματικῶς ἀναζητεῖ. Ἄν οἱ μοναχοί το κάνουν αὐτό, εἶναι κατ’ ἐμέ καταξιωμένοι, τίποτε ἄλλο νά μή κάνουν. Γιατί εἶναι οἱ στιγμές οἱ καίριές του ἀνθρώπου, πού μπορεῖ νά ἔχει προσφέρει στήν κοινωνία τά πάντα καί νά τοῦ λείπει «κάτι». Ἄν λοιπόν ἕνας μοναχός μιλήσει σ’ ἕναν ἑξηντάχρονο, ἐβδομηντάχρονο -ὁ ὁποῖος ἔχει παρακολουθήσει 700 κηρύγματα πού δέν «μίλησαν» στήν καρδιά του- καί τόν βοηθήσει ἀποτελεσματικῶς, νά τό μεγάλο κέρδος. Αὐτό σημαίνει πολλά καί γιά τόν μοναχό καί γιά τήν κοινωνική καταξίωση. Ὅπως ἐσεῖς χρειάζεσθε τόν κόσμον, ἔτσι κι ἐμεῖς χρειαζόμαστε τό μοναστήρι, καθώς λειτουργοῦμε ὡς μέλη ἑνός σώματος. Ἡ προσφορά τοῦ μοναχοῦ, λοιπόν, εἶναι ἡ προσφορά ἑνός μέλους πρός τό κοινωνικό σύνολο, πρός τήν Ἐκκλησία σέ τελευταία ἀνάλυση. Ἡ παράδοση λέει ὅτι οἱ μοναχοί εἶναι τό νεῦρο τῆς Ἐκκλησίας! Ἀποτελοῦν τήν ἐμπροσθοφυλακή τοῦ Σώματος.

– Μ. Μ.: Γέροντα, ἅς μιλήσουμε γιά τό ἄβατό του Ἁγίου Ὅρους. Ἀπ’ ὅσο γνωρίζω, ὁ νόμος περί τοῦ ἀβάτου ἐκδόθηκε καταρχᾶς ἀπό τόν Κωνσταντῖνο Μονομάχο, περί τά μέσα του 11ου αἰῶνος. Μάλιστα ἔχω πληροφορηθεῖ παράδοση πού λέγει ὅτι τήν ἐποχή τῆς Τουρκοκρατίας Τοῦρκος ὑπάλληλος -περιφρονώντας τόν κανόνα πού περιλαμβάνει καί τά θηλυκά παραγωγικά ζῶα- μετέφερε μία κατσίκα στίς Καρυές, τό γάλα ὅμως τῆς ὁποίας μεταβλήθηκε σέ αἷμα! Δέν δέχεσθε ἐδῶ -κατά παράδοση- τό θηλυκό στοιχεῖο;

– Ἀρχιμ. Ἐλ. Σίμ.: Δέν εἶναι ἀπόλυτο αὐτό. Δέν μποροῦμε νά ποῦμε ἔτσι γενικευμένα «τό θηλυκό στοιχεῖο».

– Μ. Μ.: Τό νά μήν μπαίνει ἡ γυναίκα στό Ἅγιον Ὅρος κάπου εἶναι κατανοητό. Βοηθεῖται ὁ μοναχός νά ὁλοκληρώσει ἀπερίσπαστός το ἔργο του. Σέ ἄλλο ἐπίπεδο, σέ ἄλλη ἔκφραση τῆς ζωῆς, θά μπορούσατε κάλλιστα λ.χ. νά ἔχετε τίς κότες σας, ὥστε νά μήν ἀγοράζετε ἀβγά ἀπό τόν κόσμον.

– Ἀρχιμ. Ἐλ. Σίμ.: Ἅς θέσουμε τό θέμα πιό γενικά· ἔχει σημασία, γιατί στό Ἅγιον Ὅρος διατηρήθηκε αὐτή ἡ παράδοση. Σέ ὅλα τα μοναστήρια ἀπ’ ἀρχῆς ὑπῆρχε τό ἄβατο καί στ’ ἀνδρικά καί στά γυναικεῖα. Αὐτό λοιπόν πού εἶναι βασικό καί ἀποτελεῖ οὐσιαστική προϋπόθεση γιά τήν εὔρυθμη λειτουργία τῶν μοναστηριῶν διατηρήθηκε στό Ἅγιον Ὅρος. Τώρα, γιατί γίνεται αὐτό; Στό πλαίσιο τῆς ἀποταγῆς τῶν πάντων -δέν θέτω σέ ἠθική βάση τό ζήτημα- ἀκόμη καί τοῦ πολύ ἱεροῦ δεσμοῦ τῆς συζυγίας, εἶναι φυσικό ν’ ἀρνούμασθε αὐτή τή δυνατότητα τῆς ἐπικοινωνίας μέ τό ἄλλο φύλο. Αὐτό, ἐν τέλει, γιά νά δημιουργηθοῦν στό Ἅγιον Ὅρος -πού εἶναι κατεξοχήν μοναστικός χῶρος- οἱ ἄριστες προϋποθέσεις καί συνθῆκες γιά τή μοναχική ζωή. Μέσα σέ αὐτά περιλαμβάνεται καί ἡ ἀποταγή τῶν πάντων. Γι’ αὐτό καί δέν δεχόμαστε τήν εἴσοδο τῶν γυναικών, ὄχι ἀπό ἀντίληψη μισογυνισμοῦ, ἀλλ’ ἀπό τό ἀκριβῶς ἀντίθετον: Ἀπό βαθιά ἀξιοπρέπεια σέ αὐτό πού κάνουμε. Νά κρατήσουμε τίς προϋποθέσεις γιά νά εἶναι ἡ μοναχική ζωή ἀπερίσπαστη καί ἀπόλυτη, ὅπως ἔκαναν καί κάνουν καί οἱ γυναῖκες γιά τά δικά τους μοναστήρια. Μακάρι νά ὑπῆρχε ἕνα Ἅγιον Ὅρος καί γιά τίς γυναῖκες... Θά ἦτο πάρα πολύ καλό. Μέσα λοιπόν στό γενικότερο πλαίσιο, ἐπικράτησε νά μήν ὑπάρχουν θηλυκά ζῶα στό Ἅγιον Ὅρος. Μέ τήν πάροδο τῶν ἐτῶν ἡ παράδοσις αὐτή περιβλήθηκε ἕνα μανδύα ἱερότητος, ὅτι τίποτε τό θηλυκό δέν ὑπάρχει στό Ἅγιον Ὅρος. Αὐτό βεβαίως δέν εἶναι καί τόσον ἀληθινό, γιατί π.χ. δέν ἐφαρμόσθηκε πάντα. Ἁπλούστατα ἡ πανίδα καί ἡ χλωρίδα ἔχουν καί τά θηλυκά καί τ’ ἀρσενικά. Ὅμως καθιερώθηκε τά ζῶα πού ἐντάσσονται στή ζωή τοῦ μοναστηριοῦ -τά χρησιμοποιεῖ δηλαδή ἡ μονή- νά μήν εἶναι θηλυκά. Ὅταν ὁ Ἅγιος Ἀθανάσιος ὁ Ἀθωνίτης ἔφερε βόδια καί ἀγελάδες στό μοναστήρι του καί μεταφορικά ζῶα, οἱ ἀσκητές ἀντέδρασαν. Μετά, μέ τό τυπικό του Τσιμισκῆ, καθιερώθηκε νά ἔχει ζῶα μόνον ἡ Μεγίστη Λαύρα -τό πρῶτο τή τάξει μοναστήρι- πού εἶχε καί ἔχει πολλές ἀνάγκες.

Αὐτό λοιπόν ξεκίνησε -ὅπως τά περισσότερα πράγματα- ἁπλά καί στή συνέχεια περιβλήθηκε μίαν αἴσθησιν ἱερότητος κατά τήν πορεία τῶν πραγμάτων. Ἐπαναλαμβάνω γιά τό θέμα τοῦ ἀβάτου: Ἐφαρμόσθηκε καί στό Ἅγιον Ὅρος -ὅπως ἀναφέραμε- ὡς παράδοση τοῦ Μοναχισμοῦ.

Μανώλης Μελινός

Θεολόγος συγγραφέας,

διευθυντής Βιβλιοθήκης τῆς Ι. Συνόδου

dimokratianews