Ἠναψεν σιγαρέττον κ’ ἐκάπνιζεν ἠδονικῶς. Ἐκεῖ ἀκούει ὄπισθέν του ἐλαφρόν θροῦν καί, πρίν προφθάση νά στραφῆ νά ἴδη, ἀκούει δεύτερον κρότον ἐλαφρότερον. O δεύτερος οὗτος κρότος τοῦ κάστηκε ὅτι ἦτον ὡς ἀνυψουμένης σκανδάλης φονικοῦ ὅπλου.Τό «Πάσχα ρωμέικο» εἶναι τό τρίτο ἀθηναϊκό πασχαλινό διήγημα τοῦ Ἀλέξανδρου Παπαδιαμάντη, δημοσιευμένο τό 1891
O μπάρμπα-Πύπης, γηραιός φίλος μου, εἶχεν ἑπτά ἤ ὀκτώ καπέλα, διαφόρων χρωμάτων, σχημάτων καί μεγεθῶν, ὅλα ἐκ παλαιού χρονου καί ὅλα κατακαίνουργα, τά ὁποῖα ἐφόρει ἐκ περιτροπῆς μετά τοῦ εὐπρεποῦς μαύρου ἱματίου τοῦ κατά τάς μεγάλας ἐορτᾶς τοῦ ἐνιαυτοῦ, ὁπόταν ἔκαμνε δύο ἤ τρεῖς περιπάτους ἀπό τῆς μίας πλατείας εἰς τήν ἄλλην διά τῆς ὁδοῦ Σταδίου. Ὁσάκις ἐφόρει τόν καθημερινόν κοῦκον του, μέ τό σάλι τοῦ διπλωμένον εἰς ὀκτώ ἤ δεκαέξ δίπλας ἐπί τοῦ ὤμου, ἐσυνήθιζε νά κάθηται ἐπί τίνας ὥρας εἰς τό γειτονικόν παντοπωλεῖον, ὑποπίνων συνήθως μετά τῶν φίλων, καί ἦτο στωμύλος καί διηγεῖτο πολλά κ’ ἐμειδία πρός αὐτούς.
Ὅταν ἐμειδία ὁ μπάρμπα-Πύπης, δέν ἐμειδίων μόνον αἵ γωνίαι τῶν χειλέων, αἵ παρειαί καί τά οὖλα τῶν ὀδόντων του, ἀλλ’ ἐμειδίων...
οἴ ἱλαροί καί ἥμεροι ὀφθαλμοί του, ἐμειδία στίλβουσα ἡ σιμή καί πεπλατυσμένη ρίς του, ὁ μύσταξ τοῦ ὁ εὐθυσμένος μέ λεβάνταν καί ὡς διά κολλητοῦ κηροῦ λελεπτυσμένος, καί τό ὑπογένειόν του τό λευκόν καί ἐπιμελῶς διατηρούμενον, καί σχεδόν ὁ κοῦκος τοῦ ὁ στακτερός, ὁ λοξός κ’ ἐπικληνής πρός τό οὖς, ὅλα παρ’ αὐτῶ ἐμειδίων.
οἴ ἱλαροί καί ἥμεροι ὀφθαλμοί του, ἐμειδία στίλβουσα ἡ σιμή καί πεπλατυσμένη ρίς του, ὁ μύσταξ τοῦ ὁ εὐθυσμένος μέ λεβάνταν καί ὡς διά κολλητοῦ κηροῦ λελεπτυσμένος, καί τό ὑπογένειόν του τό λευκόν καί ἐπιμελῶς διατηρούμενον, καί σχεδόν ὁ κοῦκος τοῦ ὁ στακτερός, ὁ λοξός κ’ ἐπικληνής πρός τό οὖς, ὅλα παρ’ αὐτῶ ἐμειδίων.
Εἶχε γνωρίσει πρόσωπα καί πράγματα ἐν Κερκύρα. ὅλα τά περιέγραφε μετά χάριτος εἰς τούς φίλους του. Δέν ἔπαυσε ποτέ νά σεμνύνεται διά τήν προτίμησιν τήν ὁποίαν εἶχε δείξει ἀείποτε διά τήν Κέρκυραν ὁ βασιλεύς, καί ἔζησεν ἀρκετά διά νά ὑπερηφανευθῆ ἐπί τή ἐκλογή, ἤν ἔκαμε τῆς αὐτῆς νήσου πρός διατριβήν ἡ ἐφτακρατόρισσα τῆς Ἀούστριας. Ἐνθυμεῖτο ἀμυδρῶς τόν Μουστοξύδιν, μά δότο, δοτίσσιμο κέ ταλέντο! Εἶχε γνωρίσει καλῶς τόν Μάντζαρον, μά γαλαντουόμο! τόν Κερκύρας Ἀθανάσιον, μά μπράβο! τόν Σιορπιέρρο, κέ γκρᾶν φιλοζόφο! Τό τελευταῖον ὄνομα ἔδιδεν εἰς τόν ἀοίδιμον Βράϊλαν, διά τόν τίτλον ὄν τοῦ εἶχαν ἀπονείμει, φαίνεται οἴ Ἄγγλοι. (Sir Pierro = Sir Peter). Εἶχε γνωρίσει ἐπίσης τόν Σόλωμο (κέ ποέτα!), τοῦ ὁποίου ἀπεμνημόνευε καί στίχους τινάς, ἀπαγγέλλων αὐτούς κατά τό ἑξῆς ὑπόδειγμα:
Ὡσάν τή σπίθα κρουμμένη στή στάχτη ποῦ ἐκρουβόταν γιά μᾶς λευτεριά;
Εἰσέ πάσα μέρη πετιέται κι’ ἀνάφτει καί σκορπιέται σέ κάθε μεριά.
O μπάρμπα-Πύπης ἔλειπεν ὑπέρ τά εἴκοσιν ἔτη ἐκ τοῦ τόπου τῆς γεννήσεώς του. Εἶχε γυρίσει κόσμον κ’ ἔκαμεν ἐργασίας πολλᾶς. Ἔστειλε πότε καί εἰς τήν Παγκόσμιον ἔκτεσι, διότι ἦτο σχεδόν ἀρχιτέκτων, καί εἶχε μάλιστα καί μίαν ἰνβεντσιόνε. Ἐμίσει τούς πονηρούς καί τούς ἰδιοτελεῖς, ἐξετίμα τόν ἀνθρωπισμόν καί τή τιμιότητα. Ἀπετροπιάζετο τούς φαύλους. «Ἴλ τραδιτόρε νόν ἅ κομπασσιόν» -ὁ ἀπατεώνας δέν ἔχει λύπησι. Ἐνίοτε πάλι ἐμαλάττετο κ’ ἐδείκνυε συγκατάβασιν εἰς τάς ἀνθρωπίνας ἀτελείας. «Οὐδ’ἡ γής ἀναμάρτητος -ἄγκε λά τέρρα νόν ἐ ἰμπεκάμπιλε.» Καί ὕστερον, ἀφ’ οὐ ἡ γῆ δέν εἶναι, πῶς θά εἶναι ὁ Πάπας; Ὅταν τοῦ παρετήρει τίς ὅτι ὁ Πάπας δέν ἐψηφίσθη ἰμπεκάμπιλε, ἀλλά ἰνφαλίμπιλε, δέν ἤθελε ν’ ἀναγνωρίσει τήν διαφοράν.
Δέν ἦτο ἄμοιρος καί θρησκευτικῶν συναισθημάτων. Τάς δύο ἤ τρεῖς προσευχᾶς, ἄς εἴξευρεν τάς εἴξευρεν ἑλληνιστί. «Τά πατερμά τοῦ εἴξευρε ρωμέϊκα». Ἔλεγεν: «Ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος κύριος Σαβαώθ... ὡς ἐνάντιος ὑψίστοις» Ὅταν μέ ἐρώτησε δίς ἤ τρίς τί σημαίνει τοῦτο, τό ὡς ἐνάντιος, προσεπάθησα νά διορθώσω καί ἐξηγήσω τό πράγμα. Ἀλλά μετά δύο ἤ τρεῖς ἡμέρας ὑποτροπιάζων πάλιν ἔλεγεν: «Ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος... ὡς ἐνάντιος ὑψίστοις!»
Ἐν μόνον εἶχεν ἐλάττωμα, ὅτι ἐμίσει ἀδιαλλάκτως πᾶν ὅ,τι ἐκ προκαταλήψεως ἐμίσει καί χωρίς ν’ ἀνέχηται ἀντίθετον γνώμην ἤ ἐπιχείρημα. Πολιτικῶς κατεφέρετο πολύ κατά τῶν Ἄγγλων, θρησκευτικῶς δέ κατά τῶν Δυτικῶν. Δέν ἤθελε ν’ ἀκούση τό ὄνομα τοῦ Πάπα, καί ἦτο ἀμείλικτος κατήγορος τοῦ ρωμαϊκοῦ κλήρου...
Τήν ἑσπέραν τοῦ Μεγάλου Σαββάτου τοῦ ἔτους 188... περί ὥραν ἐνάτην, γερόντιον τί εὐπρεπῶς ἐνδεδυμένον, καθόσον ἠδύνατο νά διακρίνη τίς εἰς τό σκότος, κατήρχετο τήν ἀπ’ Ἀθηνῶν εἰς Πειραιά ἄγουσαν, τήν ἁμαξιτήν. Δέν εἶχεν ἀνατείλει ἀκόμη ἡ σελήνη, καί ὁ ὁδοιπόρος ἐδίσταζε ν’ ἀναβῆ ὑψηλότερον, ζητῶν δρόμον μεταξύ τῶν χωραφίων. Ἐφαίνετο μή γνωρίζων καλῶς τόν τόπον. O γέρων θά ἦτο ἴσως πτωχός, δέν θά εἶχε 50 λεπτά διά νά πληρώση τό εἰσιτήριον τοῦ σιδηροδρόμου ἤ θά τά εἶχε κ’ ἔκαμνεν οἰκονομίαν.
Ἀλλ’ ὄχι δέν ἦτο πτωχός, δέν ἦτο οὔτε πλούσιος, εἶχε διά νά ζήση. Ἦτο εὐλαβής καί εἶχε τάξιμο νά καταβαίνη κατ’ ἔτος τό Πάσχα πεζός εἰς τόν Πειραιά, ν’ ἀκούη τήν Ἀνάστασιν εἰς τόν Ἅγιον Σπυρίδωνα καί ὄχι εἰς ἄλλην Ἐκκλησίαν, νά λειτουργῆται ἐκεῖ, καί μετά τήν ἀπόλυσιν ν’ ἀναβαίνη πάλιν πεζός εἰς τάς Ἀθήνας. Ἦτο ὁ μπάρμπα-Πύπης, ὁ γηραιός φίλος μου, καί κατέβαινεν εἰς τόν Πειραιά διά ν’ ἀκούση τό Χριστός Ἀνέστη εἰς τόν ναόν τοῦ τοῦ ὁμωνύμου καί προστάτου του, διά νά κάμη Πάσχα ρωμέϊκο κ’ εὐφρανθῆ ἡ ψυχή του. Καί ὅμως ἦτο... δυτικός!
O μπάρμπα-Πύπης, Ἰταλοκερκυραῖος, ἁπλοϊκός, Ἑλληνίδος μητρός. Ἕλλην τήν καρδίαν, καί ὑφίστατο ἄκων ἴσως, ὡς καί τόσοι ἄλλοι, τό ἄπειρον μεγαλεῖον καί τήν ἄφατον γλυκύτητα τῆς ἐκκλησίας τῆς Ἑλληνικῆς. Ἐκαυχάτο ὅτι ὁ πατήρ του, ὅστις ἦτο στρατιώτης τοῦ Ναπολέοντος A’ «εἶχε μεταλάβει ρωμέϊκα» ὅταν ἐκινδύνευσε ν’ ἀποθάνη, ἐκβιάσας μάλιστα πρός τοῦτο, διά τινῶν συστρατιωτῶν του, τόν ἱερέα τόν ἀγαθόν. Καί ὅμως ὅταν, κατόπιν τούτων, φυσικῶς, τοῦ ἔλεγε τίς: «Διατί δέν βαπτίζεσαι μπάρμπα-Πύπη;» ἡ ἀπάντησίς του ἦτο ὅτι ἅπαξ ἐβαπτίσθη καί ὅτι εὑρέθη ἐκεῖ. Φαίνεται ὅτι οἴ Πάπαι τῆς Ρώμης μέ τήν συνήθη ἐπιτηδείαν πολιτικήν τῶν, εἶχον ἀναγνωρίσει εἰς τούς Ρωμαιοκαθολικούς τῶν Ἰονίων νήσων τινά τῶν εἰς τούς Οὐνίτας ἀπονεμομένων προνομίων, ἐπιτρέψαντες αὐτοῖς νά συνεορτάζωσι μετά τῶν ὀρθοδόξων ὄλας τάς ἐορτᾶς. Ἀρκεῖ νά προσκυνήση τίς τήν ἑβδομάδα τοῦ ΠοντίφηκοςΖ τά λοιπά εἶναι ἀδιάφορα.
O μπάρμπα-Πύπης ἔτρεφε μεγίστην εὐλάβειαν πρός τόν πολιοῦχον ΄Ἅγιόν της πατρίδος του καί πρός τό σεπτόν αὐτοῦ λείψανον. Ἐπιστευεν εἰς τό θαῦμα τό γενόμενον κατά τῶν Βενετῶν, τολμησάντων ποτέ νά ἰδρύσωσιν ἴδιον θυσιαστήριον ἐν αὐτῶ τῷ ὀρθοδόξω ναῶ, (il santo Spiridion ha fatto questo caso), ὄτε ὁ Ἅγιος ἐπιφανεῖς νύκτωρ ἐν σχήματι μοναχοῦ, κρατῶν δαυλόν ἀναμμένον, ἔκαυσεν ἐνώπιον τῶν ἀπολιθωθέντων ἐκ τοῦ τρόμου φρουρῶν τό ἀρτιπαγές ἀλτάρε. Ἀφοῦ εὐρίσκετο μακράν της Κερκύρας, ὁ μπάρμπα-Πύπης ποτέ δέν θά ἔστεργε νά ἑορτάση τό Πάσχα μαζί μέ τσού φράγκους. Τήν ἑσπέραν λοιπόν ἐκείνην τοῦ Μεγάλου Σαββάτου ὄτε κατέβαινεν εἰς Πειραιά πεζός, κρατῶν εἰς τήν χείρα τή λαμπάδα του, ἤν ἔμελλε ν’ ἀνάψη κατά τήν Ἀνάστασιν, μικρόν πρίν φθάση εἰς τά παραπήγματα τῆς μέσης ὁδοῦ, ἐκουράσθη καί ἠθέλησε νά καθίση ἐπ’ ὀλίγον ν’ ἀναπαυθῆ. Εὖρεν ὑπήνεμον τόπον ἔξωθεν μίας μάνδρας, ἐχούσης καί οἰκίσκον παρά τήν μεσημβρινήν γωνίαν, κ’ ἐκεῖ ἐκάθησεν ἐπί τῶν χόρτων, ἀφοῦ ἐπέστρωσε τό εἰς πολλᾶς δίπλας γυρισμένο σάλι του. Ἔβγαλεν ἀπό τήν τσέπην τήν σιγαροθήκην του, ἤναψεν σιγαρέττον κ’ ἐκάπνιζεν ἠδονικῶς.
Ἐκεῖ ἀκούει ὄπισθέν του ἐλαφρόν θροῦν ὡς βημάτων ἐπί παχείας χλόης καί, πρίν προφθάση νά στραφῆ νά ἴδη, ἀκούει δεύτερον κρότον ἐλαφρότερον. O δεύτερος οὗτος κρότος τοῦ κάστηκε ὅτι ἦτον ὡς ἀνυψουμένης σκανδάλης φονικοῦ ὅπλου. Ἐκείνην τήν στιγμήν εἶχε λαμπρυνθῆ πρός ἀνατολᾶς ὁ ὁρίζων, καί τοῦ Αἰγάλεω αἵ κορυφαί ἐφάνησαν πρός μεσημβρίαν λευκάζουσαι. H σελήνη, τετάρτην ἡμέραν ἄγουσα ἀπό τῆς πανσελήνου, θ’ ἀνέτελλε μετ’ ὀλίγα λεπτά. Ἐκεῖ ὅπου ἔστρεψε τήν κεφαλήν πρός τά δεξιά, ἐγγύς της βορειανατολικῆς γωνίας τοῦ ἀγροτικοῦ περιβόλου, ὅπου ἐκάθητο, τοῦ κάστηκε, ὡς διηγεῖτο ἀργότερα ὁ ἴδιος, ὅτι εἶδε ἀνθρωπίνην σκιάν, εἰς προβολήν τρόπον τινά ἱσταμένην καί τείνουσαν ἐγκαρσίως μακρόν τί ὡς ρόπαλον ἤ κοντάριον πρός τό μέρος αὐτοῦ. Πρέπει δέ νά ἦτο τουφέκιον.
O μπάρμπα-Πύπης ἐνόησεν ἀμέσως τόν κίνδυνον. Χωρίς νά κινηθῆ ἄλλως ἀπό τήν θέσιν του, ἔτεινε τήν χείρα πρός τόν ἄγνωστον κ’ ἔκραξεν ἐναγωνίως.
-Φίλος! Καλός! μή ρίχνεις...
O ἄνθρωπος ἔκαμε μικρόν κίνημα ὀπισθοδρομήσεως, ἄλλα δέν ἐπανέφερεν τό ὅπλον εἰς εἰρηνικήν θέσιν.οὐδέ καταβίβασε τήν σκανδάλην.
-Φίλος! καί τί θέλεις ἐδῶ; ἠρώτησε μέ ἀπειλητικήν φωνήν.
-Τί θέλω; ἐπανέλαβεν ὁ μπάρμπα-Πύπης. Κάθουμαι νά φουμάρο τό τσιγάρο μου.
-Καί δέν πᾶς ἀλλοῦ νά τό φουμάρης, ρέ; ἀπήντησεν αὐθαδῶς ὁ ἄγνωστος. Ηὖρες τόν τόπο, ρέ, νά φουμάρης τό τσιγάρο σου!
-Καί γιατί; ἐπανέλαβεν ὁ μπάρμπα-Πύπης. Τί σᾶς ἔβλαψα;
-Δέν ξέρω ‘γῶ ἀπ’ αὐτά, εἶπεν ὀργίλως ὁ ἀγρότηςΖ ἐδῶ εἶναι ἀποθήκη, ἔχει χόρτα, ἔχει κι’ ἄλλα πράμματα μέσα. Μόνον κόττες δέν ἔχει, προσέθηκε μετά σκληροῦ σαρκασμοῦ. Ἐγελάστηκες.
Ἦτο πρόδηλον ὅτι εἶχεν ἐκλάβει τόν γηραιόν φίλον μου ὡς ὀρνιθοκλόπον, καί διά νά τόν ἐκδικηθῆ τοῦ ἔλεγεν ὅτι τάχα δέν εἶχεν ὄρνιθας, ἐνῶ κυρίως ὁ ἀγρονόμος διά τάς ὄρνιθάς του θά ἐφοβήθη καί ὠπλίσθη μέ τήν καραβίναν του. O μπάρμπα-Πύπης ἐγέλασε πικρῶς πρός τόν ὑβριστικόν ὑπαινιγμόν.
-Σύ ἐγελάστηκες, ἀπήντησεν ἐγώ κόττες δέν κλέφτω, οὔτε λωποδύτης εἶμαι ἐγώ πηγαίνω στόν Πειραιά ν’ ἀκούσω Ἀνάσταση στόν Ἅγιο Σπυρίδωνα.
O χωρικός ἐκάγχασε.
-Στόν Πειραιά; στόν Ἀϊ-Σπυρίδωνα; κι’ ἀπό ποῦ ἔρχεσαι;
-Ἀπ’ τήν Ἀθήνα.
-Ἀπ’ τήν Ἀθήνα; καί δέν ἔχει ἐκεῖ ἐκκλησίαις, ν’ ἀκούσης Ἀνάσταση;
-Ἔχει ἐκκλησίαις, μά ἐγώ τώχω τάξιμο, ἀπήντησεν ὁ μπάρμπα-Πύπης
O χωρικός ἐσιώπησε πρός στιγμήν, εἴτα ἐπανέλαβε.
-Νά φχαριστᾶς, καϋμένε...
Καί τότε μόνον κατεβίβασε τήν σκανδάλην καί ὤρθωσε τό ὅπλον πρός τόν ὦμον του.
-Νά φχαριστᾶς καϋμένε, τήν ἡμέρα πού ξημερώνει αὔριον, εἰ δέ μή, δέν τώχα γιά τίποτες νά σέ ξαπλώσω δῶ χάμου. Τράβα τώρα!
O γέρων Κερκυραῖος εἶχεν ἐγερθῆ καί ἠτοιμάζετο νά ἀπέλθη, ἀλλά δέν ἠδυνήθη νά μή δώση τελευταίαν ἀπάντησιν.
-Κάνεις ἄδικα καί συχωρεμένος νᾶσαι πού μέ προσβάλλεις, εἶπε. Σ’ εὐχαριστῶ ὡς τόσο πού δέ μ’ ἐτουφέκισες, ἀλλά νόν βά μπένε... δέν κάνεις καλά νά μέ παίρνεις γιά κλέφτη. Ἐγώ εἶμαι διαβάτης, κ’ ἐπήγαινα, σού λέω στόν Πειραιά.
-Ἔλα, σκόλα, σκόλα τώρα, ρέ...
Καί ὁ χωρικός στρέψας τήν ράχιν εἰσῆλθεν ἀνατολικῶς διά τῆς θύρας τοῦ περιβολίου, κ’ ἔγινεν ἄφαντος. O γέρων φίλος μου ἐξηκολούθησε τόν δρόμον του. Τό συμβεβηκός τοῦτο δέν ἠμπόδισε τόν μπάρμπα-Πύπην νά ἐξακολουθῆ κατ’ ἔτος τήν εὐσεβῆ του συνήθειαν, νά καταβαίνει πεζός εἰς τόν Πειραιά, νά προσέρχηται εἰς τόν Ἅγιον Σπυρίδωνα καί νά κάμει Πάσχα ρωμέϊκο. Ἐφέτος τό μισοσαράκοστον μοί ἐπρότεινεν, ἄν ἤθελα νά τόν συνοδεύσω εἰς τήν προσκύνησίν του ταύτην. Θά προσεχώρουν δέ εἰς τήν ἐπιθυμίαν του, ἄν ἀπό πολλῶν ἐτῶν δέν εἶχα τήν συνήθειαν νά ἑορτάζω ἐκτός του Ἄστεως τό Ἅγιον Πάσχα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου