13 Μαΐ 2025

Καλωσορίσατε στην Εθνική μας Πινακοθήκη!

Toῦ Βασίλειου Εὐσταθίου, Δρ. Φυσικοῦ, Θεολόγου, MEd

Ἀγαπητοί μου φίλοι, καλωσορίσατε στὴν Ἐθνικὴ μας Πινακοθήκη. Ἐπιτρέψτε μου νὰ σᾶς ξαναγήσω στὰ πολυσυζητημένα μοναδικὰ γιὰ τὴν πρωτοτυπία τους ἔργα, ποὺ φιλοξενοῦνται στοὺς χώρους της. Ἔργα που φυλάσσονται μὲ κάθε ἀσφάλεια καὶ προφύλαξη ἀπὸ τυχῶν περιστατικά, ποὺ θὰ θέσουν σὲ κίνδυνο τὴν ἀκεραιότητά τους καὶ θὰ μᾶς στερήσουν τὴν δυνατότητα νὰ βγάλουμε συμπεράσματα χρήσιμα καὶ πολύτιμα. Πρὶν ξεκινήσουμε ἄς ἐπισημάνουμε τὴν σημασία τῆς τέχνης στὴν ἔκφραση τοῦ ἐσωτερικοῦ κόσμου καὶ τῶν πιστεύω τοῦ κάθε δημιουργοῦ ἑνὸς ἔργου. Πολλοὶ θεωροῦν ὅτι ἡ τέχνη θὰ πρέπει νὰ ἐκφράζει καὶ τὸ ὅμορφο, τὸ καλό, τὸ ἠθικό, ἀπ’ ὅπου καὶ ὁ ὅρος «καλλιτέχνης», δηλαδὴ ὁ τεχνίτης τοῦ κάλλους. Ὡστόσο ἄλλοι ἀντιλαμβάνονται τὴν τέχνη μὲ πιὸ ἐλεύθερους ὅρους, δίνοντας ὑποκειμενικὸ περιεχόμενο στὸν ὅρο «καλό» καὶ «ὡραῖο». Συγκεκριμένα βέβαια γιὰ τὸν κάθε πιστὸ τοῦ Χριστοῦ, αὐτὲς οἱ ἔννοιες βρίσκουν τὸ πλήρωμά τους στὸ... πρόσωπο Του, ποὺ εἶναι ὁ «ὡραῖος κάλλει παρὰ τοὺς υἱοὺς τῶν ἀνθρώπων» (Ψ. 44, 3), ἀλλὰ καὶ ὁ μόνος ἀγαθός: «οὐδεὶς ἀγαθὸς εἰ μὴ εἷς ὁ Θεός» (Μτ. 19,17).

Μετὰ ἀπὸ αὐτὲς τὶς βασικὲς ἐπισημάνσεις, ἄς ξεκινήσουμε τώρα τὴν ξενάγησή μας. Μπροστὰ σας λοιπὸν μπορεῖτε νὰ δείτε ἕνα πίνακα ποὺ γράφει πάνω του τὸ ὅνομα τοῦ Ἁγίου Γεωργίου. Ἐπειδὴ ὁ Ἅγιος δὲν ὑπάρχει στὸν πίνακα, φέρτε λίγο στὴν μνήμη σας τὴν εἰκόνα τοῦ Ἁγίου Γεωργίου, ποὺ ὅλοι ὁπωσδήποτε γνωρίζετε. Ἔχετε δεῖ ὅλοι τὸν Ἅγιο Γεώργιο μὲ τὸ πανέμορφο φωτεινὸ πρόσωπό του πάνω στὸ ἄσπρο ἄλογό του νὰ πληγώνει θανάσιμα μὲ τὴν λόγχη του ἕναν φοβερὸ δράκο, ὁ ὁποῖος κατὰ τὴν ἱερὰ παράδοση, ἦταν θανάσιμος κίνδυνος γιὰ τοὺς κατοίκους τῆς περιοχῆς. Θεολογικὰ ὁ δράκος συμβολίζει τὸ κακό καὶ τὸν ἐχθρὸ τοῦ ἀνθρώπου, ποὺ ὁ Ἅγιος Γεώργιος καὶ ὁ κάθε Ἅγιος τοῦ Θεοῦ μὲ τὴν δύναμή Του, τὸν συντρίβει. Εἶναι λογικὸ ἐπομένως ὁ ἐχθρὸς τοῦ ἀνθρώπου μετὰ ἀπὸ αὐτὸ νὰ ὡρύεται καὶ νὰ ἀφρίζει κατὰ τοῦ Ἁγίου. Ψάχνει λοιπὸν τρόπους νὰ ἀντιδράσει, ἔτσι βαριὰ λαβωμένος ποὺ εἶναι.

Ἕνας τρόπος γι’ αὐτὸ παρουσιάζεται παραστατικὰ μέσα ἀπὸ τὸν πίνακα μπροστά σας, ὅπου ὁ δημιουργὸς τοῦ πίνακα ἐκφράζει τὸν βαθὺ πόθο τοῦ λαβωμένου νὰ ἀντιστρέψει τοὺς ρόλους, νὰ πάρει τὴν θέση τοῦ Ἁγίου Γεωργίου πάνω στὸ ἄλογο -ὁ δράκος λοιπὸν παρουσιάζεται νὰ ἔχει ἀνεβεῖ πάνω στὸ ἄλογο. Καὶ βέβαια ποιὸν σκοτώνει τώρα, ἀφοῦ ὁ ἴδιος εἶναι πάνω στὸ ἄλογο; Ποιὸν ἄλλο ἀπὸ αὐτό, ποὺ δύναται αὐτὸ καὶ μόνο αὐτὸ νὰ σκοτώσει, καὶ σύμφωνα μὲ τὰ δικά του κριτήρια αὐτὸ εἶναι καὶ τὸ πιὸ ἄσχημο καὶ φοβερό: μιὰ μικρὴ ὅμορφη πεταλούδα!

Πάμε λοιπὸν ἀγαπητοί μου στὸ δεύτερο, ἀποκαλυπτικὸ τῆς ψυχολογίας τοῦ δημιουργού του, πίνακα. Σὲ αὐτὸν βλέπουμε γραμμένο τὸ ὄνομα τοῦ Ἁγίου Χριστοφόρου καὶ κάποιον μὲ κεφάλι σκύλου. Προφανῶς ἐδῶ ὁ δημιουργὸς τοῦ πίνακα δὲν πρωτοτυπεῖ, ἀλλὰ υἱοθετεῖ μιὰ τακτικὴ ποὺ ἔχει παρατηρηθεῖ καὶ στὸ παρελθὸν νὰ παριστάνεται ὁ Ἅγιος ἔτσι, καθὼς λέγεται ὅτι ἦταν ὡς πρὸς τὴν φυσικὴ του μορφὴ πολὺ ἄσχημος. Ἐπειδὴ εἶναι σαφὲς ὅτι ὁ δημιουργὸς τοῦ πίνακα ἔχει ἄλλα ἀπὸ ἐμᾶς κριτήρια τοῦ «ὡραίου», δὲν κάνει ἐντύπωση ὅτι υἱοθετεῖ αὐτὸν τὸν τρόπο γιὰ νὰ ἀπεικονίσει τὸν Ἅγιο Χριστόφορο, ποὺ τυγχάνει νὰ εἶναι καὶ ὁ Ἅγιός του, ἀντὶ νὰ ἐπιλέξει νὰ τὸν ἀπεικονίσει μὲ τὴν γνωστὴ λαμπερὴ μορφὴ ποὺ τὸν βλέπουμε στὶς ἁγιογραφίες. Ὅπως δηλαδὴ ἦταν στὴν πραγματικότητα λαμπερός, ἀφοῦ μετὰ ἀπὸ ὅταν γνώρισε τὸν Χριστὸ ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ σκέπασε ἀπολύτως τὴν ὅποια φυσικὴ του ἀτέλεια καὶ δυσμορφία.

Τὸ πρωτότυπο τοῦ πίνακα εἶναι φυσικὰ τὸ πινέλο στὸ χέρι τῆς εἰκονιζόμενης μορφῆς, πράγμα ποὺ ἀβίαστα φανερώνει τὸν διακαὴ πόθο τοῦ δημιουργοῦ, ἐπειδὴ φέρει τὸ ὅνομα τοῦ Ἁγίου ποὺ ἀναγράφει στὸ ἔργο του, νὰ ἀντιστρέψει γιὰ ἄλλη μιὰ φορὰ τοὺς ρόλους. Ἔτσι, ἀντὶ νὰ μιμηθεῖ καὶ νὰ τιμήσει τὸν Ἅγιό του, θέλει Αὐτὸν νὰ μετατρέπεται σὰν ὅτι εἶναι ὁ ἴδιος, δηλαδὴ ζωγράφος μὲ πινέλο. Καὶ ὄχι μόνο αὐτό, ἀλλὰ φέρει καὶ πιρούνι στὸ πέτο, γιὰ νὰ ἐκφράσει προφανῶς ὅτι ἄν καὶ δημιουργὸς ἔργων τέχνης, ἡ μόνη πνευματικότητά του ἐξαντλεῖται στὸ «τι θὰ φάμε σήμερα»!

Τέλος, ἀγαπητοὶ μου, μπορεῖτε νὰ δεῖτε τὸν τελευταῖο πίνακα, ποὺ εἶναι ὁ πιὸ πρωτότυπος καὶ ἀποκαλυπτικὸς τῶν φαντασμάτων ποὺ ταλαιπωροῦν τὸν δημιουργό του, καὶ μέσα ἀπὸ αὐτὸν τὸν πίνακα ζητάει μιὰ ἀνακούφιση, φωνάζει γιὰ λύτρωση… Λύτρωση ὅμως ἀπὸ τί; Λύτρωση ἀπὸ τὴν φυλακὴ ποὺ βρίσκεται τῶν παθῶν του. Μιὰ σκοτεινὴ φιγούρα σὰν μισοπεθαμένη γυναίκα κρατάει τσιγάρο, ποὺ συμβολίζει τὸν σωματικὸ ἐθισμό σὲ μιὰ χημικὴ οὐσία, ἕνα ψυχολογικὸ ἀδιέξοδο, μιὰ πνευματικὴ ἀσφυξία! Στὰ χέρια της κρατάει μιὰ νεκροκεφαλή βρέφους, γιατὶ μιὰ τέτοια φιγούρα μόνο τὸν θάνατο μπορεῖ νὰ γεννήσει, ὡς στείρα γιὰ τὴν ζωή. Καὶ ὅμως ὅλη αὐτὴ τὴν ἀπελπισία καὶ τὸ σκοτάδι του ὁ δημιουργὸς προσπαθεῖ ἀτυχῶς νὰ τὸ ἐνδύσει μὲ τὸν μανδύα τοῦ φωτὸς ποὺ συναντάμε στὶς ἱερὲς εἰκόνες τῆς Ἐκκλησίας μας, ὅμως αὐτὸ εἶναι πράγμα ἀδύνατο, καθὼς «τίς δὲ κοινωνία φωτὶ πρὸς σκότος; τίς δὲ συμφώνησις Χριστῷ πρὸς Βελίαλ;», Β’ Κορ. 6,14-15.

Στὴν ψυχολογικὴ περιπλάνησή του αὐτὴ μέσα ἀπὸ αὐτὰ τὰ ἔργα του, ὁ δημιουργός τους θὰ πρέπει νὰ ἀποταχθεῖ τὸ σκότος καὶ τὸν βόρβορο τῶν παθῶν, ὥστε νὰ μπορέσει νὰ ἐλευθερώσει τὸν κλειδαμπαρωμένο ἑαυτό του, νὰ ἔρθει σὲ συνάντηση μὲ τὸν μόνο Ἅγιο Κύριο, τὸν Ἰησοῦ Χριστὸ καὶ τοὺς ἁγίους Αὐτοῦ, καὶ ἔτσι νὰ φωτιστεῖ καὶ νὰ γνωρίσει τὸ πραγματικὰ καλό καὶ ὡραῖο, ποὺ ἀγνοεῖ πλήρως. Ὁπότε τότε θὰ πάψουν νὰ εἶναι σκοτεινὰ καὶ ἄχαρα τὰ ἔργα του, φορεῖς τῆς ἀπελπισίας καὶ τοῦ θανάτου, καὶ θὰ βροῦν χάρη, ἐνδυόμενα τὸν μανδύα τοῦ φωτός, φέρνοντας μηνύματα ἐλπίδας καὶ ζωῆς στοὺς ἀνθρώπους καὶ πετυχαίνοντας ἔτσι τὸν ἀληθινὸ σκοπό τοῦ ὅντως καλοῦ καὶ ὡραίου, ποὺ μπορεῖ νὰ ἔχει κάθε γνήσιο καλλιτέχνημα.

Σὲ αὐτὸ τὸ σημεῖο λοιπὸν φίλοι μου ὁλοκληρώσαμε τὴν ξενάγησή μας καὶ πιστεύω ὅτι ὅλοι μας ἐδῶ σήμερα συνειδητοποιήσαμε πόσο σημαντικὸς χῶρος εἶναι ἡ Ἐθνικὴ μας Πινακοθήκη, γιατὶ μέσα σὲ αὐτὴν οἱ ταλαιπωρημένοι καὶ μπερδεμένοι ἄνθρωποι τῆς δύσκολης ἐποχῆς μας μποροῦν νὰ ἐκφράσουν μέσα ἀπὸ τὰ ἔργα τους τὴν αγωνία τους, τὴν ἀποξένωσή τους, τὸν ἀποπροσανατολισμό τους. Καὶ ἐμεῖς μέσα σὲ αὐτή, τοὺς ἀκοῦμε καὶ καταλαβαίνουμε τὸν κατήφορο ποὺ βιώνουν οἱ ἄνθρωποι γύρω μας, ὥστε νὰ ξυπνήσουμε καὶ νὰ σταθοῦμε ἕτοιμοι γιὰ νὰ τοὺς βοηθήσουμε, ὅταν καὶ ἐφόσον μᾶς τὸ ζητήσουνε.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

ΚΑΝΤΕ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΙΣΤΟΛΟΓΙΟΥ ΜΑΣ.