Ψηφιακὴ Ἐξάρτηση ἢ Ψηφιακὴ Δικτατορία; Ἡ κατάρρευση τῆς Τράπεζας Θεμάτων ὡς καμπανάκι κινδύνου

Τὸ πρωινὸ τῆς 21ης Μαΐου, τὰ Λύκεια τῆς χώρας βρέθηκαν στὸ ἔλεος ἑνὸς τεχνολογικοῦ χάους. Ἐν μέσῳ τῶν προαγωγικῶν καὶ ἀπολυτήριων ἐξετάσεων, οἱ ἐκπαιδευτικοὶ ἀδυνατοῦσαν νὰ εἰσέλθουν στὴν Τράπεζα Θεμάτων – τὸν ψηφιακὸ πυλῶνα τῶν ἐνδοσχολικῶν ἐξετάσεων. Ὁ λόγος; Μία κυβερνοεπίθεση, ὅπως ἰσχυρίστηκε τὸ Ὑπουργεῖο Ψηφιακῆς Διακυβέρνησης. Ἡ οὐσία; Μιὰ ἀκόμη κραυγαλέα ἀπόδειξη τῆς σαθρῆς καὶ ἐπισφαλοῦς βάσης πάνω στὴν ὁποία οἰκοδομεῖται ἡ "ψηφιακὴ μετάβαση" τοῦ ἑλληνικοῦ σχολείου.

Ὁ θρίαμβος τοῦ παραλογισμοῦ: ἡ τεχνολογία ὡς αὐταρχισμός

Ἡ τεχνολογία, ὑποτίθεται, ἦρθε γιὰ νὰ διευκολύνει. Ὅμως, στὴν περίπτωση τῆς Τράπεζας Θεμάτων, γίνεται σαφὲς ὅτι αὐτὸ ποὺ πραγματικὰ ἐπιτελεῖται εἶναι ἡ μετατροπὴ τῆς ἐκπαιδευτικῆς διαδικασίας σὲ ψηφιακὴ ἐξάρτηση. Ὅταν... ἡ πρόσβαση σὲ μιὰ ἐξέταση –θεμελιῶδες στοιχεῖο τῆς ἐκπαιδευτικῆς ἀξιολόγησης– ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὴν εὔρυθμη λειτουργία ἑνὸς ψηφιακοῦ μηχανισμοῦ, τὸ σχολεῖο παύει νὰ εἶναι ἐκπαιδευτικὸς θεσμὸς καὶ μετατρέπεται σὲ παράρτημα ἑνὸς ἀσταθοῦς πληροφοριακοῦ συστήματος.

Ἡ διακοπὴ πρόσβασης, ἡ ἀλλαγὴ ταυτότητας μέ... taxisnet καὶ ἡ ἀδυναμία κλήρωσης θεμάτων ἀπὸ χιλιάδες ἐκπαιδευτικοὺς ἔφερε μιὰ ὁλόκληρη ἐκπαιδευτικὴ κοινότητα σὲ κατάσταση ἀμηχανίας, πανικοῦ καὶ ἀναξιοπιστίας. Ἂν αὐτὸ εἶχε συμβεῖ μὲ τὰ παραδοσιακὰ μέσα –ἔντυπες ἐξετάσεις, φυσικὴ διανομὴ θεμάτων– τὸ περιστατικὸ θὰ εἶχε ἀποφευχθεῖ. Οἱ ἠλεκτρονικὲς ὑποδομές, ἀντὶ νὰ ἁπλοποιοῦν, καθίστανται μονοπύλες ἐξουσίας, ἐλέγχου καὶ πιθανῆς κατάρρευσης.

 

Ἠλεκτρονικὴ "διευκόλυνση" ἢ ἐργαλεῖο χειραγώγησης;

Ἡ ἀθρόα μετάβαση στὸ ψηφιακό, παρουσιάζεται ὡς ἀναγκαῖα, μοντέρνα καὶ ἀναπόφευκτη. Ὅμως, πόσο "ἀντικειμενικὴ" εἶναι αὐτὴ ἡ κατεύθυνση ὅταν:

• ἕνα τεχνικὸ σφάλμα ἢ μιὰ κυβερνοεπίθεση μπορεῖ νὰ παραλύσει τὴ διαδικασία ἐκπαίδευσης,
• ἡ πρόσβαση στοὺς θεσμοὺς τοῦ κράτους περνᾶ ἀποκλειστικὰ ἀπὸ ἠλεκτρονικοὺς κωδικοὺς καὶ συστήματα ποὺ ἐλέγχονται κεντρικά,
• καὶ ὅταν κάθε τι ἀναλογικὸ θεωρεῖται παρωχημένο καὶ "ὕποπτο"...

Αὐτὴ ἡ ἠλεκτρονικὴ δικτατορία, ὅπως ἀρχίζει νὰ διαφαίνεται, δὲν ἀφορᾶ μόνο τὴν τεχνολογία καθαυτή, ἀλλὰ τὸν τρόπο ποὺ αὐτὴ ἐπιβάλλεται ὡς μονόδρομος. Χωρὶς πρόβλεψη γιὰ ἐναλλακτικές, χωρὶς ἀσφάλειες, χωρὶς οὐσιαστικὸ ἔλεγχο ἀπὸ τοὺς ἴδιους τοὺς πολῖτες. 

 

Κάλεσμα σὲ ἀναστοχασμό

Τὸ περιστατικὸ μὲ τὴν Τράπεζα Θεμάτων δὲν εἶναι ἁπλῶς μιὰ τεχνικὴ δυσλειτουργία. Εἶναι σύμπτωμα ἑνὸς βαθύτερου προβλήματος: τοῦ ἄκριτου ψηφιακοῦ αὐταρχισμοῦ ποὺ εἰσβάλλει σὲ κάθε πτυχὴ τῆς δημόσιας ζωῆς, μὲ τὴν πρόφαση τῆς "ἀποτελεσματικότητας". Τὸ σχολεῖο, ὁ χῶρος τῆς μάθησης καὶ τῆς ἐλευθερίας τῆς σκέψης, δὲν μπορεῖ νὰ ὑποδουλώνεται σὲ ἀλγορίθμους καὶ server.
Ἴσως εἶναι ἡ στιγμὴ νὰ τεθεῖ ξανὰ τὸ ἐρώτημα: Θέλουμε μιὰ ἐκπαίδευση ἀνθρώπινη, προσβάσιμη καὶ δημοκρατική, ἢ ἕνα σύστημα ὑποταγμένο στὴν εὐαλωτότητα τοῦ ψηφιακοῦ;
Ἡ τεχνολογία πρέπει νὰ ὑπηρετεῖ τὸν ἄνθρωπο – ὄχι νὰ τὸν καθυποτάσσει.