BBC NEWS Παρασκευή 29 Ἰανουαρίου 2010
μετάφραση στήν ἑλληνική γλώσσα
Φάνης Μαλκίδης
BBC NEWS Μουσική καί πολιτική.
Ἡ Ὀθωμανική Αὐτοκρατορία ἦταν πατρίδα πολλῶν ἐθνικοτήτων καί θρησκειῶν, ἕνα πολιτιστικό μωσαϊκό πού ἦταν κατακερματισμένη ἀπό τόν ἐθνικισμό καί τόν πόλεμο κατά τόν 20ο αἰώνα. Ἀλλά ἕνα νέο πνεῦμα τῆς ἀνοχῆς μπορεῖ νά ἀναδύονται στήν σύγχρονη Τουρκία, ἔστω καί ἀργά καί ἀσταθῶς, ἀναφέρει ὁ Thomas de Waal.
Για σχεδόν 90 χρόνια, τό μοναστήρι τῆς Σουμελᾶ, πού βρίσκεται σέ μία χαράδρα στήν ἀνατολική Τουρκία, ἤταν ἐρείπιο.
Η λατρεία τελείωσε ἐδῶ τό 1923, ὅταν ἡ Ἑλλάδα καί ἡ Τουρκία ἀντάλλαξαν τούς χριστιανικούς καί τους μουσουλμανικούς πληθυσμούς.
Ὅμως, κατά τήν τελευταία δεκαετία, οἱ Ἕλληνες προσκυνητές, ἀποκαλώντας τούς ἑαυτούς τούς τουρίστες, ἔχουν ἀρχίσει νά ἐπιστρέφουν ἐδῶ γιά τήν ἡμέρα γιορτῆς τῆς Παναγίας.
Τόν περασμένο Αὔγουστο ἤμουν στό μοναστήρι, ἐπισήμως μουσεῖο, καί μία ἑλληνική Ὀρθοδοξη λειτουργία ἤχησε καί πάλι ἔξω ἀπό τούς τοίχους τοῦ - ἀλλά διήρκεσε μόλις 30 δευτερόλεπτα....
Ἕνας μοναχός ἄρχισε νά ψέλνει τή Λειτουργία πρίν ἀπό τήν παρέμβαση τῆς ἔφορου μουσείου ἡ ὁποία διέλυσε τήν λειτουργία. Μία διαμάχη ἀπείλησε νά ξεσπάσει, ἠ συγκέντρωση διαλύθηκε μέ ἀντεγκλήσεις καί ὁμιλίες.
Παλιά πατρίδα
Ἕνα βῆμα μπροστά, ἕνα βῆμα πίσω. Ἡ ἱστορία της Σουμελά εἶναι μία βυζαντινή ἱστορία πού Τοῦρκοι, Ἕλληνες καί Ρῶσοι ἔχουν διάφορες φατρίες μεταξύ τους.
Τό ἱστορικό της εἶναι ὅτι ἡ κυβέρνηση τοῦ Ἰσλαμικού Κόμματος (ΑΚ) ἀμφισβητεῖ δόγματα τοῦ σύγχρονου κοσμικοῦ τουρκικοῦ κράτους ἀναβιώνοντας μνῆμες τῆς πολυεθνικῆς Ὀθωμανικῆς ἐποχῆς.
Ἡ νέα ἐξωτερική πολιτική τῶν "μηδενικών προβλήματα μέ τούς γείτονες" χτίζει γέφυρες μέ παλιούς ἐχθρούς, συμπεριλαμβανομένων τῶν Ἀρμενίων καί τῶν Ἑλλήνων καί ἔχει ἀποτελέσματα γιά τούς Ἕλληνες πιστούς θαυμαστές του Εὐξείνου Πόντου πού θέλουν νά ἐπανεξετάσουν τήν παλιά πατρίδα πού ἀποκαλούν Πόντο.
Οἴ μουσικοί ἄνοιξαν τόν δρόμο. Τόσο οἱ Μαυροθαλασσίτες Τούρκοι ὅσο καί οἱ Ἕλληνες Πόντιοι παίζουν ἕνα μέσο πού ἀποκαλοῦν kemenje ἤ λύρα καί στά ἀγγλικά μπορεῖτε νά ἀποκαλέσετε τήν λύρα.
Adem Erdem
Εἶναι μικρό, ἐλαφρύ μέ τρεῖς χορδές, κατασκευασμένα ἀπό ξύλο κερασιᾶς, πού παίζεται μέ τόξο καί στέκεται στό γόνατο. Ἡ μουσική τῆς λύρας καθορίζει τό ρυθμό γιά τό χορούς, τούς ὁποίους τόσο οἱ Ἕλληνες καί οἱ Τοῦρκοι φαίνεται νά γνωρίζουν ἐνστικτωδῶς.
Δύο μουσικοί, ὁ ἀνθρωπολόγος Νίκος Mikhailides καί ὁ Adem Erdem, ἐφτίαξαν ἕνα ἄλμπουμ.
Τό ἄλμπουμ καταγράφει στήν ἑλληνική ποντιακή διάλεκτο τά τραγούδια καί ἔχει γίνει τεράστια ἐπιτυχία μεταξύ Ποντίων ἀπό τή Θεσσαλονίκη μέχρι τήν Τασκένδη. Ἄν καί δέν εἶναι γιά πώληση στήν Τουρκία, ἔχει ἀναπαραχθεῖ στήν Τραπεζούντα μέ χιλιάδες πειρατικά ἀντίγραφα.
Ἕνα ἀπό τά μυστικά τοῦ μέρους αὐτοῦ της Τουρκίας εἶναι ὅτι δεκάδες χιλιάδες τῶν μουσουλμάνων, τῶν ὁποίων οἱ πρόγονοι ἦταν κάποτε χριστιανοί, ἐξακολουθοῦν νά μιλοῦν καί νά κατανοοῦν αὐτήν τήν ἀρχαϊκή μορφή τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας.
Ἑορταστική φρενίτιδα
Ἡ Τραπεζούντα εἶναι περισσότερο γνωστή στήν ἀγγλική ὡς Τραπεζούντα, τήν πόλη τοῦ μυθιστορήματος της Rose Macaulay «Ὁ Πύργοι τῆς Τραπεζούντας.
Σήμερα ἡ μαγευτική πόλη εἶναι ἕνα λειτουργικό τουρκικό λιμάνι τῆς Μαύρης Θάλασσας. Ὅμως, τόν περασμένο Αὔγουστο τό παρελθόν τῆς ἀναδείχθηκε καί πάλι. Ἡ ἡμέρα πρίν ἀπό τήν ἡμέρα γιορτῆς τῆς 15ης Αὐγούστου, τό ἥμισύ της κοιλάδας φαινόταν νά μιλάει ἑλληνικά.
Σέ ἕνα τουρκικό πανηγύρι -γάμο εἴδαμε μία μεσήλικα ξανθιά γυναίκα μέ μία σειρά ἀπό μαργαριτάρια γύρω βῆμα λαιμό ὁμαλά στό χορό. Ἀποδείχθηκε ὅτι ἦταν καθηγητής τῆς νομικῆς στό Πανεπιστήμιο Ἀθηνῶν. Ἐμείς ἤμασταν οἱ ξένοι ἐδῶ, ὄχι ἐκείνη.
Τό ἑπόμενο πρωί ἀνέβηκε στήν κοιλάδα γιά νά προσκυνήσει τή Σουμελά.
Ἦταν μία μεθυστική ἡμέρα για καλοκαίρι. Ἀπό μία ἀπόσταση θά μποροῦσε νά εἶναι ἕνα θιβετιανό μοναστήρι, μία κίτρινη κυψέλη ψηλά πάνω ἀπό τό φαράγγι. Ἑκατοντάδες ἄνθρωποι μέχρι τό δρόμο γιά τό μονοστήρι.
Η ἀτμόσφαιρα ἦταν τόσο ἐνθουσιασμένη καί τεταμένη, μέ ἄγρυπνους Τούρκους ἀστυνομικούς σέ κάθε γωνιά. Ἔξω ἀπό τήν πύλη τῆς μονῆς, ἕνας Ἕλληνας λυράρης ἔπαιζε καί τό πλῆθος τῶν χορευτῶν ἦταν σέ ἕνα ἑορταστικό παροξυσμό.
Ἡ Σωτηρία Liliopoulos εἶχε ἔρθει ἀπό Earlwood, New South Wales τῆς Αὐστραλίας - ὁ πατέρας της, σήμερα 98 ἐτῶν, γεννήθηκε στήν Macka (Ματσούκα) καί ἦρθε ἐδῶ ὡς ἕνα παιδί. Μέ μία προφορά πού ἦταν ἀνάμεσα στήν ἑλληνική στήν Αὐστραλιανή, ἡ Σωτηρία εἶπε, "Αὐτή εἶναι ἡ πιό εὐτυχισμένη μέρα τῆς ζωῆς μου."
Ἀλλά ἡ πολιτική βρυχᾶται στό παρασκήνιο.
Ἕνα πλούσιος μέλος τοῦ ρωσικοῦ κοινοβουλίου, ἑλληνικῆς καταγωγῆς, ὄ Ἰβᾶν Σαββίδη, ὁ ὁποῖος εἶναι ὁ ἡγέτης τῶν Ποντίων, εἶχε ναυλώσει ἕνα πλοῖο μέ Ἕλληνες ἀπό τή Ρωσία.
Οἴ ἐθνικιστικές τοπικές ἀρχές στήν Τραπεζούντα ἦταν νευρικές μέ τίς προθέσεις του. Ἡ ὁμάδα τῶν Ἑλλήνων ἀπό τή Ρωσία ἦταν ἕνα μείγμα ἀπό νέες γυναῖκες μέ κίτρινα μπλουζάκια καί καπελάκια τοῦ μπέιζμπολ μέ βυζαντινούς ἀετούς τους, καί ἕνας γενειοφόρος ἄνδρας ντυμένος στά λευκά ἔφερε μία μεγάλη εἰκόνα, πού οἱ Ἕλληνες σταμάτησαν νά προσκυνήσουν καί νά φιλήσουν.
Ριζοσπάστες
Ὁ ἴδιος ὁ πολιτικός, ὁ Ἰβᾶν Σαββίδης, προσπαθοῦσε νά πείσει ἕναν Ἕλληνα ἱερέα γιά νά ξεκινήσει λειτουργία.
Ὁ ἱερέας ἄρχισε νά ψέλνει, ἀλλά ἡ ἔφορος μουσείου εἶχε διαταγές νά σταματήσει κάθε θρησκευτική τελετή στήν ἐπικράτειά της. Ἔχει βγεῖ ἔξω ἀπό περίπτερό της καί φωνάζοντας στά τουρκικά, καί προσπάθησε νά ἀποσπάσει ἕνα ἀναμμένο κερί ἀπό τό χέρι τοῦ Σαββίδη.
Ἡ διχόνοια μεταξύ τῶν Ἑλλήνων ἦρθαν στήν ἐπιφάνεια. Ὁρισμένοι ἀπό αὐτούς, ξεκίνησαν νά ψέλνουν τον ἑλληνικό ἐθνικό ὕμνο. Φάνηκε νά ὑπάρχουν μόνο δύο νικητές ἐδῶ, ἡ ἔφορος τῆς Σουμελᾶ καί τό μέλος της Ρωσικῆς Βουλῆς.
Ὁ Σαββίδης εἶπε ὅτι οἱ Ἕλληνες θά διαμαρτυρηθοῦν στίς Βρυξέλλες, εἶπε ὅτι εἶχε ἐνημερωθεῖ τό ρωσικό ὑπουργεῖο Ἐξωτερικῶν ἐπί τῶν σχεδίων του, ἀλλά παρέλειψε νά ἀναφέρει ἄν εἶχε ἄδεια ἀπό τήν τουρκική κυβέρνηση.
Ἄλλοι Ἕλληνες - αὐτοί πού ἔχουν περάσει χρόνια ἥσυχα μέ τή δημιουργία γεφυρῶν μέ τούς ντόπιους – ἔφυγαν μακριά, θυμωμένοι μέ τόν τρόπο πού εἶχε καταλήξει ἡ γιορτή.
Στό κάτω μέρος τῆς κοιλάδας, ἤ διάθεσή μου ξανασηκωθεῖ. Ἡ λύρα ἔπαιζε καί ἕνα ζευγάρι χόρευε σέ ὑπερβολικό ρυθμούς. Τό πλῆθος χειροκροτοῦσε.
Ἡ μουσική εἶναι ἀσυγκράτητη καί φέρνει τούς ἀνθρώπους κοντά, ἀκόμη καί ὅταν οἱ πολιτικοί δέν μποροῦν νά διαχειριστοῦν.
Ο Tom de Waal παρουσίασε τραγούδια τῆς Τραπεζούντας γιά τό BBC Radio 3 τήν Κυριακή 31 Ἰανουαρίου. Εἶναι εἰδικός γιά τόν Καύκασο στό Carnegie Endowment στήν Οὐάσιγκτον.
Μπορεῖτε νά τά ἀκούσετε ἐδώ iPlayer.
Οἱ φωτογραφίες εἶναι ἀπό τόν Ε. Κωνστανς φωτογράφος στό Swarthmore College, Pennsylvania, ΗΠΑ.
πηγή: http://news.bbc.co.uk/2/hi/8488238.stm
ἀναδημοσίευση ἀπό: http://malkidis.blogspot.com/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου