Τὰ τελευταία δέκα χρόνια, πάνω ἀπὸ τὸ 6% τῶν παιδιῶν ποὺ γεννιοῦνται στὴν Εὐρώπη προέρχονται ἀπὸ τὴν ἐφαρμογὴ κάποιας μεθόδου ὑποβοηθούμενης ἀναπαραγωγῆς. Ἡ ἐξωσωματικὴ γονιμοποίηση (IVF, in vitro Fertilization) ἀποτελεῖ τὴν πιὸ συνηθισμένη
μέθοδο Ἰατρικῶς Ὑποβοηθούμενης Ἀναπαραγωγῆς. Ἐφαρμόσθηκε γιὰ πρώτη φορὰ μὲ ἐπιτυχία στὸν ἄνθρωπο τὸ 1978. Ἡ ἐξωσωματικὴ γονιμοποίηση, ὅπως ὑποδηλώνει καὶ τὸ ἴδιο τὸ ἐπίθετο, εἶναι ἡ γονιμοποίηση ἔξω ἀπὸ τὸ σῶμα. Ἀντὶ δηλαδὴ τὸ σπερματοζωάριο νὰ γονιμοποιεῖ ἕνα ὠάριο στὸ φυσικό του περιβάλλον, ποὺ εἶναι ἡ σάλπιγγα τῆς γυναίκας, ἡ γονιμοποίηση γίνεται στὸ ἐργαστήριο. Οὐσιαστικὰ παρακάμπτεται ἡ συγκεκριμένη λειτουργία τοῦ ὀργανισμοῦ, ὅταν, γιὰ διαφόρους λόγους, αὐτὴ δὲν μπορεῖ νὰ γίνει στὸ σῶμα.
Ἡ ἐξωσωματικὴ γονιμοποίηση ξεκινάει μὲ τὸν προκαταρκτικὸ ἔλεγχο τοῦ...
ζευγαριοῦ, ποὺ περιλαμβάνει γιὰ τὴ γυναίκα ὁρμονικὸ ἔλεγχο, ὑπέρηχο μήτρας καὶ ὠοθηκῶν, δοκιμασία εἰκονικῆς ἐμβρυομεταφορᾶς καὶ σὲ παθολογικὲς καταστάσεις ὑστεροσκόπηση, ἐνῶ γιὰ τοὺς ἄνδρες ἀπαιτεῖται σπερμοδιάγραμμα. Σὲ δεύτερο στάδιο ἀκολουθεῖ ἡ διέγερση τῶν ὠοθηκῶν πρὸς παραγωγὴ πολλῶν ὥριμων ὠαρίων. Γιὰ νὰ ἐπιτευχθεῖ αὐτὸ ἀπαιτεῖται εἰδικὴ ὁρμονικὴ θεραπεία. Μὲ ὑπερηχογραφικὴ καὶ αἱματολογικὴ ἐξέταση παρακολουθεῖται ἡ διέγερση τῶν ὠοθηκῶν καὶ προσδιορίζονται τὰ ἐπίπεδα τῶν ὁρμονῶν ἀντίστοιχα. Τὸ τέταρτο στάδιο κατέχει ἡ ὠοληψία καὶ ἡ ἐκτίμηση τῶν ὠαρίων. Ἐν συνέχεια πραγματοποιεῖται ἡ γονιμοποίηση. Τὸ 60-70% τῶν ὠαρίων γονιμοποιοῦνται ἐπιτυχῶς. Ἀκολουθεῖ ἐμβρυομεταφορὰ (τοποθέτηση τῶν ἐμβρύων ποὺ προκύπτουν ἀπὸ τὴν ἐξωσωματικὴ γονιμοποίηση στὴν ἐνδομητρικὴ κοιλότητα). Δύο ἑβδομάδες ἀργότερα μὲ ἐξέταση αἵματος προσδιορίζονται τὰ ἐπίπεδά της β-χοριακῆς γοναδοτροπίνης γιὰ τὴ διαπίστωση τῆς ἐπιτυχίας τῆς θεραπείας.Τί κινδύνους ἐγκυμονεῖ ἡ μέθοδος γιὰ τὴ γυναίκα καὶ τὰ παιδιά; Γνωρίζουμε πιθανὲς ἐπιπλοκές;
Σύνδρομο Ὑπερδιέγερσης τῶν Ὠοθηκῶν: Τὸ Σύνδρομο Ὑπερδιέγερσης τῶν Ὠοθηκῶν (ΣΥΩ) μπορεῖ νὰ προκληθεῖ, γιατί ὅπως ὑποδηλώνει καὶ τὸ ὄνομά του, τὰ φάρμακα ποὺ χορηγοῦνται κατὰ τὴ διαδικασία τῆς ἐξωσωματικῆς γονιμοποίησης, διεγείρουν τὶς ὠοθῆκες, ὥστε νὰ στρατολογήσουν καὶ νὰ ὡριμάσουν πολλὰ ὠοθυλάκια, μὲ στόχο νὰ ληφθοῦν πολλὰ ὥριμα ὠάρια. Τὸ ΣΥΩ ἐκδηλώνεται στὸ 5% τοῦ συνόλου τῶν γυναικὼν ποὺ ἐντάσσονται σὲ προγράμματα ἐξωσωματικῆς γονιμοποίησης. Ἀνάλογα μὲ τὴ βαρύτητα τῶν συμπτωμάτων διακρίνεται σὲ ἐλαφρᾶς, μέτριας καὶ σοβαρῆς μορφῆς. Ἡ σοβαρὴ μορφὴ τοῦ συνδρόμου ἔχει παρατηρηθεῖ περισσότερο σὲ γυναῖκες μὲ πολυκυστικὲς ὠοθῆκες. Τὰ συμπτώματα εἶναι διόγκωση καὶ πόνος στὴν κοιλιά, πόνος στὸ στομάχι, τάση γιὰ ἔμετο, αὔξηση τοῦ σωματικοῦ βάρους καὶ ἐλαττωμένη ἀποβολὴ οὔρων. Σπάνια σὲ σοβαρότερες μορφὲς μπορεῖ νὰ ὑπάρξει δυσχέρεια στὴν ἀναπνοή, λιποθυμικὴ τάση καὶ διαταραχὲς τῶν αἱματολογικῶν καὶ βιοχημικῶν παραμέτρων. Τότε ἀπαιτεῖται νοσηλεία στὸ νοσοκομεῖο γιὰ παρακολούθηση καὶ θεραπεία.
Καρκίνος: τὰ φάρμακα ποὺ χορηγοῦνται στὴν IVF ἐπιτυγχάνουν τὴν ἀνάπτυξη πολλῶν ὠοθυλακίων, ἄρα τὴν ἀνάπτυξη καὶ ὡρίμανση πολλῶν ὠαρίων. Τὰ ὠοθυλάκια ποὺ ἀναπτύσσονται ἐκκρίνουν ἱκανὲς ποσότητες οἰστρογόνων, περισσότερες ἀπ’ ὅσες ἐκκρίνονται στὸ φυσιολογικὸ κύκλο. Θεωρητικὰ τὰ αὐξημένα αὐτὰ οἰστρογόνα θὰ μποροῦσαν νὰ συσχετιστοῦν μὲ ἐμφάνιση ἢ ἐπιτάχυνση τῆς αὔξησης οἰστρογονοεξαρτόμενων ὄγκων, ὅπως εἶναι ὁ καρκίνος τοῦ μαστοῦ. Λίγες μελέτες μέχρι τώρα ἔχουν προσπαθήσει νὰ διερευνήσουν τὴ συσχέτιση τοῦ καρκίνου τοῦ μαστοῦ μὲ τὰ φάρμακα ὑπογονιμότητας ποὺ προκαλοῦν ὑπεροιστρογοναιμία στὴ γυναίκα. Ἡ ἀνάλυση τῶν μελετῶν ἀσθενῶν-μαρτύρων, ποὺ περιλάμβαναν μεγάλο ἀριθμὸ γυναικὼν μὲ καρκίνο μαστοῦ καὶ ὑγιῶν γυναικών, ἔδειξε συσχέτιση μεταξὺ φαρμάκων ὑπογονιμότητας καὶ κίνδυνο γιὰ καρκίνο μαστοῦ στὶς γυναῖκες μὲ οἰκογενειακὸ ἱστορικὸ καρκίνου μαστοῦ. Ἐπίσης, παρατηρήθηκε αὐξημένος κίνδυνος στὶς γυναῖκες μὲ μακροχρόνια χρήση γοναδοτροπινῶν (περισσότεροι ἀπὸ 6 κύκλοι ἐξωσωματικῆς γονιμοποίησης). Γιὰ τὸ λόγο ὅμως ὅτι ὑπάρχουν πολλὲς ἀξιόλογες ἀντικρουόμενες ἔρευνες, κρίνεται ἀπαραίτητη ἡ περαιτέρω μελέτη τῶν γυναικὼν ποὺ ἀνήκουν στὶς ἀνωτέρω κατηγορίες, γιὰ νὰ ἀποδειχτεῖ ὅτι αὐξάνονται οἱ πιθανότητές τους νὰ νοσήσουν.
Ἐξωμήτριος κύηση: Ἐξωμήτριος κύηση εἶναι ἡ ἐγκατάσταση τοῦ ἐμβρύου σὲ θέση ἐκτός της κοιλότητας τῆς μήτρας (συνήθως στὴ σάλπιγγα). Μπορεῖ νὰ συμβεῖ μετὰ ἀπὸ αὐτόματη σύλληψη σὲ ποσοστὸ 1-1,5%. Τὸ ποσοστὸ στὰ προγράμματα ὑποβοηθούμενης ἀναπαραγωγῆς εἶναι μεγαλύτερο καὶ ἡ κατάσταση ἀντιμετωπίζεται μὲ λαπαροσκοπικὴ χειρουργικὴ ἐπέμβαση.
Πολυδυμη κύηση: Οἱ μέθοδοι ὑποβοηθούμενης ἀναπαραγωγῆς καὶ τὰ προγράμματα ἐξωσωματικῆς γονιμοποίησης συνοδεύονται ἀπὸ αὐξημένα ποσοστὰ πολυδύμων κυήσεων. Συνήθως, οἱ δίδυμες κυήσεις δὲν ἀντιμετωπίζουν προβλήματα. Τὰ προβλήματα εἶναι πιὸ συχνὰ καὶ σοβαρὰ στὶς πολυδυμες κυήσεις καὶ ἀφοροῦν τὴν ὑγεία τῆς μητέρας καὶ τὴν πιθανότητα πρώιμων καὶ πρόωρων τοκετῶν. Τὰ χειρότερα, ἂν καὶ σπάνια, ἐπακόλουθά του πρώιμου τοκετοῦ εἶναι οἱ ἐγκεφαλικὲς αἱμορραγίες ποὺ συνδέονται μὲ ἐγκεφαλικὴ παράλυση.
Ἐγκεφαλικὴ παράλυση: Ὑπάρχουν ἐνδείξεις ὅτι τὰ ποσοστὰ τῆς ἐγκεφαλικῆς παράλυσης εἶναι ὑψηλότερα (περίπου διπλάσια σύμφωνα μὲ ἔρευνα τοῦ Πὰν/μίου τοῦ Aarhus στὴ Δανία) μεταξὺ τῶν παιδιῶν ποὺ προῆλθαν ἀπὸ ἐξωσωματικὴ γονιμοποίηση (IVF) σὲ σύγκριση μὲ ἐκεῖνα ποὺ προέρχονται ἀπὸ φυσικὴ σύλληψη.
Μεταβολὲς γονιδιώματος: Τo DNA τῶν ἐμβρύων ποὺ συλλαμβάνονται μὲ ἐξωσωματικὴ γονιμοποίηση διαφέρει ἀπὸ ἐκεῖνο τῶν ὑπόλοιπων παιδιῶν (Ἔρευνα Σαπιέντσα). Οἱ ἐπιστήμονες ἐντόπισαν διαφορὲς στὸ 10% τῶν γονιδίων ποὺ μελέτησαν. Τὸ γεγονὸς αὐτό, ὑπογραμμίζουν, δίνει μία λογικὴ ἐξήγηση γιατί τὰ μωρὰ ἀπὸ ἐξωσωματικὴ τείνουν νὰ ἀντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο γέννησης μὲ πολὺ μικρὸ βάρος, προβλήματα ὑγείας καὶ σπάνιες μεταβολικὲς διαταραχές. Οἱ μεταβολὲς στὰ γονίδια προκαλοῦνται ἀπὸ τὸν μηχανισμὸ ποὺ τὰ ἐνεργοποιεῖ καὶ τὰ ἀπενεργοποιεῖ (ἐπιγενετική). Ἄλλοι ἐπιφανεῖς γενετιστὲς προειδοποιοῦν ὅτι τὰ μωρὰ ποὺ προέρχονται ἀπὸ ἐξωσωματικὴ γονιμοποίηση κινδυνεύουν νὰ ἐμφανίσουν σοβαρὲς παθήσεις (διαβήτη, ὑπέρταση, καρκίνο) κατὰ τὴν ἐνήλικη ζωή τους καὶ τονίζουν ὅτι μέχρι τὴν ἡλικία τῶν 50 ἐτῶν τὰ ἄτομα αὐτὰ θὰ πρέπει νὰ ἐλέγχονται προληπτικά, ἀνὰ τακτὰ χρονικὰ διαστήματα.
Ἡ ἀνεξέλεγκτη ἀνάπτυξη τῆς ὑποβοηθούμενης ἀναπαραγωγῆς καὶ ἡ ἔλλειψη κανονιστικοῦ σχεδίου ἀπὸ τὶς ἀρχὲς τῆς ἐφαρμογῆς τῆς εἶναι οἱ κύριες αἰτίες ποὺ δὲν ἐλαχιστοποιήθηκαν οἱ κίνδυνοι γιὰ τὰ «παιδιὰ τοῦ σωλήνα» καὶ τὶς μητέρες τους. Πρόσφατη σχετικὴ ἔρευνα δείχνει ὅτι αὐξήθηκε τὸ ποσοστὸ τῶν πολυδυμων κυήσεων, ὅταν τὸ φυσιολογικὸ ποσοστὸ διδύμων εἶναι 1/127 κυήσεις. Καταγράφηκε διπλασιασμὸς τῶν ἀποβολῶν, τριπλασιασμὸς τῶν ὄψιμων ἐμβρυικῶν θανάτων, πενταπλασιασμὸς τῆς ἐξωμήτριας κύησης, ὑπερδιπλασιασμὸς τῆς πιθανότητας γέννησης λιποβαροῦς βρέφους (<2.500gr), διπλάσιες πιθανότητες γιὰ ἐμφάνιση συγγενῶν ἀνωμαλιῶν καὶ 17πλάσιες πιθανότητες ἐκτοπικὴς ἐγκυμοσύνης μὲ κατεψυγμένα ἔμβρυα. Ἄλλη ἔρευνα (δημοσιεύτηκε στὸ "British Journal of Obstetrics and Gynaecology") ὑποστηρίζει ὅτι στὴν ἐξωσωματικὴ γονιμοποίηση αὐξάνεται ἀπὸ 51% σὲ 56% ἡ πιθανότητα γέννησης ἀγοριοῦ, ἐνῶ στὴν μικρογονιμοποίηση (ἢ ἐνδοκυτταροπλασματικὴ - ἐνδοωαριακὴ τοποθέτηση σπερματοζωαρίου) ἡ πιθανότητα γέννησης ἀγοριοῦ εἶναι 49%, ἔναντι 51% στὶς γέννες μὲ φυσικὸ τρόπο. Ἡ ἀναλογία ἀγοριῶν-κοριτσιῶν σὲ ἕνα πληθυσμὸ μεταβάλλεται διαχρονικὰ λόγω διαφόρων ἐξωτερικῶν παραγόντων (φυσικὲς καταστροφές, πόλεμοι κλπ). Ἡ νέα μελέτη δείχνει ὅτι, μὲ τὴν πρόοδο τῆς ἐπιστήμης καὶ τεχνολογίας, ἡ ὑποβοηθούμενη ἀναπαραγωγὴ ἀποτελεῖ ἕνα πρόσθετο παράγοντα ποὺ ἐπιδρᾶ σὲ αὐτὴ τὴν ἀναλογία ἀνάμεσα στὰ δύο φύλα .
Συνειδητοποιοῦμε ὅλοι, λοιπόν, τὴν ἀναγκαιότητα ἐλέγχου ἐφαρμογῆς τῆς νέας γνώσης, μέσα ἀπὸ ἐξαντλητικὲς ἐρευνητικὲς προσεγγίσεις, πρὸς ἐλαχιστοποίηση τῶν κινδύνων, διαμόρφωση κανονιστικοῦ πλαισίου γιὰ τὸ ἐπερχόμενο ὄφελος τῆς ἐφαρμογῆς τῆς νέας γνώσης καὶ ἱκανοποίηση τῶν τριῶν βασικῶν ἀρχῶν τῆς δημόσιας φροντίδας, τῶν ἀνθρώπινων δικαιωμάτων καὶ τῆς κοινωνικῆς δικαιοσύνης.
Χάδλα – Σκαρλάτου Παναγιώτα
Βιολόγος, Γενετικὴ καὶ Μοριακὴ Βιολογία
MSc Systemic Biology
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου