Γιορτινά παιχνίδια

ΠΗΓΗ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ: ΤΑ ΝΕΑ

ΑΡΘΡΟ ΤΟΥ κ.ΙΩΑΝΝΗ Η. ΧΑΡΗ
Στο γιορτινό τραπέζι, κάντε επιμορφωτικές δημοσκοπήσεις, βάλτε στοιχήματα, ποντάρετε στη γλωσσική περιουσία μας: ρωτήστε π.χ. τι σημαίνει «κρίμα», κι άμα βρεθεί και κάποιος και σας πει ότι σήμαινε «κρίση», ρωτήστε και τι πά’ να πει: «κατά το κρίμα των αγαπώντων το όνομά σου»;

Χριστούγεννα, Πρωτοχρονιά, ολίγον τζόγος για το καλό, στα έθιμα κι αυτός, παράδοσή μας, βάλτε τώρα που γυρνάει.

Και τι γυρνάει συνέχεια; Η αρχαία μας κληρονομιά, τι άλλο, και ......
ειδικότερα η αρχαία μας γλώσσα με την πλουσιότατη παραγωγή συναφών ιδεολογημάτων, η χρυσοτόκος όρνιθα, ο μήνας που τρέφει τους έντεκα, για όσους το ’πιασαν το νόημα νωρίς.

διαβάστε τη συνέχεια...

Μα τι δηλαδή, όλοι τους έμποροι και γυρολόγοι; Προς Θεού, όχι. Όμως χάνονται οι όποιοι άλλοι, μέσα στο σαματά από τύμπανα και καραμούζες.

1. Αυτισμός vs Δυσλεξία, σημειώσατε τι;

Αναμφισβήτητα αγαθότατων προθέσεων ο Ισπανός Χουάν Κοντέρκ, καθηγητής αρχαίων ελληνικών και λατινικών στο πανεπιστήμιο του Σεντ Άντριους στη Σκοτία. Που είδε στο διαδίκτυο ιστοσελίδες με την επικαιρότητα στα λατινικά, και σκέφτηκε να κάνει κάτι ανάλογο στα αρχαία. Έφτιαξε λοιπόν το Acropolis World News και μεταφράζει ειδήσεις «σε άπταιστα αρχαία ελληνικά», όπως γράφτηκε στις εφημερίδες μας: «Ούτε άπταιστα, ούτε και πολύ αρχαία» επισημαίνει ο Ν. Σαραντάκος, εντοπίζοντας ουκ ολίγα λάθη.

Περίσσεψαν όμως αλλού οι ηδονικές κραυγές: «Η καλύτερη απάντηση σε όσους ισχυρίζονται ότι η αρχαία ελληνική είναι μια νεκρή γλώσσα…» ήχησαν τα τύμπανα. «Μπορεί εμείς σαν Έλληνες να αποκηρύξαμε τη γλώσσα μας και να γράφουμε αγγλοελληνικά, αλλά υπάρχουν ξένοι που την τιμούν» ακούστηκαν οι καραμούζες (παραθέτει ο Ν. Σαραντάκος).

Φταίει όμως ο Ισπανός καθηγητής, αν το καταρχήν ενδιαφέρον εγχείρημά του έπεσε στα βαλτόνερα της ιδεολογικοποίησης των αρχαίων; Όχι βεβαίως. Αλλού είναι το ζουμί για μένα. Στον καημό του καθηγητή, όπως αποτυπώνεται στο ρεπορτάζ του Στέλιου Βραδέλη (Νέα 2.12.09):

«Κάθε φορά που έρχομαι στη χώρα σας μιλάω στα αρχαία, αλλά συνειδητοποιώ πως λίγο με καταλαβαίνουν. Αλλά νέα ελληνικά δεν θέλω να μάθω».

Ώστε ο Ισπανός καθηγητής, που δεν θα μιλάει στην πατρίδα του, φαντάζομαι, λατινικά, ούτε το μάθημα του στη Σκοτία θα το κάνει σε μεσαιωνικά, άντε σαιξπηρικά αγγλικά, έρχεται εδώ και περιμένει να επικοινωνήσει στα αρχαία, και παρότι δεν τα καταφέρνει, νέα ελληνικά δεν θέλει να μάθει!

Σχετικά πρόσφατα Έλλην ψυχίατρος, που για τα γλωσσικά μαθήτεψε, κατά δήλωσή του, στη σχολή του Σπύρου-Άδωνη Γεωργιάδη, έκανε, λέει, έρευνα που έδειξε ότι το μονοτονικό προκαλεί δυσλεξία στα παιδιά μας.

Ιδού επιτραπέζιο παιχνίδι για το ρεβεγιόν, γκάλοπ ανάμεσα σε φίλους, συγγενείς και γαλοπούλα, εμπρός, να πέφτουν τα στοιχήματα: Αυτισμός από την αρχαιολατρία ή Δυσλεξία από το μονοτονικό; Πότε χανόμεθα στα σίγουρα, ως Έθνος, Γλώσσα και Λαός; Διότι ως κοινός νους, πάμε ήδη καλιά μας.

2. «Επιθυμώ αναλύσαι…»

Ωστόσο τα χοντρά λεφτά απ’ άλλο στοίχημα θα βγουν. Πρώτα η ιστορία:

Καναδυό χρόνια τώρα σε αρκετές ενορίες της Πρέβεζας η λειτουργία αλλά και βαφτίσεις και γάμοι τελούνται στη δημοτική, όπως μάθαμε από εμπεριστατωμένο ρεπορτάζ του Μάνου Χαραλαμπάκη (Νέα 14.12.09). «Θέλουμε να καταλαβαίνει ο χριστιανός τι λέμε. Είναι στη γλώσσα που μιλάμε τώρα, όχι στη γλώσσα που μιλούσαν τότε, όταν γράφτηκαν τα ιερά κείμενα» λέει ένας εφημέριος στον συνεργάτη των Νέων.

Κι άρχισε η αντίδραση, μαζί και τα αξιοθρήνητα και ανιστόρητα: «Πώς σας φαίνονται φράσεις του τύπου “Σοφία σούζα” (Σοφία ορθοί), “Κάτω τις κούτρες στον αφέντη” (Τας κεφαλάς ημών τω Κυρίω κλίνωμεν), “Κρυφό τσιμπούσι” (Μυστικός δείπνος) και “Προεστοί και Κοτζαμπάσηδες” (γραμματείς και φαρισαίοι);»

Το ’χουμε ξανασχολιάσει αυτό το τραγελαφικό, τα ιδρυτικά κείμενα της νέας θρησκείας του χριστιανισμού να γράφονται στη λαϊκή γλώσσα της εποχής, κι αυτή η λαϊκή γλώσσα να γίνεται με τον καιρό, και με την ανάλογη συντηρητική στροφή της Εκκλησίας, διώκτης της ίδιας της εξέλιξής της. Κι αν σήμερα άλλοι χριστιανικοί λαοί επικοινωνούν άμεσα, στη γλώσσα τους, με τα λατρευτικά δρώμενα της θρησκευτικής ζωής τους, οι κάποτε προνομιούχοι εμείς παρακολουθούμε αμήχανοι τα ημιακατάληπτα ή και ακατάληπτα, ακόμα χειρότερα: τα παραπλανητικά και γι’ αυτό σκανδαλιστικά των πιο ιερών στιγμών: τότε που έκλασεν ο Ιησούς, ο ίδιος που θεραπεύει και τη μαλακία, ή τότε που εγάμησε αδερφός τη γυναίκα του αδερφού του κτλ.

Παρ’ όλα αυτά ανήκει στην Εκκλησία ο λόγος για τη γλώσσα με την οποία θα υπάρχει και θα πορεύεται, το θέμα είναι έτσι κι αλλιώς τεράστιο και πολυδιάστατο, και δεν θα θιγεί καν εδώ, στην ουσία του. Ας είναι και στην αττική και στην ομηρική γλώσσα η λειτουργία· μόνο το ιδεολόγημα της γονιδιακής επαφής μας με τα αρχαία να ’λειπε.

Έτσι, και για του λόγου το αληθές και για τον τζόγο των ημερών που λέγαμε, πάρτε εικόνα και χαρτί, χαρτί και καλαμάρι, και ξαμοληθείτε. Πιάστε και ρωτήστε, όχι το αγαπημένο μου παράδειγμα, το Χέρσον αβυσσοτόκον πέδον ήλιος επεπόλευσε ποτέ της Υπαπαντής, που ζήτημα πόσοι το ακούνε αυτήν τη μία φορά το χρόνο, αλλά πιο κοινές λέξεις και φράσεις, π.χ. από την κυριακάτικη λειτουργία, που ο πιστός θα τις έχει μάθει απέξω:

Ξεκινάμε από τα Τυπικά: Ευλόγει η ψυχή μου τον Κύριον και πάντα τα εντός μου το όνομα το άγιον αυτού: σιγά! πλάκα μας κάνεις; θα σας πουν· προχωρήστε όμως λιγάκι: Τον ευϊλατεύοντα πάσας τας ανομίας σου… Τον εμπιπλώντα εν αγαθοίς την επιθυμίαν σου… Χμμ, ευϊλατεύοντα… εμπιπλώντα… Αρχίζετε και μετράτε κέρδη.

Αλλά εντάξει, ας αφήσουμε τις άγνωστες και δύσκολες λέξεις· πάμε σε εύκολες, λέξεις γνωστές και από τα νέα ελληνικά, από την "αδιάσπαστη συνέχεια της γλώσσας" κτλ.: Ώστε όλοι το παίζουμε στα δάχτυλα το Τας κεφαλάς ημών τω Κυρίω κλίνωμεν. Πάντως κοιτάχτε σε καμιά λειτουργία, έστω στην τηλεόραση, σαν πόσους θα δείτε να κλίνουν, να σκύβουν το κεφάλι; Γιατί άλλο έχω μάθει, γνωρίζω εγκεφαλικά, άλλο ανταποκρίνομαι άμεσα στο μήνυμα. Μην το ζαλίζουμε όμως. Το ξέρουμε, είπαμε, το κλίνω. Και τότε τι σημαίνει: κλίνον την καρδίαν μου…, ή έκλινα την καρδίαν μου, του ποιήσαι τα δικαιώματά σου… της νεκρώσιμης ακολουθίας;

Ας πούμε κι ένα ψέμα, μεγάλο, πως είναι τάχα γνωστό ότι κρίμα δεν είναι μόνο η αδικία, η άδικη πράξη, το αμάρτημα, αλλά είναι, ήταν, η κρίση! Σαν τι να σημαίνει όμως η φράση: κατά το κρίμα σου ζήσον με; Ή ο στίχος: Επίβλεψον επ’ εμέ και ελέησόν με, κατά το κρίμα των αγαπώντων το όνομά σου;

Το γαμώ το ξέρουμε τώρα πια και στην παλιά του σημασία, δεν τσιμπάμε, δεν πάει σε κανένα σκανδαλιστικό ο νους μας με την απειρόγαμον νύμφη: αλλά τι είναι τώρα αυτή; αυτή που προφανώς έκαμε άπειρους γάμους; ή αυτή που εξίσου (;) προφανώς δεν έχει πείρα γάμου; Γιά κοίτα λοιπόν γλώσσα: ή του ύψους ή του βάθους, τα δύο άκρα μαζί!

Όμως η γιορτινή μας σελίδα χώρο δεν έχει άλλο, μα ούτε και χρειάζεται: ανοίξτε όποιο λειτουργικό βιβλίο, και βάλτε στοιχήματα –και σε καλή μεριά.

Από εδώ, δώρο των εορτών το ακόλουθο και καλυτερότερο: επιθυμώ αναλύσαι· ρωτήστε τι σημαίνει· θα γελάσουν: αλίμονο, «θέλω να αναλύσω…» Και τότε ποντάρετε όλα σας τα λεφτά. Δώστε τους και βοήθεια, τα συμφραζόμενα: επιθυμώ αναλύσαι και συν Χριστώ είναι· απόστολος Παύλος έφα. Τσιγαρίστε τους λίγο. Και εξοντώστε τους: «Θέλω να πεθάνω, να ’μαι μαζί με τον Χριστό» έλεγε ο απόστολος. Αναλύω δηλαδή ίσον πεθαίνω.

Να μας χαιρόμαστε, καλά Χριστούγεννα και καλή χρονιά να μας έρθει.