Ἡ Παναγία στὴν συνείδηση τοῦ Ἑλληνικοῦ Γένους...

Γράφει ὁ Μιχαὴλ Γ. Τρίτος, 

Κοσμήτορας Θεολογικῆς Σχολῆς Α.Π.Θ.

Μέσα σ’ ἕνα κλίμα πνευματικῆς χαρᾶς καὶ εὐφροσύνης καὶ μέσα στὶς διαχρονικὰ καταξιωμένες ἑλληνορθόδοξες παραδόσεις ὁ ἁπανταχοῦ ἑλληνισμὸς γιορτάζει τὴν Κοίμηση τῆς Θεοτόκου, τὸ Πάσχα τοῦ καλοκαιριοῦ, ὅπως εὔστοχα τὸ ὀνόμασε ὁ Φώτης Κόντογλου.

Καὶ δικαιολογημένα, γιατί ἡ Παναγία ὑπῆρξε γιὰ τοὺς Ἕλληνες «ἡ προστασία ἡ ἀκαταίσχυντος», «ἡ Ὑπέρμαχος Στρατηγός», « ὁ πύρινος στύλος», ποὺ ὁδήγησε τὸ Γένος μας στὸ δρόμο τοῦ θριάμβου καὶ τῆς δόξας, ἡ Μάνα τῆς Ρωμιοσύνης, ποὺ συνοδοιπόρησε μαζί του στὴ διαδρομὴ τῶν αἰώνων.

Ὁλόκληρος ὁ ἱστὸς τῆς Ρωμιοσύνης ἔχει ὑφανθεῖ γύρω ἀπὸ τὴ σκέπη τῆς Θεοτόκου. Γι’ αὐτὸ ὁ εὐσεβὴς λαὸς μας ἔχει ἰδιαίτερη εὐλάβεια στὴν Κυρὰ τῶν Ἀγγέλων, ποὺ ἐκφράζεται μὲ τὴν αὐθόρμητη ἐπίκλησή της στὴν ὥρα τοῦ κινδύνου, ἀλλὰ καὶ μὲ τὴν καλλιεπῆ ὑμνολογία καὶ τὴν πλούσια εἰκονογραφία.

Ὁ ἑλληνικὸς λαὸς εἶδε πάντοτε μὲ σεβασμὸ τὴ γαλήνια καὶ πονεμένη μορφὴ τῆς Παναγίας καὶ τὸ ὑπερύμνητο πρόσωπό της βρίσκεται βαθύτατα ριζωμένο στὴν ἐθνικὴ καὶ πνευματική του παράδοση. Ἡ τιμὴ τῶν Ἑλλήνων πρὸς τὴ Θεοτόκο εἶναι πάντα συνυφασμένη μὲ τὴν ἐθνική του ὕπαρξη. Σ’ αὐτὴν ἐκφράζουν στὴ διαδρομὴ τοῦ χρόνου τὶς δοκιμασίες καὶ τὶς πικρίες, τὴν καρτερία καὶ τὴν ἐλπίδα.

Ἡ Ὑπεαγία Θεοτόκος εἶναι ἡ Παναγία τοῦ Γένους ποὺ ἔγινε ὕμνος, δύναμη τῆς φυλῆς καὶ ἐλπίδα. Ἱστορία καὶ ἀγώνας στὶς κρίσιμες ὧρες τοῦ Ἑλληνισμοῦ. Ὅταν ὡς ἔθνος περνούσαμε ἀπὸ τὴν τροχιὰ τῶν δακρύων καὶ τοῦ πόνου σ’ αὐτὴν καταφεύγαμε. Αὐτὴ φώτιζε τὴ...

νύχτα τῆς ἀγρυπνιᾶς του, ὅπως θὰ ἔλεγε ὁ Κάλβος.

Δὲν ὑπάρχει πολιτεία καὶ χωριὸ στὴν Ἑλλάδα χωρὶς ναὸ στὸ ὄνομά της. Στὶς ἑκατὸ ἐκκλησίες οἱ ὀγδόντα εἶναι ἀφιερωμένες στὴ χάρη Της. Ἀπὸ τὴν πονεμένη Κύπρο μέχρι τὴν μαρτυρικὴ Βόρειο Ἤπειρο καὶ ἀπὸ τὴ Θράκη μέχρι τὴν Κρήτη χιλιάδες ναοὶ καὶ μοναστήρια στὸ ὄνομά της διαδηλώνουν τὴ βαθεία πίστη τοῦ Ἕλληνα σ’  Αὐτήν, ποὺ στάθηκε γι’ αὐτὸν τὸν τόπο «ἡ Μεγαλόχαρη», «ἡ Παντάνασα», «ἡ Παρηγορήτρια», «ἡ Λαοδηγήτρια», «ἡ Σώτειρα», «ἡ θεία Σκέπη»

Ἑκατοντάδες τὰ νεοελληνικὰ ὀνόματα τῆς Παναγίας, ποὺ ὀφείλονται ἄλλα στὸν εἰκονογραφικὸ τύπο τῶν μορφῶν της καὶ ἄλλα σὲ τοπικὲς παραδόσεις ἢ τοποθεσίες. Δύο φορὲς ὁ ἀείμνηστος ἀκαδημαϊκὸς Φαίδων Κουκουλὲς ἀσχολήθηκε μὲ τὴ συγκέντρωση καὶ ἑρμηνεία τους. Πλῆθος βουνῶν ἀλλὰ καὶ χωριῶν καὶ ἀκρωτηρίων ἀκόμη φέρνουν τὸ ὄνομά της. Ἀντιπροσωπευτικὰ ἀναφέρουμε μερικὲς ὀνομασίες: ἄνθος τὸ ἀμάραντο, Γλυκοφιλούσα, Ἐλεοῦσα, Γοργοεπήκοος, Δακρυροοῦσα, Ζωοδότρα, Κοσμοσώτειρα, Χρυσοπηγή, Γιάτρισσα, Ψυχοσώτρα, Κεχαριτωμένη κ.ἄ.

Ἀπὸ τοὺς πρώτους Χριστιανικοὺς αἰῶνες ἡ Ὑπεραγία Θεοτόκος κέρδισε τὸ σεβασμὸ καὶ τὴν ἀγάπη τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ. Μετὰ τὴν Γ’ Οἰκουμενικὴ Σύνοδο (431), στὴν ὁποία καθιερώθηκε ὁ δογματικὸς ὅρος Θεοτόκος, ἐμφανίστηκαν στὸν ἑλληνικὸ χῶρο οἱ πρῶτοι ναοὶ στὸ ὄνομά της. Τριάντα τρεῖς ναοὶ τῶν Ἀθηνῶν μὲ πρώτη τὴν «Παναγία τὴν Παντάνασσα» (ἀπὸ τὸν 8-9ο αἰ.) ἀφιερώθηκαν στὴν Παναγία. Ἡ τιμὴ της ἐνισχύεται μὲ τὴ διάδοση εἰκόνων, ποὺ ἀποδίδονται στὸν Εὐαγγελιστὴ Λουκᾶ (Μεγάλου Σπηλαίου, Σουμελᾶ, Κύκκου στὴν Κύπρο). Πολὺ νωρὶς ἡ Ἀθήνα καὶ ἡ Κωνσταντινούπολη ἔκαναν τὴ Θεοτόκο πολιοῦχο, προστάτη καὶ βοηθό. Ὁ περίφημος λόγιος Μητροπολίτης Ἀθηνῶν Μιχαὴλ Χωνιάτης (+ 1200) σημειώνει: «Ὢ Δέσποινα Παρθένε καὶ Μῆτερ Θεοῦ, πολιοῦχε καὶ σώτειρα τῶν Ἀθηνῶν»! 

Σὲ ὅλο τὸ διάστημα τῆς μεταχριστιανικῆς πορείας τοῦ Ἑλληνισμοῦ ὁ σύνδεσμός του μὲ τὴν Παναγία σφυρηλατήθηκε μέσα στὸν πόνο, στὶς φυλετικές του δοκιμασίες, στὶς περιόδους τῶν ἀναρίθμητων κινδύνων, ποὺ διέτρεξε καὶ ἀντιμετώπισε ἡ πατρίδα μας.

Ἡ λατρεία τῆς Θεοτόκου κατέχει ξεχωριστὴ θέση στὸ βυζαντινὸ κόσμο ἀφοῦ γιὰ χίλια ὁλόκληρα χρόνια τὸ Βυζάντιο ἔχει ὡς ἄξονα τὴ Θεοτόκο. Μὲ τὴ δική της παρουσία πολέμησαν οἱ βυζαντινοὶ στὶς ἐπάλξεις τῶν τειχῶν τῆς Κωνσταντινουπόλεως. Οἱ αὐτοκράτορες ἐπικαλοῦνται διαρκῶς τὴ βοήθειά της γιὰ νὰ πετύχουν νίκες στὰ πεδία τῶν μαχῶν. Οἱ εἰκόνες τῆς Θεοτόκου χρησιμοποιοῦνται γιὰ τὴν τόνωση τοῦ φρονήματος τοῦ πληθυσμοῦ καὶ τῶν ὑπερασπιστῶν τῆς βυζαντινῆς πρωτεύουσας καὶ τὴν ἀποθάρρυνση τῶν ἐπιτιθέμενων. Στὴν Παναγία τῶν Βλαχερνῶν ψάλθηκε γιὰ πρώτη φορὰ τὸ ποιητικὸ ἀριστούργημα τοῦ Ἀκάθιστου Ὕμνου.

Ὅταν ἔπεσε ἡ Πόλη καὶ σκλαβώθηκε τὸ Γένος, ὁ ἑλληνικὸς λαὸς βαθύτατα πονεμένος, στὴν Παρθένο στήριξε τὴν ἐλπίδα του. Σ’ αὐτὴν ἔστρεψαν τὰ βλέμματά τους οἱ ἀγωνιστὲς τοῦ ‘21, προσδοκώντας νὰ τοὺς δώσει κουράγιο καὶ ἔμπνευση στὸν κρίσιμο ἀγώνα τους. Μὲ τὸ ἱερό της λάβαρο κηρύχθηκε στὴν Ἁγία Λαύρα ἡ ἐπανάσταση τοῦ 1821.

Στὴν σεπτὴ καὶ πανακήρατη μορφὴ της ἀπευθύνεται ὁ Μεγάλος Δάσκαλος τοῦ Γένους Ἠλίας Μηνιάτης καὶ τὴν παρακαλεῖ μὲ δάκρυα γιὰ τὴν ἀπελευθέρωση τῆς Ἑλλάδος. Σ’ αὐτὴν προσεύχεται γονατιστὸς ὁ Κολοκοτρώνης στὸ ἐκκλησάκι της στὸ Χρυσοβίτσι, παρακαλώντας την μὲ κραυγὴ γεμάτη πίστη: «ψύχωσε, Παναγία μου, αὐτὸ τὸ λαὸ νὰ βρεῖ τὴ λευτεριά του». Στὴν Παναγία τὴν Προυσσιώτισα στὸ Καρπενήσι ὁ Καραϊσκάκης δώρισε τὴν ἀργυροχρυσὴ ἐπένδυση τῆς εἰκόνας τῆς Παναγίας καθὼς καὶ τὰ τρία παράσημά του, ἀσημένια ἀστέρια, ὅλα μέρος τοῦ τάματος ποὺ εἶχε κάνει στὴν Παναγία.

Εἶναι συγκλονιστικὴ ἡ προσευχὴ τοῦ Στρατηγοῦ Μακρυγιάννη πρὸς τὴ Θεοτόκο γιὰ τὴν ἐλευθερία τῆς σκλαβωμένης πατρίδας: «Θεοτόκο, μητέρα τοῦ παντός, τὸ καύχημα τῆς παρθενίας, τὸ καύχημα τῆς ἀρετῆς καὶ τὰ πάντα τῆς ἀγαθότης, προστρέχομεν οἱ ἁμαρτωλοί, οἱ ἀδύνατοι εἰς τὴν εὐσπλαχνίαν τῆς ἀγαθότης σου νὰ λυπηθεῖς… ἐκείνους ὅπου ‘χυσαν τὸ αἷμα τους, κατὰ τὸν ὅρκο τους, ν’ ἀναστηθεῖ διὰ τῆς δυνάμεως τοῦ παντοκράτορα ἡ σκλαβωμένη τους πατρίδα καὶ νὰ λαμπρυνθεὶ  ὁ σταυρὸς τῆς Ὀρθοδοξίας… νὰ πρεσβέψεις εἰς τὴν παντοδυναμίαν του… νὰ μᾶς ἑνώσει, νὰ μᾶς φωτίσει καὶ νὰ μᾶς δώσει εἰς τὸ ἑξῆς πατριωτικὰ καὶ ἀγαθὰ αἰσθήματα γιὰ τὴν πατρίδα μας καὶ θρησκεία μας, καὶ πίστη καθαρὰ νὰ ‘χομεν εἰς τὸν παντουργόν μας καὶ εἰς τὴν βασιλείαν του, νὰ μᾶς σώσει ἐδῶ καὶ στὴν παντοτινὴ ζωή».

Αὐτὴν ἱκετεύει ὁ Μέγας Φώτιος "θραῦσαι τὸ θράσος τῶν βαρβάρων". Σ’ αὐτὴν καταφεύγει ὁ Εὐστάθιος Θεσσαλονίκης "ἴνα βραβεύη τῷ αὐτοκράτορι ἀριστεύματα πάντοτε βαρβαρικῆς ἐκτρέπουσα φάλαγγας".

Ὁ ποιητὴς Γεώργιος Δροσίνης ἀποτυπώνει τὴν εὐλάβεια καὶ εὐγνωμοσύνη τοῦ πυρπολητῆ τῆς τουρκικῆς ναυαρχίδας στὴ Χίο, τοῦ Κωνσταντίνου Κανάρη, στὴν Παναγία στὸ ἀκόλουθο ποίημα:

"Μεσάνυχτα ὁ πυρπολητὴς ἐγύρισε / καὶ πήδησε ἀπ’ γρήγορο καΐκι, / πιστὸς νὰ φέρη μὲ τὰ πόδια ὁλόγυμνα / στὴν ἐκκλησιὰ τὸ τάμα γιὰ τὴ νίκη. / Τὸ χέρι ποὺ ἄτρεμο ἔσπειρε τὸ θάνατο / μὲ τὸ δαυλὸ - τὸ φοβερὸ τὸ χέρι – / τώρα ταπεινωμένο καὶ τρεμάμενο / στὴν Παναγία ἀνάβει ἐν’ ἁγιοκέρι".

Στὶς δύσκολες ὧρες τοῦ ξεριζωμοῦ, τῆς σφαγῆς καὶ τῶν ταπεινώσεων, οἱ Μικρασιάτες καὶ Πόντιοι Ἕλληνες ἔστρεψαν τὸ βλέμμα τους στὴν Παναγία, ψάχνοντας λίγο κουράγιο καὶ ἀποκούμπι. Δὲν εἶναι λίγες οἱ εἰκόνες ματωμένων, ἀρρώστων, καταπονημένων καὶ ἀπελπισμένων προσφύγων, ποὺ ἔφθασαν στὴν Ἑλλάδα κρατώντας σφιχτὰ στὸν κόρφο τους τὴν εἰκόνα τῆς Παναγίας, τυλιγμένη μὲ μία βρώμικη κουβέρτα, τὸ μοναδικὸ ἴσως περιουσιακὸ στοιχεῖο τους ἀπὸ τὴν ἀλλοτινὴ καὶ πολυαγαπημένη τους πατρίδα.

Τὸ χρυσοποίκιλτο εἰκόνισμα τῆς Παναγίας τῆς Φανερωμένης, γνωστῆς καὶ ὡς Μεγαλόχαρης τῆς Μηχανιώνας, ἄλλα καὶ τῆς Παναγίας τῆς Σουμελᾶ, τοῦ πνευματικοῦ καὶ ἠθικοῦ στυλοβάτη τοῦ Ποντικοῦ Ἑλληνισμοῦ.

Δεκαοκτὼ χρόνια μετὰ τὴ Μικρασιατικὴ καταστροφὴ μία νέα δοκιμασία περίμενε τὸν Ἑλληνισμό. Ὁ Ἑλληνοϊταλικὸς πόλεμος του 1940 καὶ ἡ συνακόλουθη τριπλῆ κατοχὴ καὶ ὁ ἐμφύλιος πόλεμος. Μὲ τὸ ὅραμά της νίκησαν οἱ στρατιῶτες μας στὰ ἔνδοξα βορειοηπειρωτικὰ βουνά. Ὅπως γράφει ὁ Ἄγγελος Τερζάκης "ὁ ἑλληνικὸς στρατὸς ἔβλεπε τὶς νύχτες μία γυναικεία μορφὴ νὰ προβαδίζει… Τὴν ἀναγνώριζε, τὴν ἤξερε ἀπὸ πάντα… Ἦταν ἡ Μάνα, ἡ Μεγαλόχαρη στὸν πόνο καὶ στὴ δόξα, ἡ λαβωμένη τῆς Τήνου, ἡ Ὑπέρμαχος Στρατηγός". Τὴν ἔωιωσαν οἱ στρατιῶτες νὰ φροντίζει τὶς πληγές τους ἀπὸ τὰ κρυοπαγήματα ἀπὸ τὶς σφαῖρες ὡς ἄλλη μάννα καὶ νὰ ἀτσαλώνει τὶς καρδιὲς τους μπροστὰ στὸν κίνδυνο τῆς μάχης.

Ὅπως γράφουν οἱ πολεμικοὶ ἀνταποκριτὲς ὅλο τὸ μέτωπο ἦταν μία ἀπέραντη Ἁγία Τράπεζα, ὅπου σὲ μία γωνιὰ τοῦ κάθε ἀντίσκηνου ἦταν τοποθετημένη ἡ εἰκόνα τῆς Παναγίας. Μπροστά της γιὰ κανδήλι ἕνα κονσερβοκούτι μὲ λίγο λάδι καὶ φυτίλι, ποὺ ἄναβε νύχτα-μέρα. Ἐκεῖ μπροστὰ οἱ στρατιῶτες γονατιστοὶ προσεύχονταν ὁλόψυχα γιὰ τὴ νίκη τῆς πατρίδος.

Ἀνάμεσα στὰ πολλὰ ταχυδρομικὰ δελτάρια ποὺ κυκλοφοροῦσαν τὴν περίοδο τοῦ 1940, ξεχωριστὴ θέση εἶχαν αὐτά, τὰ ὁποία ἀντὶ ἄλλης εἰκονογραφήσεως στὸ μπροστινὸ μέρος εἶχαν τυπωμένη σὲ διάφορες μορφὲς τὴν εἰκόνα τῆς Παναγίας. 

Ἀπὸ τὶς κάρτες αὐτὲς τοῦ πολέμου, οἱ ὁποῖες σήμερα ἔχουν διασωθεῖ τόσο ἀπὸ διάφορους φιλοτελιστὲς ὅσο καὶ ἀπὸ τοὺς συλλέκτες σπανίων ἀντικειμένων, διαφαίνεται ὅτι τόσο οἱ Ἕλληνες στρατιῶτες ὅσο καὶ οἱ συγγενεῖς τους ἐπιδίωκαν νὰ στέλνουν τὰ μηνύματά τους σὲ κὰρτ-ποστὰλ ποὺ ἔφεραν τὴν εἰκόνα τῆς Θεοτόκου. Αὐτὸ δείχνει ὅτι στὴν Κυρὰ τῶν Ἀγγέλων, τὴ "σκεπὴ τοῦ κόσμου πλατυτέρας νεφέλης" οἱ στρατιῶτες τοῦ ’40 εἶχαν στηρίξει τὶς ἐλπίδες τους ὅτι σύντομα ἡ μεγάλη ἡμέρα τῆς ἐθνικῆς ἀπελευθερώσεως ἦταν πολὺ κοντά.

Ἡ εἰκόνα τῆς Παναγίας ἀποτέλεσε πηγὴ ἐλπίδας καὶ αἰσιοδοξίας γιὰ τοὺς στρατιῶτες. Ἐνδεικτικὴ εἶναι ἡ ἱστορία κατὰ τὴν ὁποία ὁ ζωγράφος Γιάννης Τσαρούχης ζωγράφισε πάνω στὸ καπάκι ἑνὸς κιβωτίου ρέγγας τὴν Παναγία τῆς Νίκης. Γρήγορα ἡ εἰκόνα ἀπέκτησε τὴ φήμη ὅτι εἶναι θαυματουργή. Σὲ πολλὲς περιπτώσεις οἱ ταυτότητες τῶν στρατιωτῶν ἔφεραν, δίπλα στὰ στοιχεῖα τους, μία εἰκόνα τῆς Παναγίας. Καὶ λίγο πρὶν ἐφορμήσουν ἐναντίον τῶν Ἰταλῶν, σταυροκοπιόντουσαν καὶ ἀναφωνοῦσαν τρεῖς φορὲς "Παναγία μου"!

Γενικὰ στὴν ἐθνική μας ἱστορία ἡ Παναγία ἀπέβη δύναμη συνοχῆς τοῦ Γένους καὶ πηγὴ ἐμπνεύσεώς του σὲ ὅλους τούς ἐθνικοὺς ἀγῶνες. Εἶναι ἡ δύναμη "διὴς ἐχθροὶ καταπίπτουσι". "Ἡ λατρεία μας" γράφει ὁ πεζογράφος Σπύρος Μελάς, "εἶναι ὑφασμένη μ’ αὐτὴ τὴν ἐθνική μας ὕπαρξη. Μᾶς παραστέκει, μᾶς σκέπει, μᾶς κραταιώνει γιατί πιστεύουμε σωστά". 

Ὁ ἑλληνικὸς λαός, γεμάτος εὐγνωμοσύνη γιὰ τὶς δωρεὲς τῆς Χάρης της, τὴν τίμησε μὲ ὅτι πολυτιμότερο εἶχε. Τὴν ὑμνολόγησε μὲ ἐξαίσιες συλλήψεις ποιητικοῦ λόγου. Τὴν δοξολόγησε μὲ τὶς καλύτερες μουσικὲς συνθέσεις. Τὴν ἱστόρησε μὲ τὶς ἐκπληκτικότερες συνθέσεις χρωμάτων, μὲ ἐντυπωσιακὲς ψηφίδες, σκαλισμένο ξύλο, ἀσήμι, μάλαμα, κηρομαστίχη. Ἀπειράριθμες νεάνιδες φέρουν τὸ ὄνομά της. Οἱ ναοὶ της κοσμοῦν τὶς κεντρικότερες πλατεῖες τῶν μεγαλουπόλεων καὶ τὶς καλλίτερες τοποθεσίες τῶν ἐξοχῶν. Διάσημοι καλλιτέχνες συνθέτουν τὰ καλύτερα δημιουργήματά τους. Οἱ εἰκόνες της κοσμοῦν σπίτια, γραφεῖα, σχολεῖα, νοσοκομεῖα καὶ δημόσιες ὑπηρεσίες. Καὶ τοῦτο, γιατί ἡ Ὑπεραγία Θεοτόκος εἶναι τὸ δημοφιλέστερο πρόσωπο τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ, πρὸς τὸ ποῖο προστρέχει ὁ λαός μας γιὰ νὰ βρεῖ παρηγοριὰ καὶ ἐλπίδα.

Ἐκεῖ ὅμως ὅπου ἡ Παναγία τιμᾶται ὅλες τὶς ἡμέρες τοῦ χρόνου εἶναι τὸ "περιβόλι" της, τὸ Ἅγιον Ὅρος, ὅπου οἱ μοναχοὶ ἀπὸ τὴ στιγμὴ ποὺ παίρνουν τὸ σχῆμα μέχρι τὴν ἐκδημία τους προσκυνοῦν τὴ χάρη της καὶ ζητοῦν τὴ βοήθειά της γιὰ τὴ σωτηρία τῆς ψυχῆς τους καὶ τὴ σωτηρία ὅλου τοῦ κόσμου. Ἀπαγγέλουν καθημερινά τους χαιρετισμούς της στὴν ἀκολουθία τοῦ ἀποδείπνου καὶ δὲ χάνουν τὴν εὐκαιρία, ἀκόμη καὶ στὶς τρέχουσες καθημερινές τους ἐνασχολήσεις νὰ τοὺς σιγοψέλνουν.

Στὰ χρόνιά μας παρόλη τὴν ἀσφυκτικὴ πίεση τῆς τεχνολογίας, τὴν σαρωτικὴ ἐκκοσμίκευση, τὴν ἰσοπεδωτικὴ παγκοσμιοποίηση καὶ τὶς ποικίλες πνευματικὲς ἀλλοιώσεις ποὺ δημιουργεῖ ὁ εὐδαιμονισμός, ὁ ἑλληνισμὸς καταφεύγει στὴ μεσιτεία τῆς σκέπης τοῦ κόσμου, τῆς μητέρας τοῦ Θεοῦ καὶ ὅλου τοῦ κόσμου γιὰ νὰ ἀντλήσει δύναμη, παρηγοριὰ καὶ ἐλπίδα. Στὴν Παναγία ποὺ εἶναι τὸ φῶς καὶ ἡ παράδοση τῆς ἀπρόσωπης ρωμιοσύνης.

Πρωϊνὸς Λόγος