Ὁ κάτισχνος καὶ εἰρηνικὸς ἱεράρχης κι ἕνας σύγχρονος ποιητὴς

Γράφει ὁ π. Βασίλειος Ι. Καλλιακμάνης

α) Ὅταν ὁ Θεολόγος Γρηγόριος ἔφθανε, ὡς κουρασμένος καὶ κάτισχνος ἱεράρχης, τὸ 379, στὴν Κωνσταντινούπολη, οἱ ἀντίπαλοι τῶν ὀρθοδόξων, τοὺς ὁποίους ὑποστήριζε ἡ αὐτοκρατορικὴ αὐλὴ καὶ ὁ στρατός, δὲν τοῦ ἔδωσαν σημασία καὶ δὲν ἀνησύχησαν. Προϊόντος του χρόνου, τὰ πράγματα ἀνατράπηκαν. Μὲ κέντρο τὸν ναΐσκο τῆς Ἁγίας Ἀναστασίας ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ἐκφώνησε θαυμάσιους λόγους, ἀπαύγασμα καθαρῆς καρδιᾶς καὶ φωτισμένου νοῦ, παίρνοντας μὲ τὸ μέρος τοῦ πλήθη λαοῦ, πολλοὺς σπουδαίους θεολόγους ἀκόμη καὶ κυνικοὺς φιλόσοφους.

β) Κι ἐνῶ ἡ Β’ Οἰκουμενικὴ Σύνοδος πανηγυρικὰ τὸν ἀνακήρυξε ἀρχιεπίσκοπο Κωνσταντινουπόλεως καὶ τοῦ ἀνέθεσε τὴν προεδρία, μόλις ἐτέθησαν ζητήματα κανονικότητας -τὰ γνωστὰ διαδικαστικὰ ποὺ ἐγείρονται συχνὰ ἀσκόπως καὶ σήμερα ὅταν δὲν θέλουμε ἄμεσα ἀποτελέσματα- ἐκεῖνος παραιτήθηκε.

Ἀποχαιρετώντας τὸ ποίμνιο ποὺ διακόνησε, ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ζητᾶ ὡς ἀμοιβὴ τὴν ἄδεια νὰ ἀποχωρήσει καὶ νὰ ἐπιδοθεῖ στὴν ἡσυχαστικὴ ζωὴ στὴν πατρίδα του! Χαιρετᾶ τοὺς χοροὺς τῶν μοναχῶν, τὴν ἁρμονία τῶν ψαλτῶν, τὶς χῆρες καὶ τὰ ὀρφανά, ἀλλὰ καὶ τὰ «μάτια τῶν πτωχῶν» ποὺ ἔβλεπαν ἱκετευτικὰ πρὸς τὸν Θεὸ καὶ πρὸς αὐτὸν τοὺς ἀκροατὲς τῶν λόγων του, τοὺς κρυφοὺς καὶ φανεροὺς...

στενογράφους καθὼς καὶ τὰ ἀνάκτορα καὶ τοὺς αὐλικούς.

γ) Ἡ παραίτηση αὐτή, καρπὸς ἔνθεης σοφίας, ἐσωτερικῆς ἁρμονίας καὶ πραότητας, μόνο ὡς πράξη ποὺ ἐξυπηρετεῖ τὸ κοινὸ συμφέρον καὶ τὴν εἰρήνευση τῆς Ἐκκλησίας καὶ τῆς κοινωνίας μπορεῖ νὰ ἐκληφθεῖ. Εἰρηνικὸς καὶ πράος, ὁ Γρηγόριος σὲ ἄλλη περίπτωση ἔγραφε: «Εἰρήνη φίλη, τὸ γλυκὺ καὶ πράγμα καὶ ὄνομα… Εἰρήνη φίλη, τὸ ἐμὸν μελέτημα καὶ καλλώπισμα».

δ) Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος διακρίθηκε ὡς μέγιστος θεολόγος, ἄριστος συγγραφέας, σοφὸς ἀσκητὴς ἀλλὰ καὶ ἐξαίρετος ποιητής. Μεταξὺ ἄλλων συνέταξε ποιήματα θεολογικά, δογματικὰ καὶ ἠθικά. Σὲ κάποιους στίχους γράφει γιὰ ἐκεῖνον ποὺ κερδίζει παράνομα:

«Ὅτ’ ἐκ πονηροῦ πράγματος κέρδος λάβης,/ Τοῦ δυστυχεῖν νόμιζε ἀρραβῶν’ ἔχειν».

Δηλαδή: Ὅταν κερδίζεις ἀπὸ σκοτεινὴ ὑπόθεση, πίστεψε ὅτι ἀρραβωνιάστηκες τὴ δυστυχία!

ε) Ἡ γλώσσα τῆς ποίησης τοῦ Γρηγορίου εἶναι ὑψηλὴ καὶ κινεῖται ἀπὸ τὴν ὁμηρικὴ ἐκδοχὴ μέχρι τὴν καθαρεύουσα τῆς ἐποχῆς του. Ἔτσι ἀποδεικνύει ὅτι οἱ χριστιανοὶ μποροῦν νὰ γράφουν ποιήματα ἀντάξια ἢ καὶ καλύτερα ἀπὸ τοὺς ἐθνικούς. Παράλληλα, ὁ ἅγιος ἀποκρούει πρακτικὰ τὴ νομοθεσία τοῦ Ἰουλιανοῦ, ποὺ ἀπαγόρευε στοὺς χριστιανοὺς νὰ ἀσχολοῦνται καὶ νὰ διδάσκουν κλασικὴ φιλολογία.

στ) Ὅταν μελετᾶ κάποιος στίχους τοῦ Γρηγορίου, βλέπει καθαρὰ τὴν ἐμπειρικὴ γνώση τῆς θεολογίας, τὸ βάθος τῶν νοημάτων, τὴν ἄριστη περιγραφὴ τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς, ἀλλὰ καὶ τὴν τάση γιὰ παραίτηση ἀπὸ ἀξιώματα, πράγμα δυσεύρετο στὴν ἐκκλησιαστικὴ καὶ πολιτικὴ ζωὴ τοῦ τόπου μας. Παράλληλα, ἔρχονται στὸ μυαλὸ τοῦ τὰ λόγια ἑνὸς σύγχρονου συγγραφέα, ποιητῆ καὶ μουσικολόγου, τοῦ Mario de Andrande ἀπὸ τὴ Βραζιλία, ποὺ περιγράφει μὲ ἀνάλογο τρόπο τὴν κοινωνικὴ πραγματικότητα.

ζ) Γράφει ὁ Andrande:

«Δὲν ἔχω πιὰ χρόνο γιὰ ἀτέρμονες συγκεντρώσεις ὅπου συζητοῦνται, καταστατικά,/ νόρμες, διαδικασίες καὶ ἐσωτερικοὶ κανονισμοί, γνωρίζοντας ὅτι δὲν θὰ καταλήξει κανεὶς πουθενά./ Δὲν ἔχω πιὰ χρόνο γιὰ νὰ ἀνέχομαι παράλογους ἀνθρώπους ποὺ παρὰ τὴ χρονολογική τους ἡλικία, δὲν ἔχουν μεγαλώσει…/ Δὲν θέλω νὰ βρίσκομαι σὲ συγκεντρώσεις ὅπου παρελαύνουν παραφουσκωμένοι ἐγωισμοί./

Δὲν ἀνέχομαι τοὺς χειριστικοὺς καὶ τοὺς καιροσκόπους./ Μὲ ἐνοχλεῖ ἡ ζήλια καὶ ὅσοι προσπαθοῦν νὰ ὑποτιμήσουν τοὺς ἰκανότερους γιὰ νὰ οἰκειοποιηθοῦν τὴ θέση τους, τὸ ταλέντο τους καὶ τὰ ἐπιτεύγματά τους./

Μισῶ νὰ εἶμαι μάρτυρας τῶν ἐλαττωμάτων ποὺ γεννᾶ ἡ μάχη γιὰ ἕνα μεγαλοπρεπὲς ἀξίωμα./ Οἱ ἄνθρωποι δὲν συζητοῦν πιὰ γιὰ τὸ περιεχόμενο... μετὰ βίας γιὰ τὴν ἐπικεφαλίδα»!

ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 

thriskeftika