Ἡ παιδεία στά Φάρασα τῆς Καππαδοκίας

Ἡ φαρασιώτικη γλῶσσα:

-Στὰ Φάρασα, θεῖε, μιλοῦσαν τουρκικά;

-Στὴν περιοχή μας, γιὲ μου, τὰ Φάρασα ἦταν τὸ μόνο ἀμιγὲς ἑλληνικὸ χριστιανικὸ χωριό, ὅπου δὲν μιλοῦσαν τουρκικά.

Μιλοῦσαν τὰ φαρασιώτικα, ποὺ εἶχαν ὡς βάση τὴν ἀρχαία ἑλληνικὴ γλώσσα καὶ εἶχαν ὁμοιότητες μὲ τὴν κυπριακὴ διάλεκτο.

Ἡ προφορὰ ἔμοιαζε καὶ μὲ τὴν κρητική.

Ὑπῆρχαν βέβαια καὶ τρεῖς οἰκογένειες Τούρκων.

Σιγὰ-σιγὰ ὅμως καὶ αὐτὲς ἀφομοιώθηκαν μὲ τοὺς Φαρασιῶτες. Μιλοῦσαν τὰ φαρασιώτικα καὶ συμμετεῖχαν σὲ ὅλες τὶς ἐκδηλώσεις μας.

Τὰ σχολεῖα καὶ οἱ δάσκαλοι τῶν Φαράσων:

-Πατέρα,λένε μερικοὶ ὅτι στὸν Βαρασὸ τὰ παιδιὰ μάθαιναν γράμματα ἀπὸ τοὺς παπάδες. Δὲν εἴχατε σχολεῖα καὶ δασκάλου

-Σχολεῖα πάντα ὑπῆρχαν στὸν Βαρασό, ἀλλὰ οἱ Τοῦρκοι στὰ παλιὰ χρόνια δὲν ἄφηναν νὰ λειτουργήσουν τὰ ἑλληνικὰ σχολεῖα. Ἔτσι τὰ παιδιὰ μάθαιναν... κρυφὰ ἀνάγνωση καὶ γραφὴ ἀπὸ τὰ βιβλία τῆς ἐκκλησίας, ἀπὸ τοὺς παπάδες. Ἀργότερα, ὅταν ἡσύχασαν κάπως τὰ πράγματα, ἄνοιξαν τὰ σχολεῖα καὶ Βαρασιῶτες δάσκαλοι μάθαιναν γράμματα στὰ παιδιά. Γυμνάσιο ὅμως δὲν εἴχαμε. Πολλοὶ δάσκαλοι ἦταν παπαδάσκαλοι [...].

Στὰ δικά μας τὰ χρόνια δάσκαλος στὸν Βαρασὸ ἦταν ὁ Χατζεφεντής [...].

Ὁ Παΐσιος (Μητροπολίτης Καισαρείας Παΐσιος Β’, 1777-1871) ἤξερε ὅτι τὰ Φάρασα εἶχαν ἀνάγκη ἀπὸ δάσκαλο.

Ἤξερε ἐπίσης καὶ τοὺς κινδύνους ποὺ διέτρεχαν τὰ ὀρθόδοξα χριστιανικὰ χωριὰ ἀπὸ τοὺς πλανόδιους πλάνους τοῦ Παπισμοῦ. Ἔτσι θεώρησε τὸν Χατζεφεντὴ (δηλ. τὸν Ἅγιο Ἀρσένιο ἐκ Φαράσων) ὡς τὸν πλέον κατάλληλο νὰ ἀναλάβει στὸν Βαρασὸ τὸ ἔργο τοῦ παπᾶ καὶ τοῦ δασκάλου [...].

Ἡ διδασκαλία τῆς ἀνάγνωσης καὶ τῆς ζωγραφικῆς:

Στὴν ἀρχὴ τὰ παιδιὰ μάθαιναν τὸ ἀλφάβητο καὶ τὸν συλλαβισμὸ ἀναλυτικά. Ἔλεγαν δηλαδὴ ἄλφα, βήτα, γάμμα καὶ συλλαβίζανε: «βήτ’ ἄλφα βά, βήτ’ ἔψιλον βέ».

Τὸ σύστημα αὐτὸ τὸ ἔλεγαν «‘πὸ ‘πουκάτου». «Ψαλλαίνω ‘πὸ ‘πουκάτου» ἔλεγαν τὰ παιδιὰ καὶ ἐννοοῦσαν τὸν συλλαβισμό.

«Ψαλλαίνω ‘πὸ ‘πάνου» ἔλεγαν γιὰ τὴν ἀνάγνωση. Ἀφοῦ μάθαιναν νὰ διαβάζουν τὰ ἑλληνικά, μάθαιναν καὶ τοὺς ἀριθμούς, τις τέσσερις πράξεις, τὴν τουρκικὴ καὶ ἀρμενικὴ γραφὴ καὶ ἀνάγνωση. Βιβλία εἶχαν τὰ βιβλία τῆς ἐκκλησίας, τὴν Ὀκτώηχο, τὸ Ψαλτήρι, τὴν Παλαιὰ καὶ Καινὴ Διαθήκη καὶ βίους Ἁγίων.

Ἔκαναν καὶ μάθημα ζωγραφικῆς.

Ὁ Χατζεφεντὴς τοὺς ἔδειχνε μιὰ τυπωμένη εἰκόνα Ἁγίου ἢ ζωγράφιζε ὁ ἴδιος δυὸ-τρεῖς Ἁγίους σὲ χαρτί, τὸ κολλοῦσε στὸν πίνακα καὶ ἔλεγε στὰ παιδιά: «Φτιάξτε ὅποια εἰκόνα σᾶς ἀρέσει».

Τὰ παιδιὰ ἔφερναν μαζί τους μέσα σὲ μπουκαλάκια μελάνες μὼβ φτιαγμένες μὲ λαλέδες, ποὺ ἦταν εἶδος κρίνου, κίτρινες φτιαγμένες ἀπὸ βρασμένες φλοῦδες ροδιοῦ, μαῦρες ἀπὸ καπνιὰ καὶ κόκκινες ἀπὸ ριζάρι. Εἶχαν καὶ πένες ἀπὸ νεροκάλαμα ἢ ἀπὸ φτερὰ ἀετοῦ, κι ἔτσι ζωγράφιζαν.

Τὰ Φάρασα τῆς Καππαδοκίας – Μνῆμες Φαρασιωτῶν γερόντων, Ἔκδοση Ἱεροῦ Ἡσυχαστηρίου Μοναζουσῶν

«Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης ὁ Θεολόγος».

ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ‘Ρωμνιός’ , 7 ΤΕΥΧΟΣ