ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΠΡΟΦΟΡΑ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821
Ἀνυπολόγιστης ἀξίας εἶναι καὶ ἡ καθαρῶς πολεμικὴ προσφορὰ τῆς Ἐκκλησίας.
Τὸ 1575 κήρυξε ἐπανάσταση στὴ Μάνη ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἐπιδαύρου Μακάριος Μελισίδης, καὶ τὸ 1770 στὸ Αἴγιο ὁ Μητροπολίτης Πατρὼν Παρθένιος καὶ στὴν Κόρινθο ὁ Μητροπολίτης Μακάριος Νοταρᾶς.
Τὸ 1600 καὶ τὸ 1609 ἔκανε ἐπαναστατικὸ κίνημα ὁ Διονύσιος Φιλόσοφος, Μητροπολίτης Τρικάλων, ὁ ὁποῖος τελικὰ βρῆκε μαρτυρικὸ θάνατο στὰ Γιάννενα τὸ 1611.
Τὸ 1684 ὁ Μητροπολίτης Ἀμφισσας Φιλόθεος πολέμησε κοντὰ στὴν Κόρινθο μὲ δικό του σῶμα ἐναντίον τῶν Τούρκων, ὅπου καὶ τραυματίστηκε θανάσιμα.
Τὸν ἴδιο χρόνο ὁ Μητροπολίτης Κεφαλληνίας Τιμόθεος Τυπάλδος συγκρότησε ἐπαναστατικὸ σῶμα μὲ 150 κληρικοὺς κι ἔλαβε μέρος σὲ ἀπελευθερωτικὲς προσπάθειες.
0ι Μητροπολίτες Σαλώνων Τιμόθεος, Θηβῶν Ἰερόθεος, Λάρισας Μακάριος, Εὔβοιας Ἀμβρόσιος, διετέλεσαν ὁπλαρχηγοί.
Ὁ Παπαβλαχάχας ἦταν ἀρχηγὸς τῶν ἁρματολῶν τῶν Χασίων. Βρῆκε, μάλιστα, τραγικὸ θάνατο ἀπὸ τὸν Ἀλὴ Πασὰ στὰ Γιάννενα.
Ὁ διάκος τοῦ Πατριάρχη Γρηγορίου τοῦ Ἐ' Νικηφόρος Ρωμανίδης, ἀφοῦ χειροτονήθηκε ἱερέας καὶ χειροθετήθηκε καὶ Ἀρχιμανδρίτης, ὑπηρέτησε καὶ διακρίθηκε ὡς ναυμάχος κάτω ἀπὸ τὶς διαταγὲς τοῦ Α. Μιαούλη.
Ὁ Ἠσαΐας Σαλώνων κήρυξε τὴν ἐπανάσταση στὶς 27.3.1821 στὴν περιφέρειά του, μέσα στὸ Μοναστήρι τοῦ ὁσίου Λουκᾶ Βοιωτίας.
Ἡ Μονὴ τοῦ ὁσίου Λουκᾶ, μετὰ τὴ σύσκεψη τοῦ Δεσπότη Σαλώνων στὰ μέσα τοῦ...
Μάρτη τοῦ 1821 μὲ τοὺς ὁπλαρχηγοὺς τῆς περιφέρειας Ἄθ. Διάκο, κ.α., ἔγινε κέντρο ἐπαναστατικὸ καὶ κατασκευῆς φυσεκιῶν.Ο Δ. Ὑψηλάντης εἶχε τὸ ἀρχηγεῖο του στὸ Μοναστήρι τοῦ Ἁγίου Νικολάου Πέτρας.
Ὁ Ἀρχιστράτηγος τῆς Ρούμελης Γ. Καραϊσκάκης εἶχε τ' ὁρμητήριό του στὴ Μονὴ Προυσοὺ τῆς Εὐρυτανίας.
Ὁ Ἱερομόναχος Σεραφεὶμ ἀπὸ τὸ Φανάρι Θεσσαλίας ἡγήθηκε τῆς ἐπανάστασης τῶν Ἀγραφιωτῶν.
Τὸ Μοναστήρι τοῦ Ὀμπλοῦ Πατρὼν ἦταν στρατηγεῖο τῶν ἐπαναστατῶν τῆς περιοχῆς.
Ὁ Ἄνθιμος Ἀργυροπουλος, ἱερομόναχος, δέχτηκε στὸ Μοναστήρι τοῦ τὴν οἰκογένεια Μπότσαρη καὶ τὴν περιέθαλψε, μετὰ τὴν ἅλωση τοῦ Σουλίου. Ὁ ἴδιος στὴ Ζάκυνθο, κατὰ τὸν ἱστοριογράφο Π. Χιώτη, ὅρκισε μέλη τῆς Φιλικῆς Ἐταιρίας τὸ Θ. Κολοκοτρώνη, τοὺς Β. καὶ Κ. Πετιμεζὰ καὶ τὸν Νικηταρά. Ἐργάστηκε δὲ ὡς παράγοντας μὲ ἀσυνήθιστο ζῆλο γιὰ τὴν εὐόδωση τῆς Ἐπανάστασης.
Ὁ Χρύσανθος Πηγᾶς, Μητροπολίτης Μονεμβασίας καὶ Καλαμάτας, τὸ 1819 μπῆκε στὴ Φιλικὴ Ἐταιρία κι ἐργάστηκε ἐντατικὰ γιὰ τὴν προετοιμασία τῆς Ἐπανάστασης. Αὐτὸ εἶχε σὰν ἀποτέλεσμα τὴ σύλληψή του ἀπὸ τοὺς Τούρκους, τὸ κλείσιμό του στὶς φυλακὲς τῆς Τρίπολης, ὅπου μαζὶ μὲ ἄλλους φυλακισμένους Μητροπολίτες πέθανε κι αὐτὸς ἀπὸ τὶς κακουχίες τῆς φυλακῆς.
Στὴ Φ. Ἐταιρία εἶχαν μυηθεῖ ὅλοι σχεδὸν οἱ μητροπολίτες καὶ πολλοὶ διακεκριμένοι ἱερεῖς καὶ μοναχοὶ καὶ ἰδιαίτερα οἱ ἁγιορεῖτες.
Τὴν Ἐπανάσταση τοῦ '21, ὅπως εἶναι γνωστό, τὴν κήρυξε Μητροπολίτης, ὁ Παλαιῶν Πατρὼν Γερμανός, μέσα στὸ Μοναστήρι τῆς ἅγιας Λαύρας. Ἔστω κι ἂν ἡ ἡρωικὴ Καλαμάτα, ποὺ κήρυξε τὴν ἐπανάσταση στὶς 23 τοῦ Μάρτη καὶ ποὺ τὴν εὐλόγησαν 24 κληρικοί, διεκδικεῖ τὰ πρωτεῖα, γεγονὸς εἶναι ὅτι τὰ παλληκάρια τῆς περιοχῆς ὁρκίστηκαν μέσα στὴν ἱστορικὴ Μονή.
Ὁ Διάκος, ὁ Παπαφλέσσας κι ὁ Σαμουὴλ εἶναι ἀνεπανάληπτες κληρικὲς μορφὲς τοῦ 21.
Ὁ Ὑψηλάντης ἔλεγε γιὰ τὸν Παπαφλέσσα ὅτι «εἶναι τὸ ἄλλο μου ἐγώ».
Ἐπίσης, εἶναι χαρακτηριστικὸ ὅτι ὁ Ὑψηλάντης ξεκίνησε τὸν ἀπελευθερωτικό του ἀγώνα ἀπὸ τὴν ἐκκλησία. Μέσα στὸν ἰ. ναὸ τῶν Τριῶν Ἱεραρχῶν τοῦ Ἰασίου ἔλαβε τὸ πολεμικὸ ξίφος ἀπὸ τὸ Μητροπολίτη Μολδαυΐας Βενιαμὶν Κωστάκη, ὁ ὁποῖος εὐλόγησε καὶ τὴ σημαία τοῦ ἀγώνα του.
Ἀκόμα, πολλὰ Μοναστήρια καταστράφηκαν ἀπὸ τοὺς Τούρκους γιατί λάβαιναν μέρος σ' ἀπελευθερωτικὰ κινήματα. Ἀναφέρουμε μόνο ἕνα γιὰ παράδειγμα, τὴ Μονὴ Στροφάδων ποὺ κατέστρεψε ὁ Σουλεϊμᾶν Β' (1520-60). Καὶ γενικὰ οἱ Τοῦρκοι κάθε τόσο ζητοῦσαν ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία τὶς εὐθύνες γιὰ κάθε ἀπελευθερωτικὸ κίνημα. Αὐτὴν αἱματοκυλοῦσαν γιατί αὐτὴν θεωροῦσαν πνευματικὴ καὶ ἐθνικὴ Ἀρχὴ τοῦ Ἔθνους. Καὶ μόνο αὐτὴ ἡ στάση τῶν Τούρκων ἀπέναντι στὴν Ἐκκλησία, τῆς ὁποίας πολλὲς φορὲς σκότωναν τοὺς φορεῖς της, τὰ λέει ὅλα. Εἶναι χαρακτηριστικὴ καὶ ἡ σχετικὴ ὁμολογία τοῦ Μακρυγιάννη γιὰ τὴν τεράστια προσφορὰ τῶν Μοναστηριῶν στὸν ἀγώνα: «...Τὰ μοναστήρια ἦταν τὰ πρῶτα προπύργια τῆς ἐπανάστασής μας... Οἱ περισσότεροι καλόγεροι σκοτώθηκαν εἰς τὸν ἀγώνα». Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ἦταν τὸ Α καὶ τὸ Ὢ γιὰ τὸ ὑπόδουλο γένος. Τὸ ράσο κόλπωνε μέσα τοῦ τὴ ρωμιοσύνη καὶ ἡ ρωμιοσύνη κολπωνόταν μέσα στὸ ράσο. Αὐτὸ δὲν μπορεῖ νὰ τὸ ἀνατρέψει καμιὰ δύναμη. Ἡ ρωμιοσύνη καὶ ἡ ὀρθόδοξη Ἐκκλησία καὶ στὴν περίοδο τῆς Τουρκοκρατίας πορεύτηκαν ἀντάμα τὸ δρόμο τοῦ μαρτυρίου τους, τὸ δρόμο τῆς σταυρικῆς τους πορείας κι' ἐπιβίωσαν χάρις στὴν πίστη τους στὴν Τριαδικὴ Θεότητα. Χάρις στὴν ὀρθόδοξη παράδοση μὲ τὶς ἄπειρες καὶ παντοδύναμες διαστάσεις της. Μέσα ἀπὸ τὴ βυζαντινὴ εἰκόνα καὶ τὸ ἐκκλησιαστικὸ μέλος, μέσα ἀπὸ τὰ συναξάρια τῶν ἁγίων καὶ μέσα ἀπὸ τὴ ζωὴ τῶν ἀρχαίων ἡρώων κρατήθηκε ἡ ἑλληνικὴ ψυχὴ ὄρθια ὡς ὅτου βρῆκε τὴ δύναμη καὶ τίναξε ἀπὸ πάνω της τὸν τουρκικὸ ζυγό. Ὅσες προπαγάνδες κι ἂν θελήσουν ν' ἀλλοιώσουν αὐτὴ τὴν ἱστορικὴ πραγματικότητα δὲν θὰ τὸ κατορθώσουν, γιατί μιλοῦν τὰ ἴδια τὰ γεγονότα.
Ἐδῶ ὅμως πρέπει νὰ σταματήσουμε, γιατί ἂν ἐπεκταθοῦμε πιὸ πολὺ σὲ πρόσωπα καὶ σὲ γεγονότα, σχετικὰ μὲ τὴ συμβολὴ τῆς Ἐκκλησίας στὸν ἀγώνα τῆς ἐλευθερίας τοῦ ἔθνους, δὲν θὰ μᾶς φτάσουν, ὅπως εἴπαμε καὶ στὴν ἀρχή, τόμοι ὁλόκληροι.
Πιστεύουμε ὅμως ὅτι ὅσα δειγματικὰ ἀναφέραμε εἶναι ἱκανὰ νὰ πείσουν κάθε ἀντικειμενικὸ κριτή, σχετικὰ μὲ τὸν πρῶτο ρόλο τῆς Ἐκκλησίας κατὰ τὴ μακραίωνη τούρκικη σκλαβιὰ καὶ κατὰ τὴν ἐθνεγερσία τοῦ '21.
Θὰ 'ταν ὅμως παράλειψη κι ἐδῶ ἂν στὸ κεφάλαιο αὐτὸ δὲν ἀναφέραμε δύο ἀντιπροσωπευτικὲς γνῶμες Φιλελλήνων καὶ ξένων περιηγητῶν, ποὺ ἔχουν ἰδιαίτερη σημασία γιὰ τὴν ἀντικειμενικότητά τους.
Ὁ Ἄγγλος Humphreys γράφει ὅτι «Ἀνάμεσα στοὺς στρατιῶτες βρίσκονταν καὶ μεγάλος ἀριθμὸς παπάδων. Αὐτοὶ ἦταν οἱ πρωτεργάτες τοῦ ξεσηκωμοῦ».
Ὁ Κορσικανὸς Πρόξενος τῆς Ὀλλανδίας στὴν Ἀθήνα Domenico Origone λέει πὼς «Οἱ Τοῦρκοι στὴν Ἀθήνα κάνουν τὰ πάντα γιὰ νὰ συλλάβουν παπάδες, γιατί, ὅπως διαδίδεται, οἱ παπάδες εἶναι ἀρχηγοὶ τῶν ἐπαναστατῶν.
Ἀκόμα καὶ τὸ πιὸ καταπληκτικό: Τὸ βιβλίο τῆς Γ’ Λυκείου τῆς Τουρκίας γράφει: «ὁ Πατριάρχης καὶ ὁ ἀνώτερος Κλῆρος τῶν Ρωμιῶν ἦταν ἐπικεφαλῆς τοῦ Ἔθνους τῶν Γραικῶν σ' αὐτὴ τὴν Ἐπανάσταση, μαζὶ μὲ τοὺς καλόγερους».
Καὶ μία ἀνάλογη βεβαίωση ἀπὸ τὴ μακρυνὴ Ἀμερική, ἡ ὁποία παρὰ τὴν ἀπόστασή της, βοήθησε τὸν ἀγώνα ὑλικὰ καὶ ἠθικά.
Στὶς 16 Ἰουνίου 1821 ἡ ἐφημερίδα «Γκαζὲττ» τῆς Μασαχουσέτης πληροφοροῦσε τοὺς ἀναγνῶστες της ὅτι «...στὸ Μοριὰ ἔνοπλοι... μὲ ἐπικεφαλῆς τὸν ΚΛΗΡΟ ἐξεγέρθησαν ἐναντίον τῶν Τούρκων....»
Καὶ ἂς ξανατονιστεῖ ὅτι ἡ συμβολὴ τοῦ κλήρου στὸν ἀγώνα ἦταν βαθειὰ συνείδηση τοῦ γένους, ποὺ τὴν ἔκφραζε καὶ στὰ δημοτικά του τραγούδια.
Χαρὰ ποὺ τόχουν τὰ βουνὰ
τὰ κάστρα περηφάνια,
Γιατί γιορτάζει ἡ Παναγιὰ
γιορτάζει κι ἡ Πατρίδα,
Σὰν βλέπουν διακους μὲ σπαθιὰ
παπάδες μὲ τουφέκι,
Σὰν βλέπουν καὶ τὸν Γερμανὸ
τῆς Πάτρας τὸν Δεσπότη
νὰ εὐλογάει τ' ἅρματα
νὰ εὔχεται τοὺς λεβέντες.
Μιλοῦν τὰ γεγονότα
ΕΚΚΛΗΣΙΑ -ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ - 21
ΤΙΜΟΘΕΟΥ Κ. ΚΑΛΙΦΗ
Α' ΒΡΑΒΕΙΟ ΕΝΩΣΕΩΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΛΟΓΟΤΕΧΝΩΝ
Πηγή:Ι.Μ.Παντοκράτορος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου